t
RUSSISCHE GRAVIN
BESCHRIJFT
PAASEIEREN
MET IKONEN:
In deze
Gids-
Frieslandkan
weer gaan
Weekend: inpolderen
Tien jaar na
de revolutie
in Portugal
De Gasunie en
de strijd om
degasprijzen
Wijzingen in het
Burgerlijk Wetboek:
wat verandert
er in de praktijk?
IEI 1984
lór het LEVEN
IENH0F
lUUR
KMI»
ATERDAG21 APRIL 1984
jnp in
service en
IVloRGEN is het Pasen. Op veel
ontbijttafels in Nederland prijkt dan het
traditionele paasei, in allerlei kleuren
met allerlei tekeningen. In het oude
Rusland kende men ook al lang de
paaseieren, zoals die in het tsarenhofin
Sint-Petersburg aan elkaar cadeau
werden gegeven. Tsaar Alexander III
begon er aan het einde van de vorige eeuw
mee. Hij gaf zijn vrouw met Pasen eens
zo'n gouden ei. Sindsdien kregen vele
groten der aarde zo'n kleinood cadeau.
Nicolaas II nam deze traditie over en
breidde deze uit. Steeds meer mensen aan
het hof kregen paaseieren cadeau, nu eens
van goud bezet met edelstenen, dan weer
met de hand beschilderd. En déze
gewoonte van de laatste Russische tsaar
leeft nog voort, zij het in ballingschap in
Nederland.
2710
:ht Zonder. Onderschep
AG Nijmegen.
Giro 2963282
Schrijven
Pasen
Dansen
Nederland
Rusland
II
c:
ïfc 1
COBÖfMS® -
i.
ff
Jbaarheid van het leven-
„herstel in Nederland van(',|
Ie medemensen, ook van de I
He kind is de ergste bedrei
(Moeder Teresa
tortus zijn" (Mgr. Simoni'
lige misdaad tegen weed"
lecht zonder Onderschei"
indere rechten geen betek"
J (President Ronald Reag"n
ijk geworden. Bepaalde ar
tapen door zwangerschap8
Is. v. Roemenië-CeausesgJ
medemensen, maar ons"
I de jongeren moeten hied"
ook zelf in uw stad of dorp-1
ERIAAL.
'Pasen is
voor ons
Door Ans van Goch
ZE heeft een frêle figuurtje,
een gezicht omlijst met blonde
haren, waarin de fonkelende
ogen meteen opvallen. Ze is ge
kleed in een blauw ensemble,
met een gravenkroontje op een
van de revers.
Gravin Kyra Tegleworogal van Iwa
nowskaja (68), in de burgerlijke stand
van Den Haag ingeschreven als me
vrouw Kyra Roof van Iwanowskaja,
stamt uit een Russische familie. Haar
vader was gardeofficier bij het leger
van tsaar Nicolaas II en haar moeder
een graag geziene gaste aan het keizer
lijke hof. Net zoals zoveel adelijke fa
milies uit het oude Rusland van voor
de revolutie van 1917 werd ook Kyra's
familie door de Bolsjewistische solda
ten uit het moederland verdreven. De
ze grafelijke familie overleefde de re
volutie, als 'een van de weinige'. Prac-
tisch al hun materiële bezittingen
raakten ze kwijt, ze hielden alleen hun
schat aan Russische tradities over. Een
van die gewoonten is het schrijven van
ikonen op paaseieren, die dan aan
vrienden en bekenden cadeau worden
gegeven.
Anno 1984 vertelt gravin Kyra dat ze,
hoewel ze al bijna veertig jaar in Ne
derland woont, voor 200 procent Russi
sche is 'en zal blijven'. „Ik ben geboren
in Finland, waar mijn vader toen gele
gerd was. Zoals zoveel Russsische fa
milies hielden we de tradities in ere. Zo
hadden we met Pasen altijd een groot
maal aan een ovale tafel, met veel gas
ten. We maakten paaskoeken en we
gaven elkaar beschilderde paaseieren.
Want Pasen is voor ons (Slavisch-ka-
tholieken) veel meer dan Kerstmis. Het
is voor ons het grote Licht, het eindigt
nooit. Het paasei Dat symboliseert
voor ons het begin van het leven, een ei
is immers de kiem van alle leven?"
„Mijn moeder gaf de tsaar met Pasen
elk jaar een ei cadeau. Dat beschilder
de ze zelf, aanvankelijk met folkloristi
sche taferelen, later met ikonen. of be
schilderd, dat is eigenlijk niet het goe
de woord. We zeggen 'beschreven',
want de mensen lezen toch als het ware
de voorstelling, die erop staat".
De tijd van de Bolsjewistische revo
lutie staat in mevrouw Roof's geheu
gen gegrift als een 'nare tijd, een tijd
van vluchten'. „Voor onze ogen is een
van mijn ooms vermoord", herinnert ze
zich. „Gelukkig was mijn vader nogal
geliefd bij zijn onderdeel en wij wer
den bij onze vlucht naar het westen ge
holpen door rode soldaten. Mijn vader
had tot 1923 de vesting Sveaborg in het
hoge noorden verdedigd. Mijn moeder,
broer en ik belandden via Engeland in
Parijs, mijn vader voegde zich later bij
ons, hij was over Duitsland gevlucht".
In Parijs begon voor Kyra's familie
Russen alles
Graaf Wiatscheslaw, garde-officier
bij tsaar Nicolaas II, de vader van
gravin Kyra.
de ellende. Waren ze in Rusland zo'n
beetje miljonair, in Frankrijk hadden
ze niets, behalve 600 francs en enkele
familiesieraden. „Dat geld raakte op en
we moesten de sieraden verkopen",
verhaalt Gravin Kyra. „Toen de nood
hoog aan onze lippen stond, lazen we in
de krant een advertentie voor kos
tuumnaaister in het théatre de Champs
Elyssées. Mijn moeder had aan het hof
van de tsaar de ballerina Anna Pavlo
va leren kennen. Juist zij gaf daar
voorstellingen. Na wat soebatten -Pa
vlova vond dat een gravin toch geen
kostuumnaaister kon worden- werd
mijn moeder aangenomen. Ze heeft on
der meer Pavlova's kostuum van de
stervende zwaan gemaakt.
Inmiddels -we schrijven midden
twintiger jaren- waren meer Russische
bannelingen in Parijs aangekomen. Ze
ontmoetten elkaar meestal in de kerk.
„Ik geloof dat we met ongeveer 300
man in de Russische kolonie zaten"
zegt gravin Kyra. „Toen werd het Pa
sen en we vierden dat de eerste keer
buiten ons eigen land. We wilden dus
met al onze landgenoten Pasen vieren,
maar er was een probleem, er was geen
geld. We hebben dan ook heel lang ge
spaard om 300 eieren te kopen en die
aan de mensen cadeau te geven. Ieder
een spaarde trouwens wat hij had om
paaskoeken te kunnen bakken, de een
kwam met suiker, de ander met 200
Met ikonen beschreven paaseieren.
'Voor ons het symbool van het nieu
we leven'.
- FOTO'S DE STEM DICK DE BOER
gram gehakt. Zo huurde mijn vader
een tweedehands smoking om het feest
te vieren. Hij is er later nog in begra
ven
„Mijn moeder schilderde -net zoals
ze in Rusland deed- de paaseieren zelf.
Ik hielp haar en keek de kunst af. Zo
heb ik het geleerd, het ging gewoon en
zo heeft mijn dochter Kyra het geleerd,
zodat zij deze traditie later weer kan
voortzetten".
Gravin Kyra staat overigens nog le
vendig voor de geest dat de eerste Pa-
rijse jaren bepaald geen vetpot waren
voor de eens zo rijke Russische banne
lingen. „Ik heb daar een generaal ont
moet, die de kost moest verdienen met
bordenwassen en een ander was por
tier. Mijn vader voorzag in ons levens
onderhoud als taxi-chauffeur, hij heeft
dat beroep tot zijn 73 ste jaar volgehou
den".
Behalve dat eerste Paasfeest in Pa
rijs staat gravin Kyra nog een ander
voor de geest. Dat was nadat ze (om
streeks 1930) 500 francs had gewonnen,
door het behalen van de eerste prijs in
een balletconcours. „Met dat geld heb
ben we Pasen gevierd, we konden van
alles in huis halen, we wisten niet hoe
we het hadden".
Kyra Iwanowskaja kreeg namelijk
dansles van Anna Pavlova zelf, die bij
toeval had ontdekt dat Kyra een duide
lijke aanleg voor deze kunst had. Op
haar vijftiende danste ze de stervende
zwaan.
„Nadat ik die wedstrijd had gewon
nen, werd ik soliste bij een Russisch
ballet. Zo kon ik wat bijverdienen.
Maar ja, toen brak de Tweede Wereld
oorlog uit en we waren net boven Jan.
Het Russisch balletweek uit naar Ame
rika, maar ik ging niet mee. Ik wilde
mijn ouders niet in de steek laten".
Tijdens die oorlogsjaren ontmoette
gravin Kyra de Nederlander Dick
Gravin Kyra Tegleworogal van
Iwanowskaja: „Ik ben voor 200 pro
cent Russische"
Roof, die in Frankrijk was ondergedo
ken. Ze trouwden en verhuisden in 1946
naar Nederland.
„Toen ik eenmaal daar was zei ik: Ik
ben Russisch en die gewoonten moeten
een beetje blijven. Maar ja, na de oor
log moesten we in Nederland weer he
lemaal van voren af aan beginnen.
Toen het Pasen werd, wilde ik al mijn
Russische vrienden uit Parijs uitnodi
gen. Maar zij vonden dat gek, want 'we
hadden toch niets', dachten ze en dat
deed pijn. Ik heb thuis nog veel Russi
sche gewoonten en die zijn nu geaccep
teerd, de mensen zijn eraan gewend".
Een van die gewoonten is nog steeds
het schrijven van ikonen op paaseie
ren. Dat gebeurt altijd voor Pasen. „Ik
begin in januari al. Vroeger gebruikte
ik gewoon hard gekookte eieren, tegen
woordig schrijf ik op porceleinen.
Want van de gekookte eieren ging de
schaal op den duur brokkelen. Maar
mijn moeder gebruikte ook altijd ge
wone eieren".
De ikonen worden in plakkaatverf
met kleine penseeltjes op de eieren ge
schreven. In dat schrijven gaat trou
wens veel tijd zitten, gravin Kyra kan
niet exact aanduiden hoeveel. „Dat
verschilt nogal. In sommige zitten tien
tallen uren. Vandaar dat de waarde
van de eieren op zo'n 500 gulden ge
schat wordt", weet ze. Mevrouw Roof
geeft j aarlij k nog steeds paaseieren
aan vrienden. Ook prinsens Juliana en
koning Beatrix hebben ooit zo'n be
schreven ei van haar gekregen. Een
ander deel van de paaseieren bewaart
ze. Ze nu en dan worden ze geëxpo
seerd, maar 'ze zijn voor mijn kinderen
later'
Wanneer mevrouw Roof over haar
familie en de Russische tradities
spreekt, klinkt uit haar woorden een
zekere weemoed. „Dat klopt wel ja. Ik
heb ook heimwee naar Rusland. Ik voel
me Russisch, ondanks mijn Nederland
se paspoort. Nee, ik ben nooit meer te
rug geweest. Dat wil ik ook niet. Je
bent daar niet vrij, je wordt overal ge
volgd en dat kan ik niet, hoewel ik nu
zonder problemen er naar toe zou kun
nen"
Een keer ben ik met Poolse vrienden
naar de Russische grens gereden, zodat
ik Rusland kon zien. En dat deed me
wel wat. Maar ik heb thuis wel een
potje aarde uit Rusland staan. En met
een veelbetekend gebaar naar boven:
„voor laterMaar gelukkig zie ik in
mijn kinderen veel van Rusland te
rug".
Ook het Paasfeest dat de familie
Roof anno 1984 viert, stoelt op de Russi
sche tradities. „Al weken tevoren ben
ik begonnen met het maken van onze
paaskoeken. En natuurlijk met het
schrijven van de eieren voor onze
vrienden. Ze komen morgen ook alle
maal, met ons het feest meevieren. Ik
geloof dat we wel honderd gasten aan
tafel hebben" zegt ze blij
Gravin Kyra schept er dan ook veel
voldoening in om andere mensen te
verhalen over de (paas)tradities uit
haar Rusland. Op gezette tijden trekt
ze met haar echtgenoot en jongste
dochter het land door om lezingen te
geven. „Op deze manier kan ik danken
en herdenken".
