Haarlemse politie
'proeftuin'
voor Nederland
Ballast-Nedam
nu volledig
Arabisch
één van die moeilijke,
werpea
schuilt een groot gevaat
"ïtstaat voor rare praatjes
spannen venvachtinger
onzekerheid.
lende gevolg is dat bijna
toe 't nou eigenlijk preciei
'aarom is nu een nuchte
er-
eet
>verl f®s&
xn H
aaa
laat
ca
INTERNATIONALE
PROTESTEN NEMEN TOE
HERVORMINGEN LEIDEN TOT
INZETBAARHEID IN WIJKEN
yaag lezen. Stuur't me maar.
Plaats:
plak 'm op een briefkaart
n postzegels voor verzend-
m op naar FZA-bureau,
)AD Bilthoven.
T47
Dok Mitterrand zet
Kernproeven voort
Door Raymond Hasselerharm
)PhetZuidzee-eiland Moruroa
ijn sinds 1966 99 kernladingen tot
alploffing gebracht. Moruroa
naakt deel uit van Frans-Polyne-
dt.De Fransen gebruiken dit ge
iled om hun nieuwste atoomwa
pens te testen. Het aantal protes-
Iti daartegen neemt toe.
in 1962 zag Frankrijk, met de
^afhankelijkheid van Algerije,
bar nucleaire testgebied in de Sa
wa verloren gaan. De toenmalige
franse president De Gaulle liet
vervolgens de keus vallen op
Frans Polynesië. Het testen van
kernwapens in Frankrijk zelf zou
hel gevaar opleveren.
dl vanaf het begin was er veel
■kritiek op De Gaulle's beslissing,
pert Schweitzer zei bijvoor-
leid: „Wie beweert dat deze proe-
n geen kwaad kunnen is een
pgenaar. Het is een belediging
Mr de waardigheid der mensen,
bar ook ter wereld".
[Aanvankelijk werden de proe-
p boven de grond gehouden
Baar de grote hoeveelheid radio-
ktieve neerslag die neerkwam op
pa Polynesische eilanden, en zelfs
P Australië en Nieuw-Zeeland,
Me tot protesten, boycot-acties
veroordelingen door de Vere-
'8de Naties en het Internationale
'rechtshof in Den Haag.
De situatie werd vervelend en
Gaulle's opvolger Giscard
d'Estaing besloot de proeven voor
taan alleen ondergronds te nemen.
De protesten namen als gevolg
daarvan af, totdat er allerlei be
richten over ongelukken tot de
buitenwereld doordrongen.
Wolk plutonium
Op 6 juli 1980 kwam op Moruroa
een wolk plutonium vrij. Het
eiland moest steen voor steen wor
den schoongemaakt. Twee doden
en vier gewonden waren het ge
volg van die explosie.
Drie weken later was het weer
mis. Een atoombom, op weg naar
de diepte, bleef steken in een
schacht en ontplofte. Een groot
stuk van het eiland werd wegge
slagen en er ontstond een enorme
vloedgolf. Radioctiviteit kwam
vrij en zeven mensen raakten ge
wond. In maart 1981 teisterde een
orkaan Moruroa, die een enorme
berg radio-actief afval verspreid
de. Er ontstond groot besmettings
gevaar voor alle bewoners.
In Frans Polynesië lijkt zich de
trieste geschiedenis van de Mars
hall-eilanden te gaan herhalen.
Vele jaren nadat de Amerikanen
daar hun kernbommen hadden ge
test nam het aantal stralingsziek
ten epidemische vormen aan.
Er zijn sterke aanwijzingen dat
ook in Frans Polynesië het aantal
gevallen van kanker flink is toe
genomen. Dat is echter moeilijk
aan te tonen, omdat sinds de eerste
ontploffing in 1966 alle gezond-
heidsgegevens van de Polynesi
sche bevolking militair staatsge
heim zijn. Internationale onder
zoeken worden geweerd. Zelfs het
Franse staatsinstituut voor stra
lingsbescherming werd toegang
tot de eilanden geweigerd, toen
vertegenwoordigers ervan de si
tuatie wilden onderzoeken. Inmid
dels is Moruroa onbewoonbaar.
Protesten
De Polynesiërs protesteren al
lang tegen de kernproeven. In 1968
nam bijvoorbeeld de door de be
volking gekozen Territoriale Ver
gadering een wet aan die 'invoe
ring, verkoop, opslag en spreiding
van radioactief materiaal' ver
bood. Het antwoord was duidelijk.
De volgende dag brachten de
Fransen een atoombom van 2,5
megaton (te vergelijken met 125
Hirosjima-bommen) tot ontplof
fing boven het eiland.
Inmiddels hebben de regeringen
van zestien Oceaan-landen, waar
onder Australië en Nieuw-Zee
land, zich verenigd in de 'Pacific
Conference'. Zij verzetten zich te
gen de proeven, maar ze hebben
weinig mogelijkheden, omdat veel
Pacific-landen economisch afhan
kelijk zijn van Frankrijk.
Protesten in het Westen komen
langzaam op gang. Zo werden er
bij het bezoek van Mitterrand on
langs aan Nederland acties ge
voerd. In Frankrijk zelf is er wei
nig belangstelling voor Polynesië.
De Noorse polemoloog Galtung
zei hierover: „Het is net als in
Oost-Europa. Als militaire maat
regelen de Fransen zelf betreffen
dan ontstaat er wel een protestbe
weging. Als de maatregelen echter
onderdeel uitmaken van de offi
ciële buitenlandse politiek, dan
protesteert niemand. Ik denk dat
het komt door het grote belang dat
de Fransman aan de staat hecht.
De staat is net zo heilig als de
kerk. Binnenskamers wordt er
door de Franse intellectuelen wel
over de kernproeven gepraat,
maar niet in het openbaar. Het
lijkt op de Franse oorlog in Alge
rije. Die begon in 1954. Het duurde
zeven jaar voordat er uit het Fran
se volk enige oppositie kwam. De
oorlog was toen binnen een jaar
afgelopen".
Socialist
Ook nu de socialist Mitterrand
aan het bewind is, wordt het ge
bruik van Frans-Polynesië als
proefgebied voor atoombommen
voortgezet. Minister van Defensie
Charles Hernu zei letterlijk tij
dens zijn bezoek aan Tahiti, het
hoofdeiland van Frans Polynesië:
„De politiek van de vorige rege
ring zal worden voortgezet: geen
enkele informatie over de atoom-
proeven zal openbaar worden ge
maakt".
Mitterrand wil Frankrijks nu
cleaire macht versterken. Zijn uit
spraak, vlak na de verkiezings
overwinning, dat de atoomproeven
in Polynsië zouden worden stopge
zet, heeft hij niet waargemaakt.
De Polynesiërs hebben geen ver
trouwen meer in de Franse socia
listen. Hun laatste hoop is ge-
vestgd op buitenlandse druk op
Frankrijk, bijvoorbeeld door de
EG-partners.
i camera of recorder:
deoprogramma te maken;
leofilrnen;
iet informatie over video;
o top 50;
ïlijke! prijzen;
nfo-sprvice, etc.etc.
or f 5,50. Bij tijdschrif-
vul de bon in voor een
jctie-abonnement.
:tie-abonnement a f 39,50 p®r
Door ome redactie binnenland
argusogen' kijkt de politie-
g in de Randstad de laatste
W naar het reilen en zeilen van
't Haarlemse korps. Want terwijl
rest van Nederland nog altijd
'PPorten en nota's vervaardigd
•orden over de hervormingen die
'Politie dichter bij de burgerij
jaeten brengen, heeft Haarlem -
heerste grote stad - de daad bij
ut woord gevoegd.
De traditionele indeling in ge
realiseerde afdelingen (ver-
ersdienst, surveillance, recher-
L?e' 's °P de helling gezet en in
taats daarvan worden wijkteams
Kormeerd, die in hun rayon een
We eigen verantwoordelijkheid
Rn en in keginsel alle ver
killende taken voor hun reke-
p nemen. Alleen uitzonderlijke
l a"en worden overgedragen
r® specialisten.
I De voordelen zijn tweeërlei: het
P ttiewerk wordt er interessanter
Lr,en rie burgerij merkt dat er
E v 't'acriten over kleine cri-
r.teit in een la verdwijnen.
L? Van zulke wijkteams zijn
L aPr'l vorig jaar in functie, en
L.'s ,de bedoeling dat het er in
f v a tien zullen zijn.
018ens Leen van der Linden,
zijn, want het móet anders. De po
litie wordt steeds meer geconfron
teerd met allerlei vormen van so
ciale onrust, waarop de politiek
geen afdoend antwoord heeft. En
juist op die maatschappelijke taak
is het huidige politie-apparaat
niet berekend, omdat de afstand
tot de burger te groot is geworden.
Haarlem telt 160.000 inwoners
en beschikt over een politiekorps
van 391 man. Als de reorganisatie
achter de rug is, zal daarvan ruim
de helft (200 man) uit wijkteams
bestaan. Daarvoor moeten de di
verse diensten rigoureus worden
uitgedund, maar die zullen in de
toekomst met minder mankracht
toekunnen, omdat veel werk hen
door de wijkteams uit handen
wordt genomen. Uiteindelijk
streeft men ernaar 65 procent van
het korps weer in de straatdienst
te doen belanden.
Op het ogenblik houdt slechts 45
procent van de Nederlandse poli
tiemensen zich daarmee bezig. De
rest zit, om wat voor reden dan
ook, achter een bureau.
hummer. ■Sli«h van de Nederlandse Po-
let v?", zal het weislagen van .Probleemwijken
lemse Pr°iect bepalend
•an !i°0r hele verdere verloop
de herstructurering van het
j,rlandse politieapparaat: „Als
•er» niet van he grond komt,
.mer 700, 6500 WC Nijmeg®"' iS^an maar. Dan durft
u ook een briefkaart sturen- ■L^fdcomrmssaris m Neder-
r aan zon reorganisatie te
^n. En dat zou catastrofaal
De drie teams, die nu bijna een
jaar in Haarlem draaien, zijn in
gekwartierd in twee daarvoor spe
ciaal gekozen probleemwijken.
Het ene, 27 man sterk, heeft de
zorg over Haarlem-Oost, en de
twee andere, samen 42 man, be
stieren Schalkwijk, een enigszins
troosteloze nieuwbouwconglome-
ratie, berucht door jeugdvandalis-
me, autokraken, tasjesroven en
andere vormen van kleine crimi
naliteit.
De teamleden zijn onder andere
weggeplukt uit de verkeersdienst,
de algemene surveilancedienst en
de recherche. Met name dat laatste
heeft nogal wat voeten in de aarde
gehad, vertelt hoofdinspecteur M.
Straver, die de scepter zwaait over
de wijkteams. „Bij de recherche
waren voor het project geen vrij
willigers te vinden. De verhuizing
naar een wijkteam werd daar toch
als een soort van degradatie erva
ren. We hebben uiteindelijk voor
ieder team twee rechercheurs aan
moeten wijzen. Maar nu, na een
klein jaar meedraaien, staan ze er
al veel positiever tegenover".
Teruggedrongen
Hoewel het nog te vroeg is offi
cieel de balans op te maken, zijn
toch de meeste betrokkenen het
erover eens dat de wijkteams de
kleine criminaliteit in hun rayon
duidelijk hebben teruggedrongen.
„Vroeger", zegt een brigadier
van het wijkteam Schalkwijk,
„ging je taak als surveillance
agent niet verder dan het op he
terdaad betrappen. Een arrestant
droeg je meteen over aan de re
cherche, en dan hoorde je er vaak
niks meer van. Wat wil je, de ge-
Politie de wijk in.
- FOTO'S ARCHIEF DE STEM
middelde rechercheur krijgt 3.000
aangiftes per jaar binnen, zon man
heeft niet eens tijd om te gaan kij
ken. Nu behandelt het wijkteam
zon zaak van begin tot eind, inclu
sief verhoor en overdracht aan de
justitie, en dan komt er veel meer
uitrollen, omdat wij dat kleine gè-
bied de bewoners als onze broek
zak kennen. Op die manier zijn er
in Schalkwijk in het afgelopen
jaar twee grote jeugdbendes opge
rold, die honderden inbraken op
hun naam hadden staan, waarbij
voor tonnen is buitgemaakt. On
dertussen krijgt de recherche
meer tijd voor de grote zaken"
Volgens Stravers is ook het pu
bliek ingenomen met de nieuwe
gang van zaken, want steeds meer
mensen nemen de moeite om aan
gifte te doen van gevallen van
kleine criminaliteit.
Minder niveau's
„Ze merken dat er op hun klach
ten wordt gereageerd". Voor het
korps zelf is er het voordeel dat de
interne hiërarchie is vereenvou
digd. Stravers: „Vroeger zaten er
organisatorisch vijf niveau's tus
sen de hoofdcommissaris en de ge
wone straatagent. In de nieuwe
opzet zijn dat er nog maar twee: de
baas van het wijkteam waar ze in
zitten, en ikzelf, als coördinator
van alle teams tezamen".
De herstructureringsoperatie in
Haarlem wordt extra bemoeilijkt
door het feit dat het inwonertal
van de stad daalt. De toegestane
sterkte van een korps is in ons
land nog altijd gekoppeld aan het
inwonertal, en dat betekent dat
het Haarlemse korps op korte ter
mijn 29 man moet prijsgeven. Als
de bevolingsdaling over 1983
wordt meegerekend zullen dat er
op den duur zelfs 43 worden.
Het werkaanbod is volgens
Straver ondertussen alleen maar
toegenomen. In de loop van vol
gende maand valt de definitieve
beslissing, als de vaste Kamer
commissie over de kwestie gaat
stemmen.
De das om doen
„Als die sterktevermindering
doorgaat", zegt Leen van der Lin
den, „zou dat het project in Haar
lem wel eens net de das kunnen
omdoen. Juist in een overgangsfa
se heb je meer mensen nodig, ten
slotte functioneren er dan twee or
ganisaties naast elkaar. We heb
ben dan ook van alles geprobeerd
om de minister te bewegen de ver
laging terug te draaien, tot dusver
zonder resultaat".
„Ik vind dat de overheid hier
een hypocriete houding aan-
nneemt: de politie moet verande
ren, wordt ons aldoor voorgehou
den, daarover zijn Kamermoties
unaniem aangenomen, en als er
dan een keer een volwaardig ver
anderingsproces van de grond
komt wordt het op deze manier ge
torpedeerd. De vier grote steden
verliezen ook inwoners, maar krij
gen er niettemin mensen bij. Te
recht, want inwonertal alleen is
een onzinnig criterium voor de be
paling van de sterkte, dat weet de
overheid ook wel. Maar bij andere
plaatsen gaat men nog steeds uit
van die boekhoudkundige benade
ring"
Door Pieter-Jan Dekkers
DEZE MAAND komt er definitief
een eind aan een van de de grootste
zelfstandige Nederlandse aanne
mingsbedrijven: Ballast-Nedam.
Hoewel deze bouwgigant in naam
een Nederlandse onderneming
blijft, verliest het zijn zelfstandig
heid volledig door overname van de
resterende nog niet in handen van
Minefa Holdings zijnde aandelen.
Door Minefa, uiteraard.
In amper zes jaar tijd is Ballast-
Nedam door Arabische financiers
overgenomen, zonder dat exact dui
delijk is wie er precies achter die
oliedollars zitten.
Minefa Holdings zetelt in Amstel
veen (tegenover het hoofdkantoor
van Ballast-Nedam, maar dat is
zuiver toeval). Achter Minefa staat
een eveneens in Amstelveen zete
lend conglomeraat van onderne
mingen, onder de naam Wedge In
ternational. Deze houdstermaat
schappij bezit tal van andere bedrij
ven in het Midden-Oosten en Ame
rika.
De man achter de schermen van
Minefa is de Libanees Issam Mi
chael Fares, directeur van Minefa
en woonachtig in Athene. Waar hij
z'n geld vandaan haalt, weet zelfs de
Nederlandse leiding van Minefa
nauwelijks. Maar er zijn aanwijzin
gen genoeg, dat Fares handelt in op
dracht van enkele rijke Saoedies.
Overval
De 'ondergang' van Ballast-Ne
dam als typisch Nederlands bedrijf
begin in het najaar van 1977, als de
aandelen van het bouwconcern op
de Amsterdamse Beurs plotseling
fors in waarde stijgen. Eerst gaan er
nog geruchten over een Arabische
miljarden-order, die het concern in
de wacht zou hebben gesleept. Op 6
oktober wordt bekend dat Ballast-
Nedam onderhands voor ruim 250
miljoen gulden aandelen heeft ge
plaatst bij de tot dan volstrekt on
bekende Minefa Holding.
Maar ook dat blijkt achteraf niet
dè verklaring te zijn voor de stij
gende koers van de Ballast-aande-
len. Het blijkt ir. Pieter S. Heerema
te zijn die de financiële wereld in
rep en roer brengt met spectaculaire
aankopen van aandelen. In het ge
heim wel te verstaan. Eerst ver-
werft Heerema 40 procent van de
aandelen van een andere bouwgi
gant, Volker Stevin, later blijkt hij
ook achter de aankoop van Ballast-
aandelen te zitten.
Heerema verwerft zelfs meer dan
50 procent van de Ballast-aandelen
en terecht spreek de leiding dan ook
van een 'overval'. Overigens maakt
het oorlogsverleden van deze in vol
ledige beslotenheid werkende Ne
derlandse zakenman meer ophef
dan de feitelijke overname van Bal
last-Nedam.
In het Nederlandse beleggings
wereldje is het gebruikelijk, dat wie
gewoon z'n geld wil beleggen, in
ieder geval niet de middelen han
teert, waarmee Heerema Nederland
op dat moment verbijstert. Het geld
voor deze spectaculaire overval was
tevoren onttrokken aan de Neder
landse fiscus via een Antilliaanse
beleggingsmaatschappij van Heere
ma, waarin hij de winsten van an
dere Heerema-bedrijven keurig en
zo voordelig mogelijk had onderge
bracht.
SS-verleden
Overigens is Heerema op dat mo
ment geen onbekende, hoewel hij
graag in de beslotenheid opereert.
Wie in de beginjaren zestig als klei
ne belegger REM-aandelen heeft
gekocht, weet dat Heerema een van
de grote mannen achter dat project
was. Heerema's off-shore-bedrijf
zorgt voor het ontwerp van het
REM-eiland, Verolme neemt de
bouw voor zijn rekening en het
roemruchte Amsterdamse ban
kiershuis Teixero de Mattos zorgt
voor de centen.
Voor de kleine belegger komt de
grote klap, als de politie het REM-
eiland bezet, een eind maakt aan de
tv-uitzendingen en Teixero de Mat
tos daarna op de fles gaat. Achteraf
blijkt dat deze bankier, samen met
Verolme en Heerema, geen
cent voor hun aandelen
(waarde vijf miljoen gulden)
hadden betaald. De kleine be
leggers kunnen naar hun cen
ten fluiten.
Heerema duikt dan weer
onder in de anonimiteit, tot
dat zijn geheime aankopen
van Ballast-aandelen in het
najaar van 1977 de koers op
jaagt. Heerema blijkt achter
af al begin november 1977 op
het kantoor van Ballast-Ne
dam te zijn verschenen met de
mededeling, dat hij op dat
moment al zeker 35 procent
van de aandelen in z'n bezit
had. Dat is dan al het dubbele
van het aantal aandelen, dat
Minefa zich via onderhandse
aanbesteding en met volledige
medewerking van de leiding
van Ballast heeft weten te
verwerven.
De toenmalige Raad van
Bestuur, nogal overrompeld,
want het dacht alleen met Mi
nefa te maken te hebben,
stemt in met het verzoek van
Heerema om zijn transactie voorlo
pig geheim te houden. Tot Heerema
eind februari 1978 zelf openbaar
maakt, dat hij inmiddels 55 procent
van de aandelen van Ballast heeft
verworven.
Opschudding
Dat zorgt voor een enorme op
schudding, vooral ook omdat maar
weinig mensen overtuigd zijn van
de zuivere bedoelingen van Heere
ma. Zoals gezegd, z'n oorlogsverle
den wordt in de pers breeduit geme
ten, ondanks zijn verklaring, dat hij
in de Tweede Wereldoorlog slechts
even 'verkeerd' was geweest. Hij be
roemt zich er zelfs op de laatste ja
ren van de bezetting de illegaliteit
van dienst te zijn geweest. Wat niet
uitvlakt, dat de man als SS'er aan
het Oostfront is geweest, daarna als
hoge SS-functionaris een maat
schappij oprichtte om bezet Rusland
te expploiteren en veel Nederlan
ders als goedkope werkkrachten
oostwaarts heeft gezonden.
Als reactie op de 'overval' plaatst
Ballast-Nedam onmiddellijk prefe
rente aandelen bij een speciaal
daarvoor opgerichte stichting en
bij.Minefa. Daardoor blijft het
aandeel van Minefa in het totale
aandelenpakket even groot; maar
raakt Heerema z'n meederheid
kwijt. Hij stribbelt nog wel tegen,
spant zelfs een rechtszaak tegen
Ballast aan, maar sluit uiteindelijk
vrede met de Ballast-top.
Het gevolg is dat Heerema een
deel van z'n aandelen aan Minefa
verkoopt en de preferente aandelen
weer worden ingetrokken. De situa
tie is dan zoals de top van Ballast
met Minefa had afgesproken: een
belang van eenderde voor de Ara
bieren.
Overigens is het zeer opvallend,
dat het belangrijkse argument van
de Ballast-top om Heerema te be
strijden de opvatting was, dat de
meerderheid van de aandelen nim
mer in één hand zouden mogen ge
raken. Uit 1977 dateert dan ook de
afspraak met Minefa, dat deze geld
schieter hooguit ruim 16 procent
van die aandelen zou verwerven.
Geen waarde
Deze afspraak blijkt achteraf van
generlei waarde te zijn, evenals de
opvatting van de Ballast-top, dat
geen enkele belegger ooit een meer
derheidsbelang in Ballast zou mo
gen verwerven. Want na het over
lijden van Heerema gaat de leiding
van het concern, zonder ook maar
even tegen te spartelen, akkoord
met de overdracht van de Heerema-
aandelen aan Minefa. Waarop deze
holding tweederde van de aandelen
in het bezit krijgt.
Deze maand wordt de zaak-Bal-
last-Nedam voorgoed gesloten, als
Minefa volledig eigenaar van het
concern is wordt. Voor de huidige
bedrijfsleiding een zaak, waarover
men geenszins ongelukkig is. Mine
fa blijkt voldoende goede contacten
in de Arabische wereld te hebben
om voor een goed gevulde orderpor-
tefuille te zorgen. En bovendien kan
Ballast via Wedge International de
Amerikaanse markt 'veroveren'.
Kapitaal
Of het zover komt is overigens
nog maar de vraag. Zoals ook de
vraag onbeantwoord blijft, waarom
de Ballast-top in 1981 het concern
zonder slag of stoot aan Minefa
heeft 'overgeleverd'. Het duistere
verleden van Heerema zal daar ze
ker geen reden voor zijn, want kapi
taal is kapitaal. Hoe het verworven
is, doet er in het grote zakenleven
vaak minder toe.
Lachende derde is in ieder geval
de heer Fares, die de zaak-Heerema
handig heeft gebruikt om een gere
nommeerd Nederlandse bedrijf met
veel know-how in Arabische han
den te krijgen.
Overigens is het niet uitgesloten,
dat Fares en Heerema de hele zaak
samen op poten hebben gezet. Dat
zou een haast sluitende verklaring
kunnen zijn voor het gedraai van de
concernleiding van Ballast en het
gemak, waarmee Fares - zij het op
termijn - in 1981 de meerderheid in
Ballast verwierf.