\m YOfiR DE
fAti noPEEr
Slachtoffers van de doodstraf loterij
schikking
de doodstraf op grondwettelijke
herwegingen; bijna driekwart van het
imerikaanse volk is voor de doodstraf en
bovendien is de doodstraf voor velen
ünvaardbaarder geworden of 'humaner',
door de introductie, nu al in een half
I dozijn staten, van de doodstraf middels
een fataal infuus.
Demonstraties
I Gratieverzoek
Vrijwillig
Zuiden
'Death row'
melden voor toelating Wa i
m honderd jongens en meiel
tomen. Daarvan halen Eenv?l
if tig de eindstreep. De
rs hebben nu een plan JJP
1 over de zogeheten in- en J'. I
die meer stabiliteit moet 1
het studentenbestand. Daëe"|
n financiële gevolgen geko^l
elijk is dat men 'wildgroei' vil
men door middel van de eT I
loemde driedeling in special J
n door de in- en uitstroom va»l
lemies aan banden te legge 1
l ook kunst altijd sterker "J
leer kan bijvoorbeeld in prj^l
;aks een zelfstandig vrij w' I
geen basis in zijn bestas»]
iggen door als bijverdienste u|
n; dat is voorbehouden aan de I
die op de academie opgelejJ
i in de educatieve sector (vl
rd wordt om de kunstenaar al-1
ker en de kruidenier binnen I
lormen te brengen. 1
,s de vraag of het technocrati-l
mken van beide ministers niei
staat op tenminste het beroej
zogeheten vrije kunstenaar!
ers met vérstand van kunst('
gevoelsmatig ver af van j
lijkheid 'kunst', zoals die zichl
historie gemanifesteerd heeft I
ide directeuren van St.-Joostl
het over een 'bureaucratism
in de kunst'. Ze waarderen i
zaken in beleidsnotitie, maarl
uwen toch ook niet alles, omdat]
ge veranderingen meer inge.l
lijken door het tijdperk van be-|
ingen dan door wezenlijk be-l
W3 I7ATERDAG 10 MAART 1984
W4
EDEcnicini
INC VAM
]E DDAPIKEH
H
J/eT HEEFT ER even opgeleken dat
ijïierika de doodstraf langzamerhand af
zou schaffen. Maar de stemming is
helemaal omgeslagen. De wetten zijn
aangepast; slechts twee van de negen
ichters in het Hooggerechtshof zijn tegen
De gaska
mer van de
Arizona State
Prison in Flo
rence. - foto ap
rbij komt dat het mammoet-I
n en schaalvergrotingen bij het|
vijs (niet alleen) steeds mee!
tand ondervinden. Spanner!
an en Brinkman daarom het|
niet achter de wagen? Ze grij.|
genlijk terug op de Contouren!
/an Van Kemenade. Er is nul
urend sprake van 'herschik-|
Bovendien wordt vaak gedachtj
is land langzamerhand 'verge!
an kunstenaars is. Als je decij-l
an het hoger beroeps onderwijs|
1970 en 1980 bekijkt, voor w!
t de toename van het aantal
iten, dan zie je dat dit bij hetl
huishoudelijk en nijverheids-!
wijs 538 procent bedraagt zelfsl
idbouw laat een toename zie!
17 procent en het sociaal peda-|
h onderwijs 209 procent. Voor|
unstonderwijs is dat slechts 1
nt. Alleen het nautisch onder-I
taat daaronder met 20 procent. T
it in deze nota gemist wordt is)
tuk mentaliteit; begrip voor hetf
at kunst méér is dan een vak. C
directie van St.-Joost herinnert!
opeens dat er twee kunstacade-l
zijn in Nederland op principiële!
rkelijke) basis: de protestants-I
telijke in Kampen en de rooms-l
olieke in Breda. Er zijn politiek»
jen, die met dit argument nttf
!oen.' Tenslotte moet het allemaal!
iloor de Kamers. Maar of dit vol-|
de is voor behoud van St.-Jcx
eda? Krijgt deze stad dan toe
lieuw gat in de binnenstad?
mor
ren alcohol markeren.
en van die alcoholziektes slokt <X>
ons land steeds meer tijd op 1
dici en verpleegkundigen. ^.m
ent dat er minder aandacht
ft voor de behandeling van
die ontstaan buiten de schuld t I
patiënt om. In de nabije toeko^l
igen daardoor pijnlijke situs®
em een kostbare handeling a'sL,
ertransplantatie. Daarvoor zd' L
tiënten die buiten hun schuld
kapotte lever hebben opëe^°f
der in aanmerking komen
nsen die vanwege hun drankz"
levensgevaar verkeren."
Door Bert van Velzen
In 1967 - Lyndon Johnson zat
in het Witte Huis, Richard Ni
xon stond in de startblokken -
leek het gedaan met de dood
straf in de Verenigde Staten.
In de dertiger jaren werden er
tegen de 200 Amerikanen per
jaar terechtgesteld, maar tus
sen 1947 en 1967 vonden ge
middeld zo'n 20 ongelukkigen
per jaar hun einde op de elek
trische stoel, in de gaskamer
of aan de galg.
Sommigen onder hen werden we
reldberoemd: Sacco en Vanzetti, Bru
no Hauptman, de man die de Lind-
bergh-baby zou hebben ontvoerd en
gedood, Caryl Chessman, die op 2 mei
1960 in de gaskamer van de beruchte
San Quentin gevangenis bij San
Francisco stierf, na zijn rendez-vous
met de beul twaalf jaar lang met ju
ridische manoeuvres te hebben uitge
steld. Bijna de hele wereld protes
teerde tegen de executie op de elektri
sche stoel in de Sing Sing gevangenis
van Julius en Ethel Rosenberg. Zij
stierven ruim 30 j aar geleden als ge
volg van een primitieve vorm van
atoomspionage en het McCarthyisme,
de anti-communistische heksenjage-
rij die toen pathologische vormen had
aangenomen. Julius en Ethel hadden
hun leven kunnen redden door een
bekentenis, maar zij zwegen tot het
bittere einde.
De broer van Ethel Rosenberg, die
tegen haar had getuigd, werd opge
zonden naar 'de rots', de nu leeg
staande gevangenis van Alcatraz in
de Baai van San Francisco. De execu
tie van Julius en Ethel, die respectie
velijk 35 en 37 jaar waren toen zij
werden gedood, vond plaats op een
afschuwelijk hete zomeravond in
1953. De beul was Joseph Francel, een
elektriciën uit het plaatsje Cairo in de
staat New York, die kon bogen op een
14-jarige ervaring. Voor iedere exe
cutie op het bijna antieke doodstraf-
meubel (het bouwjaar is 1890 en over
een periode van 73 jaar werden er 694
mensen op gedood) ontving Francel
een uitkering van 150 dollar.
Ethel Rosenberg was de achtste
vrouw die in de Sing Sing gevangenis
ter dood werd gebracht. Aan verslag
gevers als Bob Considine danken wij
gruwelijke details van de executie
van de Rosenbergs, inclusief het
knetteren van de elektrische leidin
gen en de blauwe walm die uit de
hoofden van de slachtoffers opsteeg.
Julius moest, met gesloten ogen,
praktisch naar de elektrische stoel
worden gedragen, terwijl Ethel er
moedig, met een Mona Lisa-glimlach
alleen op afstevende. Ze nam afscheid
met de waardigheid van een vorstin.
Alom in de wereld waren er grote
demonstraties en campagnes geweest
om het leven van Julius en Ethel Ro
senberg te redden. Maar niemand
maakte zich druk om Eddie Lee
Mays, die, in de zomer van 1963 het
laatste slachtoffer werd van de elek
trische stoel in New York. En bijna
niemand kent het gruwelijk lot van
Willie Francis, die zeventien jaar was
toen hij door de staat Louisiana twee
maal met de elektrische stoel werd
geconfronteerd. De eerste keer bleek
de stoel defect; wat er aan elektrici
teit door Willie werd heengejaagd
kon hem niet doden. Willie werd,
naar hij later verklaarde met sterren
voor de ogen en een verhemelte dat
aanvoelde als pindakaas, terugge
bracht naar zijn cel. Daar kon hij
gaan zitten wachten totdat het mon
sterlijke apparaat was gerepareerd.
Bij de tweede executiepoging is Wil
lie overleden.
De executies in de verenigde Staten
leken het gevolg van een loterij. De
slachtoffers waren meestal zwart en
vrijwel altijd arm. Zij konden zich
zelden laten verdedigen door grote
kampioenen in de advocatuur, door
mannen als Clarence Darrow, Sam
Leibowitz of Louis Nizer. Er was dui
delijk sprake van willekeur bij de se
lectie van miserabele figuren die aan
het ritueel van de doodstraf moesten
worden onderworpen. Stewart Pot
ter, rechter in het Hooggerchtshof in
Washington, vergeleek de kans van
de bedrijver van een halsmisdrijf om
in handen van de beul te vallen met
de kans die men loopt om door de
bliksem te worden getroffen.
1967 was een belangrijk jaar. Ame
rika begon in de zomer van dat jaar
aan een doodstrafloos tijdperk dat tot
half januari 1977 zou duren. Op 12
april van het jaar 1967 werd Aaron
Mitchell in de gaskamer van San
Quentin ter dood gebracht nadat een
laatste gratieverzoek door de toen
malige gouverneur van Californië,
Ronald Reagan, was afgewezen. Op 2
juni 1967 werd Louis Monge in Colo
rado geëxecuteerd wegens moord op
zijn vrouw en drie van zijn kinderen.
Besloten werd toen geen verdere
doodvonnissen meer ten uitvoer te
brengen voordat er duidelijkheid was
in de vraag of de doodstraf niet in
strijd was met de grondwetsbepaling
die Amerikanen beschermt tegen
'wrede en ongewone' strafoplegging.
Bovendien moest, in nieuwe wetge
ving, worden afgerekend met de wil
lekeurigheid bij de toepassing van de
doodstaf, het roulette-aspect. De wil
lekeur werd door alle mogelijke oor
zaken in de hand gewerkt.
Gouverneur Ronald Reagan had er
bijvoorbeeld geen enkele moeite mee
om gratieverzoeken af te wijzen, ter
wijl bijvoorbeeld de huidige gouver
neur van New York en diens voor
ganger hebben gezworen dat zij, bij
een eventuele herinvoering van de
doodstraf, geen enkel doodvonnis
zouden bekrachtigen. Talloze moor
denaars ontsnappen aan een ontmoe
ting met de beul dankzij het feno
meen van justitiële koehandel, waar
bij - na ruggespraak tussen openbare
aanklager en verdediger - de ver
dachte zichzelf schuldig verklaart
aan een minder ernstig vergrijp en er
geen kostbaar en slepend juryproces
nodig is om zijn schuld vast te stellen.
De politieman Frank Coppola werd
in de zomer van 1982 in Richmond in
Zo worden nu de executies in de
VS voltrokken. De veroordeelde
krijgt een dodelijke injectie toege
diend.
BEULEN IN AMERIKA
KRIJGEN HET DRUK
de staat Virginia ter dood gebracht
maar hij had nog kunnen leven ware
het niet dat hij niet meer voor zijn le
ven wilde vechten. Van de zes man
nen die tussen begin 1977 en 1983 ter
dood werden gebracht, gingen er vier
vrijwillig, zonder verder verzet via
juridische manoeuvres. Ze waren de
stijd moe. In Jessup, halverwege
Washington en Baltimore in de staat
Maryland, wacht Doris Ann Foster
met ongeduld op de gaskamer. Zij
zegt zich niets van het incident te
herinneren, maar zij zou in 1982 een
71-jarige vrouw met een schroeven
draaier hebben gedood. Een van de
getuigen tegen haar was haar man
Tommy, die een gevangenisstraf uit
zit. Doris Ann zegt dat ze 28 jaar is,
maar volgens de staat Maryland is ze
39. Zij zegt een afstammeling te zijn
van het Indianenvolk der Cherokezen
en heeft als haar wens te kennen ge
geven dat een medicijnman haar
naar haar dood zal begeleiden.
Het gevaar dat alle meer dan 1200
ter dood veroordeelden in Amerika
bedreigt is dat hun rechtsmiddelen
nu geleidelijkaan raken uitgeput en
dat er grote aantallen executies gaan
plaatsvinden. Ruim 70 procent van de
wereldbevolking leeft met de beul,
maar Amerika is de enige westerse
democratie waar de doodstraf nog
niet is afgeshaft. Volgens Amnesty
International vonden er in 1981 vol
gens officiële statistieken (waarin het
werk van bijvoorbeeld doodseskaders
niet is verdisconteerd) 3278 executies
plaats van misdadigers en politieke
dissidenten in de wereld. Iran, Zuid-
Af rika en Irak zijn de doodstrafkam-
pioenen en dat is het gezelschap
waarbij Amerika zich dreigt te gaan
voegen. De beul krijgt het straks druk
in Amerika. Hij krijgt zijn slachtof
fers uit de doodstrafloterij, een soort
bingo met mensenlevens.
De rechtsbedeling in Amerika stort
Een Amerikaanse tekenaar
maakte deze schets van de terecht
stelling van Gary Gilmore in de
■staatsgevangenis van Utah. Gilmo
re zat vastgebonden op een door
zandzakken omringde stoel, toen
vier kogels hun fatale werk deden.
bijna in onder het gewicht van het
enorme aantal strafzaken. Verdach
ten die schuld bekennen hoeven bij de
rechter alleen nog maar het tarief te
vernemen. Openbare aanklagers ar
rangeren in 90 procent van de straf
zaken zo'n koehandel: bij roofoverval
is de openbare aanklager niet zelden
bereid 'het wapen in te slikken' in ruil
voor een bekentenis en op deze ma
nier kan moord worden terugge
schroefd tot doodslag, waarop de beul
geen vat heeft. In Texas zit een jonge
moordenaar te wachten op zijn exe
cutie middels een dodelijk infuus, ter
wijl zijn mededader, die zijn lot niet
in handen van een jury had gelegd
waarschijnlijk niet veel langer dan
zeven jaar in de gevangenis zal zitten.
In het begin van het doodstrafmo
ratorium leek het er op dat het Ame
rikaanse volk zich definitief tegen de
doodstraf had gekeerd. Er waren toen
meer tegenstanders dan voorstanders
van de doodstraf, maar dat is intus
sen, mede als gevolg van een drama
tische stijging van het aantal ge
weldsmisdrijven in de Verenigde Sta
ten, omgeslagen in een meerderheid
van 72 procent die voor de doodstraf
is, terwijl slechts 25 procent van de
Amerikanen zich daar nu tegen ver
zet.
In 1972 bleek het Hooggerechtshof
in meerderheid voor de doodstraf,
mits het element van willekeur zou
kunnen worden ontlopen. Er moesten
duidelijker maatstaven worden ge-
John Spenkelink vond in 1979
zijn dood op de elektriche stoel in
Florida. - fotoap
Charlie Brooks was de eerste
Amerikaan die door middel van
een dodelijk infuus werd geëxecu
teerd. -foto anp
formuleerd. Zo'n 38 staten hebben se
dertdien, naar het voorbeeld van Flo
rida, hun doodstraf wetten herzien en
op 17 januari 1977 was Gary Gilmore
in Utah de eerste Amerikaan die na
het doodstrafmoratorium werd geë
xecuteerd.
Hij had zijn leven aanzienlijk kun
nen rekken, maar hij stond zijn advo
caten niet toe om zich tegen het von
nis te verzetten. Hij liet zich kalm
vastbinden in een stoel voor een
vuurpeloton en sprak zijn laatste
woorden uit: „Let's do it." Twee jaar
later volgde de executie van John
Spenkelink, een Amerikaan van
Twentse origine, in de elektrische
stoel van Florida. Men begon toen te
vrezen van Gilmore en Spenkelink
aan het begin stonden van een stroom
executies van misschien wel 200 per
jaar.
Het eerste slachtoffer van deze
nieuwste vorm van ecexutie, via een
infuus toegediend door beulen in wit
te jassen, was, begin december 1982,
de 40-jarige Charlie Brooks, in de ge
vangenis van Huntsville in Texas.
Volgens ooggetuigen is hij vredig,
biddend tot Allah, ingeslapen in een
sinister, roodgeschilderd kamertje.
Alle Amerikaanse doodstrafre
cords zijn gebroken in het zuiden en
in de zuidelijke randstaten, waar in
het verleden ook de meeste mensen
werden gelycht. Tussen 1930 en juni
1967 werden er in de Verenigde Sta
ten in totaal 3859 personen terechtge
steld, van wie rond 1500 in het noor
den. Meer dan de helft van de mensen
die op de elektrische stoel, aan de galg
of in de gaskamer de dood vonden
waren negers. Het aantal executies
was in de jaren die onmiddellijk aan
het moratorium vooraf gingen zeer
gering: 1 in 1966 en 7 in 1965, onder
wie Smith en Hickock, die in de staat
Kansas een heel gezin hadden uitge
moord en wier droeve levensgeschie
denis door Truman Capote meester
lijk werd vastgelegd in het later ver
filmde boek 'In Cold Blood'.
Zelfs in de hoogtijdagen' van de
doodstraf in Amerika is nooit meer
dan 1 op de 50 moordenaars uitgele
verd aan de beul. Als nu een kwart
van de Amerikaanse moordenaars ter
dood zou worden gebracht, zou dat
meer dan 100 executies per week be
tekenen. Wellicht zou daarmee een
afschrikwekkend effect op potentiele
moordenaars kunnen worden bereikt,
maar daarover bestaat geen enkele
zekerheid. Wanneer er gemiddeld
zo'n 100 executies per jaar in Amerika
zouden plaatsvinden is de kans van
een moordenaar om de doodstraf te
ontlopen 250 tegen 1. De doodstraf
blij kt een loterij.
Er worden nu gemiddeld twee
Amerikanen per week ter dood ver
oordeeld, terwijl zich 24.000 gevallen
van moord en doodslag per jaar voor
doen. Er zitten monsterachtige figu
ren op 'death row', massamoorde
naars, kindermoordenaars. Er zijn
kinderen ter dood veroordeeld, zoals,
in december 1974 in Florida, de 15-ja-
rige Heorge Vasil, wegens moord op
een 12-jarig meisje. De jongste ter
doodveroordeelde die op de beul
wacht is 16 jaar, de zoon van een le
raar; de oudste is een 72-jarige man
die twee vrouwen vermoordde bij een
bankoverval.
Twaalf jaar geleden werd de toen
37-jarige Edgar Smith vrijgelaten
nadat hij veertien jaar in een doden
cel in de gevangenis van Trenton in
New Jersey had gezeten. Er huizen
tragische en vreemde vogels in de do
dencellen. Eind '79 is een man, die we
gens moord op twee broers ter dood
veroordeeld was, getrouwd met de
toen 16-jarige Loretta Jean Price, een
huwelijk zonder veel vooruitzichten.
Er zitten mannen in de dodencellen,
die zich vasthouden aan een soort Ja
mes Cagney-image van de harde, on
verschillige bink; er zitten ook dood
vermoeide en murwgeslagen mensen.
