Het gezicht van de naamloze massa's Niet één woord mag je missen Dichtbundels PLOEG GEWEER ONDER HET KUSSEN TEGEN DE RUSSEN Bernhard oogt niet als prins 5te'SWaar nog nlet kansloos. Dali Kunstombudsman Pleysier maandag 5 maart 1984 Beulen zijn brave huisvaders maandagsmaar door Jacques Eestermans BUBTIiM EXTRA 'De wereld van het onrecht - kostbaar en kwetsbaar' door Vladimir Boekovski. Uitgave: Teleboek bv Am sterdam. Prijs: 21,50. Sinds de Russische dissident Vladimir Boekovski in 1976 werd uitgewisseld tegen de Chileense politieke gevan gene Luis Corvalan voert hij in woord en geschrift een kruistocht; niet alleen tegen de Russische leiders en hun ideologie, maar ook tegen de 'slappe' westerse leiders, die zich langzaam laten opvre ten door de beren uit het Oosten. Boekovski's pleidooi voor meer waakzaamheid van het Westen is lang en breed verwoord in een boek, dat de Russche schrijver, die in Rusland door een ware hel is gegaan, na drie jaar in het Westen te hebben geleefd heeft geschreven. Een boek vol kritische en prikkelende opmerkingen over het Wes ten en in die zin een te prui men boek. Maar zijn eerder uitge sproken mening over het Westen als zou het 'een zor geloos, onverschillig, zacht- gekookt ei zijn, dat niet wil en kan en ook nooit zal vechten als er echte belan gen op het spel staan' en zijn oordeel over de vredesbewe gingen in het Westen, die zich achter het Kremlin- geoliede karretje laten spannen, zijn uiteraard nog al controversieel en irreeel. Boekovski zou wat de vechtlust van het Westen betreft maar eens te rade moeten gaan in Grenada en Nicaragua. Als Boekovski zijn zin zou krijgen zouden wij met ge weren onder onze kussens gaan slapen om niet verrast te worden dopor de Russen. Naast de stapels onzin in het boek, ook veel zinnigs over Rusland, maar zijn 227 pagi na's lange geschrift blijft het prokdukt van een kruis vaarder, die, ook al mag hij in zijn vak briljant zijn, de zaken nu eenmaaal in de felle kleuren van zwart-wit pleegt te zien. Anton Theunissen Door Anton Theunissen De massa's maken de geschie denis, maar schrijven ze niet. De massa's geven doorgaans geen vorm aan eigen 'memo rie', de échte werkelijkheid; zij wordt eerder vertekend door de heersende klasse, die haar, als het over Latijns-Ameri kaanse dictaturen gaat, het liefst bechrijft in vage termen als 'groei zonder ontwikkeling' of 'ontwikkeling met armoe de'. De naamloze massa's heb ben in de dictaturen geen ge zicht, hoogstens een in elkaar geramd gezicht. Koen Wessing heeft hen in zijn fotoboek 'Van Chili tot Guatemala - tien jaar Latijns-Amerika' een gezicht gegeven. Hij legde het leven van de uitgemergelde volke ren vast: in Chili, Nicaragua, El Salvador, Peru, Bolivië en Guatemala. De begeleidende tekst van Eduardo Galeano laat niet ra den voor wie Koen Wessing partij trekt: de slachoffers van de heersende klassen, 'die eli tair en racistisch zijn en die in de nationale werkelijkheid, die zij volledig de rug toeke ren, een gevaar zien voor bar baarsheid'. „Elke staatsgreep", zegt Ga leano, „is in wezen een nieuwe episode uit een oude rooftocht, die de jacht op goedkope ar beidskrachten ten doel heeft. Die laatste groep heeft Koen Wessing vooral opgezocht, de armen in de mijnen, de sloe- Foto van Koen Wessing uit 'Van Chili tot Guatemala. bers in de havens, op het plat teland en in de krotten. Wes sing bespeelt geen goedkope sentimenten. Hij toont 'hoe Latijns-Amerika nog steeds een raadsel voor zichzelf is' om de woorden van Galeano te gebruiken. „Een gebroken oeeld van heersende culturen. Stukken die niet in elkaar grijpen: een verminkt li chaam, een gezicht dat nog moet worden gemaakt". De werkelijkheid van Wes sing, die met zijn boek een uit nemend staaltje van reporta gefotografie laat zien, is sober, maar keihard. Terwijl de Latijns-Ameri- kaanse toeristenbureaus ons uitnodigen om de landen van de Maya's te bezoeken, laat Wessing zien hoe afstamme lingen van de Maya's, die in Guatemala de voornaamste slachtoffers van de smerige oorlog onder leiding van de militaire junta's zijn, van hun grond worden verdreven, ver moord en in massagraven ge gooid. Op hun grafstenen staan de letters NN, wat Non Nato betekent, _Niet Geboren. Zo zal het altijd zijn: de fei ten kennen we verdomde goed, maar de werkelijkheid kun nen we niet voorstelbaar ma ken, hetgeen dan weer kan lei den tot het befaamde 'niet- weten'. Wessings foto's maken echter zeer voorstelbaar, dat generaals in prachtige pakken bij moorenaarsclubjes en doodseskaders horen. Als je zijn boek openslaat zou je niet geloven dat ze zó zijn, maar als het boek dichtslaat weet je dat ze zó zij n. Zijn boek schrijft de ge schiedenis van de massa's, die ze zelf niet kunnen schrijven. Zijn boek heeft ook een voor spellend vermogen, namelijk dat het geweld nog heel erg lang de rol van de vroedvouw in de nieuwe geschiedenis van Latijns-Amerika zal spelen. Julio Cortazar. FOTO ARCHIEF DE STEM 'Een man die hier rondhangt' is een bundel met elf verhalen van de Argentijn Julio Corta zar. Het materiaal van alle dag, de gewone realiteit, wordt omgevormd tot geheimzinni ge, griezelige, raadselachtige of noodlottige gebeurtenissen. De stijl van Cortazar is al tijd sober en suggestief. Er staat veel meer dan er staat. Het politiek getinte verhaal 'Tweede Keer', waarin de ver wijzing naar de beruchte ver missingen in Argentinië ner gens expliciet wordt, maar wel griezelig aanwezig is, is er een goed voorbeeld van: Maria Elena moet zich 'voor een for maliteit die u betreft' vervoe gen op een kantoor in de calle Manza. Geen bel of naambord te bekennen. Ze raakt in de wachtkamer in gesprek met; Carlos, die haar vertelt dat, sommigen de eerste keer lan ger binnen blijven en de ande ren minder lang. „Je kan er niets van zeggen". Maar zelf komt hij niet meer uit de spreekkamer terug. „Ze dacht dat hij misschien langer moest blijven omdat hij als enige voor de tweede keer was geko men; wie weet, misschien was het dat". De verhalen van Cortazar hebben enorm veel vaart. Je leest hem als een trein, maar je mag niet één woord in zijn tekst missen. 'Schetsen van de kust' is de eerste titel uit een serie jour nalistiek proza van Gabriel Garcia Marquez, dat Meulen- hoff uitbrengt. Het eerste deeltje bevat stukjes die Mér- quez tussen 1948 en 1952 voor drie Colombiaanse kranten schreef vanuit de kuststreek rond Aracantara (het Macon- da van marquez), waar hij werd geboren. De stukjes zijn observaties en beschrijvingen, vaak van mensen, die later in zijn ro mans opduiken. Boeiend zijn zeker zijn verhaaltjes over li teratuur, over Hermann Hes- se, Joyce, Faulkner, Truman Capote en Hemingway. Het laatste stukje in deze bundel - 'Een prins met een bril' - gaat over prins Bernhard, over wie de menigte in Bogota in ver warring raakt, omdat hij zo weinig als een prins oogt. Een paar citaten uit dit ver haal: „De algemene indruk zal wel zijn dat prins Bernhard van Nederland niet als een prins oogt. In de eerste plaats omdat hij een bril draagt. Mis schien steekt hij door zijn na tuurlijke distinctie boven een meute geüniformeerde func tionarissen uit. Maar hij heeft op zijn toch een paar muilen, een cape en een sabel nodig om gedaan te krijgen dat een flink BOEKENBOEKENBOEKENBOEKENBOEKEN BOEAEiVBOEKEiVBOEKENBOEKENBOEKENBOEK ENBOEKENZOSKSTtBOEKENB O E K E N BOEKEN BOEmVBOEKENBOEKENBOEKEN BOEKENBOE danks de bekende strubbelin gen blijft streven naar de de mocratie, de republikeinse staatsvorm en zelfs de verkie zingen, moet zich tegenover een prins in levenden lijve iet wat beduusd hebben gevoeld. Daarom is het niet zo vreemd dat een jongen, die heftig met een Nederlandse vlag stond te zwaaien, eergisteren bij het passeren van Bernhard van Nederland 'Leve zijne emi nentie' schreeuwde. Koen Wessing (foto's) en Eduardo Galeano (tekst): Van Chili tot Gua temala - Tien jaar Latijns-Ameri ka. Uitgave: Bert Bakker - Novlb. Prijs: 24,50. Julio Cortazar: Een man die hier rondhangt. Uitgave: Meulenhoff Amsterdam. Prijs: 26,50. Eduardo Galeano: Dagen en nachten van oorlog en liefde. Uit gave: Het Wereldvenster Weesp, Novib Den Haag/NCOS Brussel. Prijs: f19,50. Gabriel Garcia Mórquez: Schet sen van de kust - Journalistiek Proza I. Uitgave: Meulenhoff Am- steram. Prijs: 27,50 Gabriel Garcia Marquez aantal# Colombianen die hem zagen, later - als de monar chieën van de aardbodem zijn verdwenen - aan hun klein kinderen durven te vertellen dat ze ooit een echte prins heb ben aanschouwd". De conclusie van Marquez: „Toch is dit bezoek een bijzon der evenement voor de gewone man geweest. Een volk dat on- Eduardo Galeano 'Dagen en nachten van oorlog en liefde' is een uit fragmenten opgebouwde reportage van de Uruguayaan Eduardo Galeano gebaseerd op belevenissen, kranteberichten, getuigenissen van anderen over de politieke moorden in de Latijns-Amerikaanse dictaturen. De reportageroman is een mengeling van journalis tiek, literair proza, memoires, poëzie, bespiegelingen en politiek commentaar. Galeano, vanhuisuit historicus en schrijver van de 'klassieker' De Aderlating van een continent' schrijft onthutsen de verhalen over pijniging en dood in Latijns-Amerika. „Ik ken maar weinig mensen die de beproevingen van pijn en geweld hebben overleefd - een zeldzaamheid - zonder hun tederheid te verliezen". Galeano's oordeel over de folteraars en moordenaars in Latins-Amerika: „Het zijn brave huisvaders die martelen. Het zijn geen buitengewone monsters. Dat zou te veel eer zijn". BOEKENBOEKENBOEKEiVBOEKENBOEKEN BOEKENBOEKEmOEKEVBO EKEN BOE K EN BOEK ENBOEKEN&aSXSTtBOEKENB O E K E N BOEKEN BOEKENBOEKENBOEKENBOEKENBOEKENBOE MARTHA IJZERMAN: GE OPEND GEDICHT (uitg. IJzer man, Pr. Hendrikstr. 172a, Breda, ƒ4,50). Voorzien van eigen niet-pre- tentieuze eerlijke tekeningen noteerde Martha IJzerman in dit simpele boekje gedachten die nog getuigen van een sim pel geloof in leven. „Elke dag is een spel./Steeds kom ik weer op,/Met of zonder tekst,/En als ik hem vergeet,/ Dan zie ik wel. TOM LUITING/ALBERT MID DENDORP: EEN CEL IS MAAR TWEE METER LANG (uitg. Kof schip, postbus 1313, Hilversum, ƒ25,-). Op het thema 'Gevangenschap en/of vrijheidsberoving', uit gangspunt voor de poëzie prijsvraag van de Belgische stad Blankenberghe 1983, kwamen 180 gedichten binnen. De Kofschip-poëzieprijs werd gewonnen door Maria Sesselle met het gedicht 'Bezoek'. Het begint met de regels „Dit is de poort/naar een gemoedelijke dood./Haar handen zijn een korf vol fruit./Haar ogen soms afwezig groot.De jury, die bestond uit Marcel Coole, Paul Cleempoel, Raoul Maria de Puydt, Ton Luiting, Daan Ing- helram en Albert Middendorp, had verder veel waardering voor 'Celbrief aan Y' van Nic van Bruggen en Koen Verbeek met zijn 'Gevangen in mijn vlees'. Samen met nog ruim honderd geselecteerde gedich ten maken zij deze bundel, die een indringende getuigenis is van het streven naar vrijheid en tegen" verdrukking. „Le vensmoe/wacht hij op de vol gende dag/die hem een stuk je/dichter bij de galg brengt,/ bij het einde/van een leeg le ven,/bij de vrijheid/van de dood" (Liesbeth Lauwers). C. BUDDINGH/EDDY VAN VLIET: IS DIT GENOEG: EEN STUK OF WAT GEDICHTEN (uitg. Elsevier/Manteau, 25,90). Na hun bloemlezing 'Poëzie is een daad van bevestiging, Noord- en Zuidnederlandse poëzie van 1945 tot heden' stel den beide heren deze nieuwe bloemlezing samen uit de Noord- en Zuidnederlandse poëzie van 1880 tot 1980, vervat in dertig thema's (als muziek, natuur, ouderdom, reizen en satire). Het is één methode. Eén van de interessante aspec ten daarbij is het sociologische kader en zijn veranderingen waarbinnen de gedichten zich rond een bepaald thema af spelen. Een ander gegeven is het taalkundig schema der poëzie, dat binnen genoemde honderd jaar aan veranderin gen onderhevig is. Het zou in teressant geweest zijn als deze en andere thema's in deze bundel door terzake deskundi gen aan de orde gesteld waren. Nu dat niet gebeurd is, blijft over een verzameling, die loopt van Jac van Looy tot Jo- tie 't Hooft en van Verwey tot Ter Balkt. Als je nog niet over bloemlezingen beschikt, is dit er een om aan te schaffen. PIETER LUYKX: EEN ECHO VAN LIEFDE (uitg. Opwenteling, 7,50). De titel is ontleend aan Ach" terberg. Deze Bredase leraar- dichter neemt hem tamelijk letterlijk, als je tenminste 'liefde' laat staan in zijn be perkte betekenis van relatie tussen man en vrouw. Ook het woord 'echo' - iets dat sugge reert er te zijn terwijl het er niet meer is - moet je woorde lijk verstaan. Verder is hij in staat heel wijsgerig de kern van de zaak met woorden in te kleden, waardoor het naakte bestaan van de liefde wordt verpakt in betogen, die de pijn verhullen. Hij spreekt terecht BOEKENBOEKENBOEKEiVBOEKENBOEKEN BOEKEiVBOEKEiVBOEKENBOEKENBOEKENBOEK ENBOEKENSOSXE-ZBOEKENBO E K EN BOEKEN BOEKENBOEKENBOEKENBOEKENBOEKENBOE van een 'gepantserd hart', ter wijl de gedichten tevens getui genis afleggen van een zeer di recte betrokkenheid. Dilem ma; schizofrenie van een christelijke cultuur. Liefdes poëzie vol oprechte en goed verwoorde verwondering en tegelijk vol onbegrip, die het afscheid ervan onontkoom baar maakt; mede door het feit dat de dichter door het odeur van het uiterlijk ver toon heenkijkt. „Die laatste keer/was je huid tastbaar zacht/van het afscheid ne men KEES HERMIS: FRONTLIJN (uitg. Opwenteling, 7,50). „Op zachte voeten gaat de zee/ik loop haar tegemoet/en in de voren van de vloed/ neemt zij mijn prenten mee". In alle gedichten in dit bun deltje laat de in Hulst geboren en in Maasland wonende Kees Hermis zien dat hij een échte Zeeuw is. Dat wil zeggen een mens verbonden met water, wind en luchten. Daarop zijn zijn ervaringen geënt en daar aan weet hij heel verdienstlij k de beelden te ontlenen, die vertellen over innerlijke erva ringen. „...je kon alles zijn/ dreef in oud water nooit moe/ je verzilte gelaat vertrouwde het licht/je vouwde van water een vlinder. Salvador Dali. FOTO ARCHIEF DE STEM STAN LAURYSSENS: SALVADOR DALI (uitg. Huns! en Kapital - 25.-). De oud-journalist (kunstredacteur) en Antwerpse kunsthandelaar Lauryssens, die o.a. verschillende best sellers over Duitse oorlogsmisdadigers in Zuid-Amerika op zijn naam heeft staan, is in staat een smeuïg verhaal te vertellen. Dali geeft er zelf voldoende aanleiding toe en met zijn grote Dali-tentoonstellingen/handel is Stan Laurijssens goed ingevoerd geraakt in de geheimen en verwikkelingen, die deze met zich meebrengen. Vanuit deze vertrekpunten schreef hij dit uitvoerige levensver haal over Dali, dat voldoende op een aantal wezenlijke zaken ingaat om niet oppervlakkig te zijn en toch weerzo journalistiek is, dat het niet diepgravend is. Er is natuurlijk al erg veel over deze kunstenaar en kunstenmaker geschreven, maar voor mensen die nu niet direct geneigd zijn om een 'kunstboek' in de hand te pak ken en toch geboeid zijn door deze opzienbarende man, die op sterven na dood lijkt te zijn, is dit een zeer onder houdend en informerend boek. Laurijssens volgt hem vanaf zijn geboorte, die heel zijn leven zou blij ven'teke nen: omdat het jongetje een meisje moest zijn en hij slechts een surrogaat was voor zijn gestorven broertje. Al of niet Freudiaans gekleurd ligt daar een sleutel voor zijn willen opvallen in de wereld. Dat is hem gelukt. Welke consequenties dat gehad heeft voor zijn handel en wandel, voor zijn omgang met zichzelf, zijn vrouw Ga la, vrienden en handelaren wordt aardig uitgelicht. Ook wordt het een en ander verteld over het gekonkel in de Dali-produktie en dat is instructief voor degenen die daarover wat meer willen weten. Lauryssen heeft de nei ging nogal van de hak op de tak te springen. De opbouw van het boek is niet altijd helder en hij vervalt daardoor wel eens in herhalingen. Desondanks een boek om met genoegen te lezen. JOS HOUWELING: MET HET OOG OMHOOG (uitg, In de Knipscheer - 29.50). Houweling zegt zichzelf vier jaar geleden via een ad vertentie uitgeroepen te hebben tot kunstombudsman Hij moet er druk mee gehad hebben. Dit uitvoerige boek wil daarvan een verslag zijn. Een boek, waarin serieuze en schijnbaar dwaze dingen bijeengebracht zijn: zoals het kunst betaamt. Een boek als een nieuw kunstwerk. Oranjeklanten moeten het boek maar niet kopen, omdat de omslag gesierd wordt met een tekening van Roos Wig- gers waarop prinses Juliana met d'r vier dochters als prostituees! Verder geeft het boek informatie en antwoord over on der meer het hoofdkwartier van Removos (mond- en voetschilders) in Lichtenstein (belasting?); de kunstenaar als huurling van de bourgeoisie; een Kuifje-museum; be grafenissen en oliebollen als kunst; over het aparte ge voel van binnen bij Corrie Konings; over de verschuivin gen in het werk van Ben Guntenaar; een bekeuring in Et- ten-Leur en de potloodfabriek van Bruynzeel (met Suri naams hout) in Bergen op Zoom; over kitsch en Nico Haak; waarom musea 's avonds niet open zijn; de over schatte bezigheid van grafisch ontwerper; is peep-show kunst?; zagen aan de poten van Rietveld; taartkunst; waarom zijn galeries niet toegankelijk voor kunstenaars zonder kruiwagen?; haarstijl als kunst; over Jan de Jong als 'een van de nieten bij NAC'; de Vincent van Gogh- opera; radio en kunst; weekblad Privé en Sonja die bana nen eet; Kathe Kollwitz en Veronica; Of: 'Laten we eens aannemen dat kunst het vormgeven van emoties is en dat het huwelijk het gladjes regelen van emoties is; lukt het schilderij niet, dan pakt men een nieuw doek; in het hu welijk gaat dat lastig'... er is geen bevolkingsgroep, die niet aan de bak komt. Kunst is gans een volk! Derhalve iedereen moet dit boek kopen, want met name beeldende kunstenaars kunnen in deze dagen ook wel wat steun ge bruiken. LEO PLEYSIER: KOP IN KAS (uitg. De Bezige Bij - 24.50). In 1978 brak deze Vlaamse auteur Pleysier (37) door in Nederland met De razernij der winderige dagen, gevolgd door De weg naar Kralingen in 1981. Dit boek wordt ge zien als de voltooiing van een drieluik. De elf hoofdstuk ken worden afgeteld van 10 tot en met 0... Deze onderwij zer uit Rijkevorsel is in deze boeken bezig geweest zijn afkomst uit een boerenleven, de relatie met zijn ouders en de confrontatie met de oprukkende 'beschaving' binnen het dorpse bestaan te verwerken. 'Kop in kas' wordt er in Vlaanderen geroepen door kin deren, die haasje-over spelen; trek je hoofd binnen uit veiligheidsoverwegingen. Zo sloot Leo Pleysier zich op binnen zijn blanke werkkamer en het spel met Vlaamse taal. In hoofdstuk 0: 'Er is een kamer, er is de onvermij delijke schrijver... Hier leef ik, hier ben ik veilig - Maar nu kunnen die zinnen al lang niet meer verbergen hoe hij in de knoei is geraakt met zij n omgeving'. Toch heeft hem zoiets als een hergeboorte opgeleverd. Ook in dit boek speelt de streek weer mee: een anti- atoombetoging in Mol, een muziekfestival in Werchtero' de familie in Hoogstraten. Maar de schrijver komt nu zelfs over die grenzen heen nu en meldt ervaringen uit Praag en Bratislava. Hij blijft vechten met zijn kind-zü" (ook tot uitdrukking gebracht in de taal), met het zich losmaken van vader en moeder. 'In zijn stijl zullen ze tot op het bot terug te vinden zijn, de sporen van hardnek kigheid waarmee ieder woord is bevochten op zijn twij fels, zijn hardlijvigheid, zijn vaak pijnlijke constipatie schrijft hij. Dat proces van volwassen-worden en schrij ver-wot' den levert geen spannende verhalen op, maar wel een ge spannen taalproces met interessante psychologische mo menten. Pleysier is nu terecht geëindigd bij 0 en het za mogelijk spannend zijn hoe zijn nieuwe start eruit za a a A i «Al GENT - De oude Ber- ten de Kimpe slaapt niet best de laatste weken. Geen wonder eigenlijk, want de Belgische ploegbaas krijgt de ene naar de andere draai om zijn oren. Het wielersei- zoen was officieel zelfs nog niet eens be gonnen of hij leed al een nederlaag. Dat was vorige week, toen hij zijn kopman Eric Vande- raerden na bijna eindeloos touwtrekken zag verdwijnen naar de ploeg van Peter Post. 0e daadwerkelijke opening van het wielerjaar, zaterdag met de Omloop Het Volk, bracht hem opnieuw een forse teleurstelling. Dat uitgerekend Eddy Planckaert in Gent naar zijn eerste grote overwinning sprintte, kan De Kimpe niet anders dan veel pijn hebben gedaan. Immers, de razend snelle Belg, die zich als een heuse veelvraat heeft ontpopt, keerde zich eind vorig seizoen van hem af - na een periode vol treurnis en met een mini mum aan sportieve successen - om zich samen met zijn oudere broer Walter aan te sluiten bij het nieuw opgezette Efki Joop Böckling tikt het derde PSV uit Haarlem (anp) - Ais drie- jjaal scheepsrecht is, zou Huarlem ditmaal de finale van toernooi om de KNVB-be- I moeten halen. De voor zatste stap in die richting Werd zaterdagavond gezet met PSv,VCrraSSende zege °P Ook in de afgelopen twee 'zoenen bereikte de ploeg l ï1 Hans van Doorneveld de aive eindstrijd van het be- rtoernooi, maar zag vervoi„ jj ,ns de weg verder worden gesloten door respectievelijk '-Utrechten NEC. '83 'n#r lijkt het seizoen din een dramatische wen- - g te hebben genomen. Na c„ e'iminatie in het Europa- lin„ !oernooi en de uitschake- 'g nu in het nationale beker- - net nationale oexer- hn„?Uren 11311 PSV nog slechts op de competitie. De h°Pen - "!d,l0vense ploeg is daarin Rek r orndat oefenmeester Jan -ter met een flink uitgedun- selectie zit, lijkt PSV de eer of^*ten laten aan Feyenoord

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 8