u
'Regering negeert
mogelijkheden van
ons tv-systeem'
'Economische wetten zijn geen artistieke wetten
Prof. Bordewijk wil kijker mee laten doen
W4
„IK BEN geen schilderende directeur. Ik
teken en schilder al heel mijn leven,
omdat ik het niet kan laten, als schilder
noem ik me ook vrij anoniem
'Cornelius'". Dat zegt drs. C.J.M.
Groenewoud, directeur van Bruynzeel
Potlodenfahriek in Bergen op Zoom. Twee
anderscheiden creatieve functies, die zijn
leven 'net in balans houden'. Dat hij de
laatste tijd exposeert - momenteel tot 4
maart in het Hilversumse culturele
centrum De Vaart - gebeurt onder
aandrang van anderen.
Daglicht
Contradictie
Bedrijfsleven
BENT thuis en zet het plaatselijke
kanaal op uw tv aan. Slager Jansen heeft
verse worst in de aanbieding. U pakt uw
kies-klavier (een veredelde
afstandsbediening) en doet uw bestelling
bij de slager. Dat is een van de
mogelijkheden van de tv. En er zijn nog
veel meer kansen, zegt dr.ir. L. Bordewijk,
hoogleraar in de telecommunicatie, op
technisch, maar ook op cultureel, sociaal
en economisch gebied, maar Nederland
laat ze liggen.
Actief
Ster-net
Politiek
Boek
ZATERDAG 3 MAART 1984
Van onze kunstredactie
„DIE generatie van de zesti
ger jaren is toch gek terecht
gekomen", zegt drs. C.J.M.
Groenewoud, alias Cornelius,
die in Amsterdam afstudeer
de toen het Maagdenhuis be
zet werd en 'Kralingen' hem
ook boeide. „Kijk nou eens
naar figuren als Van der
Louw en Jan Cremer Hoe
een figuur als burgemeester
Van Thijn in Amsterdam in
gekapseld is Nee, ik heb dat
gevoel niet. Ik ben lekker be
zig nu met mensen; in het be
drijf en bij het schilderen. Ik
heb geprobeerd abstracter te
gaan werken. Het lukt me
niet", aldus Cornelius.
Schildert hij doeken vol 'Flower-
Power' - de kracht van het hippie -
gebeuren uit de zestiger j aren
„Nee", zegt hij heel .overtuigd van
zichzelf. „Zeker, ik heb maatschap
pijkritiek. Ook ik liep mee in de anti
atoomraketten-demonstraties in Am
sterdam en Den Haag. Toch beoefen
ik de schilderkunst niet om bood
schappen uit te dragen Schilderen is
verf. Nee, geen l'art pour l'art (kunst
om kunst). Maar ik wil best behagen".
Op de tentoonstelling hangt een
twintigtal werken. Een fleurige ba
rokke vertaling van thema's, die
doorgaans te maken hebben met
menselijke interacties. Cornelius
vindt het niet erg als zijn werk remi
niscenties oproept aan dat van Kees
van Bohemen uit de zeventiger jaren.
Tenslotte hangt een groot doek van
Cornelius: „Het
lukt me niet doeken
zonder mensen te
maken".
- FOTO HANS CHABOT
'Cornelius' houdt
drs. Groenewoud met
schilderen in balans
deze schilder in zijn huis, omdat hij
hem bewondert. Toch is Cornelius
geen slaafse navolger, maar hij komt
uit hetzelfde cultuurklimaat. Uit de
schiderkunstige hoek van action-
painting en tachisme, die overgingen
in figuratieve beelden. Cornelius
schildert met een 'vanzelfsprekend'
élan, eigen aan een professioneel ar
tiest.
In 1959 deed hij, direct na de mid
delbare school, toelatingsexamen
voor de Rijksacademie in zijn geboor
testad Amsterdam. Hij werd toegela
ten, maar ging niet. Komend uit een
zogeheten arbeidersmilieu keek hij
uit naar een wat zekerder toekomst.
Het werd economie studeren aan de
Vrije Universiteit. „Aanvankelijk
heb ik nog geprobeerd economie in
dienst te stellen van de kunst. Ik had
daarover wat ideeën in verband met
de musea. Maar economische wetten
zijn geen artistieke wetten. Daarom
heb ik ervan afgezien", aldus Corne
lius, die doctoreerde in de economie.
Voor hij potloodfabrikant werd was
hij in dienst bij Akzo.
„Ik schilder alleen bij daglicht; om
dat ik zo met kleur bezig ben", zegt
hij. Dat beperkt zijn mogelijkheid tot
schilderen. Naar de letter is hij een
zondagschilder. Maar hij voelt zich
niet zo en is het ook niet. Schilderen is
voor hem geen hobby of vrijetijdsbe
steding, maar dat andere deel van
zijn leven, dat voor evenwicht zorgt.
„Je moét échtJe kunt het niet la
ten Cornelius begrijpt alle proble
men die beeldende kunstenaars mo
menteel hebben met het afbouwen
van de BKR. Eén uitspraak van de
gedupeerden vindt hij echter moeilijk
te accepteren: „Dan kan ik niet meer
werken"...want je moét...
Titels van zijn schilderijen: Con
frontatie; Dreamland; Wandeling;
Friends; Matchpoint; La Danse...
„Neen", zegt hij, „ik benzeen thema
schilder. Eigenlijk wil ik wel van ti
tels af; die zijn dan ook af en toe be
wust lullig en nietszeggend... Het gaat
mij op de eerste plaats om vorm en
kleur. Ik schets veelal in acryl en ga
er dan met olieverf over. Dat heeft
ook te maken met mijn beperkte tijd.
Ik houd ervan partijen echt te door
werken. Dat ik nogal wat rose ge
bruik komt omdat je deze kleur niet
veel tegenkomst in de schilderkunst".
Cornelius vindt het aardig om te
horen dat zijn doeken wat barok
overkomen. „Ik houd van de barok;
van Italië; van barokmuziek en de
overdaad". De kamer waarin wij zit
ten is blank, zodat de 'barokke' schil
derijen aan de muur spreken. Op de
bank ligt een 'roman fleuve', een deel
uit A la recherche du temps perdu
van Proust. „Prachtig", zegt de schil
der. „Het klopt dat ik met menselijke
relaties bezig ben. Maar dat zijn geen
bewuste vertalingen van situaties, die
ik op mijn werk of elders meemaak".
Stromen van gevoelens in vooral rood
en blauw met duidingen van mensen.
De kijker doet de rest
Cornelius: „Willem de Kooning
vind ik prachtig". Die rationele spon
taniteit - een typerende contradictie -
spreekt hem aan; bepaalt zijn werk
wijze. En verder: „Met deze grote for
maten schilderijen ben ik hier begon
nen". Dat is in het wat in het groen
verscholen huis in het Bredase Mon-
tensbos, waar de familie Groenewoud
nu een jaar of vijf woont en ook (je
kunstenaar' van commentaar voor-
ziet. „Ik vind, dat ik weinig maak"
zegt dan toch de directeur van een
produktiebedrijf. Er komen 15 tot 20
vrij grote doeken per jaar klaar. Dat
is één doek per twee a drie weeken
den.
„De mensen zeggen: Je hebt zoveel
Breng het eens naar buiten. En zo
hebben mijn doeken nu gehangen in
Noord wijk, Bergen op Zoom (De He
mel) en in Hilversum. Exposeren is
geen bewust proces"... De prijzen van
zijn doeken liggen rond de 1500 tot
ƒ2000. Dat is aanmerkelijk lager dan
soortgelijke schilderstukken door
professionelen gemaakt. Cornelius
zegt: „Ik voel me geen amateur... n
denk dat de BKR de prijzen op de
kunstmarkt verpest heeft. Ik houd
mijn doeken goedkoop. Mensen die
het mooi vinden moeten het kunnen
kopen. Wanneer ik 1500 vraag dan
zijn er mensen die het kunnen kopen,
terwijl ze geen 5000 kunnen betalen!
wat dan 'normaal' heet te zijn. Nee, ik
heb niet het gevoel op deze manier de
kunstenaars die ervan moeten leven
concurrentie aan te doen".
Het bedrijfsleven als sponsor voor
het kunstleven Een onderwerp, dat
actueel is. Directeur Groenewoud.
„Het sponseren maakt op mij vaak
een geforceerde indruk. Het bedrijf
als mecenas zie ik niet zo zitten. Wat
goed is komt toch wel. Die stimulans
is niet nodig. Ik denk aan Rafael, die
gewoon bij de paus in loondienst ja
ren schilderwerk in het Vaticaan had.
Kunstenaars in loondienst van be
drijven is voor eèn bepaalde groep
best een mogelijkheid.
Nee, het aanleggen van een Bruyn-
zeel-collectie vind ik niet nodig. Dat
wil niet zeggen dat wij voor kunste
naars niets doen". En hij vertelt over
kunstenaars, die met materiaal van
Bruynzeel aan de slag geholpen zijn.
„Eigenlijk zou ik op dat gebied nog
wel wat méér willen doen", zegt
schilder Cornelius, die een beetje con
curreert met de economische docto
randus Groenewoud. Die overigen al
eerder constateerde dat artistieke- en
economische wetten moeilijk met el
kaar te verenigen zijn. Behalve in
zijn persoonlijke leven, want als di
recteur Groenewoud van hetzelfde
kaliber is als de schilder Cornelius,
dan moet de potlodenfabriek in Ber
gen op Zoom een goed leider hebben.
Maar de werknemers daar weten
nauwelijks of niets van zijn gevecht
met verf, vorm en kleur...
SATERDAG 3 MAART 1!
IN
EJ
UL
Prof.dr.ir. L. Bordewijk: Kabelnet biedt unieke mogelijkheden.
Door Jan Koesen
U BENT thuis en Lubbers en
Den Uyl maken ruzie op het
tv-scherm. Wat vindt het volk
ervan? ANTWOORD NU.
Knop A is voor Lubbers, knop
B voor Den Uyl. En ogenblik
kelijk is de uitslag bekend.
2.184.566 Nederlanders vinden
dat de premier gelijk heeft en
2.000.987 kiezen voor Den Uyl.
De oude socialist kijkt met
een zuur gezicht naar het re
sultaat en je hoort hem den
ken, 'Ik wou dat Duisenberg
niet zo optimistisch over onze
betalingsbalans was geweest.
Dan had ik nu gescoord.'
U bent thuis en Rudi Carrrell pre
senteert de 4-5-6- show. „En nu een
vraag voor de kijkers thuis. Opge
past! U kunt deze open cabriolet win
nen als u als eerste meldt wat de
tweede voornaam van de koning van
Aroembabi is. Nu weet u toevallig al
les van Aroembabi omdat u er op va
kantie bent geweest en koortsachtig
tikt u in „Woemibol." Helaas is me
vrouw Terlaan te Akersloot u voor.
Wat hier boven is geschetst, is geen
science fiction. Het mirakel heet
tweeweg-tv. In Osaka, Japan kunnen
kij kers thuis vanuit de leunstoel deel
nemen aan een talkshow. Op hun tv-
apparaat is een videocamera gemon
teerd. Via de glasvezel kunnen ze nu
zelf in beeld komen voor die miljoe
nen andere kijkers en hun eigen vra
gen stellen. Het gaat om een beperkt
experiment.
In Columbus, in het midden van de
Verenigde Staten, bestaat een gea
vanceerd kabelsysteem dat Qube
heet. De kijkers hebben de keuze uit
30 kanalen: 10 lokaal, 10 nationaal en
de laatste 10 voor betaal-tv. Op de af
standsbediening zijn 5 antwoordtoet-
sen waarmee de kijker kan reageren:
de Tele-Enquête. Ook dit is net als in
Osaka een experiment waar nog grof
geld bij moet.
Maar voor de toekomst van de tv
hoeven we helemaal niet zo ver van
huis te gaan. Er zijn ook in ons land
experimenten en/of plannen in een
vergevorderd stadium. In Zaltbom-
mel is Robert Schmitz bv bezig met
listige tv-diensten waarvoor het fei
telijke denkwerk is verricht door de
bollebozen op onze TH's, zoals Delft.
In Zuid-Limburg wordt een groot
speciaal kabelnet aangelegd voor
Maastricht, Heerlen, Kerkrade, Beek,
Spaubeek en Valkenburg dat liefst
90.000 huiskamers kan bereiken en
waarmee bescheiden tweeweg-ver
keer mogelijk is. Ook worden 50 Lim
burgse gezinnen in een glasvezel-ex
periment betrokken.
Televisie is veel en veel meer dan
kijken naar wat Hilversum brengt.
Straks is het scherm niet alleen een
ding waarop Jos Brink lollig probeert
te zijn, maar ook een apparaat waar
mee de kijker zelf naar buiten kan
treden. De kijker is dan niet meer
passief, maar actief. Heel bescheiden
vindt dit nu al plaats bij Viditel, waar
je een reis kunt bestellen zonder uitje
stoel te komen of kunt 'bladeren' in de
jeugdboeken van Malmberg.
En Nederland heeft juist door zijn
unieke kabelnet de kans bij deze
nieuwe ontwikkelingen voorop te lo
pen. Wij kunnen nu geavanceerde ap
paratuur maken die we straks met
een lekkere winst aan het buitenland
kunnen doorverkopen, samen met
onze know how. De kabel van de toe
komst biedt aan honderden werk.
Maar dan moeten de hoge heren en
dames in Den Haag zich breder
oriënteren dan nu uit de Medianota
blijkt.
Dit is de mening van onder meer
profdrirJLBordewij k, hoogle
raar Telecommunicatie aan de TH
Delft. Zijn stelling komt op het vol
gende neer: Abonnee-tv komt er over
een maandje of acht. Dat is een. De
twee bedrijven die de programma's
aanbieden zijn van plan met decoders
te gaan werken, want dan kunnen ze
meteen beginnen. Dat zijn kastje die
de expres vervormde signalen (want
anders kon iedereen gratis meekij
ken) weer omtoveren tot begrijpelijke
plaatjes. Dat is twee.
Maar we moeten niet met die deco
ders beginnen, zegt de Delftse prof,
want dan lopen we vast. De decoders
worden al jaren in Amerika gebruikt
om de eenvoudige reden dat het Ame
rikaanse kabelnet niet voor iets an
ders geschikt was. In Nederland ech
ter beschikken we over mini-sternet-
ten. Bij een ster-net komen de kabels
van zo'n twintig woningen in ster
vorm bijeen op een centraal punt dat
dan weer doorverbonden wordt met
de volgende ster enz.
In plaats van zo'n decoder in ieder
huis moet er een schakelaar komen
bij elke ster. Als iemand om tien uur
's avonds belt dat hij abonnee wil
worden, dan hoeft een PTT'er alleen
maar die schakelaar over te halen en
kan de klant al een minuut over tie
nen meekijken. Bovendien kan de
abonnee selectief te werk gaan. Hij
kan bijvoorbeeld zich alleen abonne-
- FOTO HENDHIKSEN-VALK
ren op bepaalde programma's of uren
zodat hij het hele pakket niet hoeft af
te nemen. Dat scheelt hem in de cen
ten. Maar het mes snijdt van twee
kanten, want degene die het pro
gramma aanbiedt hoeft niet meer
met een zogeheten totaalprogramma
te komen.
De ster-netten zijn geschikt voor
tweeweg-verkeer. Decoders niet en
zijn bovendien na twee jaar al verou
derd. Uitgaande van zo'n 500.000
abonnees en een prijs van 200 per
decoder betekent dat over twee jaar
een investering van een miljard naar
de knoppen is. Bovendien heeft de
praktijk in Amerika allang uitgewe
zen dat een handige knutselaar zelf
een decoder kan bouwen, dus daar ga
je met je officiële kastje!
Technisch is alles al mogelijk, zegt
Bordewijk, zelfs drie-dimensionele
televisie. Maar er zijn enkele maren
die alleen politiek zijn op te lossen.
•Veel van die nieuwe tweeweg-vor
men horen niet thuis in de Omroep
wet, zeker niet als het gaat om lokale
uitzendingen. „Abonnee-tv wordt in
derdaad meer van hetzelfde. Daar is
niet veel eigen werk bij. Het wordt in
feite een derde net. Maar Brinkman
zegt dat abonnee-tv geen omroep is.
Nou, dan zal ik bruin brood voortaan
geen brood meer noemen maar abon
nee-bruin." De ster-netten met hun
kiesschakelaar zijn prima geschikt
voor wat Bordewijk noemt Tele-Con-
sultatie. Dat kan van alles zijn: on
derwijs, leren op afstand, maar ooi
bestellingen plaatsen bij leveranciers
en informatie ophalen over de eigen
streek via een kiesklavier.
„Hier moet de regering zich niet
mee bemoeien. En ook niet met lokale
reclame. Het is volgens mij bovendien
tegen de Grondwet die vrijheid van
meningsuiting garandeert. Natuur
lijk moeten er waarborgen zijn voor
de privacy, dat begrijp ik wel. Stel
dat ik elektronisch elke dag mijn eten
bestel, dat zijn mijn eet- om niet te
zeggen mijn vreetgewoonten snel bij
anderen bekend. Maar ik verwijt de
overheid als technicus dat zij econo
mische en strategische blunders be
gaat als zij de nieuwe mogelijkheden
laat liggen."
De techniek is al veel verder dan
Den Haag verwerkt heeft. Audio-vi-
suele presentatie is in een ver sta
dium, meestal ver voorbij de fase van
het lab. Zo hoeft tv-reclame helemaal
geen peperdure zaak meer te zijn met
onbetaalbare apparatuur en snelle
declaranten, maar kan de plaatselijke
slager met een Vidibord zijn eigen re
clames a la minute zelf tekenen.
Bordewijk voorziet een tijd waar
bij ieder in huis zich met zijn eigen
schermpje heeft teruggetrokken, net
zoals men vroeger met een boek in
een hoek ging zitten. Of dit sociaal nu
zo gewenst is, is vers twee. Maar on
herroepelijk stevenen we af naar een
toekomst waarbij elektronica een
grote rol speelt met het scherm in het
midden.
Vooral als de glasvezel doorbreekt
en daarmee de digitale techniek, zijn
de mogelijkheden eindeloos. Niemand
hoeft straks meer een dure en al bij
de aankoop verouderde encyclopedie
te kopen, maar kan putten uit data
banken die up to date zijn. Elektroni
sche siganelen kunnen via de FM-
zenders worden verstuurd, maar ook
via de telefoon.
Zo wordt bij de doventelefoon een
beeldsignaal verzonden over de tele
foonlijn. In het eerder genoemde
Zaltbommel kunnen nu twee dove fa
milies weer volwaardig communice
ren. Ze schrijven hun boodschap op
een Vidibord, een plat apparaatje zo
groot als een boek met een soort van
balpen en dat beeld vliegt over de te
lefoonlijn naar de ander toe die het
dan op zijn tv-scherm kan lezen. In
kleur natuurlijk.
Op dit ogenblik is ruim 60 procent
van de Nederlandse tv-kijkers aan
gesloten op de kabel met al zijn mo
gelijkheden. Moeten die resterende
antenne-kijkers dan maar op het dak
gaan zitten? Ook hier heeft prof. B°r'
dewijk aan gedacht. „Ik houd een
pleidooi om het derde net digitaal te
maken. Dan kunnen we via de ether,
via de antenne dus, ook onderwijs
thuis brengen. Dat betekent dat we
dan 15.000 tv-pagina's kunnen over-
zenden, ook naar het platteland da
nog zonder kabel is. Ons zenderne
wordt daar niet duurder door. Allee
zal er dan bij die antenne-abonn
een speciale decoder geplaatst
worden en is tweeweg-verkeer allee
via de telefoon mogelijk."
Van onze c
in Jeruzale
Lin Jaldati i
Amsterdamse
boren. Al 32 ja
haar man Eb
en de in Ned
dochters Kath
Oost-Berlijn.
trek naar de
die pas in 197
Nederland we
in haar vader
getelheid gera
dens de Amstc
maand is Lin
Concertgebout
ces met een p
Brecht en jid
voor het laats
opgetreden.
Voor een joodse
Jalda Rebling.
al was dat dan aar
van Berlijn in de
tische staat.
Het besluit om n;
DDR te verhuizen
van de ene dag
men. Lin's wed
Rebling, was als
uit Berlijn naar
greerd. Wegens zij
hij één van de alle
oorlog tot Nederla
raliseerd. Een bela
besluit heeft gespe
uit de DDR een
hen deden mee te
bouw van de nieuw
Evenals Eberhar
nist en musicoloog
re bekende kunstei
zoals Bertold Bre
Hans Eisler en Ste
de oorlog in Oost-
De DDR heeft di<
gunstige voorwaan
tureel werk geboc
hun idealen in de w
den omzetten. Brec
de Verenigde Statei
de bijvoorbeeld gra
ter hebben, dat hij
kon krijgen.
g= Eberhard Rebling.
j hard Rebling kennel
j lijnse studie in
j schappen in 1936 na<
j gekomen.
Op aandrang va
I vriend verlaat Lin
gezelschap om zich
en jiddische liedjes
j twee jaar samen aa
gramma te hebben j
Eberhard Rebling tx
sendoor pianomuziel
Lin Jaldati op 20
Haagse Kunstkring
succes. Drie weken
Duitse bommen en
voorlopig ten einde,
aan een nieuw j oods
Ehrlich meedoen,
zwanger dus ik kon i
luk. Anders was ik n
ret naar Westerbork
Na de Duitse inv
