Por., Ia paz
VERKIEZINGEN BEPALEN TOEKOMST VAN BASKISCHE TERRORISTENORGANISATIE
TXIKI BENEGAS
LENDAKARI
fa EEN SFEER van geweld, spanning en
angst leefde men in Spaans Baskenland
toe naar de verkiezingen van zondag (26
februari) waarbij een nieuwe
gewestelijke regering wordt gekozen. De
beste kansen heeft de huidige regerende
partij in Baskenland, de gematigde,
nationalistische centrumpartij PNV. De
grote belangstelling gaat echter uit naar
de resultaten van de politieke organisatie
Herri Batasuna, beschouwd als de
spreekbuis van de gewelddadige
onafhankelijkheidsbeweging Euskadi ta
Askatasuna (Euskadi en Vrijheid), beter
bekend als de terroristenorganisatie ETA.
1 Blanco
Toeristen
Steun
Nicaragua
Drama
W4
onaanraakbaarheid van
nde, zichzelf wegcijferen-
noeten de sage mythische
erlenen. Ze doen dat niet
en blijken drie heel lees-
volstrekt niet originele
aan het genre oorlogsro-
jetekent geenszins een 'to
ling met de Tweede We
als eenmansguerrilla
jg het meest van het klas-
ht tegen windmolens.
'De Hunnen': 'Oorlog', 'Be-
'Vrede', De Bezige Bij, Am-
t in verschillende inter-
gd de late Middeleeuwen
;e vinden, omdat in die tijd
lan voor onze beschaving
„De Middeleeuwen vor-
ïrproef voor Europa en de
eschaving. We leven nog
de dingen die toen zijn
,)We worden tegenwoor-
ieerd door kwesties als hoe
omgaan met 'ketterij' en
■aden die een fout hebben
met degenen die berouw
leent Eco. Zo bezien, zou je
vrijheid - in één inquisi-
ge in het boek óók de afre-
ïnen lezen van de Italiaan-
net de Rode Brigades,
is „De naam van de Roos
sychologisch portret. We-
or het boek is de over®
polemiek, die Eco voert
•ote Argentijnse schrijve'
jn romanfiguur Jorge van
rt uiterlijk te veel op J°rë®
:s, dan dat hier van toeval
kunnen zijn.
:ld van Borges wordt be-
doolhoven, spiegels, denk
en schijnbare zinledigheid
:ngt nu al bijna vijftig jaar
ïffende energie, en voorbij'
iedere actualiteit, zijn we
id.
rintische karakter van bi-
en verwikkelingen in 'Of
minimaal geïnspiree™
r Borges zich verlustigt >n
nd houden van zijn gee"'
•eld, daar breekt Eco rigou'
lem. Eco bestrijdt hem me
;id, zoals ook de plot doo
oersheid' een einde moe
i Borges' moraal.Bijna bik
t Eco: „De duivel is niet i
de materie, maar de aan-
ran de geest, het geloof z°n'
:ch, de waarheid die noo
1 onderhevig is". Een nau-
n bladzijde verder wil Ec
'initief ontmaskeren als
»e ijdeltuit, als hij hem W
„de zogenaamde vertolk
aarheid(die)niets aj£
a een domme spotvogel
orden herhaalt, die hij 1""°
eft gehoord."
t hier Borges onrecht aa^
lar hoe je Borges leest
raktische waarde je
ont*
hetgeen hij heeft geschf®
:ot slot: ook Eco is
iie een boek schrijft to0®
:n dat hij voor eeuwig
rdt, anders zou hij stom
lijn."
be-
EC-
van de Roos", Umbertó
Jakker, 530 blz„ prijs 39,50
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiül
Door Paul van der Voort
De terroristenorganisatie
ETA beweegt zich als een kat
in het nauw. Ze wordt be
dreigd door het toenemende
politie-optreden, door de ge
wijzigde houding van Parijs
en door een groeiend verlies
van de steun van de bevol
king. Sinds kort is daar een
nieuwe - en dodelijke - be
dreiging bijgekomen: de
GAL, een antiterroristische
bevrijdingsgroep, een ge
heimzinnig moordcommando
dat de jacht op ETA-leden
heeft geopend.
Zuid-Frankrijk is voor de ETA al
tijd een veilig onderkomen geweest.
Vanuit het Franse deel van Basken
land konden de terroristen in alle
rust hun aanslagen, berovingen en
afpersingen op Spaans grondgebied
voorbereiden. Maar die rust is sinds
kort voorbijIn een duistere straat en
van een afstand van ruim 13 meter
schieten op 28 december vorig jaar
twee onbekenden in het Frans stadje
Hendaya met feilloze precisie een ko
gel door de nek van de 29-jarige 'Txa-
pela', een van de hoogste leiders van
de ETA-militar, door de Spaanse po
litie verdacht van 24 dodelijke aan
slagen.
De moord op 'Txapela' wordt op
geëist door een geheimzinnig com
mando dat zichzelf GAL noemt, de
Grupos Antiterroristas de Liberacios,
de anti-terroristische bevrijdings-
groepen. Het was niet de eerste aan
slag van de GAL. Op 16 oktober 1983
nemen Lasa en Zabela, twee onbedui
dende militanten van de ETA, voor de
laatste maal in hun leven een drankje
in hun stamcafé in de Zuidfranse stad
Bayonne. Zij nemen afscheid van hun
vrienden. Sinds dat ogenblik heeft
men nooit meer een spoor van hen te
ruggevonden.
Enkele weken later verschijnt in
Frans-Baskenland - het 'heiligdom'
van de ETA - plotseling de geheim
zinnige organisatie GAL. Zij eisen de
ontvoering op van de 48-jarige Se-
gundo Marey, een Spanjaard die in
Hendaye woont en die goede contac
ten heeft aan beide kanten van de
grens. Tien dagen lang hoort de GAL
hem uit over personen, ondernemin
gen en bankinstellingen die aan de
ETA de revolutionaire belasting be
talen en zó bijdragen tot de financie
ring van het terrorisme. De Franse
gendarmerie sluit onmiddellijk na de
ontvoering de grenzen af en arres
teert al enkele uren later de vroegere
Franse legioensoldaat Pedro Sanchez.
In zijn auto heeft hij foto's van voort
vluchtige terroristen. Maar meer be
wijzen schijnt de gendarmerie niet
tegen hijm te vinden.
Met de ontvoering van Marey
treedt de GAL voor het eerst in de
publiciteit. In een officiële nota aan
de pers dreigen ze met aanslagen te
gen Franse overheidsgebouwen als de
regering in Parijs haar tolerante
houding ten opzichte van de ETA niet
snel verandert. En zij voegen er aan
toe: „Voor iedere Spanjaard die door
de ETA wordt vermoord, zullen wij
een of meer terroristen voor onze re
kening nemen".
Al snel komt het bewijs dat de
dreiging serieus is. Op 15 december
vorig jaar wordt in het hart van de
Baskische stad San Sebastian de poli-
tie-agent Eduardo Navorro door ko
gels van de ETA vermoord. Nog geen
48 uur later dringen vier gewapende
mannen binnen in een café in de an
tieke wijk van Hendaye. Achter de
bar staat de 23-jarige 'Katu', ober en
militant van de ETA. Hij sterft door
drie kogels in zijn hoofd. Opnieuw
wordt de aanslag opgeëist door de
GAL, de geheimzinnige organisatie
die de nieuwste bladzijde heeft ge
schreven in het al dikke boek van de
'guerra sucia', de smerige oorlog.
De eerste voorbereidingen van de
'guerra sucia' beginnen volgens de
experts al in 1975, het jaar waarin de
ETA de meest spectaculaire aanslag
pleegt in haar bestaan. Vijftig kilo
zware springstof maken een einde
aan het leven van admiraal Luis Car-
rero Blanco, premier van Spanje en
rechterhand van dictator Franco. De
auto van Blanco wordt twintig meter
de lucht ingeslingerd en komt terecht
op de binnenplaats van een aangren
zend Jezuïtencollege. Na die moord
worden de eerste anti-ETA-comman-
do's gevormd, maar ze komen pas
drie jaar later daadwerkelijk in actie.
De anti-ETA-commando's dragen
zelf ondertussen niet al te veel bij tot
de opheldering van het probleem. In
een telefoongesprek met een persbu-
De ETA
heeft een gro
te aanhang
onder de Bas
kische bevol
king. Hier
protesteren
duizend men
sen in de stra
ten van Ci-
zurquil tegen
de dood van
activist Jose
Aguirre in
een politiecel
in Madrid.
ETA van alle kanten bedreigd
en daardoor nog gevaarlijker
reau kwalificeren zij zichzelf als
„noch Spanjaarden, noch Fransen.
Wij zijn gewoon mensen die de terro
ristische moorden van de ETA meer
dan beu zijn". Spaanse autoriteiten
sluiten niet uit dat de GAL bestaat
uit beroepsmoordenaars die zijn ge
contracteerd door Baskische onder
nemers en bankiers die genoeg heb
ben van de voortdurende aanslagen
en chantages. Beide groepen hebben
er in ieder geval voldoende redenen
voor.
Zo heeft de ETA in anderhalf jaar
tijd meer dan 140 bomaanslagen ge
pleegd op bankinstellingen, om het
betalen van de revolutionaire belas
ting af te dwingen. Elke vier dagen
een explosie met een nadelig saldo
van 7 doden, 27 gewonden en meer
dan 15 miljoen gulden schade. En het
aantal Baskische ondernemers en
zelfstandigen dat iedere maand ang
stig maar trouw een deel van hun in
komsten afdraagt aan de penning
meesters van de terroristen is onbe
kend, maar zeker groot. De Baskische
ondernemers ontkennen echter dat ze
ook maar iets te maken hebben met
de GAL.
De spanning in het vroegere 'hei
ligdom' van de ETA is dan ook te
snijden. De terroristen verschuilen
zich in hun huizen, en vertonen zich
nog slechts in groepjes op straat.
Sommige leden hebben afgerichte po
litiehonden aangeschaft en Spaanse
auto's met meer dan twee personen
worden aangehouden door ETA-pa-
trouilles en de inzittenden worden
zorgvuldig gefouilleerd. Maar niet al
leen de ETA is ongerust. De midden
stand in Frans-Baskenland ziet haar
toekomst bedreigd en vreest voor
haar belangrijkste bron van inkom
sten: de jaarlijkse toeristenstroom.
Want voor het eerst in de geschiede
nis van de ETA worden de Fransen
op eigen bodem geconfronteerd met
het geweld, de angst en de onzeker
heid die al zolang kenmerkend zijn
voor het leven in het Spaanse deel
van Baskenland.
In die atmosfeer reist de socialisti
sche afgevaardigde voor Frans-Bas
kenland, Jean-Pierre Destrade, plot
seling naar Parijs om zijn beklag te
doen bij de minister van Binnenland
se Zaken, Gaston Deferre. De oplos
sing van het 'Baskische probleem'
staat centraal in het gesprek.
Dan komt de grote ommekeer. Voor
de allereerste keer besluit de regering
in Parijs om alle mooie woorden om
te zetten in concrete daden. Op 10 ja
nuari 1984 begint het uitkammen van
het Franse Baskenland. Enkele uren
later heeft de Franse gendarmerie
een' tiental belangrijke ETA-leden
gearresteerd. Enkele van hen worden
verbannen naar een gebied ten noor
den van de Loire, maar zes van de
topleiders van de ETA-politico mili-
tar worden onmiddellijk het land uit
gezet.
De Spanjaarden kunnen hun ogen
niet geloven. Voor het eerst komt er
een historische ommezwaai in de po
litiek van Parijs. Historisch, omdat de
Fransen tot nu toe altijd Siberisch
doof zijn geweest voor de smeekbeden
uit Madrid. Serieuze samenwerking
in de strijd tegen het terrorisme was
altijd ver te zoeken. Begrijpelijk is
die Franse terughoudendheid mis
schien nog in de beginjaren van de
ETA. Opgericht in 1956 vecht de Bas
kische onafhankelijkheidsbeweging
aanvankelijk tegen een wrede dicta
tuur. De wurgpaal van Burgos
plaatst de organisatie in 1970 in de in
ternationale belangstelling en be
zorgt de terroristen de door velen ge
accepteerde status van politieke
vluchteling.
Maar dit beeld vertroebelt de aard
van het terrorisme en de ware motie
ven van Parijs. De eerste vrije ver
kiezingen in 1979 betekenen het begin
van de Spaanse democratie, maar
niet het einde van de terreuraansla
gen, noch van de Franse medeplich
tigheid. Ongestraft door Parijs vormt
Frans-Baskenland opnieuw de uit-
valshaven van het geweld. Toch is de
situatie niet gelijk: dit maal bedrei-
niet alleen toe aan de moordenaars
van de GAL. Het internationale di
plomatieke offensief dat is ontketend
door de jongste premier van Europa
heeft volgens welingelichte bronnen
met name de Amerikaanse en Duitse
druk op Frankrijk vergroot. Felipe
Gonzalez oogst hiermee de vruchten
van de voorzichtige Spaanse buiten
land-politiek die sinds de socialisti
sche machtsovername door hem
hoogstpersoonlijk wordt geleid.
Het onbeperkte uitstel van het be
loofde NAVO-referendum en de on
verwachte steun voor de plaatsing
van de zwaar omstreden kruisraket
ten bezorgde de Spaanse premier de
vriendschap en steun van Washing
ton en Bonn. Niet zozeer de befaamde
socialistische internationale solidari
teit tussen Madrid en Parijs, maar de
acties van de GAL, de toenemende
druk van Iparre Tarrak en de pressie
van haar westerse bondgenoten ver
klaren de nieuwe koers van Mitter
rand.
Het Spaanse diplomatieke offensief
Het verkiezingsaffiche van de socialisten in Baskenland. Onder leiding
van hun kandidaat Txiki Benegas hebben ze de strijd aangebonden met de
gewelddadige ETA-beweging. - fotoap
gen de bommen niet een dictatuur,
maar het voortbestaan van een jonge
democratie. Dan komt de aap uit de
mouw: volgens vele experts bestaat
er een geheim akkoord tussen ETA en
Parijs; de tolerantie van het Elysee in
ruil voor de belofte om de terroristi
sche onafhankelijkheidsstrijd te be
perken tot het Spaanse deel van Bas
kenland.
Maar het recente optreden van de
GAL en de groeiende steun van de
Spaanse ETA aan haar Franse terro
ristische zusterpartij Iparre Tarrak
veroorzaken 'een klimaat van
groeiende onzekerheid' dat de rege
ring in Parijs eindelijk tot ingrijpen
dwingt. De 'eer' komt echter zeker
beperkt zich echter niet alleen tot de
regering in Parijs. Eind januari is
Straatsburg het toneel van de volgen
de stap. Applaus onderbreekt Gonza
lez wanneer hij de parlementariërs
van de Europese Raad oproept tot een
vastbesloten en eensgezinde samen
werking in de strijd tegen het terro
risme. Weinigen zullen met meer
recht van spreken die wens hebben
geuit: nog geen 48 uur eerder stierf in
het hart van Madrid een gepensio
neerde generaal onder een kogelre
gen van de ETA. De moord op gene
raal Lacacci gaf het Spaanse verzoek
een dramatisch maar doorslaggevend
argument. Andere argumenten ont
leent de regering van Madrid aan een
onthullend rapport van de Spaanse
geheime dienst waarin gedetailleerd
de internationale connecties worden
blootgelegd van een van de gevaar
lijkste terroristenorganisaties van
Europa. Behalve naar Midden-Ame-
rika strekken de ETA-tentakels zich
ook uit naar landen als Frankrijk,
Duitsland, Italië en vooral België.
Dit land is volgens het regerings
rapport voor de ETA een „speciaal lo
gistiek gebied dat voldoende ver ver
wijderd is van de directe terroristi
sche activiteit, maar tegelijkertijd
voldoende dichtbij is om de ET A-lei
ders inderdaad perfect gebruik van
hun organisatiestruktuur toe te
staan". De faam van de Belgische wa
penhandelaars wordt door het rap
port nog eens onderstreept. In juli
1980 ontdekt men de eerste bewijzen
van contacten tussen de terroristen
organisatie en een met name genoem
de Belgische wapenhandelaar Luc
Groven. Deze is getrouwd met een
Spaanse vrouw die volgens het rap
port later in de ETA wordt opgeno
men en een functie krijgt bij de sector
die zich bezig houdt met de aanschaf
van wapentuig.
Verder herinnert de studie aan de
aanhouding in 1982 van twee leden
van de gevreesde militaire tak van de
ETA en vermeldt bovendien expliciet
dat deze beide terroristen „hulp en
onderdak kregen van de Vlaamse na
tionalistische beweging 'Werkgroep
Arbeid'. Er bestaat geen twijfel over
dat België nog steeds een geliefkoosd
toevluchtsoord is voor de Baskische
terreurorganisatie.
De arrestatie afgelopen oktober
van twee ETA-leden in Antwerpen is
overbekend. Sindsdien staat de rege
ring van Brussel onder druk. De ge
ruchten over bedreigingen met aan
slagen en ontvoeringen tegen beken
de politici zijn niet van de lucht. En
de Baskische 'ETA-partij' Herri Ba
tasuna is een politiek offensief be
gonnen om de uitlevering van beide
terroristen te voorkomen, twee leden
van deze politieke partij zijn er begin
februari speciaal voor naar Brussel
gereisd. In een poging om de publieke
opinie te beïnvloeden verklaarden ze
in de Belgische hoofdstad dat „het
presenteren van het Baskische pro
bleem als uitsluitend een strijd tegen
het terrorisme een grote dwaling is en
een vervalsing van de geschiedenis."
De activiteiten van de ETA veroor
zaken in België veel rumoer. Toch is
de Nederlandse zuiderbuur voor de
ETA niet veel meer dan uitsluitend
een aangenaam asyl. Echt gerucht
makende internationale aktiviteiten
ontplooit de Baskische onafhanke
lijkheidsbeweging in Midden-Ameri
kaanse landen als Mexico, Venezuela,
Nicaragua, Costa Rica en El Salva
dor. Vooral in dit laatste land komen
de internationale contacten van de
ETA tot grote bloei. In 1981 schenkt
de organisatie 250.000 dollar aan de
Salvadoriaanse guerilla-groep 'Het
Revolutionaire Volksleger' (ERP). Dit
geld is afkomstig van de gijzeling van
de Valenciaanse industrieel Luis Su-
ner. Het is het begin van een samen
werking die later geleid heeft tot een
ambitieus gemeenschappelijk project.
Het Spaanse regeringsrapport ont
hult dat in 1983 een commandogroep
van de ETA aankomt in El Salvador
met het doel om de minister van De
fensie te vermoorden.
De aanslag mislukt door gebrek
aan professionaliteit van hun mak
kers van de ERP. Dan keren de ETA-
leden terug naar hun basis in Nicara
gua waar de Baskische terroristenor
ganisatie volgens de studie „haar
kantoren heeft voor het maken van
valse documentatie". Nicaragua zou
ook de oorspronkelijke thuishaven
zijn van de ETA-terrorist Jimenez
Morales, bijgenaamd 'El Pistolas', die
in september van vorig jaar in Costa
Rica wordt gearresteerd wanneer hij
op wacht staat bij het huis van Eden
Pastora, de bekende 'Commandante
Cero', een van de leiders van de anti-
Sandinistische guerilla-groep Arde.
Na lang aarzelen geeft El Pistolas toe
dat hij van de ETA opdracht heeft ge
kregen om 'Commandante Cero' te
vermoorden.
Het optreden van de GAL, de ge
wijzigde koers van Parijs en de inter
nationale Spaanse druk brengen de
ETA in het nauw. De reactie kan niet
uitblijven. Men vreest een spectacu
laire represaille voor de uitgedeelde
klappen. De ETA moet haar achter
ban bewijzen dat ze tot alles in staat
is. In Madrid wordt onder de naam
'Plan Schakel' een uitgebreid veilig
heidssysteem opgebouwd dat de
wraak moet voorkomen. De bewa
king van belangrijke politici en mili
tairen wordt verscherpt, de controles
nemen toe en de veiligheidsdiensten
werken op volle kracht.
Maar het is niet zo eenvoudig. „We
moeten accepteren dat het geweld de
steun krijgt van een deel van de be
volking, of we het nu leuk vinden of
niet", aldus Carlos Garaicoechea, de
huidige president van de gematigde
nationalistische regeringspartij in
Baskenland, de PNV. Inderdaad
wordt de ETA gesteund door een be
langrijk deel van de Baskische bevol
king. Dat is het drama van Basken
land en dat is ook het verschil tussen
het Baskische terrorisme en de ter
reur van de Duitse RAF of de Ita
liaanse Rode Brigades.
Zoals de IRA wordt vertegenwoor
digd door de partij Sinn Fein, zo heeft
ook de ETA haar eigen politieke
spreekbuis. Het is de partij Herri Ba
tasuna die met haar radicale nationa
listische programma kan rekenen op
de onvoorwaardelijke steun van een
nog altijd zo'n 150.000 Basken, zo'n 15
procent van de uitgebrachte stem
men. HB verdedigt het zogenaamde
programma-Kas en eist onder andere
een algehele amnestie, de terugtrek
king van de 'bezettingstroepen van
Madrid' en de totale onafhankelijk
heid van Euskadi.
Eisen die niet alleen onaanvaard
baar zijn voor de centrale regering in
Madrid, maar ook voor een steeds
groter deel van de inwoners van Bas
kenland. In 1979 was nog 26 procent
van de Basken voorstander van die
totale onafhankelijkheid, maar dat is
in de daaropvolgende jaren met forse
sprongen teruggelopen. Van 26 pro
cent in 1979 naar 18 procent in 1980,12
procent in 1981 en nog slechts 9 pro
cent in december van het afgelopen
jaar. maar dat betekent overigens
niet dat de Basken afstand willen
doen van hun onbetwiste eigen iden
titeit. Integendeel, het stemmenver
lies van de ETA-partij is veeleer het
resultaat van de uitwerking van de
nieuwe Spaanse grondwet. Die kent
de verschillende volkeren van Spoan-
je een hoge mate van autonomie toe
en biedt een garantie voor het voort
bestaan van ook de Baskische cul
tuur.
