Een and
Overstekenc
Geachte her
ZATERDAG 18 FEBRUAR11984
IVLaRION COLE van het Imperial War Museum
zegt:
„We hebben hier tentoonstellingen gehad over
allerlei afschuwelijke dingen op oorlogsgebied.
Maar ik heb nog nooit de mensen zo kwaad naar
buiten zien komen als nu."
In haar museum is een tentoonstelling, Animals
in War', gewijd aan de rol die wij in de loop van de
geschiedenis het dier op het slagveld hebben
opgedrongen. Sentimenteel? Misschien.
If Band
m Sefton
Verkocht
Mijnhonden
Betrouwbaar
Gl Joe
Valken
Faith
aati
tje.
ïaTERPAG 18 FEBRUARI
DIEREN IN DE
OORLOG: MOED,
TROUW EN
MENSELIJKE
UITBUITING
Door Boet Kokke
Uit mijn jeugd herinner ik
me dat schilderij.
Een bloedend paard, liggend
op een landweggetje terwijl
rondom granaten ontploffen.
Een jonge soldaat drukt het
hoofd van zijn paard tegen
zijn wang, terwijl tien meter
verder een collega ongeduldig
staat te roepen dat de vijand
in aantocht is.
In de hallen van het Imperial War
Museum sta ik er ineens weer tegen-
over - en er schiet me net als vroeger
een brok in de keel als ik het 'good
bye, old man' onder de afbeelding
lees.
Een smartlap, zonder twijfel. Maar
ik blijk me niet te hoeven schamen -
want de schilder die het tafereel in de
eerste wereldoorlog aan het canvas
toevertrouwde, heeft, zo lees ik na al
die jaren, de werkelijkheid afgebeeld.
De soldaat kon geen afscheid nemen
van zijn stervende paard en bleef
achter. Toen de plek de volgende dag
werd heroverd lag hij dood naast zijn
makker.
In 1984 zijn er nog maar weinig paar-
den in het leger. Maar waar ze zijn
blijft die band tussen mens en dier.
Zoals bij de Royal Artillery. Een offi-
cier over de gevoelens van zijn sol-
daat voor zijn paard: „Hij zou zijn
grootmoeder vermoorden, zijn vrouw
verlaten, een maat in elkaar slaan, de
handtas van zijn moeder leegstelen -
E maar hij zou nooit toelaten dat
iemand een haar van zijn paard
E krenkt."
Maar ondanks die roerende aan-
E hankelijkheid sneuvelden er, alleen
1 in de eerste wereldoorlog, zo'n acht
miljoen paarden op de afschuwelijk-
ste manier. En maar een paar monu-
menten herinneren aan de rol van de
E trouwe viervoeter, die niet eens wist
E waarvóór hij door de Noordfranse en
E Belgische modder ploeterde en zich
aan flarden liet schieten.
Overigens - het gaat zoals bij men-
sen. Wie leest over miljoenen slacht-
offers kan zich daarbij nauwelijks
iets voorstellen - maar het verhaal
E van één slachtoffer blijft hangen.
Zoals in juli 1982 in Londen bleek,
toen de wacht bij Whitehall gewisseld
werd. Bij het passeren van Hyde
Park Corner ontplofte een spijker-
bom, die vier leden van de guard en
zeven paarden doodde en een aantal
andere verwondde.
Het incident is in Londen - waar
bomdreigingen aan de orde van de
dag zijn - bijna vergeten, maar één
naam brengt alles terug. Dat is die
van Sefton, de negentienjarige mer
rie, die zwaar werd gewond maar na
een reeks operaties en het verwijde
ren van 28 scherven uit haar lichaam,
in november weer in dienst kwam.
Sefton is een symbool geworden - en
van de zakken vol met post, wortels
en suikerklontjes die de merrie ont
ving kan op de tentoonstelling in
Londen maar een fractie worden uit
gestald.
Wie dat een teken van hersenver
weking vindt moet zijn gang maar
gaan - feit is dat het dier, nog altijd
op aanzienlijke schaal misbruikt, in
elk geval tegenwoordig anders wordt
benaderd dan vroeger.
Zo'n vierduizend jaar wordt het
paard gebruikt als een van de belang
rijkste 'oorlogswapens' - maar pas
sinds een eeuw worden er pogingen
gedaan om het leed voor het dier
enigszins te verzachten. Pas na de
Boerenoorlog rond de eeuwwisseling
De
opmerkelijkste van alle
dierlijke mascottes welke
door militaire eenheden
meegenomen zijn naar het
slagveld, is waarschijnlijk
de beer Voytek. Hij kwam
uit de Syrische bergen, en
sloot zich als jong beertje
aan bij de in Engeland
opgeleide tweede Poolse
transport-compagnie tijdens
de tweede wereldoorlog.
Voytek onderscheidde zich
niet alleen door het feit dat
hij zich voortdurend hulde
in vrouwelijke
onderkleding, gestolen van
de waslijn van vrouwelijke
hulptroepen die in de buurt
gelegerd waren, het op een
afstand houden van
indringers en het snel
ledigen van flessen bier
maar hij stak ook op andere
manieren de handen uit de
mouwen.
Tijdens de campagna in
Italië begon hij onmiddellijk
na het stoppen van de
colonne met het uitladen
van kisten en het aanreiken
van granaten aan de
artilleristen. Na de oorlog
werd Voytek gehuldigd met
een parade in Glasgow,
waarna hij de rest van zijn
dagen sleet in de dierentuin
van Edinburgh.
bijvoorbeeld steeg de verontwaardi
ging van het Engelse publiek zó hoog,
dat er een korps vee-artsen werd op
gericht - al gebiedt de eerlijkheid te
zeggen dat het 'oplappen' van gewon
de paarden voor nieuwe inzet belang
rijker werd gevonden dan het ver
zachten van pijn.
Nooit zijn er méér paarden op het
slagveld geweest dan in de eerste we
reldoorlog. Niet alleen in Europa,
maar ook in het midden-oosten, waar
de dieren het met stof, dorst en hitte
minstens even moeilijk hadden als de
collega's met de Franse en Belgische
modder. Een golf van woede sloeg
door Engeland, toen na de oorlog
Ju
'udy is de enige hond die
als krijgsgevangene te boek
staat.
Judy begeleidde haar
Engelse meester naar een
Japans kamp bij Medan in
1942, werd van kamp naar
kamp gesmokkeld, ontdekt
en door de Japanse
commandant ter dood
veroordeeld.
Maar toen was de oorlog
bijna voorbij en het
vonnis werd niet meer
uitgevoerd. Op de foto de
na-oorlogse onderscheiding
van Judy met de Dickin
Medal.
bleek dat de overlevende dieren na
een klapje op de schouder en masse
waren verkocht aan Egyptische han
delaren. En de Egyptenaren stonden
bekend om het ontbreken van enig
gevoel voor het dier.
De Britse Dorothy Brooke, die in
Egypte woonde, begon een campagne
om de trouwe oudgedienden te red
den. En via een oproep in de Britse
pers kwam er genoeg geld bij elkaar
om vijfduizend paarden, die het re
giem in de straten van Cairo en de
steengroeven hadden overleefd, een
rustige oude dag te bezorgen.
\/enus, de mascotte van een Britse destroyer: Britser kan het
niet.
Maar de medaille had een andere kant: veel van de mascottes
werden zó verwend dat ze aan de drank raakten en
onhandelbaar werden
voor te lezen dat een vrouw stuurde
aan de legerafdeling die de honden
trainde: „Mijn man en mijn zoon zijn
gesneuveld. Alstublieft, laat mijn
hond helpen om een eind te maken
aan deze wrede oorlog."
De honden werden, aan het Frans-
Belgische front, allereerst gebruikt
als koeriers. Daar ging een uitvoerige
training aan vooraf, die gebaseerd
was op het scheppen van een hechte
band tussen de hond en zijn (nieuwe)
baas en het wennen van het dier aan
oorlogslawaai. De 'afgestudeerde'
hond werd naar de frontlijn gebracht,
terwijl zijn baas in het achterland
bleef. De boodschappen uit de voorste
linies werden in een kokertje aan de
halsband van de hond bevestigd,
waarna het dier zich springend over
de loopgraven met doodsverachting
naar zijn baas spoedde. Soms was de
hond nog opgezadeld met een mand
met een paar duiven die hun 'basis'
hadden in de eerste lijn, zodat het
antwoord snel kon worden verzon
den.
De Engelse dierenbescherming - en
met name de onvermoeibare me
vrouw Dickin - heeft de eerste initia
tieven genomen om dieren te onder
scheiden met een medaille die als de
'Dickin Medal' de geschiedenis is in
gegaan. Maar het waren wonderlijk
genoeg de Fransen die al eerder aan
het onderscheiden sloegen. Die eer
viel bijvoorbeeld Satan te beurt, een
bastaard-hazewind, die zwaar ge
wond de Franse linies in het beleger
de Verdun bereikte met de boodschap
dat er hulptroepen onderweg waren.
Satans baas werd neergeschoten in
een poging om de hond de laatste
honderd meter te laten afleggen -
maar diens stem was genoeg om de
koerier bloedend en uitgeput met zijn
boodschap in de loopgraven te bren
gen.
De verhalen over 'hondse' prestaties
in de oorlog zou geen schrijver dur
ven verzinnen.
De 'mijnhonden' die in beide we
reldoorlogen werden gebruikt om vij
andelijke explosieven op te sporen en
die zich niet - zoals moderne mijnde-
tectors - lieten misleiden door pogin
gen om de mijnen met plastic of an
dere materialen te camoufleren.
Het verhaal van Rob, een zwart
witte bastaard die als volwaardig lid
.van een commandoteam in de tweede
wereldoorlog twintig parachute
sprongen achter de vijandelijke linies
overleefde. Het verhaal van Bing, een
herder, die in de invasienacht per pa
rachute werd gedropt, een hele nacht
gewond in een boom hing, maar na
zijn redding de volgende morgen zon
der dralen met zijn baas aan het werk
ging.
De afschuwelijke verhalen van de
honden die door de Russen op grote
schaal werden getraind om, beladen
met explosieven, zelfmoordmissies
tegen Duitse tanks te ondernemen.
Maar ook de ongelofelijke historie
van de straathond, die tijdens de eer
ste wereldoorlog werd opgenomen
door een recruut. De soldaat werd
verscheept naar Frankrijk - waar hij
een maand later in de loopgraven in
eens zijn troeteldier zag opduiken.
Niemand zal ook het ware verhaal
kunnen schrijven van de hond die
kennelijk kans had gezien op een
troepenschip te komen, en daarna de
hemel weet hoeveel kilometers slag
veld had afgelopen voordat hij zijn
baas had gevonden.
In elk geval mogen de paarden van de
wereld zich troosten met de gedachte
dat hun rol nu vrijwel geheel is over
genomen door de gepantserde soort
genoten die tanks heten. De allerlaat
ste echte 'paardenslag' vond plaats
aan het oostfront gedurende de twee
de wereldoorlog, toen een Mongoolse
cavallerie-divisie inreed op Duitse
infanterie en een reeks kanonnen. In
tien minuten sneuvelden er tweedui
zend paarden en evenveel berijders.
Dertig ruiters bereikten de Duitse li
nies - om daar met hun paarden door
mitrailleurs te worden neergemaaid.
Voor het paard lijkt het ergste leed
geleden - maar andere dieren worden
ook in moderne oorlogen op grote
schaal gebruikt.
En men hoeft geen Brit te zijn om
met extra-mededogen het lot van de
hond te bekijken - het dier dat de
trouwste vriend van de mens is. Moet
je sentimenteel zijn om even stil te
staan bij de gevoelens van duizenden
Engelse hondeneigenaars, toen hun,
kort na het uitbreken van de eerste
wereldoorlog, werd gevraagd hun
hond af te staan voor dienst aan het
front? Je hoeft er maar het briefje
Ook de talloze duiven die in de beide
wereldoorlogen zijn gebruikt kwa
men uit particulier bezit - en wie de
gevoelens van een duivenmelker voor
zijn vogels kent, begrijpt hoe zwaar
die 'offers aan het vaderland' vielen.
En telkens weer bleek dat de be
trouwbaarheid van de postduif bij
het overbrengen van boodschappen
groter was dan die van de moderne
technische middelen.
Eén cijfer is genoeg om het te be
wijzen: van de honderdduizend dui
ven die in de eerste weieldoorl)
dienden in het Britse leger, Iwam
en negentig procent mét btrichti
rug.
Die berichten redden vaal levens]
en zorgden ook nog wel eensvoor
vrolijke noot. Zoals de duif de v:
de frontlijn terugkwam metde
ding: „Stuur liever papagaien
berichten mondeling over te >rei
- we hebben geen papier meei"
In de tweede wereldoorlog iade
bijna alle bommenwerpers en 4
aan boord, die, als het toeste ni
stortte in zee, de kans had tn
thuisfront te alarmeren. De fa
hebben verschillende bemaninj
het leven gered.
ER KOMEN de laatste tijd
steeds vaker brieven binnen
waarvan we denken: die is de
moeite waard! Vorige week
was dat een brief van Tobia
P
w
Vi
L(
ht
rc
H.
w
dt
GRAAG zou ik een artikel in uw k
als volgt:
Wij mensen van Nederland, zc
moeten nadenken over hoe de w
eigenlijk op een vrij rustig mom
kaart moeten nemen en eens naga
of hoe aardverschuivingen ontstaa
geruime en interessante bezigheid
het een deel van de kennis der aar
zeer moeilijke vragen een antwoon
Hoogachtend,
Marnix Schoeters, 11 jaar
Raamsdonksveer
De beroemdste duif uit de t
oorlog was een Amerikaanse
die toepasselijk de naam 'GIli
droeg. Tijdens de gevechten in lil
in 1943, had een Engelse eenheid
het bombarderen van een dorp
vraagd. Even later veroverden ze
dorp, maar konden het vliegveld
bereiken. Net op het nippertje i
veerde daar de van de Amerika
geleende duif, waarna de raid w
afgelast en honderden mensenlevi
werden gespaard.
De Engelse dankbaarheid
ver, dat GI Joe als eerste niet-Brit
dier de Dickin Medal kreeg. Hj wi
in '46 luxueus per vliegtuig teug;
vlogen uit Amerika naar Engeanii
in aanwezigheid van de Amerkaai
ambassadeur onderscheiden dsori
veldmaarschalk. 'Gadegeslago d)
een bewonderende menigte' zgtJÏ
Cooper, die het boek dat 'Aninals
War' begeleidt, schreef, 'en oor:
katten vari de Londense Town
het water in de mond'
Tussen 1940 en 1945 deden tweki
derdduizend duiven hun vaderki
plicht aan Britse kant. Ze trotsert
kogels, granaatscherven en zei
valken die de Duitsers aan het N
van Calais in de strijd wierpen oi
vijandelijke boodschappers te on
scheppen. De Engelse dropten
zestienduizend duiven per paracl
boven bezet gebied - in de hoop d<
met berichten van de ondergron
zouden terugkeren. Twaalfhondj
duiven slaagden daarin.
In Engeland zelf redden dierenl
schermingsorganisaties een
miljoen dieren uit gebombardi
huizen en gebouwen. En dieren
hun beurt redden vele mensen.
Beauty, een - natuurlijk onder:
den - witte terrier, die al wroet
niet minder dan 63 gewonden
het puin ontdekte.
Maar misschien het meest ontroert
de - en mysterieuze - verhaal it
van Faith, de poes van de domii
van een kerk in Londen, die bef
september 1940 ineens besloot
haar jonge dochtertje van de pas
naar een nis in de kelder van de
te verhuizen. De dominee haalde
een paar keer terug, maar
bracht haar oogappel weer naar
neden. Drie dagen later, toen de
minee uit was, werden kerk en
rie plat gebombardeerd. Na een nt
werken werden Faith en haar do
tertje ongedeerd uit denis bevrijd
Dieren in de oorlog - het ver)
van menselijke uitbuting, maar
van onvoorstelbare t'ouw, moed
aanhankelij kheid.
De vraag is of de nensheid el
'leert. Want op dit monent wordt
ëxperimenteerd met iet gebruik'
dolfijnen - wellicht het intelligent
van alle zoogdieren - v>or de zee
log. En dat is na de zemeeuwen
men ooit heeft trachtei te trainen!
het dichtpoepen van le periski
van vijandelijke duilboten, en
vleermuizen die in Anerika wei
getraind om met minatuur-br'
bommen Japan te besbken, het
veelste bewijs van de lennelijke
wil van de mens on teiminste
buitenstaanders bij zijnruzies te
trekken.
ZATERDAGAVOND gingen papa
den. We waren net thuis, toen rede
Toen zag ik dat het een haas w
schreeuwen, onder het eten heb il
Willem. Ik vind het jammer dat ik
helpen.
Willem van Overveld
TWEE WEKEN geleden schreven
februari zou blijken hoe het met
sche president Andropov gaat.
ging niet goed met hem; vorige
derdag ging hij dood. Van de twei
ren die de wereld wilden blijve
(Reagan en Andropov) was er
ééntje over.
Maar dat duurde niet lang
werd Konstantin Tsjernenko bei
opvolger van Andropov. De nier
dent is 72 jaar, ook geen jonkie dl
pov werd dinsdag begraven in hi
leum in Moskou. Dat is een
waar alle belangrijke Russisch»
begraven liggen. Het is een toren
blokken. Toen Tsjernenko de tra]
af ging, liep er iemand achterstel
hem uit. Die kon hem zonodig
Echt gezond lijkt Tsjernenko c
had hij alleen maar hoogtevrees?
Het was een lange begrafenisst
op liepen een heleboel mannen
menkransen. Dan een tank en
kwam de kist met Andropov. Er 1
