DRS. VAN SCHRAVENDIJK ONDERZOEKT ONUITROEIBARE PRAATJES
00ste
5URGSE
EVAART
LOURDES
jje meeste geruchten zijn diepgeworteld,
schier onuitroeibaar, tijd- en grenzeloos.
Vooral geruchten over alledaagse
produkten, van shag tot waspoeder, tieren
welig op feestavonden en aan de tap. Op
de Erasmus Universiteit, Rotterdam, loopt
over enkele maanden een onderzoek ten
einde van drs. J. P. van Schravendijk. Met
de vakgroep Commerciële
Beleidsvorming (marketing) heeft hij
niet alleen de stroom produktgeruchten
opgevangen. Ook haar betekenis in het
gedrag van zowel de consument als de
fabrikant wordt momenteel tegen het
licht gehouden.
rankrijk
ÏNITTCEDl
ES 1984
!ic RGkrccitic]
uw vertierke
naar
g Kwartierke
Soorten
Wazig
Verpletterd
Beton-eiken
Rolstoel
CL! 3 dgn. v.p. v/a DM 128,-. paa
dag Spec. arr. voor groepen tot
„Zur Kupferkanne", Lutzstr.'
07-342. Wij spreken Ned.
Hochwesterwald b. Hachenbm
ie/w.c., overd. ozonbad 30o, sau -
2 tv's, video, bibliotheek, zeer
og. Jan. febr. aantr. kortingen
Igift, tel. 09-49.2662.6531.
uer', D-5501 Minden Zuid-Eife],
s, Pasen, vacantie. Vrij vissen, p,
Vraag prosp. Tel. 09-49.6525275
4 dgn. v.p. 35 DM, h.p. 27 DM.
VAKANTIE IN BOSSEN EN BE|.
n de prachtige natuur van het l.
ïoogte in 't WALDPARK-WIES.^
luxe inger. en v.v. tv, cv, tel. Opfo
sauna, rest./Weinstube. Frankr.u
id. Inl. Rebouw Kroonvakantiestj,
K Geesbrug, tel. 05249-350.
Vrnsbergerwoud/Sauerland. Eigj,
fonnebank, eigen rest. vak. wonin
ns. v.a. DM 290,- p.w. Folder:
n 2. Tel. 09-49.2925.2051.
OLSTEIN, zeer luxe vakantieveri
lag de folder aan: 080-229175.
SPA
Rust.
-ï ri-
ogsz.
d. of
PAASVAKANTIE, ge
niet duur. Dichtbij. Vrijst.luxt
bung's t.h./t.k. Bosrijkeomgei
Attrakties. Inl.: Recr, paij
Molenheide, 3538, Helchtem
tel 09-3211537911.
t/m 25 mei.
at 13,6211 HA Maastricht,
tel. 043-1571Ï
lopernicusstr. 41, Nijmegen,
080-55(1
v. Ostadestr. 18, Boxmeer,
08855-11!
'leefstr. 46, Venlo,
077-175!
ïslaan 76, Roermond,
04750-1521!
CE LIMBURGSE:
1 U MEEMAKEN!!!!
I\NS a.d. M. Zee, Argeles Sur Mèt]
aantrek. Voor info: 04789-1
IN Z.O. FRANKRIJK via "W
(France). Schrijf/bel in Ned
uur 09-33-75378567.
Anti-
e aller-
aar ge-
Folders
137010.
S AAN MID. ZEE v.a. 250,-p.w. V
i/eg 4, Nederweert, tel. 04951-31793
t.h. luxe 6-p. stacaravans, geh. ing^
rin. lopen Midd. Zee. 03499-81983
reide gids naar Engeland,
iles
met hotels, bungalows en cottages. Tre^
n. Ook de "Autoretour all-in", een uitgeki^
nen die zelf hun vakantie hebben uitgesj
ook LONDEN Onze programma's W
»aus en reizenverkopende banken
us 2, 3150 AA Hoek van Holland
ADRIA, te huur bung, en app.
v.a. juni t/m aug. Inl. 04707-1633
DNAZZOMEER, TRENTINO, iTALjl
Buro „Valsugana", Gasthuislaan af
tel. 033-12716.
Jere vakantiewoningen, apparlemt'
Bel dan NV Audet, tel. 077-48111. w
5 kranten tegelijk adverteren.
VOORDELIGSTE BUSREIZEN
ng, hotel of appartement met de o
national. 077-34900 (tot 22.00 u.)
i./bung's.
igen. Inl.
COSTA BRAVA, BLANKS I
t.h. v. part. div. comf. apP'3
bij strand en centr. 050-41a-p
JIZEN EN APPARTEMENTEN
jotaanleg. Goossen SA, inl. 043-41"
irol, Zomer '84. App. en kamers m- jp
idel en excur. mog. v.v. mog. 01862jj
GELSESTRAAT14
ER LEUTNEUTBONNEN
ld en Yvon Meeus
'Het gerucht is de schaduwzijde van de mop'
Door Hans Toonen
Van Dale houdt het op een
praatje dat in omloop is. Maar
drs. H. van Schravendijk gaat
wat verder.
„Een gerucht is verdraaide werke
lijkheid, waaraan ieder die het door
vertelt, meewerkt. Het is de scha
duwzijde van de mop."
Toch valt er om sommige geruch
ten best te lachen.
Om maar bij de onderzoeker zelf te
beginnen. „Vroeger was ik er vast
van overtuigd dat je van varkens
vlees jeugdpuistjes krijgt." Sociaal
psycholoog Van Schravendijk trekt
even aan zijn grijze snor. En grinnikt:
„Hoewel ik nooit de proef op de som
heb genomen, eet ik nog altijd zo min
mogelijk karbonades."
Ook Coca Cola Nederland ligt al
lang niet meer wakker van het ge
rucht dat vastgeroeste moeren los
schieten van zijn bruisende dorstles-
ser.
Marketing-manager F. de Weerd in
Amstelveen: „We verkopen er geen
flesje minder door. Goed, het is niet
leuk om te horen. Vooral omdat het
de halve waarheid is. Want die anti-
roestende werking zit 'm niet speciaal
in Coke. Elke koolzuurhoudende fris
drank heeft die eigenschap. Maar dan
moet je zo'n moer er wel heel lang in
laten liggen. Hoe lang weet ik niet.
We hebben het zelf nog nooit uitge
test."
Nog twee andere vastgeroeste ge
ruchten.
Leg een plakje rookvlees in een
glas coke en na een etmaal zie je er
niets meer van terug. Kortom, coke
vreet ook aan je darmen.
Laat twee asperientjes stiekem in
de cola van je vriendin vallen. Even
later geeft ze zich helemaal aan je
bloot.
Beide heeft Coca Cola Nederland
nooit uitgeprobeerd.
„Dat is juist kenmerkend voor een
gerucht. Op een uitzondering na
neemt niemand de moeite het gerucht
te controleren. Zeker niet als de con
sument, die zo'n praatje te horen
krijgt, toch al een negatieve indruk
heeft van het gewraakte produkt,"
verzucht drs. Van Schravendijk.
Geruchten zijn er in verschillende
soorten. Sommige zijn uitgegroeid tot
stadslegenden: oma overlijdt in
Spanje. Om langslepende inklaring te
vermijden rolt de treurende familie
oma's lijk in de tent; snoert het vast
op de imperial. Helaas, tijdens een sa
nitaire stop wordt de auto gestolen-
Natuurlijk kent u betere verhalen
dan dit moderne sprookj e.
Maar daarin is drs. Van Schraven
dijk niet geïnteresseerd. Hij 'beperkt'
zijn onderzoek tot al dan niet boos
aardige praatjes over produkten. En
maakt daarbij de volgende indeling:
■alternatief gebruik (cola)
■rolstoel-sparen (sigaretten,
vloeitjes)
■geheimzinnige ondernemers (Marl
boro en de Ku Klux Klan)
■eigenschappen (beton in eikenhout,
Franse auto's roesten al op de folder)
Opgeteld haalt het geruchtencir
cuit, althans in Nederland, krap 50
voorbeelden. Mede dankzij oproepen
in de media, van Adformatie tot Frits
Bom, kent Van Schravendijk ze stuk
voor stuk.
Momenteel verkeert zijn onderzoek
in een gevoelige fase. „Ik pols nu een
aantal fabrikanten, dat ooit mikpunt
is geweest van een gerucht. Ik ben erg
geïnteresseerd hoe zij zich als slacht
offer hebben opgesteld. Probleem is
echter dat sommigen huiverig zijn
mij te woord te staan. Tenminste, dat
gevoel heb ik. Zij vrezen dat het ver
foeide gerucht zal oplaaien."
Dat menig directeur hem meteen
doorstuurt naar de juridische afde
ling vindt de in marketing gespeciali
seerde psycholoog veelzeggend.
„Vooral in ons land probeert het
merendeel van de fabrikanten de
bron op te sporen. Dat is onbegonnen
werk," meent hij. Volgens hem loopt
Drs. J. P. van Schravendijk: wetenschappelijke aanval op geruchten.
elke speurtocht vast in een wazig
theekransje of aan een benevelde
borreltafel.
„Nee, ik capituleer niet te vlug. Ik
hecht alleen veel meer waarde aan de
vraag waarom ze voortbestaan. Dat
ze gevoed worden door de concurren
tie, is te simpel. Trouwens, waar
staan dan al die bureaus, die volgens
de volksmond gespecialiseerd zijn in
het verspreiden van geruchten.Ik
wacht met spanning op de eerste aan
wijzing."
De bron van het gerucht moet men
volgens de onderzoeker zeker niet bij
de concurrentie zoeken. De frietboer
is nooit de kwade geest achter het
'kattevlees'-praatje over de Chinees-
Indische restaurants.
Trouwens, waar is dan dat bloed
spoor dat leidt naar een katten- en
hondenslachterij, knarst menige
Keuringsdienst van Waren.
Soms dreigt een fabrikant verplet
terd te worden onder een even vals
als hardnekkig praatje.
Neem Procter Gamble, een Ame
rikaanse reus in produkten zoals
Dreft en Pampers. Kiem van het ge
rucht is het handelsmerk van P&G.
Kijk maar op de onderkant van een
pak Dreft. Dan ziet u een embleem
met daarin een maan met wat ster
retjes.
Met een beetje moeite kun je drie
keer een 6 in deze sterren tekenen.
Wie de Bijbel kent, weet dat 666 het
getal van de anti-Christ is. Drie maal
6 plus een maan... daar moet de
'Moonies'-sekte achter zitten. Consu
menten opgelet: met Dreft (en andere
P&G-produkten) haal je dus de Satan
in huis. Tenminste, tot voor kort was
menige Amerikaan daar heilig van
overtuigd.
Maar ook op de Veluwe en andere
met de bijbel aangestampte streken
wast menigeen voortaan witter met
een ander middel. „En daar ben ik
wel van geschrokken," bekent drs.
Van Schravendijk, „Want in Amerika
heeft Procter Gamble zich alle
moeite getroost om dit gerucht te ont
zenuwen."
Dat gevecht verliep moeizaam. Dat
P&G al sinds 1850 het omstreden han
delsmerk voert, maakte weinig in
druk. Pas toen de directie verwees
naar de wettelijke verplichting om
elke aandeelhouder met meer dan 5%
van het totale pakket aandelen te la
ten registreren, brokkelde het ge
rucht af. En verpulverde nadat Proc
ter Gamble zijn 82 miljoen aande
len er tegenaan gooide. Wie de helft
plus één wil bemachtigen moet wel 80
dollar per aandeel betalen.
Dat is verduveld veel geld.
Geruchten de kop inslaan met cijfers
blijkt in Amerika een beproefd mid
del.
Mc Donald's, 's werelds grootste
koeienslachter, rende onlangs dan
ook niet naar de rechter. Maar greep
naar de telmachine toen het volgende
gerucht opdook. In de BigMac zou Mc
Donald's niet alleen rundvlees maar
ook regenwormen vermalen. Natuur
lijk vlogen er meteen minder ham
burgers over de toonbank. De omzet
daalde met 30 procent.
Het tegenoffensief was een simpel
rekensommetje: een pond rundvlees
kost anderhalve dollar, terwijl een
pond regenwormen zeker vier dollar
moest opbrengen. Dit tel-uit-je-
winst-argument hakte er wel in bij
de consument.
Moeizamer verliep onlangs de te
genaanval van sigarettenfabrikant
Philip Morris tegen het gerucht als
zou men met zijn merk Marlboro de
Ku Klux Klan sponsoren.
Hoe men aan die nonsens komt?
Door een leeg pakje Marlboro plat
te vouwen. Met een beetje fantasie zie
je dan drie K's, plus een gouden en
een zwarte cirkel. Waar rook is, is
vuur. Voeg daarbij het ontbreken van
neger-modellen in de cowboy-achtige
advertenties van Marlboro, en een
gerucht is geboren.
y In Amsterdam werden anti-Marl-
boro-affiches opgeplakt, een van hun
- FOTO DE STEM.
winkels werd besmeurd. Hoewel het
merk gretig in trek bleef, besloot Phi
lip Morris Holland toch tot een zoge
heten 'etherstilte'. Geen reclame op
radio, noch tegenberichten in de
krant. Wie de moeite nam Philip
Morris aan zijn jasje te trekken over
rassendiscriminatie kreeg een dikke
map met informatie over het gelijke
kansen beleid van dit Amerikaanse
concern.
De reactie vanuit het publiek was
verheugend positief. Toch besloot
Philip Morris de omstreden cirkeltjes
en de paskruizen op de verpakking te
verwijderen.
Terwijl in Nederland het KKK-ge-
rucht in rook opging, dook het op in
Noorwegen en Italië. En straks onge
twijfeld in... enzovoorts.
Maar ook puur Nederlandse bedrij
ven botsten weieens tegen een kei
hard gerucht.
Klop maar eens aan bij Oisterwijk
Meubelfabrieken. Gegarandeerd dat
de directeur vertwijfeld reageert op
elke vraag die hem herinnert aan het
enkele jaren geleden rondzingende
verhaal over met beton volgegoten
eiken (tafel)poten.
„Asjeblief, laat ons nou met rust.
Dat gerucht is toentertijd ontzenuwd
in 'Koning Klant'. Wij hebben er een
dikke streep onder gezet. Nee, u krijgt
van ons geen enkel inzicht in de be
drijfsschade. Voor ons is het echt af
gelopen," kreunt een woordvoerder
als ik toch wat aandring.
De sociaal-psycholoog heeft begrip
voor de afhoudende opstelling:
„Vooral fabrikanten die door een poel ,j
van ellende zijn getrokken, durven
amper iets te vertellen over hun aan
pak van het gerucht. Men is terecht
bang om het slapende spook weer
wakker te schudden."
Doodzwijgen, hard en/of slim aan
pakken.
Ook de onderzoeker staat voor dit
dilemma. „Doodzwijgen geeft aan het
probleem duidelijk massa-psycholo
gische trekjes. Je zit zo in het onder
grondse circuit. Er openlijk aandacht
aan besteden geeft echter een zekere
legitimering aan het gerucht."
Een uitgekookte vorm van tegen
spreken vindt Van Schravendijk de
tv-reclame van Citroen. Hier wordt
het roest-gerucht aangepakt door een
Clouseau-achtige rijschoolhouder die
tandenknarsend moet toezien hoe zijn
Visa wordt afgejakkerd om tot slot in
het water te plonsen.
Rolls Royce verdrinkt bijna in een zee
van geruchten.
Om er enkele te noemen: niet meer
dan één RR per persoon. Dat Bagh-
wan er inmiddels al dertig op stal
heeft staan, vermag dit gerucht niet
afremmen. Maar dit terzij de.
Wie waar ook ter wereld onderweg
pech krijgt met een Rolls, wordt ter
plekke door de servicedienst gehol
pen. Het is verboden met een RR aan
wedstrijden deel te nemen. Want een
Rolls kan/mag niet als tweede eindi
gen.
Bij Hessing in Utrecht, importeur
van dit mobiele wereldwonder, kan
men een geeuw amper onderdrukken.
„Ach, wat zullen we ons druk maken
om al die praaljes. Ja, heel vroeger
wilde de fabrikant weieens een mon
teur op weg sturen naar een gestran
de Rolls Royce. Maar dat is echt ver
leden tijd. Dat één RR-per-persoon-
gerucht is volgens mij nog een over
blijfsel uit de tijd dat men als eige
naar wel over een chauffeur moest
beschikken."
Eén gerucht klopt: een Rolls Royce
kost tonnen. Minstens 372.000. Want
dat betaal je voor de 'Silver Spirit', de
goedkoopste onder de Rolls.
Taai als brem zijn de zogeheten rol
stoel-geruchten.
In ruil voor 45.000 - dit getal wil
nogal eens sterk in waarde toenemen
- uitgeknipte 'ruitertjes' van Caballe-
ro/klepjes van Mascotte/Kwatta-sol-
daatjes/pickwick-theelabels/streep
jescodes levert de fabrikant een rol
stoel af bij een invalide.
Bij Laurens in Den Haag, fabri
kant van Caballero, moet de eerste
rolstoel nog de deur uit. Commer-
cieel-directeur Ferguson grijnst:
„Bovendien moet de eerste klant zich
nog melden met die tienduizenden
'ruitertjes'... In het grijze verleden is
er door Laurens weieens een invali
dewagen gefinancierd. Maar dat was
eenmalig."
Ook bij Douwe Egberts in Joure
kent men het rolstoel-praatje. Voor
lichter J. Brink: „Heel af en toe belt
er weieens iemand met de vraag hoe
lang zij nog moet doorgaan met het
sparen van labeltjes van theezakjes
voordat ze er genoeg heeft voor een
rolstoel of een blindegeleidehond.
Nee, om onze teleurstellende medede
ling raakt niemand woedend. Men
heeft er alle begrip voor."
Maar als ik in jullie Drum een ta
bakstakje aantref dat groter is dan
een vloeitje, heb ik toch recht op een
nieuwe pakje shag, probeer ik.
Brink, gortdroog: „Dan sturen we u
een brief, waarin we uitleggen dat
het aangetroffen stommeltje afkom
stig is van de tabaksstengel. Logisch
dat je ze aantreft in uw shag." Even
later meent hij zeker te weten dat
concurrent Niemeijer wel een nieuw
pakje Samson weggeeft.
Meteen bellen met P. Klok, hoofd
marketing binnenland van Niemeijer
Groningen.
Het blijkt een gerucht te zijn.
