Koninklijk paleis in Warschau
in oude
glorie hersteld
De moedigste
moeders
van Italië
verdeling
Terugkeer gastarbeiders
onbereikbare droom of
hachelijke onderneming
Verveling
slaat toe
^arretsen:
Ik kan wel
i anken'
DINSDAG 14 FEBRUAR11984
EXTRA
pjNSDAG 14 FEBRUARI
WARSCHAU - Op 17 september 1939 werd het
koninklijk paleis in Warschau zwaar bescha
digd door Duitse brandbommen.
De klok aan de kant van het paleisplein bleef op
kwart over elf stilstaan.
Korte tijd later - heel Polen
was toen inmiddels in handen
van de nazi's - schoot de bezet
tingsmacht duizenden gaten in
de fundamenten van het paleis
om die vervolgens op te vullen
met explosieven. Hierdoor kon
het paleis onmiddellijk wor
den opgeblazen als Hitier
daartoe opdracht gaf. Inte
rieur en meubilair werden
door de Duitsers systematisch
gesloopt of verwijderd.
Het duurde echter nog tot
december 1944 voordat de lon
ten werden aangestoken in het
kader van de vergeldings
maatregelen voor het oproer
van Warschau. Het hele paleis
ging de lucht in; niets ervan
bleef overeind staan.
Vandaag de dag zijn er al
leen nog foto's en oude film
beelden die aan de verwoes
ting herinneren. Het paleis
staat er weer, in oude glorie
hersteld alsof het nooit be
schadigd is geweest.
Nationale erfenis
Als Polens eerste na-oorlog-
se leiders hun zin hadden ge
kregen, was het paleis altijd in
de vergetelheid verdwenen en
was er op de plek waar het pa
leis had gestaan een park voor
het volk aangelegd. Maar een
krachtige lobby onder aanvoe
ring van de directeur van het
Nationaal Museum, Stanislaw
Lorentz, wist dat te voorko
men. Lorentz was vastbesloten
om dit belangrijke aspect van
Polens nationale erfenis te
restaureren en te behouden.
Toen Edward Gierek in 1970
aan de macht kwam, ging hij
akkoord met de argumenten
van Lorentz en gaf hij zijn fiat
voor de wederopbouw van het
paleis. Aanvankelijk concen
treerden zich op de buitenkant
en op 22 j uli 1974 gaf de klok op
de St. Sigismund-toren weer
de juiste tijd aan.
Sindsdien is het werk aan
het koninklijk paleis gestaag
doorgegaan dwars door de
machtswisselingen arbeidson-
lusten met Solidariteit heen.
En nu is het dan bijna hele
maal klaar. De officiële her
opening is gepland op 20 juli,
twee dagen voordat het Poolse
regime de 40e verjaardag van
de oprichting van de Poolse
republiek wil vieren.
Het feit dat die twee ge
beurtenissen bijna samenval
len, betekent niet dat het ko
ninklijk paleis is ingelijfd bij
de mythologie van Polens
communistische partij. De Po
len, belast met de restauratie
van het paleis dachten alleen
dat ze sneller aan schaarse
bouwmaterialen zouden kun
nen komen als ze zouden belo
ven dat het paleis klaar was
voor de verjaardag van Polens
na-oorlogse regime.
Ze hadden gelijk. Generaal
Jaruzelski hecht er duidelijk
veel waarde aan dat dit be
langrijke deel van Polens na
tionale erfenis wordt voltooid.
Het herbouwen van het ko
ninklijk paleis is uitgegroeid
tot het symbool van het natio
nalisme en patriottisme van
het hele Poolse volk. Het stijgt
boven de politieke onenigheid
De toren van het Koninklijk Paleis met het standbeeld van
de Poolse koning Zygmunt. - foto's de stem archief
uit en is iets waar alle Polen
achterstaan, zowel de Polen in
eigen land als de emigranten
die uit onvrede met het com
munistische regime hun heil
elders zijn gaan zoeken.
Toen Gierek met de restau
ratie van het paleis akkoord
ging, stelde hij als voorwaarde
dat de kosten helemaal gedra
gen zouden worden door het
Poolse volk. Vandaag de dag is
er geen Pool te vinden die niet
aan de restauratie heeft bijge
dragen. Ook uit het buitenland
zijn de dollars rijkelijk toege
vloeid. Daarnaast zijn er vele
Poolse emigranten die hun af
schuw voor het regime hebben
weggeslikt en kostbare erf
stukken zoals meubels en
schilderijen hebben afgestaan
voor de inrichting van het pa
leis.
Alexandra van Kent
Ook andere landen hebben
geschenken gegeven. Zo heeft
prinses Alexandra van Kent
een aantal, kostbaar gestof
feerde Poolse meubels gege
ven en heeft lord Carrington,
toen hij nog minister van Bui
tenlandse Zaken was, Monal-
di's marmeren buste van Her
man Stefan Czarnitzki ge
schonken.
De reconstructie van het pa
leis is in handen van een bur
gercomité dat erin geslaagd is
zijn onafhankelijkheid te
handhaven en allerlei officiële
bemoeials buiten de deur te
houden. Er werden oude vak
lui aangetrokken, die hun
vaardigheden aan anderen
konden overbrengen op een
speciaal opgerichte school.
Archivarissen werden op
onderzoek gestuurd naar
Dresden en andere centra
waar oude documenten en te
keningen tijdens de oorlog
naar toe waren gestuurd.
Professor Stanislaw Lorentz
die reeds directeur van het
Poolse nationale museum was
toen het paleis in 1939 af
brandde, had toen reeds een
aantal schoorsteenstukken,
panelen, deuren, ramen, frie
zen en zelfs muurschilderin
gen weten te redden. Die zijn
nu allemaal gerestaureerd en
hebben hun oude plekje terug
gekregen.
Hij was het ook die toezicht
hield op de beginfase van de
restauratiewerkzaamheden.
Na zijn dood werd hij opge
volgd door de eveneens zeer
hoog aangeschreven Poolse
academicus, professor Alex-
sandr Gieyesztor, die werkt
vanuit een elegant kantoor in
het paleis.
Canaletto—zaal
Een deel van het paleis is in
middels klaar en kan al gerui
me tijd door het publiek wor
den bezichtigd. Dit deel omvat
de Canaletto-zaal waar een
aantal schilderijen hangt die
deze beroemde Venetiaanse
schilder heeft gemaakt van
Warschau, en de aangrenzen
de kapel die wordt gedomi
neerd door een mozaïek, ge
schonken door de paus.
Ook de senaatskamer waar
vroeger het Poolse parlement
bijeenkwam, is voltooid met
zijn schitterende ingelegde
vloeren, vergulde panelen en
De geblakerde ruine van het Koninklijke Paleis
Het Paleis, met aan de overkant van het Slotplein, het standbeeld van koning Zygmunt
na de wederopbouw.
Italiaanse marmeren pilaren.
In de bijna voltooide Boiserie
met zijn prachtige lambrize-
ringen hangen Aubusson-ta-
pijten, die zijn geschonken
door een Poolse emigrant in
België. Voorlopig staan hier
ook de stoelen van prinses
Alexandra, die later zullen
worden overgebracht naar de
koninklij ke slaapvertrekken.
Een zaal dient als perma
nente expositieruimte voor fo
to's gemaakt van de verwoes
tingen in Warschau tijdens de
Tweede Wereldoorlog, en met
name van het paleis. Maar de
rest van het paleis wordt een
levende getuige van de Poolse
geschiedenis. De curator ver
zekerde me dat het paleis een
uiting is van de kunsten die
altijd hebben gefloreerd in Po
len en dat het is bedoeld om
het constante streven van het
Poolse volk naar vrede en de
mocratie te onderstrepen. Het
zal een museum worden dat
openstaat voor het hele Poolse
volk. Daarnaast zullen er mis
schien ook enkele officiële ge
beurtenissen gaan plaatsvin
den, zoals het aanbieden van
de geloofsbrieven door buiten
landse ambassadeurs.
Copyright The Guardian
Met
in
KLEINTJE
Van onze correspondent
BARCELONA - Een groot
deel van de Spanjaarden die
als gastarbeider werken in
landen als Nederland,
Duitsland en België willen
graag terug naar hun vader
land. Maar de enorme werk
loosheid in eigen land en het
ontbreken van voldoende
steunmaatregelen van de
Spaanse overheid maken de
terugkeer voor velen een on
bereikbare droom of een ha
chelijk avontuur. Dit blijkt
uit de zojuist gepubliceerde
enquête onder de 900.000
Spaanse emigranten die in
diverse Europese landen
wonen.
Bijna de helft van al deze
emigranten zal pas terugke
ren naar Spanje als zij voor
zichzelf en voor hun kinde
ren een baan en een goede
toekomst kunnen vinden.
Vergelijken
Dit is echter niet eenvou
dig in een land dat niet al
leen ruim 2,3 miljoen werk
lozen telt, maar waar bo
vendien het sociale verzeke
ringssysteem veel te wensen
overlaat. Zeker in vergelij
king met de rijkere Noord-
europese industrielanden,
waar velen van hen tiental
len jaren hebben gewerkt.
Een werkloze Spanjaard
kan maar rekenen op 18
maanden financiële steun
van de overheid; jonge
schoolverlaters krijgen he
lemaal niets en het studiefi
nancieringssysteem is
uiterst beperkt.
Leden van Spaanse vak
bonden noemen de droom
van een gelukkige terugkeer
dan ook ronduit „een utopie"
en raden hun landgenoten
aan om te blijven waar ze
zitten. „Aan degenen die
willen terugkeren, raad ik
aan om er eens broodnuch
ter over na te denken alvo
rens ze een beslissing ne
men, want de vooruitzichten
op werk zijn zeer slecht", al
dus Jesus Mancho, de secre
taris van de emigratie-afde
ling van de grootste vak
bond van het land, de socia
listische TJGT.
Premies
De economische crisis
brengt regeringen en onder
nemingen ertoe om de gast
arbeiders via beperkende
wetten of stimulerende pre
mies aan te sporen naar hun
vaderland terug te keren. De
Spanjaarden zelf willen wel.
Uit het onderzoek blijkt na
melijk dat slechts twee pro
cent van alle emigranten in
Europa met stelligheid van
plan is om nooit meer terug
te gaan. Maar meer dan een
derde zou liever vandaag
dan morgen de koffers pak
ken als de toekomst er in
Spanje wat beter uit zou
zien.
De gewestelijke regering
van Andalusië bereidt zich
dan ook voor op een
groeiend aantal terugkeren-
den en heeft 1984 uitgeroe
pen tot het 'Jaar van de An-
dalusische emigrant'. Niet
voor niets, want vanuit deze
streek zijn sinds het begin
van de jaren zestig maar
liefst 2,5 miljoen mensen
vertrokken op zoek naar
werk in andere Spaanse
streken en in het buitenland,
voornamelijk in Nederland,
België, Zwitserland
Duitsland. Andalusië is o.a
met de Nederlandse regt.
ring in onderhandeling ovet
het verkrijgen van finance
le steun voor het oprichter
van landbouwcoöperatie'
waar terugkerende enjj.,
granten een baan met toe.
komst kunnen vinden. Nabi
het zuidelijke plaatsje Arct
de la Frontera function
al jaren met succes de me<j(
door Nederland betaalde
landbouwcoöperatie
kleine Nederland', het
eerste projekt van dit tjJ
in Spanje, bedoeld om dei
rugkeer van emigranten w
bevorderen.
Moeite
Als hen in eigen land «1
goede toekomst wacht, djl
zullen veel emigranten oJ
middellijk naar hun vader-l
land terugkeren omdat ze J
hun gastland met veel prJ
blemen te kampen hebber!
Ons land daarvan niet uitl
gezonderd. Uit het onder'
zoek blijkt namelijk dat]
na de helft van de Spanjaall
den in Nederland grotf
moeite heeft om zich aant
passen. Voor een groot dei
heeft dit te maken met taiiJ
problemen, want maar lief|
tweederde van hen zegt i
Nederlandse taal niet te I
heersen. Maar ze signaled
ook andere obstakels:
procent vindt het moeilil
om vaak tientallen jaren gil
scheiden te zijn van familiJ
leden en vrienden in hurrgj
boortestreek. Ruim eender!
de van de duizenden in Kef
derland verblijvende Sps-I
jaarden heeft verder motl
lijkheden met de opvoedirl
van hun kinderen en 34 pr|
cent klaagt erover dat
door de Nederlanders vat|
met minachting worden 1
handeld. Wat dat laat!
punt betreft lopen de
ningen van de Spaanse en
granten in diverse Europ
landen weinig uiteen;
Frankrijk klaagt hierod
34.5 procent, in ZwitserlaJ
32.6 procent en in België
ronde 35 procent. DuitslaJ
zit met 41,7 procent duidell
boven het Europese 'mif
achtings-gemiddelde', tij
wijl daarentegen in Engi
land 'slechts' 26,9 procël
van de Spanjaarden via
dat ze regelmatig met den|
worden aangekeken.
Door onze correspondent Cees Manders
ROME - De moedigste moeders van Italië, worden ze ai ge
noemd, die moeders in de Romeinse stadswijk Primavalle.
De moeders, voor het grootste deel gewone huisvrouwen,
hebben de strijd aangebonden met de drugshandelaars in de
wijk, en met enorm succes.
„Als de moeders van Pri
mavalle zich spontaan kun
nen organiseren in de strijd
tegen het drugsgebruik, dan
betekent dat dat de burgers
niet van plan zijn het offen
sief van de criminaliteit
over zich heen te laten ko
men", zo sprak de Romeinse
procureur-generaal vorige
week in zijn nieuwjaarsre
de.
Drugsverkopers
Op de moeders van Pri
mavalle wordt gelet door het
hele land, door de justitie en
de politie, door het publiek,
door drugsgebruikers, en
vooral ook door drugsverko
pers, want zij zijn het juist
die van het moederlijke ini
tiatief in Primavalle het
meest te duchten hebben.
Primavalle is niet een van
de aantrekkelijkste wijken
van Rome, ver dus van de
bekende paden die toeristen
bewandelen. De wijk ligt
schuin achter het Vaticaan,
in het noordwestelijke ge
deelte van de stad. Op de
nog geen 5 vierkante kilo
meter zijn 120.000 mensen
samengepakt. De wijk is na
de oorlog te snel gebouwd,
zonder acht te slaan op de
leefbaarheid. In een sfeer
van werkloosheid, verveling
en kleine delinquentie is
hier de harde criminaliteit
gaan floreren als nergens
anders in Rome. De gevaar
lijkste wijk, zo heette Pri
mavalle, een wijk om te mij
den als je er niets te zoeken
hebt.
Het ergste probleem is het
drugsgebruik, vooral van
wege de criminaliteit die
daaruit voortvloeit. Het
aantal verslaafden in Pri
mavalle wordt geschat op
8.000, van wie de meesten
aangewezen zijn op diefstal
len, berovingen en afpersin
gen om zich in de dagelijkse
dosis te voorzien.
Crisis
De personen die voortdu
rend met het drugsprobleem
te maken hebben zijn de
moeders van de verslaafden.
Zij moeten de 'crisis' opvan
gen en zich vaak diefstallen
en mishandelingen van hun
verslaafde kinderen laten
aanleunen. Anderhalve
maand geleden kwamen de
ze moeders tot de conclusie
dat het zo niet langer ging,
en met enkele geestverwan
ten is een comité gevormd
dat de strijd tegen de drugs
handel, dat als de wortel van
het kwaad wordt gezien,
heeft aangebonden. Er is
contact gelegd met de ge
meentelijke autoriteiten en
met de politie. Daarbij wor
den zulke nuttige informa
ties verschaft dat de politie
sinds de oprichting van het
moedercomité al vele drugs
handelaren in de wijk heeft
kunnen oppakken. Een vijf
tiental handelaren is gear
resteerd, waaronder enkele
zeer belangrijke.
De moeders van Prima
valle gaan door met de
strijd, en het kan niet anders
of de verdovende middelen
in de wijk zullen zeer
schaars worden. In het voor
bijgaan worden ook andere
delicten bij de politie ge
meld, zoals die van de clan
destiene weddenschappen.
Enkele vrouwen merkten
dat hun mannen hun loon in
illegale speelholen vergok
ten, en ook daar heeft de po
litie nu een eind aan kunnen
maken. Primavalle wordt zo
nog eens de schoonste of
minst criminele wijk van
Rome, dankzij de moeders.
Anoniem
De moeders trachten zo
veel mogelijk hun politie
werk in anonimiteit te ver
richten, omdat de onderwe
reld zich niet zo gauw ge
wonnen geeft, en zeker tot
wraak zal overgaan. De
moeders laten zich door de
pers, die uit het hele land op
dit opmerkelijke initiatief is
afgekomen, slechts naam
loos ondervragen, met het
hoofd van de camera afge
wend. Maar er zijn ook moe
ders bij die door de situatie
van hun drugsverslaafde
kinderen zo wanhopig ge
worden zijn dat zij openlijk
durven verklaren elke
drugshandelaar te zullen
aangeven.
De politie van Primavalle
is met de moeders als bond
genoten best in haar schik.
„De moeders kennen hun
kinderen beter dan wie dan
ook. Zij en wij kunnen veel
samen doen, daarom moeten
we samen blijven werken en
elkaar aanvullen", zegt de
politiecommissaris, die met
voldoening constateert dat
ook de rest van de bewoners
van Primavalle uit het op
treden van de moeders moed
heeft geput en nu weer be
reid blijkt de politie in ver
trouwen te nemen.
„Italië", zo heeft de hoog
ste procureur van de repu
bliek deze week gezegd,
„wordt overspoeld door de
criminaliteit. De onderwe
reld is machtiger dan ooit.
Zonder hulp van de burgers
kan die strijd tegen de mis
daad nooit gewonnen wor
den." In de Romeinse wijk
Primavalle is de misdaad al
op de terugtocht, dankzij de
„dwaze moeders van Prima
valle."
M_-Kt u Mn dikke kans op succes Inderdaad een Deel
omdat nepen van de lien Stam-lazam en -lazerae_^
In weak uk In onze .,Kleintjes"-kolonwnen kijkt of er let
van hu" aa<Sno bij ataaL Dat zijn elke dag vale tkandutxander'
v klemtlea lazers
door Rob van Deursen
SARAJEVO - Het is dat de
helm het verhinderde, anders
was de 20-jarige Amerikaanse
Debbie Armstrong uit Seattle
met wapperend blond haar
gisteren tweemaal de flanken
van de Jahorina bij het Joego
slavische Sarajevo afge
stormd. Als een komeet schoot
de 62 kilo zware (of lichte)
Amerikaanse in twee keer
naar het goud op het alpine
nummer reuzeslalom. Daar
mee werd zij sinds dit 'reuze-
karwei voor vrouwen door het
IOC aan het ski-programma s]
werd toegevoegd de tweede sfl
Amerikaanse, die de overwin
ning voor de neus van de ge
doodverfde favorieten weg
kaapte. In 1952 (Sankt Moritz)
ging Andrea Lawrence-Mead
haar voor.
In het kerstkaartachtige de
cor voelde Debbie Armstrong
(„Mijn hobby's zijn tennis,
voetbal en basketbal", zo be
antwoordde zij de altijd door
Amerikaanse journalisten ge
stelde vraag bij voorbaat) zich
op haar gemak. De door de
weersomstandigheden ge
dwongen afwerking van de
twee runs op een dag speelde
haar in de ski-kaart. „Ge
droomd heb ik er wel van. Die
gouden plak had ik al een keer
om, maar echt gedacht heb ik
er nooit aan", aldus de Ameri
kaanse, die tijdens haar drie- g|
jarige sportloopbaan nog nooit dl
wat had gewonnen. Dit sei- d|
zoen was haar beste prestatie
een derde plaats in de reuzes
lalom van het Franse Puy
Saint Vincent.
Het was trouwens toch een
geweldige dag gisteren voor
het Amerikaanse ski-legioen,
dat zich met grote cowboyhoe
den op langs de piste schaarde,
SARAJEVO - Het me
daille-overzicht van de
Olympische Winterspe
len ziet er na de resulta
ten van de vijfde dag als
volgt uit: (resp. goud, zil
ver, brons):
1. O-Duitsland6 6 2
2. Sovjet-Unie3 4 6
3. Finland2 3 3
4. Zweden2 0 1
5. VSl 2 0
6. Noorwegen11 2
7. W-Duitsland1 0 0
8. Italië1 o 0
9. Japan....!o 10
10. Tsjechosl0 0 1
11. Canada001
12. Frankrijk0 01
SARAJEVO De verve
ling gaat toeslaan in het
Olympisch dorp Mojmilo
te Sarajevo. Nu de Ne
derlandse afvaardiging
negen dagen in de Joego
slavische stad verblijft,
begint het verlangen
naar huis de kop op te
steken.
Frits Schalij, die don
derdag met de 1500 meter
zijn Olympische deelna
me aan de Winterspelen
beëindigt: „Ik had me er
meer van voorgesteld.
Het wordt een beetje saai.
Dat komt natuurlijk ook,
doordat resultaten uit
blijven". En Robert Vun-
derink, die tenminste nog
tot zaterdag kan uitkij
ken naar zijn race op de
tien kilometer: „Ik ken
ru ^'pperkasten in het
Olympisch dorp al van
binnen en van buiten. Je
wordt soms doodziek van
verveling, ik doe hier
dingen, waar ik thuis
nooit mee bezig ben. Ik
Pak alles aan om maar
jets te doen te hebben".
In deze wijk achter het Vaticaan ligt het operatieter
rein van de „dwaze moeders van Primavalle".
AJEV° Niets blijft Ab
la„if n' de Nederlandse
,h van de Joegoslavische
a*sploeg, in Sarajevo be-
i„ a Moest Garretsen zon-
li£je,jverke,i dat zijn pupU
:,,7v1jc,op de vijf kilometer
ill j gediskwalificeerd omdat
:Kt„ verkeerde baan nam,
In ,ren on de Nederlander
ten ÏE£5en bijna niet bedwin-
loni- i ns de duizend meter
L dames gingen de twee
bTw° Ssche deelneemsters
rfuku yi 'a en Dubravka
- foto de stem arch y heiden onderuit.
r Garretsen reden om als
iiwYaar teleurgesteld man
p-V-fH.1® van Zetra abrupt te
