van de kerk in Z-Amerika
VERTREKT
Dom
Helder
Camara
75 jaar
PVDA-KAM
4
Dode bij
rand
in Goes
MAANDAG 13 FEBRUARI 1984
DOM HELDER CA-
mara, de aartsbis
schop van Olinda en
Recife in Brazilië, is
8 februari j.l. 75 jaar
geworden. Overeen
komstig de regels,
die sinds het Twee
de Vaticaans Conci
lie gelden, heeft hij
de paus enige maan
den geleden zijn ont
slag aangeboden.
Naar verluidt heeft
de paus het ontslag
aanvaard en zal op
korte termijn een op
volger benoemd
worden van Helder
Camara, een van de
leiders van de pro
gressieve vleugel in
de Braziliaanse Ka
tholieke Kerk.
Info-avond voor
grensarbeiders
IDUS BTT^IMI
EXTRA
foto de stem-johan van gurp
IN 1975 ontving dom Helder een
ere-doctoraat van de Amsterdamse
Vrije Universiteit, een erkenning
die hem zichtbaar ontroerde.
- foto anp
HET MENSELIJKE GEZICHT
Van onze redactie buitenland
ALS aartsbisschop in het armste deel
van Brazilië is Helder Camara opge
komen voor de rechten van de armen.
Daarbij heeft hij zich herhaaldelijk
gekeerd tegen de macht van de multi
nationals, die naar zijn mening een
drama in Latijns-Amerika hebben
veroorzaakt. In de Rooms-Katholieke
Kerk van Brazilië behoort hij met
onder anderen kardinaal Arns en
kardinaal Lorscheider tot de progres
sieve vleugel, die in de jaren zestig
een overwicht in de bisschoppencon
ferentie kreeg. Regelmatig waren er
conflicten met de Braziliaanse auto
riteiten en met de RK Kerk in andere
Latijnsamerikaanse landen.
Helder Camara spande zich verder
in voor nauwe samenwerking van ac
tiegroepen en vredeswetenschap. Bij
het aanvaarden van een eredoctoraat
aan de Vrije Universiteit te Amster
dam in 1980 pleitte hij voor het instep
len van een leerstoel voor gerechtig
heid en bevrijding.
Helder Camara werd 7 februari
1909 geboren in Fortaleza in het
noordoosten van Brazilië, als de op
een na jongste in een gezin van der
tien kinderen. Zijn vader, die hem
Helder noemde naar het Nederlandse
Den Helder, was journalist, maar
werkte om zijn gezin te onderhouden
ook nog als boekhouder.In 1931 werd
Helder Camara priester gewijd. Na
dat hij een aantal functies in het on
derwijs had vervuld, werd hij in 1951
secretaris-generaal van de Brazi
liaanse bisschoppenconferentie. Deze
conferentie, de eerste in Zuid-Ameri-
ka, werd op zijn initiatief opgericht.
In 1952 werd hij benoemd tot hulpbis
schop van Rio de Janeiro. Twaalf
jaar later volgde zijn benoeming tot
aartsbisschop van Olinda en Recife.
Krottenwijken
Helder Camara behoorde niet van
het begin af aan tot de progressieve
vleugel in de Braziliaanse RK Kerk.
Voor en ook nog enige tijd na zijn
priesterwijding was hij zelfs sympa
thisant van de fascistische partij in
Brazilië. Maar vooral toen hij hulp
bisschop van Rio de Janeiro was en
met de armoede in de krottenwijken
van de stad werd geconfronteerd,
werd hij een groot pleitbezorger van
de armen in de RK Kerk. Hij zamelde
geld in voor verbetering van de wo
ningen van de armen en liet bijvoor
beeld in een jaar tijd met hulp van
vrienden een tiental nieuwe woon
blokken bouwen.
Het werd hem steeds duidelijker,
dat de strijd tegen analfabetisme,
werkloosheid en ellende niet alleen
een strijd voor meer gerechtigheid en
gelijkwaardigheid van de massa's is,
maar ook een lange en behoedzame
weg van bewustmaking eist. Vele ke
ren heeft hij zich tegen de activiteit
van de multinationale ondernemin
gen verklaard, die hij ziet als een van
de belangrijkste oorzaken van de ar
moede in de Derde Wereld.Helder
Camara riep de Zuidamerikaanse
landen op samen te werken in het
verzet tegen de multinationale onder
nemingen. Hij wees daarbij op Chili,
dat ten tijde van president Allende
economisch te gronde werd gericht
doordat de de kopermaatschappijen
de koperprijs kunstmatig laag hiel
den.
Vreedzaam
Een verandering van de situatie in
de ontwikkelingslanden kan volgens
hem alleen op vreedzame wijze tot
stand komen. Hij was de initiatiefne
mer van een tweetal conferenties
(1972 in Driebergen en 1977 in Lon
donderry), waar vertegenwoordigers
van de vredesbeweging en de vredes
wetenschap zich bezighielden met de
vraag, hoe de maatschappij, in Noord
en Zuid, op geweldloze wijze veran
derd kan worden. Camara hoopte te
bereiken, dat actiegroepen en vredes
wetenschap meer zouden samenwer
ken bij het zoeken naar mogelijkhe
den om op geweldloze wijze verande
ringen in de samenleving te bereiken.
Bij het aanvaarden van een eredocto
raat aan de Vrije Universiteit in Am
sterdam in 1980 riep Camara op tot
instelling van een leerstoel voor ge
rechtigheid, bevrijding en vrede. Uit
dit voorstel zijn de Helder Camarale-
zingen voortgekomen. De eerste werd
ONTVANGST in 1972 op paleis Soestdijk door toen nog koningin Juliana. Dom
Helder nam met kardinaal Alfrink deel aan een internationale conferentie over
geweldloze verandering van de maatschappij. - fotoanp
DOM Helder sprak altijd met handen en voeten.
foto de stem - cor j de boer
vorig jaar via een band uitgesproken
door de Zuidafrikaanse dominee C.F.
Beyers Naud'e.
Vanaf het moment dat hij aartsbis
schop werd, is hij van talrijke kanten
bekritiseerd. Sommigen verweten
hem, dat hij veel te veel op reis was
en Europa en de Verenigde Staten be
ter kende dan zijn eigen bisdom.
Daarbij werd over het hoofd gezien,
dat Camara altijd tijdens zijn vakan
tie op reis ging en dat hij onder meer
de 'Bank van de Goddelijke verzoe
ning' oprichtte, die armen gelden ter
beschikking stelde om huizen te bou
wen.
Argusogen
Het militaire regime in Brazilië,
dat sinds 1964 aan de macht was,
volgde de activiteiten van mgr. Ca
mara met argusogen. In 1966 werd hij
ontboden bij de toenmalige president
Castello Branco, die hem dringend
verzocht zich rustiger te houden. De
naam van Helder Camara mocht in
de Braziliaanse kranten alleen wor
den genoemd, als het om een artikel
ging waarin kritiek op hem werd
geuit. Enkele keren is een moordaan
slag op Helder Camara gepleegd en
een van zijn naaste medewerkers,
Frei Henrique, werd vermoord.
Maar ook in de RK Kerk kreeg de
aartsbisschop van Olinda en Recife
tegenwerking. Zo zei zijn collega
aartsbisschop van Diamantina in
1970: „Helder Camara is een socialist
en een fascist. Hij praat over vrede,
maar bij het volk maakt hij geweld
los, want als Camara kritiek uitoe
fent op de sociale toestanden, legt het
volk dit uit als: het licht staat op
groen". Een experiment om semina
risten op het regionale groot-semina
rie van Recife een grotere vrijheid te
geven mislukte door tegenwerking
van de bisschoppen van aangrenzen
de bisdommen en van oversten van
religieuze orden. In 1969 gingen ge
ruchten dat de paus Helder Camara
had bevolen al zijn toespraken en
verklaringen vooraf aan hem voor te
leggen. Rome ontkende dit, maar het
was duidelijk dat het Vaticaan niet
altijd even gelukkig was met de uit
spraken van Camara.
Reisverbod
In 1978 ontkende het Vaticaan, dat
Helder Camara een reisverbod was
opgelegd. Het Vaticaan deelde wel
mee, dat een van zijn medebisschop
pen hem onlangs vertrouwelijk had
verzocht meer rekening te houden
met de pastorale noden van zijn uit
gebreid bisdom. Ca mara zelf hield
echter staande, dat hem wel degelijk
een reisverbod was opgelegd. Hij
voegde eraan toe, dat hij al twee keer
geboycot was in zijn wens om de paus
te spreken. Ook het feit, dat hij nooit
tot kardinaal werd benoemd - waar
voor onder anderen de 23 collega-bis
schoppen in Noordoost-Brazilië in
1979 hebben gepleit - is te zien als een
uiting van het verzet in het centrale
bestuur van de RK Kerk tegen Helder
Camara's opvattingen.
Buiten de Kerk werd Helder Ca
mara diverse keren onderscheiden.
Hij is ere-doctor van de Vrije Univer
siteit in Amsterdam, de Sorbonne te
Parijs en de universiteit van Floren
ce. Hij werd herhaaldelijk voorge
dragen voor de Nobelprijs voor de
Vrede, maar heeft hem nooit gekre
gen. Wel kreeg hij in 1974 de alterna
tieve vredesprijs, nadat in het jaar
daarvoor de echte Nobelprijs was toe
gekend aan Henry Kissinger en Le
Due Tho.
Vrees
In katholieke kringen in het aarts
bisdom Olinda en Recife wordt ge
vreesd, dat het Vaticaan van het ver
trek van Helder Camara gebruik zal
maken om een conservatieve persoon
tot bisschop te benoemen. Net als in
Nederland en de Verenigde Staten
zou de paus in Brazilië streven naar
een normalisering van de situatie in
de RK Kerk. Bovendien is een van de
grootste tegenstanders van Helder
Camara binnen de Curie de vroegere
nuntius in Brazilië, kardinaal Sebas-
tiano Baggio. Baggio is nu prefect
van de Congregatie voor de bisschop
pen en als zodanig verantwoordelijk
voor de voordracht van kandidaat
bisschoppen aan de paus.
Ó76 877850 223611 RUTTCHEN GF
Pan
gar
Van onze correspondent
BRESKENS - „Het ka
binet heeft in de garna-
lenaffaire een paniek-
beleid gevoerd. Er moet
gewoon een Europees
visserijbeleid gevoerd
worden en daar is nu
geen sprake van ge
weest".
PvdA-kamerlid Martin
Konings zei dat zaterdag
middag in Breskens, waar
hij met zijn partijgenoot
René Toussaint mee op
garnalenvangst mocht met
de BR 50 van schipper Jan
van den Broecke.
De beide PvdA-ers wilden
nu in de praktijk wel eens
meemaken hoe garnalen wor
den gevangen en op welke
wijze ze verder worden ver
werkt. Een en ander met het
oog op de garnalenaffaire, die
veertien mensen het leven
kostte. Het kabinet wil stren
gere maatregelen. Ook het
thuispellen wil men afschaf
fen. Vooral dat laatste heeft
nogal wat deining teweeg ge
bracht.
„Er is geen sprake geweest
van een Europees beleid. Het
zou een goede zaak zijn als
eventuele maatregelen die
worden getroffen, worden af
gestemd op de ons omringende
landen", aldus Konings, visse
rijspecialist van de PvdA. „De
vissers zouden kiemvrij water
moeten gaan gebruiken om te
spoelen, maar als de vissers in
andere landen dat niet moe
ten, dan krijg je concurrentie
vervalsing. Maatregelen moe
ten in Europees verband wor
den afgesproken".
Ook Toussaint ziet dat zo.
„Anders is het dweilen met de
kraan open. De garnalen ko
men dan via andere landen
ons land wel binnen. Dat geldt
ook zo voor de thuispellerijEr
is gewoon een overlegtermijn
nodig voor alle belanghebben
den".
Hel
twee
ten,
hele
cent
ment|
wil
biedei
sers 1
spele|
aan
teemj
pen, i
op
kiemt
aan
bare j
CLINGE - Vanavond wordt in
Clinge een speciale bijeen
komst gehouden voor grensar
beiders. De avond in het ge
meenschapscentrum Malper-
tuus begint om 19.30 uur.
De informatie-avond is ge
organiseerd door de bouw- en
houtbond FNV, voor de leden
die werkzaam zijn in België.
Aan bod komen de verschillen
fond sociale voorzieningen,
cao en andere wettelijke bepa
lingen. De aanwezigen kunnen
hun vragen afvuren op een fo
rum waarin zitting hebben de
heer Vial van het Bureau Bel
gische Zaken, bestuurder Her-
apv? Van de hout en bouw
j? V België, secretaris Ver-
honck van de ACV, speciaal
olast met WW voor grensar
beiders, de heer Gerreman na
mens de Belasting in Terneu-
en en FNV districtsbestuur
der H. Lenting.
DOM Helder heeft ons land vele malen bezocht. Bijna altijd deed hij dan ook]
teringen aan, waar een basisschool naar hem is genoemd. Eind oktober 1914]
dom Helder bij de opening van de school aanwezig. - foto hans»
Van een onzer verslaggevers
vnESj~ 58-jarige alleen-
e Jacob Braamse uit
vni 'S vr'jdagavond als ge-
v g v®n een brand om het le
af» gekomen. De man, die in
ac. .'ing van de renovatie
vi z'Jn huis tijdelijk in een
ld' hvoning woonde, is door
j r°°kontwikkeling gestikt.
n 'Tverhitting van een pan-
bra,e.op het gas is volgens de
l br»n!i eer de oorzaak van de
iRrt geweest. De hond van
am.se heeft de brand wel
overleefd.
terI
heeff
dag
Van
bij
toetd
Tij
houd
belar|
den f
Val