.C. Kerkdiensten
Wachten
Romantisch
Opkomst
Slangen
GINA ZEELAND:
'enstr.
lD - ZUID - BEVELAND
Parochie Maria Magdalen;.,
u. zond. 8.30 en 10 u. Kerk<W
De Hoogte, Populierenstr. z0J
zee - H. Willebrord, Mole
9 u. zond. 11 u.
veert - O. L. Vrouw Onbevle^
ngenis, zat 17 u. zond. u
-oord, zat. 10.30 u.
lorp - H. Eligius, zat. 19 u. zojffl
d-Bath.- H. Jozef, ofwel za?
u. ofwel zond. om 9.30 u. (ort^H
en).
ke - H. Anna: ofwel zat. 19
zond. 9.30 u. (0m de 14 dagen)
:nde - O. L. Vrouw Hemelvaan
1 u. zond. 8 en 10 u.
r - ZEEUWSCH - VLAANDt
;nburg - Maria Hemelvaart
zond. 8 en 10 u
liet - H. Maagd Maria 01%
Ontvangen, zat. 19 u. zond.,
tens - H, Barbara, zat. 17
10 u. Tot 7 aug. elke woe. om 15
H Maria Hemelvaart zat
d. 10 u
le - H. Bavo. zat 19 u. zond. 9u.
Iplaat - H. Eligius. zat. 17 L
9 u.
>urg - H Eligius. zat. 19 u. zond
mdijke - H. Petrus Aposfcj
9.45 u.
plaat - Maria Ster re der 7^,
7 u.
idijke - H. Maria Hemelvaart
9 u. zond. 10.30. Huize Emmuus
11.15 u.
- H. Johannes de Doper zal. u
id. 8 en 10 u.
UHEKEN
lelburg - H. Petrus en Paulus,
bardstr. zat. 19 u. zond. 10 u
centrum De Hoeksteen, Rozen-
laan, zond.
infeen: PaauWenntöïg Kerko
Open Hof, A. Gogelwog. z()n(j
en 19 u. Lieve VroUwekork.Sin.
at. 19 en zond. 10 u.
urg - Martinuskerk. zond. 10$
burg- Willibrorduskerk- le
nd. van de maarid: 8.45 u.
r - ZEEUWSCH - VLAANDE
H Hendrikus. zat. Ï9 u. zond
n 10 u.
- H. Wilhbrprdus. zat. 19
9.30 en 11.30 u
auw - Maria ten Hemelopen»
19 u. zond. 9 u
ansteen - H Johannes de Dopen
19 u. zond. 10 u
ïhkapelle - H Petrus en Pauli
19 u. en zond. 9 u.
tdorpe - O L Vr. Visitatie.
zond 8 en 10 u. ._t'
;stdijk - H. Catftarina. zat. 17
nd 10.30 u.
ant - H. Theresia. zat. 19 u. zoi
isterzande - H. Martinus
u. zond 9 en 10.30 u.
vacht - H. H. Phi lippus en J
zat. 19 u. zond. 8.30 en 10 u.Earns-
rde - H. Cornells, zat. 19 u. zpiid
iw-Namen - H. Jozef. zat. 17
10 30 u
nisse-H Willibrordus zat. 1'
l. 10.30 u
peldijk - H. Gerulpjnes zat. 19
l. 10 u.
skil - St. Antonius. zat. 19 u. zond
lole - H. Gerarcius Ma.jella. zal]
zond. 8 en 10 u.
1 - H. Gregorius de Grote, /.at IS|
ind. 11 u.
ippine - O. L. Vr. *Hemelvaart|
17 u. zond. 9.30 u.
van Gent - Maria 'Hemelvaart]
19 u. zond. 9;en 11 $7
idstraat - H. Pastpor van Aix|
ld. 10 u.
neuzen - H. Willibroi dus(Tnm-
:kerk). zat 19 u. zond. 9.15 en 10.38
/errezen' Christus:- Maand. t.m|
19 u zond 9.30 en 11 uur
k-H Kruiskerk zond 10.30u.
Idorpe - H Maria Hemel vaal
17 u zond. 9.45 u.
jrdag 11 februari
JENDEDAGS ADVENTISTEN
lneuzen (Goede Herderkerk): lou
Termate.
delburg (Doopsgez. kerk). 10 d
Versteeg.
singen ('t Anker): 9.15 u. ds. Vcr-J
g
lag 12 februari
(VORMDE KERKDIENSTEN
denburg: 10.30 u. ds. II. ValkH
dienst in Doopsgez Kerkgef|
10 u ds. H.v.d. Berg.
vliet: 9.30 u. dhr. Schoenmaker'
/.and: 9.30 u. ds. C Balk.
?de. 9.30 u. ds. M. Hoovmeijer (c
Kerk).
10 u ds W. van MeeuW"
L.).
fdplaat: 11 u. ds. M. van Manen
tenisse: 9.30 u. ds. R. Martog
;t 11 u. ds. R. Hartog.
iwvliet: 11 u. ds M, Ilooyrneijcr.
burg: 10 u. ds. P Feeostra,
anchement: dienst te Cadzancl
van Gent: 9.30 u. ds. J. GedV|
schor.
xmdijke: 10 u ds P. Brinkman
Anna ter Muiden: 11 u. ds. l-|
c.
Lruis: 9 u. ds. H Valk.
s: dienst te St. Anna ter Muiden i
skil - 11 u. ds J Geers, Drei.schor L
leuzen (Grote Kerk; 10 u. ds.A I
gendoorn (Goede Herderkerk I
ds. E Rietveld 19 u. ds. D. K^|
(Opstandingskerk): 9 u ds, o-f
lman.
erlandkerkje: 11 u. dhr. Jac.Sin'l
Jost-Souburg. I
ndijke: 9.30 u. dhr W Krui^fl
mslag: 10.30 u. ds. D. Koelman
Izande: 9.30 u. dhr. Jac. Sin
t-Souburg.
tEFORMEERDE KERKDI^'
:n
■1: 10 u. ds. M. Voet. 17 u. ds>|
shof jm! I
k 10 en 15 u. ds. J. Noordl»!
ravenpolder. u
aeuzen (Noordstraatkerk): I
M. Vrijhof, Roosendaal. (Dpsta.,r
;skerk): 10.30 u. drs. M. Vrijhof'
s. B. Carp, Wilrijk. u L
mslag: 10 u. ds. A. Lunshof, 1" I
VI. Voet.
denburg; 9.30 u. ds. J. Paksy-
skens: 9.30 en 17 u. ds F. Ra"1
tburg: 10.45 u. ds. J. Paksy 1
oondijke; 10 en 15 u. kand. Ni.
Souburg.
(USTELIJKE GEREFORME^' I
KERK
mslag: 10 en 15 u. ds. L.v.d. Nle'J'
reformeerde kerk
maakt
sl10 en 15 u. ds. J. Borgdorff
?k: 10 en 15 u. ds H.v.d. Berg
neuzen: 9 u. leesdienst. 15 11
.d. Laan. .„431
imslag: 9 u. ds. J. Borgdorff
H.v.d. Berg.
j.er des heils
Aan de hand van een model meet Kees v.d. Broek een houtblok waaruit
met behulp van machines, maar ook na het nodige handwerk eenzelfde or
nament tevoorschijn zal komen.
'Als we 'n uurloon zouden rekenen,
verkochten we geen enkel orgel'
Door Kees den Exter
OOSTERHOUT - „Je brengt
hier een boomstam en wij
maken er een orgel van." Rein
v.d. Broek (33) zegt het zonder
enige grootspraak in zijn
stem. Samen met zijn broer
Kees (27) bouwt hij in een
weinig ordelijk ogende loods
achter de woning van zijn
ouders aan de Oosterhoutse
Kastanjelaan orgels.
En dan hebben we het niet over het
kamerorgel waarop uw zoontje van
tien zo knap 'Kortjakje' speelt, maar
over café-orgels met een frontbreedte
van acht meter, over straatorgels, of
over orgels die dat speciale karakter
geven aan een draai- of zweefmolen
op de kermis. Café De Posthoorn in
Dongen heeft bijvoorbeeld een orgel
dat gebouwd is door de gebroeders
Van den Broek, maar hun markt
strekt zich uit over heel Nederland en
ook Duitsland. Er staat zelfs een Oos-
terhouts orgel in Canada.
De broers doen letterlijk alles zelf.
De enige 'arbeid van derden' in hun
vennootschap onder firma komt van
de boekhouder en van een gespeciali
seerd bedrijf dat enkele metalen on
derdelen vervaardigt. Vader Rein v.d.
Broek, op de vraag hoe een opdracht
voor zijn bedrijf tot stand komt: „Nou
simpel. Een café-houder wil voor zijn
zaak een orgel. Hij vertelt ons zo on
geveer zijn wensen en het bedrag dat
hij wil besteden. Da'n gaan we links
en rechts naar een orgel kijken en
vindt de man zijn keuze, dan maken
wij een schets en gaan we aan de
slag." Rein junior: „Dan wil ik nog
wel graag de gewenste achter-
grondkleur van het orgelfront weten,
want smaken kunnen verschillen na
tuurlijk."
De broers gaan dan aan de slag.
Voor de opdrachtgever breekt dan
an-f"' I
De Gigant, een electronisch orgel van de Oosterhoutse broers dat is
uitgerust met enkele pijpen.
een tijd van wachten aan die tot twee
of drie jaar kan oplopen. Vader van
den Broek: „Ik heb liever dat de op
drachtgevers op mij moeten wachten
dan omgekeerd. Hier moet de schoor
steen ook blijven roken."
Beide zoons hebben het orgelbou
wersvak geleerd van hun vader die al
dertig jaar niks anders doet. Zoon
Kees: „Ik heb een jaar op de LTS ge
zeten, maar wat ze me daar konden
leren van timmeren en houtbewer-
ken, dat wist ik al lang. Ik ben maar
van school gegaan."
Het weerhoudt hem en zijn broer er
niet van om alles, maar dan ook alles
zelf te doen aan een orgel. Met behulp
van mallen worden uit planken pij
pen gemaakt. Bij een orgel van enige
omvang hebben we het dan gauw
over honderden pijpen, allemaal van
verschillend formaat, omdat ze ook
allemaal verschillende klanken moe
ten produceren. Een woud van slan
gen verbindt de pijpen met registers,
ook weer staaltjes van uiterst secuur
zaag-, schaaf- en lijmwerk. Een klein
wondertje van techniek is het mecha
niek dat, op aanwijzing van een or
gelboek, de lucht door het orgel stuurt
en dus feitelijk de melodie regelt. De
broers Van den Broek maken zelf het
kistje, met minuscule gleufjes, klep
jes en toetsen. Alleen de koperen rol
len en kammen worden aangeleverd.
Een heel ander verhaal is de om
bouw, de kast van het orgel die im
mer rijkelijk voorzien is van roman
tische taferelen, van houtsnijwerk
met veel krullen en bogen en van
poppen die bijvoorbeeld kapelmees
ters of danseressen voorstellen.
V.O.F. Van den Broek draait er de
hand niet voor om. Vanzelfsprekend
komen er mallen en houtbewerkings
machines aan te pas, maar de finis
hing touch, dat is toch het pure hand
werk.
Orgels bouwen is geen rijkmakerij,
Rein v.d. Broek 'ponst' een orgelboek. Op de achtergrond het orgel dat
de broers momenteel in aanbouw hebben.
ombouw en siert op die manier de ge
hele wand van een danszaal. Op het
front bevinden zich dan vaak ook nog
een drumstel en een of twee accor
deons die, ook weer gestuurd door
luchtstootjes, geluid produceren. Rein
van den Broek: „Een electronisch or
gel staat vooral in het café omdat je
van zo'n orgel het volume kunt rege
len. Dat is nodig in een café. Een ker-
misorgel hoeft alleen maar hard te
kunnen spelen, omdat het moet op
boksen tegen de honderden Watts
van de geluidsinstallaties van andere
kermisattracties."
zo begrijpen we van Rein van den
Broek: „Als we een uurloon zouden
rekenen als een loodgieter of een
schilder, dan verkochten we geen or
gel. 't Is hard werken geblazen en je
moet niet op een uurtje kijken. En als
er op zaterdagavond om tien uur een
telefoontje komt dat er ergens stuk
ken zijn, dan kun je wél in de auto.
Kom jij niet, dan komt er een ander
en dan ben je een klant kwijt. Orgels
gaan pas stuk wanneer ze draaien,
dus 's avonds en vooral in het week
end. En je kunt een caféhouder of een
kermis-exploitant natuurlijk niet een
paar dagen laten wachten. De muziek
maakt hun klandizie. Maar het mooie
is natuurlijk dat je eigen baas bent.
We hebben ons als regel gesteld om 's
morgens om acht uur te beginnen en
wanneer je klaar bent moet je maar
afwachten. Als het druk is werken we
ook 's avonds."
Is voor de leek een orgel een orgel,
in een gesprek met de gebroeders Van
den Broek blijkt er toch een wereld
van verschil tussen het ene en het an
dere orgel. Alle orgels gaan wél uit
van één principe: in een woud van
slangen wordt lucht in beweging ge
bracht, gestuurd door bovengenoemd
mechaniek dat op zijn beurt weer
aanwijzingen krijgt van het orgel
boek. Het verschil ontstaat pas als het
gaat om het uiteindelijke gevolg van
die luchtstootjes. Brengen die de
lucht in orgelpijpen in beweging, dan
hebben we het over een concertorgel
(met meerdere registers en dus een
rijkere klankkleur) of over een ker-
mis-orgel met slechts twee registers,
piano en forto.
Echter, de luchtstootjes kunnen
ook, simpel gezegd, de rol overnemen
van de vingers van de hammond-or
ganist en als het ware de toetsen van
een electronisch orgel beroeren. Dat
electronisch orgel, zoals dat bij veel
Nederlanders in de huiskamer staat
is dan 'verpakt' in een gigantische
Volgens Rein van den Broek trekt
de orgelmarkt weer wat aan: „Vroe
ger stond er bij iedere kermis-attrac-
tie wel een orgel. Dat is wat afgezakt.
Velen zijn overgestapt op hi-fi-in-
stallaties. Maar orgels zijn weer in
opkomst. Er zijn al gemeenten die
tien procent korting geven op de
pachtsom aan een attractie mét een
orgel. Op die manier wil men weer
wat nostalgie terugbrengen op de
kermis."
Beide broers hebben hun eigen
'specialiteit'. Rein: „Kijk, feitelijk
kunnen wij allebei natuurlijk op ons
eentje een orgel bouwen. Dat moet
ook. Als we in ons eentje een repara
tie moeten verrichten moeten we ook
alles kunnen. Maar als we thuis aan
het bouwen zijn, dan doe ik de pijpen
en de onderdelen en onze Kees maakt
de boeken, het frontwerk en de kas
ten."
Zoals slagers zelden liefhebbers
zijn van biefstuk, zo zijn de gebroe
ders Van den Broek niet of nauwe
lijks liefhebbers van orgelmuziek.
Kees: „Ik heb geen orgelplaat in huis.
Zo eens in de week draait bij mij de
pick-up en dan draai ik eigenlijk van
alles." Rein: „Ik hou eigenlijk van alle
muziek, als het maar een beetje popu
lair is. Als ik eens op een kermis kom,
dan luister ik natuurlijk naar een or
gel. Maar 't is niet zo dat ik 't zoek."
nst. 18.30 u. Bidstond voor
19 u. verlossingssamenkomst
ied"i
