even.._
UITBLAZEN
'Slager van Boedapest' werd 'peetvader
van tiet Hongaarse economische wonder'
Joeri Andropov:
te weinig tijd voor
hervormingen
Seculiere staat op stoep van Vaticaan
VAKBONI
Nu goede wil
De huisvrouw
is weer terug
Bestuurder C
behartigt bel
Limburgse b
DESTEMCOr
WIM KOCK
ZATERDAG 11 FEBRUARI 1984
ACHTERGROND
Log
Hard
CONCORDAAT BESTAAT VANDAAG 55 JAAR
Doorn
Recht
ZAltHüAU 11 t-fcBKU»
ER zijn weer mensen
die in het openbaar
hun nek durven uit
steken voor die goeie ouwe
huisvrouw. In Eindhoven
trotseerde een promoven
dus de inderdaad voor
spelbaar reagerende vrou
wen onder zijn gehoor
door zijn stelling over huishou
delijke werk en huwelijksgeluk
te verdedigen. Die stelling heeft
u deze week kunnen lezen,
maar voor het gemak herhaal ik
hem nog maar eens: Een her
waardering van de rol van huis
vrouw boven die van tweede kost
winner zal in het algemeen niet
alleen leiden tot een verminde
ring van de werkloosheid, maar
ook tot een hoger percentage ge
slaagde huwelijken.
Bij de krant kwamen deze
week drie ingezonden brieven
binnen van lezers die het 'wer
ken binnenshuis' niet alleen
verdedigden, maar het ook nog
mooi en bevredigend noemden.
Briefschrijfster nummer twee
vond het van (de jongere) brief
schrijfster nummer één nog
'moedig' dat ze openlijk trots
'durfde' zijn op haar huisvrou-
welijke taak, daarmee onbe
wust verradend hoe diep de
verdomhoek is geweest waarin
de traditionele huisvrouw de
laatste jaren heeft gezeten. Die
brief - als het goed is staat'ie
vandaag in de krant - had de
opgeluchte toon van iemand
die net bevrijd is.
Eerder deze week kwam
mijn zoon thuis van school met
een verslag over het lesuur
Maatschappijleer. Het had hem
verbaasd, vertelde hij, dat de
docent zoveel weerstand had
opgeroepen met de stellingen
die hij had geponeerd over de
rol van de vrouw in het gezin.
Die waren uiteraard heel eigen
tijds geweest, gericht op de ont
plooiingskansen van moeder de
vrouw, uiteraard ook en waar
schijnlijk vooral buitenshuis.
„En weet je nou wat het meest
verrassende was?" vervolgde
hij, „het waren uitgerekend de
meisjes in de klas die de stellin
gen van de docent het felst aan
vielen. Die willen allemaal te
rug naar het aanrecht", voegde
hij er spottend, maar naar ik
vermoed, met heimelijke in
stemming aan toe.
Voor een politicus stak ook
minister Ruding zijn nek vér
uit toen hij in Tilburg zei dat er
voor de emancipatieplannen
van staatssecretaris Kappeijne
van de Coppello geen geld is.
Over die plannen had CDA-
fractieleider De Vries al gezegd
dat daarmee 'de gehuwde
vrouw de arbeidsmarkt' wordt
opgejaagd. Als je sommige po
litici hoort dan zijn de vrouwen
zo'n beetje de schuld van een
aantal van de tegenwoordige
problemen. „In de jaren '60,
toen de arbeidsmarkt
schreeuwde om werkkrachten
bleven de vrouwen thuis. Toen
moesten buitenlandse werk
krachten worden ingevoerd. Nu
er een groot gebrek aan banen
is, nu dienen de vrouwen zich
wel massaal aan op de arbeids
markt." Niemand zegt het zo
precies, maar je proeft het uit
de woorden van menige politi
cus.
Intussen lijkt het in een
groeiende kring receptiegangers
bon ton te worden 'huisvrouw'
te zijn. Natuurlijk niet de Mina
Bakgraag van vroeger of de
sloof die met een hoofddoek
om, geplaagd door maartse
buien en gewapend met zwab
ber en dweil het hele huis over
hoop haalt. De moderne huis
vrouw heeft ook tijd voor een
partijtje tennis, voor een vrien
denkring, muziek, een boek.
een hobby en voor wat onbe
taalde nevenactiviteiten op
maatschappelijk terrein, in de
(plaatselijke) politiek of in het
verenigingsleven. Ze is mis
schien leesmoeder, hoewel dat
snel een zéér burgerlijk begrip
aan het worden is. De leesmoe
der gaat volgens mij de klaar-
over-moeder achterna. Die kan
niet meer.
Huwelijk
Elke actie roept reactie op.
Als we nu maar hard genoeg
roepen dat het huwelijk zijn j=
tijd gehad heeft, dan staan er
vanzelf eigenwijze mensen op
die door te trouwen willen be- j=
wijzen dat ze zich door nie-
mand een oor laten aannaaien.
Het huwelijksstatistiekje stijgt
en laat zich niet meer over-
schreeuwen. Het huwelijk uit de
tijd? Kijk dan maar eens naar
mij. In vol ornaat en in het wit 3
sta ik hier op de trappen van het
stadhuis. Er was laatst op de te- 3
Ievisie een modineur, of hoe 3
noem je zo'n mannelijke naai-
ster die geen kostuums of man-
telpakjes maar uitbundige 3
trouwjaponnen maakt, die ver- 3
telde dat hij de bestellingen
niet bij kon benen.
Nu heeft Kappeijne van de 3
Coppello, natuurlijk zonder dat 3
te willen, met haar goed be-
doelde plannen (want het gaat
om gelijke rechten voor man- 3
nen en vrouwen) op de een of
andere manier bij velen de in- j=
druk gewekt dat we snel naar 3
een maatschappij moeten waar- 3
in, naast de mannen ook alle
vrouwen buitenshuis werken. 3
Het werkt als een schrikbeeld 3
en de huisvrouwen, inderdaad 5
wat in het verdomhoekje maar 3
tevens in de luwte van de maat- 3
schappij, komen tevoorschijn:
wij laten ons niet naar Verkade
sturen.
Patriarchaal
Het lijkt erop dat de trend 3
weer eens een bocht begint te 3
maken. Huwelijk en huisvrouw
zijn begrippen die aan herwaar- 3
dering toe zijn. Buitenshuis 3
werken heeft ook nadelen. Er 3
zijn trouwens altijd al mensen
geweest die er hun werk van 3
maken te wijzen op de golfbe- 3
wegingen waaraan we allemaal 3
ten prooi zijn. Ik herinner me 3
er één die een paar jaar geleden 3
de theorie van de elkaar afwis- 3
selende patriarchale en ma- 3
triarchale tijdperken verkon- 3
digde. Volgens hem liep toen 5
net een matriarchaal tijdperk af 3
en gleden we een patriarchale 3
periode binnen. Een van de
kenmerken van zo'n tijdperk is
restauratie, de herwaardering 3
van oude zekerheden en een 3
ander is - ondanks de naam
van het tijdperk - dat de vrou- 3
wen thuis het heft in handen 5
nemen terwijl de mannen bui-
ten met elkaar wedijveren. 3
Want prestaties staan in hoog 5
aanzien in de patriarchale sa- 3
menleving. 3
Het lijkt me allemaal wat 3
ver gezocht en wat veel gezegd, 3
maar het zou me niet verbazen 5
als we nog voor het einde van 3
de eeuw een geboortegolf mo- 3
gen beleven. Niet te geloven 3
hoeveel problemen zichzelf op 3
de duur oplossen.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Breda, Nwe, Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8 30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen:
22,10 per maand; 63,70 per kwartaal of 247,60 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1.80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Centrale melding (ook op zaterdag) 076-236888.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Informatie grote advertenties 076-236881
't Kleintje ©076-236882.
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738
T5 PAGINA
Van onze
redactie buitenland
DE Slager van Boeda
pest. Dat was tot voor en
kele jaren de 'ere-titel' in
het westen van de giste
ren overleden Sovjet-lei
der Joeri Andropov. Tij
dens de Hongaarse op
stand in 1956 was hij
Sovjet-ambassadeur in
Boedapest. Voor bewezen
diensten toen werd hij
later door het Kremlin
'beloond' met een hoge
post in het Centraal Co
mité van de comunisti-
sche partij.
De geschiedenis van Joeri
Andropov begint ruim veer
tig jaar eerder in Zuid-Rus
land, waar hij in het eerste
oorlogsjaar werd geboren
als zoon van een spoorweg
beambte. De partij-carrière
van Andropov start op 22-
jarige leeftijd, als hij leider
wordt van de communis-
tischge jeugdbeweging Kon-
somol in Rybinks, waar hij
studeert. Hij heeft dan al
een groot aantal beroepen
achter de rug: telegrafist,
assistent-filmoperator, boer
en Wolga-bootsman.
Zoals zoveel leeftijdgeno
ten komt de terreur van Sta
lin hem goed van pas. Door
het vermoorden en verban
nen van duizenden commu-
Een van de laatste foto's van Andropov, die het wes
ten voor zijn 'verdwijnen' vorig jaar bereikte. - foto anp
nisten-van-het-eerste-uur,
komt de plaats vrij voor jon
ge partijleden, die de revo
lutie van 1917 niet bewust
hebben meegemaakt.
Op 26-jarige leeftijd
wordt hij door de partij naar
Karelië gestuurd, waar het
Russische leger een uitzicht
loze oorlog voert om de Fin
nen te onderwerpen. Hij
blijft daar tot 1951, eerst als
secretaris van de jeugdbe
weging, in de Tweede We
reldoorlog als organisator
van de partizanenoorlog te
gen de Duitsers.
Dan maakt hij zijn eerste
grote promotie binnen de
partij: hij wordt inspecteur
bij het Centraal Comité en
komt voor het eerst in kon-
takt met wat later zijn grote
mentor werd genoemd: par
tij-ideoloog Soeslov. De dood
van Stalin en de daaropvol
gende machtsstrijd tussen
Chroestsjov en Malenkov
werpt Andropov even terug
op de ladder naar de partij
top.
Hij wordt kanselier van
de ambassade in Boedapest
en een jaar later ambassa
deur. Met als bijzondere op
dracht de destalinisatie in
Hongarije te helpen bevor
deren.
Het ligt voor de hand te
veronderstellen, dat Andro
pov als Russische ambassa
deur een belangrijke hand
heeft gehad in het bloedig
neerslaan van de Hongaarse
opstand. Maar zoals gezegd,
dat beeld is de laatste tijd
wat gecorrigeerd.
Wat niet wegneemt, dat
hij voormannen van het
Hongaarse verzet als pre
mier Imre Nagy en kolonel
Pal Maleter in een dodelijke
val heeft laten lopen. Nagy
werd naar de Joegoslavische
ambassade gelokt voor 'be
sprekingen', maar het ein
digde in een executie. En
Maleter werd tijdens een di
ner op de Sovjet-ambassade
gearresteerd en vervolgens
ook geëxecuteerd.
Wie verantwoordelijk is
voor het bijgestelde beeld
van Andropov is niet hele
maal duidelijk, maar 'De
Slager van Boedapest' werd
later 'De peetvader van het
Hongaarse economische
wonder'. Feit is. dat hij Janos
Kadar in het zadel heeft ge
holpen en dat diezelfde Ka
der, bijna twintig jaar later,
een geliberaliseerd econo
misch beleid voert, dat An
dropov zich - naar men zegt
- als voorbeeld had geno
men.
In 1957 wordt hij terugge
haald naar Moskou. Hij
wordt eerst hoofd en in 1962
secretaris van de afdeling
buitenlandse betrekkingen
van het Centraal Comité. In
die functie reist hij het hele
Oostblok af, maakt de Rus.
sisch-Chinese breuk van
zeer nabij mee en wordt be-
schermheer van wat in 1
als de Brezjnjev-doctrine in
Praag gestalte krijgt.
In 1967 neemt hij de lei-
ding van de KGB op zich.
Hij reorganiseert deze spio-
nage-dienst, maakt een eind
aan de ouderwetse, stalinis-
tische methoden en introdu
ceert de computer. De botte
bijl van Stalin wordt ver
vangen door geraffineerde,
flexibele methoden om no
toire dwarsliggers op de
goede politieke koers te
brengen.
En daar slaagt hij won
derwel in. Onbekende dissi
denten, die weigerden zich
te onderwerpen worden
massaal veroordeeld naat
werkkampen en psychiatri
sche inrichtingen. En beken
de dissidenten mogen het
land verlaten, omdat ze naar
zijn mening daar minder ge-
vaarlijk voor de Sovjet
staat zijn.
Andropov komt pas in het
vizier als mogelijke opvolger
van Brezjnjev toen hij in
mei 1982 de KGB verliet en
secretaris werd van het
Centraal Comité.
Door Pieter-Jan Dekkers
GEHEIMZINNIGHEID
is sinds jaar en dag een
waarmerk van het
Kremlin. In Amerika zou
het ondenkbaar zijn, dat
de president langer dan
twee weken vanwege een
ziekte 'onderduikt' en
van het publieke toneel
verdwijnt. In Moskou
slaagde de woensdag
overleden Sovjet-presi
dent en partijleider Joeri
Andropov er echter in
ruim een half jaar ziek te
zijn, aan de macht te blij
ven én die tegelijkertijd
aanzienlijk te versterken.
Toen hij op 12 november
1982, slechts enkele uren na
het bekend worden van
Brezjnjev's overlijden, door
het Politbureau werd be
noemd tot partijleider, wees
niets op een snelle consoli
datie van de macht. Immers,
de geschiedenis van de Sov
jet-Unie leert dat na het
overlijden van partijleiders
langdurige perioden van
machtsstrijd volgen. Dat
was zo na de dood van Lenin
en Stalin, het ging ook zo na
het overlijden van Nikita
Chroesjtjov.
Zelfs toen op 14 november
1982 het Centraal Comité
van de comunistische partij
de benoeming van Andropov
bekrachtigde - op zich al on
gewoon snel voor de traag
werkende partij machine -
voorspelde menig Sovjet-
deskundige een langdurige
machtsstrijd met zijn be
langrijkste rivaal Tsjerneko.
Maar waar Chroesjtjov en
Brezjnjev jaren over deden,
wist Andropov binnen een
halfjaar te bereiken: behal
ve partijleider ook president
en voorzitter van de machti
ge Defensieraad, In de eerste
maanden van zijn bewind
concentreerde hij zich op de
regering. In die periode ont
sloeg hij zeven ministers
wegens corruptie of ineffi
ciënt gedrag.
Daarna richtte hij zich op
het logge partij-apparaat,
waarbinnen bij nauwelijks
enige aanhang had. Op de
bijeenkomst van het Cen
traal Comité in juni 1983
bleek de tijd voor wijzigin
gen nog niet helemaal rijp.
Er sneuvelden dus nog geen
koppen, ook niet in het Po
litbureau, het dagelijks be
stuur van de partij, waarin
Tsjerneko nogal wat aan
hangers had.
Sinds 18 augustus 1983
heeft Andropov zich niet
meer in het openbaar ge
toond. Berichten in de wes
terse pers, als zou hij dood
ziek zijn, werden door het
Kremlin afgedaan met me
dedelingen over 'verkoud
heid' en een 'spoedig herstel'
van de Sovjet-leider.
Toen eind december het
Centraal Comité opnieuw
bijeenkwam gaven de mees
te westerse Sovjet-kenners
hem weinig kans. In de wes
terse pers verschenen al be
richten, als zou zijn macht
door zijn ziekte tanen. Maar
ook op dat terrein brak An
dropov met de Sovjet-tradi-
tie: hij bleek ziek te kunnen
zijn zonder dat hem dat ook
maar enige politieke schade
berokkende. Integendeel, hij
loodste tegen alle logica in
zijn aanhangers het Politbu
reau binnen.
Verbaasde zijn snelheid
van handelen het westen, hij
heeft desondanks nauwe
lijks tijd gehad de hervor
mingen in het staatsbestel
door te voeren, die hij vanaf
het begin in zijn hoofd had.
Na de stagnatie onder
Bre^jpjev, waarvan vooral
de Sovjet-economie te lijden
had, wilde hij het land wak
ker schudden. Het werd, al
dus Andropov, tijd voor een
'nieuwe industriële mentali
teit'.
In dat kader paste zijn
harde optreden tegen cor
ruptie en economische delic
ten. Er werden zware straf
fen in het vooruitzicht ge
steld voor partij- en rege
ringsfunctionarissen die
zich via zwendel, verduiste
ring en speculatie zouden
verrijken. Er verdwenen in
derdaad nogal wat commu
nisten uit topposities, maar
het was toch niet dié hervor
ming, waarvan men aan
nam, dat hij die op het oog
had. Er bleken binnen de
muren van het Kremlin in
elk geval nog te veel tegen
standers van de nieuwe,
'frisse' wind.
Ook zijn opvattingen over
de noodzaak de arbeidsdis
cipline in de Sovjet-Unie te
Andropov moest zich vorig jaar juni op de trappen van het Kremlin door twee veilig
heidsagenten zwaar laten ondersteunen toen hij de Finse president uitgeleide deed. Ook
hiermee brak hij met traditie, die wilde dat de leider in het openbaar alleen maar kracht
uitstraalde. - foto anp
vergroten, sloegen niet aan.
Even leek het dat zijn aan
vallen op dronkaards en
dagdieven de Rus-in-de-
straat aansprak, maar toen
bleek dat deze aanpak in de
praktijk niet werkte, zette
hij de campagne weer op een
laag pitje.
In de landbouw maakte
hij wel een begin met een
radicalere aanpak. In weer
wil van de sterke weerstand
van landbouwbazen en bu
reaucraten begon hij met
het decentraliseren van de
landbouw, via het uitbeste
den van de productie van de
enorme staatslandbouwbe-
drijven aan kleinere ploe
gen.
Wat zijn buitenlandse po
litiek betreft zette Andropov
het beleid van zijn voorgan
ger Brezjnjev in grote lijnen
voort. Omdat zijn aanhang
binnen het partij-apparaat
bij zijn aantreden zeer be
perkt was, heeft hij van het
begin af aan steun gezocht
bij de strijdkrachten. Niet
alleen promoveerde hij drie
generaals tot maarschalk,
hij haalde ook enkele mili
tairen binnen het Politbu
reau.
Dat betekende niet, dat
het land werd gerund door
de militairen, zoals de Ame
rikaanse president Reagan
herhaaldelijk uitroept. Maar
het betekende wel dat de in
vloed van de militairen op
Andropov's beleid niet uit te
vlakken was. Het leger bleef
aandringen op een in Russi
sche ogen nucleair 'even
wicht' met de Verenigde
Staten. Elke Amerikaanse
stap in de wapenwedloop
zou worden gevolgd door
eenzelfde stap van de Rus
sen. Daarop was het buiten
lands beleid van Andropov
gebaseerd.
Amerikaanse kruisraket
ten in West-Europa?. Dan
ook soortgelijke Russische
wapens in de landen van het
Oostblok. Het hele beleid
was er op gericht Washing
ton duidelijk te maken, dat
de Sovjet-Unie niet met zich
zou laten sollen.
Elke indruk als zou Mos
kou zich enig prestigeverlies
willen permitteren, is door
Andropov - hoe kort hij ook
in het Kremlin verbleef -
weggenomen.
Door Jan Bouwmans
VANDAAG is het op de
kop af 55 jaar geleden dat
het Mussolino's fascis
tisch Italië en het Vati-
caan het 'Verdrag van
Lateranen' sloten. In dat
verdrag werd niet alleen
de zogeheten 'Romeinse
kwestie' geregeld (Vati
caanstad werd als souve-
reine staat erkend), maar
ook de betrekkingen tus
sen kerk en staat gere
geld door middel van een
concordaat.
Dat concordaat heeft zijn
langste tijd gehad. Al 15 jaar
wordt aan een herziening
gewerkt. Ruim twee weken
geleden gaf de Italiaanse
premier Bettino Craxi in een
boodschap aan de Senaat
bekendheid aan het nieuwe
ontwerp-concordaat. Van
Vaticaanse zijde is er nog
niets over gezegd.
Er blijkt in het ontwerp-
concordaat over een niet on
belangrijke zaak ook nog
geen overeenstemming be
reikt te zijn: het belasting
plichtig worden van kerke
lijke instellingen. Het lijkt
er zelfs op dat beide partijen
op dit punt nog ver uit el
kaar liggen. Niet zo verwon
derlijk, want het gaat de
kerk een hele smak geld
kosten wanneer haar instel
lingen belasting moeten
gaan betalen zoals ieder an
der. En dat op een moment
dat het Vaticaan het finan
cieel toch al moeilijk heeft.
Volgens nog onbevestigde
berichten zal het Vaticaan
690 miljoen gulden uitkeren
aan gedupeerden wegens het
faillissement van de Banco
Ambrosiano. Een gemengde
Italiaans-Vaticaanse com
missie heeft in elk geval nog
zes maanden de tijd gekre
gen om de belastingovereen
komst te bewerkstelligen.
Het gaat in de fiscale
kwestie om een vrij om
vangrijk terrein. Het op 11
februari 1929 gesloten con
cordaat verleende belasting
vrijdom aan kerkelijke in
stellingen die zich bewogen
op strikt religieus en chari
tatief terrein. Daar vielen
toen onder kerkgebouwen,
seminaries, bezinningscen
tra en bibliotheken. Maar in
de loop der jaren zijn dat er
heel wat meer geworden:
onderwijsinstituten, medi
sche instellingen op com
merciële basis, zelfs toeristi
sche activiteiten. Dat was de
linkse politieke partijen al
lang een doorn in het oog.
Het concordaat, dat na de
oorlog in 1947 in zijn geheel
in de nieuwe grondwet werd
opgenomen, bepaalde ook
dat schenkingen aan de kerk
en de salarissen van de
geestelijkheid belastingvrij
waren. Er is weinig verbeel
dingskracht voor nodig om
de lastenverzwaring te be
seffen bij het verdwijnen
van deze voorrechten.
Zijn de materiële gevol
gen niet gering, de immate
riële doen daar niet zoveel
voor onder. Het ontwerp-
concordaat maakt voor Ita
lië namelijk de weg vrij om
een echte geseculariseerde
staat te worden. Op de eerste
plaats verliest het rooms-
katholieke geloof de status
van staatsgodsdienst. Door
deze status kon de katholie
ke kerk in velerlei opzicht
macht uitoefenen in de Ita
liaanse samenleving, zeker
op cultureel terrein. Toneel
stukken, films, boeken en
andere kunstuitingen die in
kerkelijke ogen niet door de
beugel konden, werden van
staatswege verboden omdat
ze de staatsgodsdienst bele
digden. Dit gold in het bij
zonder voor Rome dat door
de staat was erkend als de
„Heilige Stad". Clericale
kleingeestigheid kreeg hier
door alle kansen. Op deze
wijze is in Italië lange tijd
een geestelijk klimaat ge
koesterd, dat steeds geïso
leerder raakte van de ont
wikkelingen elders in de
wereld. Ook voor het cen
trum van de kerk maakt het
mentaal een groot verschil
of men veranderingen aan
den lijve ervaart of niet.
Het ontwerp-concordaat
schrapt ook het verplichte
katholieke godsdienstonder
wijs op alle scholen. To nu
toe moesten ouders onthef
fing vragen als ze niet wil
den dat hun kinderen op de
openbare school godsdienst
onderwijs kregen. In de toe
komst wordt het omgekeer
de het geval: ze moeten spe
ciaal vragen om godsdienst
onderwijs voor hun kinde
ren. Hierdoor zal er over en
kele tientallen jaren ook in
Italië een generatie zijn die
deels vreemd staat tegen
over de katholieke geloofs
schat en dat deel zou best
eens groot kunnen zijn.
Niet in de laatste plaats
bevat het ontwerp-concor
daat wijzigingen die ingrij
pen in het dagelijkse leven
van de Italianen. Want in
het oude concordaat was
overeengekomen dat voor
alle daarvoor in aanmerking
komende maatschappelijke
gebieden het kerkelijke
recht van toepassing was.
De hele kerkelijke huwe
lijkswetgeving was derhalve
in Italië ook staatswet. Dat
vervalt. Dat maakt dus weer
de weg vrij voor wettige
echtscheiding en legalise
ring van voorbehoedsmid
delen, twee zaken die het
Vaticaan en de meerderheid
van de Italiaanse bisschop
pen zwaar op hun maag zal
liggen.
De kerk heeft in Italië ook
op politiek vlak een aparte
rol gespeeld. Daar was de
volgende bepaling in het
concordaat van 1929 niet
vreemd aan: „De staat er
kent de vrije en publieke
uitoefening van het geeste
lijk gezag, de eredienst en de
rechtsbevoegdheid in kerke
lijke zaken". Met name de
staatkundige erkenning van
de vrije en publieke uitoefe
ning van het geestelijke ge
zag schiep op zijn minst een
politiek grijs gebied waarop
de bisschoppen en op de ach
tergrond het Vaticaan direc
te politieke macht konden
verwerven. Dat verklaart
waarom de Italiaanse poli
tiek soms zo merkwaardig
sterk rekening hield met
kerkelijke wensen en uit
spraken. In het nieuwe con
cordaat wordt de kerk een
particuliere organisatie
naast alle anderen. Dat zal
wennen zijn. De onderhan
delingen duren niet voor
niets al 15 jaar.
De veranderingen, die in
het ontwerp-concordaat zijn
vastgelegd, komen natuur
lijk niet uit de lucht vallen,
De Italiaanse artistieke we
reld begon al in de jaren
vijfig een offensief tegen het
clericale culturele klimaat
en ook de roerige jaren zes
tig zijn het Appenijnse
schiereiland niet ongemerkt
voorbij gegaan. Voeg daar
het optreden van stadsgue-
rillagroepen als de Rode
Brigades in de zeventiger
jaren toe en je hebt de ingre
diënten van de huidige Ita
liaanse werkelijkheid, die
zijn neerslag vindt in het
komende concordaat. Maar
juist is feit, dat de gewijzig
de situatie en de gewijzigde
verhoudingen zwart op wit
worden vastgelegd, betekent
voor Italiaanse en Vaticaan
se begrippen veel meer dan
wij ons kunnen voorstellen-
Voor het Appenijnse gevoel
wordt de werkelijkheid er
pas echt anders door.
Of liever gezegd, de ande
re werkelijkheid wordt nu
pas echt erkend en krijgt d<
kans een rol te gaan spelen
Het concordaat heeft met
name het Vaticaan de moge
lijkheid geboden de moderne
wereld kunstmatig op flinke
afstand gehouden. Die he
dendaagse wereld dring1
met het nieuwe concordaat
zelfs formeel door tot op de
stoep. De effecten daarvan
zullen op de wat langere ter
mijn in de hele wereldkerk
meer gevoeld worden da"
we nu wellicht vermoeden.
Van onze correspondent
VENLO - Een werknemer
van de Limburgse Immigra
tie Stichting (LIS), de Roer
mondenaar H. van der Heij
den (53), is hoofdbestuurslid
van de Centrumpartij en
voorzitter van de kieskring
Limburg.
De LIS behartigt de be
langen van de buitenlanders
in deze provincie.
Het bestuur van de LIS
heeft inmiddels 'zwaar ge
schokt' gereageerd. In af-
Ont
Van onze redactie l
SAS VAN GENT - De c
ganisaties willen in het
van het ontslagrecht eei
sel' introduceren.
Dat houdt in dat werkg
ontslaan zonder ontslagver
lijk Arbeidsbureau, tenzij i
een bepaalde, korte termijr
Voorzitter S. van Eij kelen
burg van de christelijke werk
gevers (NCW) onthulde dit
vrijdag in Sas van Gent voor
de Brabants-Zeeuwse Werk
geversvereniging.
De werknemersorganisaties
CNV en FNV hebben inmid
dels woedend gereageerd en de
plannen als 'onaanvaardbaar'
en 'te gek om over te praten
van de hand gewezen.
De Stichting van de Arbeid
brengt eind deze maand een
rapport uit over een versoepe
ling en versnelling van de hui
dige GAB-procedures. Die
procedures zijn volgens de
werkgevers zo knellend dat
niet snel genoeg kan worden
ingespeeld op veranderde
marktsituaties en nieuwe
technologische ontwikkelin
gen. Het Kabinet zal eveneens
spoedig advies over een wijzi
ging van het ontslagrecht vra
gen aan de Stichting van de
Arbeid en de SER.
Naast het ontslagverboden-
f stelsel willen de werkgevers
de opzegtermijn en de behan
delingstij d van de GAB-ont-
slagvergunning gelijk laten
lopen en niet achter elkaar zo
als nu het geval is.
Verder zullen de werkge
vers voorstellen de GAB-pro-
cedure bij faillissementen af
te schaffen. Die toets is vol
gens Van Eijkelenburg van
zo'n geringe waarde dat de zin
ervan volstrekt vervallen is.
Tot slot gaan de werkgevers
een zekere deregulering ten
aanzien van de verlengde ar
beidsovereenkomst voor be
paalde tijd bepleiten.
Vakbonden
i Het CNV noemde in een eer-
'Ste reactie de werkgevers-
voorstellen onaanvaardbaar.
Volgens een CNV-woordvoer-
OPSCHORTING van de besluitv
sen van Amerikaanse kruisrake
reeds gevallen is - bevriezing
ou dit niet van westerse kant
op het overlijden van de Russis
Andropov?
In westerse landen gebeurt
ware in een glazen huisje. Ma
muren van het Kremlin gaande
jvolk) slechts gissen. We weten
■maanden dat hij aan het bewind
zijn ziekbed) nogal wat proble
oe van het communistische pa
hij, dank zij de steun van de m
winnende hand te zijn. Zijn re
uuur geweest om Rusland al de
oen zetten. De kans zit er dus i,
'°t een nieuwe strijd om de ma
De keuze van de opvolger
9evolgen hebben voor de oost
ons van evident belang dat de
oondgenootschap op dit mom
=che leiders het gevoel kan ge
non land (en die van henzelf)
westers militair machtsvertoon.
i7MiS' dat de ontwapeningson
'Uilen worden zolang de opvol
,!?- Ea als de NAVO-landen de
oewijs van goede wil, zouden
srete man in Rusland aanleidi
p onder vaatje te tappen.
Maar is aan zo'n gebaar van
Tl'sschien wel. De risico's va
n'ngswedloop lijken ons echter
vanwege de kans op e
mdat de steeds maar hoger
net westen als in de Oostbl
welvaartsontwikkeling blokkere
landen langzamerhand i
9ekomen zijn.
Tenslotte het westen zou e
'ra kunnen onderstrepen do
tuu niet *e 'aten vertege
eede garnituur, zoals bij Bre
ogrijkste regeringsleiders. Ui
als erkenning van Rusland
