GEKRAKEEL IN ONDERWIJSKRING OVER VOORTBESTAAN KLASSIEKE OPLEIDING
(Y1
EEN NIEUW TYPE MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS
«06
7ATERDAG 28 JANUARI 1984
irzetten
isten
ieftijd
'E LEVEN IN het tijdperk van de gro
te scholen, scholengemeenschap
pen,ook wel smalend leerfabrieken
genoemd. De omvang van die gemeen
schappen, 1000 tot 2000 leerlingen groot,
brengt ouders ertoe voor hun kind naar
een kleine school om te zien. Een van de
relatief kleine scholen is het categorale
gymnasium, dat de laatste tien vijftien
jaar een sterke groei heeft doorgemaakt.
Door de plannen van minister Deetman
0 de middenschool voor iedereen in te
voeren staat de kwaliteit van het gymna
sium echter op de tocht.
Scherpen
Indruk
Contact
Doorn
Nivellering
Marcus
Vjlanc
AUGUSTUS start in heel Neder
land een nieuw type middelbaar be
roepsonderwijs. Het heet bij gebrek
aaneen betere benaming MDG0, wat
|staat voor Middelbaar Dienstverlenings-
n Gezondheidszorg Onderwijs. Een in
grijpende operatie die duizenden scholie-
in Brabant en Zeeland raakt.
Opleidingen
Toelating
\A
leerlen staat het bestuurscen-
van de Open Universiteit, ta-
c excentrisch, maar daar heeft
en inmiddels vrede mee.
- FOTO KLAAS KOPPE
it uit cursussen die een inlei-
en oriënterend karakter hebben
oral bedoeld zijn om de cursist
cennis bij te brengen.
niet studeert voor een hbo- of
rsitair diploma kan uit het tota-
ierwijsaanbod van de OU naar
lust scrabbelen. Van één cursus
t laagste niveau tot tien tegelijk
e drie de niveau's, alles is moge-
n die gevallen wordt de cursus
loten met een certificaat. Wil
nd na drie of vier cursussen
en, dan heeft hij recht op een er-
dossierdiploma, waarin staat
e cursussen op welk niveau met
•s zijn gevolgd. Ook wordt ver-
II hoeveel studiepunten het dos-
iploma waard is. Omdat het di-
a zijn geldigheid behoudt kun-
deze punten bij een eventuele
of wo-studie benut worden,
tgerekend is, dat elk studiepunt
enkomt met 100 uur studie. I
t een bepaalde cursus voor 200 I
studie, dan 'verdient' iemand
mee dus 2 studiepunten. Voor
volledige hbo-studie zijn mini-
1 36 studiepunten nodig, voor een
ersitaire studie 54.
ik het studietempo kan volledig I
persoonlijke voorkeur worden I
gesteld. Voorbeeld: Als iemand 12
per week aan zijn studie besteedt
hij er negen jaar over om een
ersitaire graad en zes jaar om
HBO-diploma te halen.
:t deze cijfers blijkt, dat een flinke
s doorzettingsvermogen goed van
kan komen. En hoewel enige I
ropleiding niet vereist is om tot del
te worden toegelaten is de kans!
slagen geringer naarmate de
;telijke bagage minder is.
at een alternatieve ou-studie nietJ
ïaar weghapt, wil het bestuur ookl
ens de wervingscampagne duide-|
tot uitdrukking brengen om tel
rkomen, dat studerenden massaall
aken. Dat zou de OU immers nietl
■en een slechte naam bezorgen,f
ar ook inkomsten schelen. „De OUl
■en zeer flexibele opleiding, die zo-l
:1 mogelijk tegemoet komt aan del
uiteenlopende omstandigheden!
werkende volwassenen. Maar|
t betrekking tot het niveau van c
imens worden geen concessies g<
in.
ïr zal een zware wissel worden ge-I
ikken op de eigen verantwoordeT
cheid en de studiediscipline van del
identen", laat een brochure lichte-]
belerend weten.
Jitgangspunt is, dat studenten diel
n de OU een gebonden WO- oil
iO-programma volgen gemiddeldl
enveel betalen als bij andere instel-1
gen voor hoger onderwijs. Maar del
J-student betaalt geen inschrijf-oil
llegegeld, hij rekent af per cursus.l
,it bestuur van de Heerlense instel-!
ïg heeft uitgerekend, dat een be-l
ag gevraagd zou moeten worden!
n niet meer dan honderd guldeiil
r cursus van honderd uur, inclusief!
t schriftelijke lesmateriaal. Minis-j
- Deetman zit nog druk op dat vooi-1
_£l te broeden. 1
Een studiebeurs behoort niet tot del
ogelijkheden, omdat OU-studentenJ
acht worden zelf in hun levenson-l
rhoud te voorzien. Voor wie de cur-J
.s niet (volledig) kan betalen bestaat!
mogelijkheid tot tegemoetkoming!
de studie- en reiskosten.
In de Kamer zal de komende maan-1
;n nog een strijdpunt worden de mi-
mumleeftijd die tot de OU toegang
:eft. De minister heeft de toelatings-l
■ens verlaagd van 21 tot 18 jaai.l
ooral om te voorkomen dat schoi>c*l
?n in het middelbaar onderwijs e
ïog meer) met de pet naar gaan
r omdat ze de OU en daarmee ee l
ul achter de hand hebben als het opj
„■hooi spaak mocht lopen. VVD e
'vdA vinden, dat scholieren van
jar oud en wijs genoeg zijn om z 1
ie keuze te maken.
In de lijn der verwachtingen 'ij
at de Open Universiteit in 19®- .jL
volle borstomvang is be'^1 J
3.000 ingeschrevenen telt. Het J
aarom niet zo verwonderlijk, da j
iestaande universiteiten en hbo-' j
tellingen deze ontwikkeling met
nengde gevoelens volgen. Spij' da
n de weelde van het overaanbod 1
tudenten verzuimd hebben de ma 1
'an het afstandsonderwijs zélf a® 'j
>oren, vrees voor een zuigeffect 1 1
ileen rechtstreeks, maar ook ind' 1
'ia een politieke steun aan de OL'
mmers goedkoper werkt) on
vaan over de kwaliteit van het g
len studieprogramma.
edesverj
Maar er zij n ook enkele vrea
iragen te melden. De OU heet
inkele universiteiten same1"-'
cingsovereenkomsten gesloten
iet 'uitlenen' van hoogleraren
aruik van universiteitsbibliom
;n andere faciliteiten behelzen.
Door Jan van de Ven
De eenheidsworst in het on
derwijs, de middenschool, is
in aantocht. En het ziet ernaar
uit, dat het aloude gymna
sium bij invoering en ver
plichtstelling van de midden
school niet meer kan zijn wat
het was. Dwars door het ge
krakeel tussen voor- en te
genstanders van de midden
school en gymnasiaal onder
wijs doet zich echter een op
merkelijk verschijnsel voor.
Ouders trekken zich niets aan
van de donkere wolken boven
het voorbereidend weten
schappelijk onderwijs. Zij
V
Rector Schaafsma en conrector
Rombaut.
voor, maar pas nadat er tot samen
stellen van het keuzepakket alle stof
erin is geramd.
Voor wie al dat stampwerk onbe
grijpelijk is of wie het stampwerk
niet zinvol vindt, het nut is moeilijk
aan te geven. In de maatschappelijke
praktijk heeft men het oude Grieks
niet nodig. Toch zou Rombaut de eer
ste drie jaar niet willen missen. In de
ze jaren scherpt de leerling de geest.
Een verworvenheid, die in het latere
leven op elk terrein bruikbaar blijkt.
Nivellering in het onderwijs kan
echter ook op andere wijze aan de
kaak worden gesteld. Volgens rector
Schaafsma heeft de nivellering zich
in de Verenigde Staten het duidelijkst
doen gevoelen. Het Amerikaanse
schoolsysteem kent de 'high school',
een met de middenschool vergelijk
bare onderwijsvorm. De 'high school'
heeft er naar zijn idee toe bijgedra
gen, dat er in de VS nu tien procent
analfabeten rondloopt.
In ons omringende landen, zo weet
Schaafsma, heeft men een afkeer van
Ouders kiezen voor gymnasium
sturen hun kinderen in toene
mende mate naar het gym.
Zouden /.ij medelijden hebben met
een underdog? Of is er een andere
grondslag, die de belangstelling
wekt? Het is merkwaardig, om niet te
zeggen: verheugend, dat in de strijd
over de hoofden van de leerlingen
-eigenlijk al begonnen ba de invoe
ring van de mammoetwet- ouders
van leerlingen ongewild mee gaan
doen. Een grote schare leerlingen
voor de 39 categorale gymnasia in ons
land is immers voor beleidsvoerders
moeilijk te negeren.
Om een beeld te geven van de groei
het volgende: het Stedelijk Gymna
sium in Breda had in 1965 170 leerlin
gen. Nu telt de school 495 leerlingen.
Bij het Oelbert in Oosterhout stonden
in 1965 235 leerlingen ingeschreven.
Op dit moment zijn er 507. En Juve
naat H. Hart in Bergen op Zoom huis
vest nu 408 leerlingen tegen 169 in
1965. Deze drie zijn de zelfstandige^
gymnasia in West-Brabant. Of de
verdubbeling van het aantal leerlin
gen ook buiten dit gewest te registre
ren valt, weten we niet. De voorlich
ter van onderwijs-minister Deetman
had geen cijfers voorhanden.
Bij het nemen van steekproeven
gaat men niet bij iedereen informatie
winnen. Ook al is deze steekproef niet
a-select, dan zou men verspreid over
het land enkele scholen moeten prik
ken, we wagen het erop te veronder
stellen dat de Westbrabantse cijfers
een indruk geven van het geheel en
dat betekent: over de hele lijn gaat er
een groter aantal leerlingen klassiek
onderwijs volgen. Terwijl er toch
geen sprake is van een geboortegolf
of een nawerking daarvan.
Over de groei hadden we een ge
sprek met rector G. Schaafsma en
conrector F. Rombaut van het Stede
lijk Gymnasium in Breda. Zij veron
derstellen, dat de kleinschaligheid
van de school een belangrijke factor
is in de schoolkeuze. Een ander facet
zou de hoge kwaliteit van het gymna
siale onderwijs kunnen zijn. De heren
horen zo nu en dan, een diepgaand
onderzoek is er op dit punt nog niet
geweest, van ouders dat zij hun kind
een zo hoog mogelijke opleiding toe
wensen. De zo hoog mogelijke oplei
ding dient dan een garantie te zijn om
de grote werkloosheid te omzeilen.
Of die redenatie opgaat, merkt het
kind na zijn eindexamen pas. Wat hij
direct indervindt, is het voordeel van
een kleinschalige school. Op een
school met 400 tot 500 leerlingen ken
nen leerlingen elkaar en de leraren.
De leraren hebben er nog geen moeite
mee de leerlingen persoonlijk te be
geleiden. Een wisselwerking, die zich
ook uitstrekt tot de ouders. Hun aan
deel in de opleiding van het kind be
staat uit regelmatig contact met lera
ren en in controle op het huiswerk.
Volgens conrector Rombaut gaat
op een kleine school het intermense
lijk contact niet verloren. Een aspect
dat naar zijn zeggen op scholenge
meenschappen, waar duizenden kin
deren lessen volgen, geheel verloren
gaat.
Kleinschaligheid en kwaliteit zijn
aan te vullen met traditie. Het komt
nog steeds voor dat kinderen naar het
gymnasium gaan, omdat de ouders
ook deze vorm van onderwijs hebben
genoten. Hun aantal loopt echter te
rug. Op het Stedelijk Gymnasium
komt nog maar dertig procent van de
leerlingen uit de traditionele hoek,
vertelt rector Schaafsma. In het ver
leden kwamen de leerlingen van het
'Stedelijk' uit Ulvenhout en Breda-
zuid. Een generatie geleden was de
school nog een onderkomen voor de
kleine bovenlaag.
Op dit moment komen de leerlin
gen voor de helft uit Breda. Uit alle
wijken van Breda. De andere helft
woont in de dorpen in de omgeving, in
Gilze, in Lage-Zwaluwe en in Zun-
dert. Zij vertegenwoordigen alle 'la
gen' van de bevolking. De democrati
sering van het gymnasiale onderwijs
zich in snel tempo voltrok-
Zal de democratisering een verdere
groei van de school inhouden? De on
verwachte toename in de belangstel
ling, prognoses lagen steeds ver ach
ter op de ontwikkeling, kan niet ein
deloos doorgaan, meent Rombaut. De
huidige omvang acht hij nog net aan
vaardbaar. Toename van de school
bevolking zou de kleinschaligheid
geen goed meer doen. Hij leeft in de
veronderstelling, dat er een eind is
gekomen aan de groei.
De democratisering heeft rector
Schaafsma aan het denken gezet. Als
er zoveel kinderen deze onderwijs
vorm zo aantrekkelijk vinden, waar
om breidt de overheid de gymnasiale
mogelijkheden dan niet uit. Er hoe
ven niet persé gebouwen bij te ko
men, waarin overal hetzelfde pro
gramma wordt afgedraaid. Er zouden
gymnasia kunnen komen, waarop
naast de klassieke opleiding aandacht
aan dans en muziek wordt geschon
ken. Of instituten, die een zwaar ac
cent leggen op de bèta-vakken. Op die
manier geniet een groter deel van de
jeugd van een kwalitatief hoogstaan
de opleiding.
Is het gymnasiale onderwijs dan zo
bijzonder? Een folder van het Stede
lijk Gym poogt de vraag te beant
woorden: Grieken en Romeinen heb
ben met de door hen ontwikkelde cul
tuur nog altijd grote invloed on de he
dendaagse beschaving van Europa en
daarmee op die van een zeer groot
deel der mensheid. Bij hen zijn in de
oudheid de grondslagen gelegd voor
het politieke en het natuurwetensch
appelijke denken in onze tijd; daar
ligt ook de basis voor ons denken over
fundamentele vragen met betrekking
tot zin en wezen van het menselijk
bestaan.
De confrontatie met het denken
van de klassieken betekent dat de
leerlingen zich moeten inleven in een
andere cultuur. Daardoor wordt de
kritische zin gescherpt. Enerzijds
vergroot dit het vermogen om afstand
te nemen van de huidige eigen sa
menleving, anderzijds wordt het inle
vingsvermogen bevorderd in vreem
de hedendaagse culturen.
De leiding van het Gemeentelijk
Gymnasium staat niet alleen in het
pleidooi voor hoogstaand onderwijs.
Zij weet zich gesteund door ouders en
vele collega's in het land. En hebben
onderwijsdeskundigen uit diverse po
litieke geledingen niet onlangs nog de
vloer aangeveegd met de opzet van de
middenschool van onderwijs-minis
ter Deetman?
De middenschool, een doorn in het
oog van onderwijsgevenden. Rector
Schaafsma kan er niet omheen. De
groei van zijn school, en de andere in
West-Brabant, garandeert niet, dat
het gymnasium zijn de huidige vorm
voort bestaat als de middenschool
eenmaal gemeengoed is geworden.
Mocht de middenschool voor iedereen
gaan gelden dan kan de gymnasiale
opleiding geheel verdwijnen, zegt
Schaafsma.
Voor deze boude uitspraak heeft hij
hetzelfde argument als zijn collega's;
„In de eerste en tweede klas van het
gymnasium zijn de leerlingen bereid
tot stampwerk. Iets dat ze in de vier
de klas niet meer opbrengen. Kinde
ren doen op hun twaalfde jaar nog
wat ze krijgen aangeboden. Een paar
jaar later komen ze met de vraag
naar het nu ervan. Dan zou het aantal
leerlingen met een klassieke oplei
ding sterk teruglopen."
De vrees van de strijders voor be
houd van het gymnasium moge dui
delijk zijn. De middenschool moet in
de ogen van minister Deetman een
opleiding worden waar alle leerlin
gen na de basisschool drie jaar ge
meenschappelijk worden onderwezen
in dezelfde vakken en in een voor
iedereen gelijk niveau, ongeacht de
begaafdheid van de leerling, die pas
na de middenschool een echte onder
wijsvorm kan kiezen.
De nivellering zal op de midden
school toeslaan. De antieke cultuur,
zo wordt gekscherend gezegd, zal
plaats maken voor strijken en koken.
Leerlingen kiezen na drie jaar niet
meer voor zware klassieke vakken.
Bovendien wordt in drie jaar -vol
gend op de middenschool- niet de
vertaalmachine in Grieks en Latijn
gemaakt. Daarover zijn de strijdende
partijen het eens.
Schaafsma meent het voorbeeld al
bij de hand te hebben. Gymnasiaal
onderwijs wordt ook gegeven op
scholengemeenschappen. Deze onder
wijsorganisatie veroorzaakt 'incom
plete' gymnasiasten, want zij zullen
zonder dat zij zich er diepgaand mee
hebben beziggehouden in een later
stadium een van de twee klassieke
talen laten vallen, het grieks. Op ca
tegorale scholen komt dat eveneens
nivellering. Duitsland, België en al
die andere denken er niet over om een
schoolconstructie te ontwikkelen, zo-,
als de high school en de midden
school. Met een middenschool, die
geen rekening houdt met begaafde
leerlingen, kweekt men geen gelijk
heid. Begaafden worden achterge
steld op minder begaafden.
Ware het niet beter de democrati
sering van het onderwijs aan de
ouders over te laten? Hebben de afge
lopen tien, vijftien jaar niet duidelijk
gemaakt, dat ouders uit alle lagen
van de bevolking heel goed in staat
zijn hun kinderen op intelligentie
aangepast onderwijs te laten volgen?
Schaafsma zegt eigenlijk hetzelfde
als de in dit verband al veel geciteer
de communist Marcus Bakker. Bak
kers uitlating: „Waarom moeten ar
beiderskinderen naar de midden
school nu ze eindelijk de kans hebben
naar het gym te gaan en dit in de
praktijk ook doen? Zet nu liever
gymnasia in de volksbuurten."
Schaafsma zet vraagtekens bij het
nut om ons historierijke onderwijs
systeem zomaar op zijn kop te zetten.
Voor verbetering is alles vatbaar,
maar niet op deze manier. Het grote
voorbeeld Amerika voelt er zelfs veel
voor zijn middenschool te vervangen
door een ander systeem. Moet Deet
man dan zonodig een systeem voeren
dan in de praktijk elders onbruikbaar
is gebleken?
Vragen, vragen, argumenten. Zij
schijnen niet bij te dragen aan de me
ningsvorming bij onderwijs-mini-
strer Deetman, die heilig overtuigd
lijkt van zijn gelijk om de midden
school in te voeren en daarmee het
doodvonnis uit te spreken over de
gymnasia.
MDGO: zware bevalling
Van onze onderuhjsredactie
HET MDGO zal twee andere
onderwijsvormen gaan ver
vangen: het middelbaar huis-
houd- en nijverheidsonder
wijs (MHNO) en het middel
baar sociaal en pedagogisch
onderwijs (MSPO).
Dat wordt een zware be
valling, want het is meer
dan een simpele fusie. Op
dit moment houden zich in
Nederland ongeveer 300
scholen bezig met zo'n 35
opleidingen op het gebied
van dienstverlening en ge
zondheidszorg. Na 1 augustus blijven
er 131 scholen over, die samen tien
opleidingen aanbieden. In Brabant
wordt het aantal scholen gehalveerd:
van 36 naar 18.
Het wordt dus nogal wat op z'n kop
gezet. Met name voor de leerlingen
uit kleine plaatsen zal het betekenen,
dat ze verder moeten reizen om de
opleiding van hun keuze te kunnen
volgen. Daarnaast zullen schoolbe
sturen moeten fuseren, zullen direc
ties hun functies verliezen en zullen
docenten aan andere scholen moeten
gaan les geven. Een aantal scholen
heeft die 'pijn' al ervaren. In 1979 be
gonnen namelijk 38 zogenaamde pro-
jektscholen aan dit nieuwe type on
derwijs.
Ingrijpend is de operatie ook voor
het lagere huishoud- en nijverheids
onderwijs (LHNO), waaraan de mid
delbare opleidingen tot nu toe vaak
waren gekoppeld. Die raken ze nu
kwijt en dat betekent dat veel
LHNO-scholen een belangrijk deel
van hun leerlingen en hun aantrek
kelijkheid kwijt raken. Om de schade
te beperken wordt daarom op veel
plaatsen al gewerkt aan het opzetten
van scholengemeenschappen voor la
ger beroepsonderwijs, waarin dan
LHNO, LTO (lager technisch onder
wijs) en LEAO (lager economisch en
administratief onderwijs) worden on
dergebracht.
De nieuwe opleidingen zijn de vol
gende, met daarbij tussen haakjes het
aantal afstudeerrichtingen: activitei
tenbegeleiding, assistenten gezond
heidszorg (3), agogisch werk (3), civie
le en consumptief-technische dien
sten (2), mode en kleding (3), sociale
arbeid (2), sport en bewegen, uiterlij
ke verzorging, verpleegkundige, ver
zorgen.
Daarnaast zal aan veel scholen de
'oude' Intas-opleiding (interim alge
mene schakelopleiding) worden ver
bonden, terwij 1 enkele scholen ook de
'oude' VHBO-opleiding (voorberei
dend hoger beroepsonderwijs) krij
gen toegewezen. En tenslotte is er on
langs door het kabinet besloten om de
havo-top (vierde en vijfde klas), die
per 1 augustus vervalt aan de ver
nieuwde pedagogische akademie door
te schuiven naar het middelbaar be
roepsonderwijs. Maar over het hoe en
wie van dat laatste hangt nog een
dikke mist.
Wat is er nu nieuw aan deze oplei
dingen.
In de eerste plaats gaan ze drie jaar
duren in tegenstelling tot de 'oude op
leidingen' die meestal ltfe tot 2¥2 jaar
in beslag namen. In sommige oplei
dingen wordt die extra tijd gebruikt
voor een verbreding van de opzet, bij
andere voor een betere aansluiting op
de praktijk en bij weer andere wor
den beide aspecten benadrukt.
Tweede kenmerk is dat het 'echte'
beroepsopleidingen zullen worden.
Dat komt onder meer tot uitdrukking
in het vakkenpakket, waarin bijvoor
beeld ook maatschappijleer is opge
nomen. Daarnaast is er een stagepe
riode in iedere opleiding variërend
van 135 dagen tot een jaar, verdeeld
over het tweede en derde leerjaar.
Derde kenmerk is dat het examen
wordt gespreid. Er zijn school beoor
delingen in alle drie de leerjaren,
waarvan sommige een afsluitend ka
rakter hebben. Het centrale gedeelte
van het examen is weliswaar in het
derde jaar, maar daar mag al in het
weede jaar aan worden deelgenomen.
Verder bestaat het examen niet uit
vakken maar uit onderdelen, die be
trekking hebben op meer dan een
vak. De stage is ook zo'n onderdeel en
daarvoor mag geen onvoldoende wor
den gehaald. De leerling die zonder
examen van school gaat, kan een cer
tificaat krijgen waarop de onderdelen
staan die hij afgewerkt heeft.
Als toelatingseis voor het MDGO
geldt een Lbo- of Mavo-diploma of
een overgangsbewijs van Havo naar
VWO-3. Daarvan is ontheffing moge
lijk, maar het ziet er nu naar uit dat
er met name aan het Lbo-diploma
zwaardere eisen zullen worden ge
steld. De minister volgt in dat opzicht
niet de aanbevelingen van de stuur
groep, die zich met de voorbereiding
van het MDGO heeft bezig gehouden.
De bedoeling van deze hele opera
tie, die ruim 54.000 jongeren raakt
(waarvan 11.000 uit Brabant), is onder
meer om voor 16- tot 20-jarigen bete
re opleidingsmogelijkheden in het be
roepsonderwijs te scheppen dan tot
nu toe het geval was. Daarnaast zit er
een stuk emancipatie in. Er is sprake
van een dubbele positieve discrimi
natie: voor jongens bij typische
'meisjes-opleidingen', voor meisjes
bij typische 'jongensopleidingen'. Of
al die schone bedoelingen eruit zullen
komen, zal de tijd moeten leren
