Micro-electronica wint
terrein in landbouw
Steeds
groter
is er
niet
meer bij
ESSEJnEi
DINSDAG 24 JANUAR11984
VAN ZEELAND
Eén van DE thema's van de komende
landbouw-RAI 1984 - de twee jaarlijkse
landbouwtentoonstelling die van
maandag 23 tot en met zaterdag 28 januari
in de Amsterdamse RAI wordt gehouden -
is het nut van de micro-electronica voor
het boerenbedrijf.
De computer gaat bepalen wanneer de
bieten moeten worden gezaaid, de
aardappels gespoten of het koren gedorst.
Sterker, er zijn al bedrijven waar de
computer de boer vertelt dat zijn koe moet
worden gedekt en hoeveel meel hij zijn
varken moet geven.
Huwelijksbureau
Dekplan
Stress
Huiscomputer
Rendement
Uitmelken
Knechtje
NEDERLANDSE
PROGRAMMA'S
NEDERLAND 1
L p' sPflprogramma van
Beeft dat de bedoeling
iver» 'larafe kennis van
Kien Ken testen, ko-
ni„. vanav°nd de zangvere-
Be'"g, 'God is liefde' uit
Hit en een EHBO-team
Het n»?He naar de studio,
feum en Speelgoedmu-
EJ« Deventer vormt het
van de derde
K, Hiervoor werd een
- -v
Het Nederlandse bedrijf Poiesz is marktleider voor uxit be
treft de inschakeling van computers bij het voederen en
melken van vee. Op deze foto wordt het systeem gedemon
streerd waarbij precies valt af te lezen wat de koe heeft ge
produceerd met welk vetgehalte etc. Op deze manier be
schikt de boeK zeer snel over de noodzakelijke informatie.
Voor de boer is het noodza
kelijken economisch het
best, wanneer het rund niet
meer voedsel krijgt dan het
strikt genomen nodig heeft
voor melk- en vleesprduktie
en gezondheid. De via dit
kastje uitgezonden signalen
worden opgevangen door de
ontvanger die de koe om
haar nek heeft. Meldt een
koe zich bij de voederbak
dan zorgt de computer er
voor dat de juiste hoeveel
heid voedsel ter beschikking
komt.
ft#
;<itL
Zegt de computer: tijd
om bieten te zaaien
IN het RAI-complex te
Amsterdam wordt van
maandag 23 tot en met
zaterdag 28 januari de
tweejaarlijkse Landbouw-
RAI gehouden. De
grootste van de drie
landbouw-werktuigen-tent
oonstellingen die ons land
kent. (Liempde in Brabant
en Zuid-Laren in Drente
zijn de andere twee).
De 'RAI' zoals
tentoonstelling
Door Jan van Zuilen
EVEN WENNEN. Niet in de
laatste plaats voor de boeren
zelf. Gevoeglijk mag worden
aangenomen dat de boeren in
hun beruchte wijsheid er wel
sceptisch op zullen reageren,
net zo als ze dat zeventig jaar
geleden deden bij de intro
ductie van de melkmachine,
dus in de geest van 'dat een
stom, hersenloos en harteloos
machine nooit van zijn leven
een ervaren melker zal kun
nen vervangen'. Anders wordt
het wanneer blijkt dat er aan
zo'n computer iets te verdie
nen is en dat de boer er gemak
van heeft.
Dat kan van bedrijf tot bedrijf an
ders zijn. Voor het regelen van het
klimaat en de bemesting in een kas
heeft de computer haar nut al bewe
zen. Daarom zijn al heel wat tuinders
overgegaan tot die investering. Ook
in de melkveehouderij is de computer
geen vreemde meer. Er zijn inmiddels
zo'n 2500 veehouders die zich door
zo'n ding laten adviseren. In de ande
re sectoren van het landbouwbedrijf
is de computer echter nog in het sta
dium van uitproberen.
We praten dan wel over de huis
computer voor het individuele boe
renbedrijf. Maar ook bij boeren die
nog niet zo ver zijn, wordt een deel
van de bedrijfsvoering al wel bepaald
door de computer. Een op het eerste
gezicht absurd voorbeeld: in menig
boerenbedrijf adviseert de computer,
de boer welke koe het beste met wel
ke stier kan worden gedekt. Zo in de
trant van Aaltje 36 kan het beste ver
keren met stier Floris van de Woud
hoeve en Greta 103 zou een kalfje
moet krijgen van Boudewijn van de
Neerkant (fokstieren hebben haast
altijd deftige namen). Een soort hu
welijksbureau voor koeien dus, alleen
gaat het in de praktijk wat minder
romantisch.
De KI-vereniging (kunstmatige in
seminatie, populair gezegd: bevruch
ting met een rietje) beschikt over het
sperma van de beste van de beste fok
stieren. Alleen ideaal zijn ze nog niet.
Een nakomeling van stier X geeft ge
garandeerd meer melk, maar daar
staat tegenover dat het eiwit-gehalte
(mede bepalend voor de prijs die de
boer voor een liter melk krijgt) ver
laagt. Stier Y daarentegen verhoogt
dat eitwit-gehalte juist weer wel,
houdt ook de melkproduktie op peil,
maar verwekt nakomelingen met een
hangend uier. Zo heeft elke stier zijn
uitmuntende, zijn goede en zijn min
der goede verervings-eigenschappen.
Al die eigenschappen zitten systema
tisch opgeslagen in een data-bank
van fokstieren.
Boer Pietersen heeft tachtig melk
koeien, een dure ligboxenstal, een ka
pitale inventaris en een veel schuld
bij de bank. Om de eindjes aan elkaar
te knopen moet hij zo veel mogelijk
melk met een zo hoog mogelijk eiwit-
en vetgehalte uit zijn koeien trekken.
Daarom laat hij zijn veestapel dek
ken met de beste fokstieren. Erica 10
geeft veel liters melk, maar haar vet
gehalte is aan de lage kant, een kalfje
van deze koe zou dus verwekt moeten
worden door een stier die een hoog
vetgehalte vererft, Antje 12 geeft veel
melk, heeft bovendien een hoog vet
en eitwitgehalte, maar heeft slechte
poten, waardoor ze snel versleten is.
Hierbij past een stier met een dege
lijk onderstel. Al die informatie geeft
boer Pietersen door aan de KI-vere-
higing. Die stopt ze in de computer
met de vraag welke stier daar bij
hoort. Een druk op de knop en er rolt
een print uit met een compleet dek
plan. Exact hetzelfde verhaal kun je
vertellen over fokzeugen en slacht
vee.
Haast onvermijdelijk ontstaat de
behoefte aan meer informatie uit de
computer. Ook te illustreren aan de
hand van een voorbeeld uit de melk
veehouderij. Een boer kan nog zo'n
beste stier voor zijn koe uitkiezen, hij
moet er eerst maar eens voor zorgen
dat het uitverkoren sperma op het
juiste moment de eicel van zijn te
dekken koe bevrucht. Dat moment
(tochtigheid heet dat bij koeien) was
vroeger eenvoudig te bepalen. Een
klein kind wist: als twee koeien el
kaar bespringen, is er één tochtig.
Daar moet de stier aan te pas komen.
Als de stier al niet zelf in het weiland
liep.
Tegenwoordig zijn er boeren die
hun melkvee het hele jaar door op
stal houden. Door die onnatuurlijke
situatie en door de stress van zoveel
mogelijk melk moeten produceren,
uit de koe die natuurlijk behoefte niet
meer zo nadrukkelijk. Ook hier biedt
de computer uitkomst. Die kan exact
bepalen wanneer een koe vruchtbaar
is.
Hiermee zijn we dan op het terrein
van de huiscomputer, de computer
die de boer zelf moet aanschaffen.
Met de huidige stand van de compu
tertechniek kan zo'n ding voor elk in
dividueel bedrijf op maat worden ge
sneden.
De winst die uit de computer te ha
len zou moeten zijn zit 'em persé niet
aan besparing op arbeidskrachten
omdat de boer zijn knecht(en) al lang
geleden gedaan heeft moeten geven.
Van vermindering van werkgelegen
heid waarvoor de computer buiten de
agrarische sector zo wordt gevreesd
kan dan ook nauwelijks of helemaal
geen sprake zijn. Hooguit in de
dienstverlening omdat de boer de
computer dingen kan laten doen
waarvoor hij nu nog een dienstverle
nend bedrijf voor nodig heeft. Bij
voorbeeld voor de 'melkscheppers'
van de controlevereniging. Die ko
men nu periodiek, wat dan heet,
'melk scheppen' bij de boer. Ze wegen
de hoeveelheid melk van elke koe en
nemen er een monster van voor het
bepalen van het vet- en eiwitgehalte.
Aan de hand van die periodieke
metingen berekent de controlevereni
ging de totale jaarproduktie inclusief
vet- en eitwitgehalte per koe, voor de
boer van belang om te weten met
welke koe hij wel en met welke hij
niet verder moet fokken. Met een
computer die datzelfde werk elke
melkbeurt doet - en omdat een com
puter dat permanent doet, dus ook
nauwkeuriger - is het lidmaatschap
van de controlevereniging overbodig.
Maar door de bank genomen is de
besparing op arbeidskosten nihil. Het
rendement van de computer moet ko
men uit het optimaliseren van het
produktieproces en het verbeteren
van de kwaliteit van het eindprodukt.
Door inschakeling van de computer
zou het verschil tussen de produktie
in de praktijk en de in theorie maxi
male produktie moeten worden ver
kleind. Ter illustratie van de winst
die hier te boeken is: In de praktijk
komen van één hectare akkerbouw
grond gemiddeld 45 ton aardappels.
In theorie, dat wil zeggen optimaal
profiterend van de biologische en kli
matologische mogelijkheden, kan dat
100 ton zijn. Meer dan eens zoveel.
Dat grote verschil wordt veroor
zaakt door de factoren die een mens
met zijn blote oog niet kan waarne
men. Bijvoorbeeld het moment dat de
grond in optimale toestand is om
aardappels te poten. Net dat kleine
beetje te droog of te vochtig, te koud
of te warm, kan tonnen aan op
brengst schelen. Idem dito met de be
mesting van de grond en met het tijd
stip van het bespuiten van opkomen
de gewassen. Handelingen waarvan
de boer door zijn ervaring bij benade
ring wel weet wanneer en hoeveel,
maar het blijft gissen. Het moge dui
delijk zijn: de computer kan dat wel,
waarbij ik de vraag hoe? zo'n ding
dat doet, maar even omzeil.
Puur rekenkundig geredeneerd zal
duidelijk zijn dat zo'n computer al
gauw rendabel wordt. In de gespecia
liseerde vakbladen die in de weken
voorafgaande aan de tentoonstelling,
bijlagen wijden aan de Landbouw-
RAI en op de RAI zelf, wordt de boe
ren voorgerekend hoe ze een investe
ring in de micro-electronica kunnen
terug verdienen.
Een paar aantekeningen in dit ver
band zijn op hun plaats. Dat de com
puter veel kan, is al bewezen, maar
op voor boeren van essentieel belang
zijnde factoren als het weer, heeft de
micro-electronica geen greep. De zon
laten schijnen wanneer dat gewenst
is of het laten regenen wanneer het
nodig is, is het ding niet gegeven. Ook
'zitten aan computerisering van het
landbouwbedrijf enkele ethische as
pecten. Dat is aan de ene kant het
verhaal van de scharrelkip en de leg
batterij.
Het letterlijk tot de laatste druppel
uitmelken van dieren en trouwens
ook van grond. Nu zijn boeren niet de
grootste vrienden van de Stichting
Lekker Dier, maar toch is dat een as
pect wat ook aan hun eigen geweten
knaagt. Vooral bij de oudere boeren
die de tijd nog hebben gekend dat een
koe of varken op de boerderij meer
was dan een nummer dat zoveel mo
gelijk melk, respectievelijk vlees
moet produceren.
Een ander ethisch aspect is dat de
computer de invloed van de boer op
zijn eigen manier van werken bein-
vloedt. Het is erg zwart-wit gerede
neerd, maar je zou kunnen stellen dat
de boer het knechtje van zijn compu
ter wordt. Die schrijft hem voor wan
neer hij zijn bieten moeten zaaien,
hoeveel meel hij zijn koeien moet ge
ven enz. Een niet te onderschatten as
pect voor een beroepsgroep die er
prat op gaat dat ze haar eigen baas is.
Of die aspecten zwaarwegend ge
noeg zijn om de computer buiten de
deur te houden Denkelijk niet, of zo
men wil, jammer genoeg niet. Andere
sectoren van het economisch leven
hebben die afweging al eerder moe
ten maken. De bittere werkelijkheid
De trekker is voor menige boer wat een snelle BMW
is voor de autorijder. Daarom blijft het een geheide
btikuanger. - foto asp
leert dat bedrijven die de computer
buiten de deur hebben gehouden, het
loodje moesten leggen. Want de con
currentie automatiseerde wel. Zou
dat voor het boerenbedrijf dat toch
net zo'n bikkelharde economische
strijd moet voeren, anders zijn Wel
nee. Zelfs Provo-Kabouter-Groene
Boer Roel van Duyn kon het met al
zijn idealisme niet redden
Groningse keuterboerderijtje.
de agrarische sector komt das'
bij dat ze het moet hebben van»1!
port. De Nederlandse boer
daarbij zelfs nog steeds een v»
staande plaats in. Die wil hij
den, daarom zal die computer "j
komen.
gemakshalve wordt
genoemd, is voor de
boeren en daaraan
verwante bedrijven de
gelegenheid bij uitstek om
zich te oriënteren op de
vernieuwingen in de
landbouwmechanisatie en
-automatisering en andere
voor het agrarisch bedrijf
van belang zijnde
ontwikkelingen. Die
informatie krijgen ze van
310 standhouders, voor
het merendeel importeurs
en fabrikanten van
landbouwwerktuigen
alsmede van
dienstverlenende
bedrijven en instellingen.
Geheide publiektrekkers
op de RAI zijn de grote
trekkers, de maaidorsers,
zelfrijdende bieten- en
aardappelrooiers en de
maishakselaars, al moet
wel worden aangetekend
dat er in dat 'grote' de
laatste jaren een kentering
aan het komen is. Geen
wonder, want ook op de
boerderij groeien de
bomen niet meer tot de
hemel. De tijd dat een boer
een tractor kocht om een
nog luxere cabine en meer
pk's te hebben dan zijn
buurman is voorbij.
Niet langer staat
verhoging van de
produktie-capaciteit
centraal, maar mikt de
boer op werktuigen die
goedkoper kunnen
produceren. Ook heeft hij I
meer aandacht voor
bedieningsgemak, comfort
en veiligheid. Vooral dat
laatste is een aspect dat
op de komende
Landbouw-RAI weer veel
aandacht krijgt. Het thans
wettelijk verplichte
veiligheidsframe of -beugel
op tractoren is er een
voorbeeld van. Zuinig zijn
met energie en de milieu
problematiek door vooral
de intensieve vbeehouderij j
zijn evenzeer aspecten
waaraan de Landbouw-
RAI veel aandacht
besteedt.
Nieuw in het RAI-
programma is het
zogenaamde
exportpaviljoen, een
initiatief van de
gezamenlijke Nederlandse
landbouwindustrie en de
Ministeries van
Economische Zaken en
van Landbouw. In het
verlengde hiervan wordt
tijdens de RAI ook nog een
tweedaags congres
gehouden over
landbouwmechanisatie in
de Derde Wereld.
Door Robert Whymant-
The Guardian
rOKIO - Japanners
sunnen doorgaans
voortreffelijk hun
gevoelens verborgen
houden, zeker 's och- j
[tends vroeg.
Maar een televisie-
jjrama over het smarte-1
[Jjjke leven van een
vrouw heeft die regel
doorbroken.
De soap-opera Oshin die
dagelijks om kwart over
acht 's ochtends wordt uit
gezonden behalve op zondag,
leeft bij vele ontbijtende
kijkers dan ook kwalijke ge
volgen voor het zoutgehalte
van hun bonenpap.
Ik kan geen hap naar
binnen krijgen door de tra-
„en die over mijn gezicht
[stromen", schreef een kijker
naar de nationale televisie- i
omroep NHK. Met kijkcij-
Ifers van meer dan 60 procent j
dreigt Oshin de reden te
vorden dat de Japanners j
nassaal te laat op hun werk
[verschijnen.
Oshin is de naam van de
heldin van het verhaal. Ze is
de steenrijke eigenaresse
van een supermarktketen i
die op 83-jarige leftijd in 300 i
afleveringen vertelt hoe ze
van bittere armoe is opge
klommen tot grote rijkdom.
Dat ze pas nu terugblikt,
komt doordat ze altijd te
druk bezig was zich te ver
betten tegen de wrede ontbe
ringen die het lot voor haar
[in petto had.
Reeds op 7-jarige leeftijd
iverd Oshin het huis uitge
stuurd om te gaan dienen.
Hiermee verdiende ze één
Sak rijst per jaar, waarmee
|ze niet alleen zichzelf, maar
ook hongerende broertjes en
[zusjes in leven moest hou
den. Het was de eerste van
en reeks beproevingen in
en leven vol ellende. De kij
kers volgen Oshin, die in de
[serie wordt gespeeld door
drie verschillende actrices,
15.30 Wonen
)e renovatie van oude
tadswijken is tegenwoordig
en hele normale zaak. In
'ijmegen, waar de zoge
naamde Benedenstad na de
irlog nog steeds niet her-
»uwd was, heeft men het
esterende gedeelte van de
(uizen tegen de vlakte ge
looid en een nieuwe wijk
Jebouwd, aangepast aan de
fude stijl.
jn de serie 'Wonen' van de
"1' kunnen we vanmiddag
En kijkje in Nijmegen gaan
Jemen. De vraag, waar het
dit geval om gaat, is: heb-
»n de bewoners inspraak
wj de vernieuwingen gekre
ten?
20.28
Aelly,
meesterspion
Je Duitse wapenfabrikant
trupp heeft in 1905 een ka-
»on voor de Duitse marine
Pjntworpen, waarvan men in
ingeland vreest, dat het
P'nnen de kortste tijd de
Britse vloot naar de zeebo
demzal doen verdwijnen,
ejlly wordt daarom door
arov naar de scheeps-
ln u <'n van blohm en Voss
Hamburg gestuurd om de
.fningen in handen zien te
'3)?en' Door zich als Herr
'cker een plaats te ver-
Jv®n 'n het agentschap
n de beroemde scheeps
reis krijgt hij alle plan-
aen onder ogen.
[1945
Spelregel
Ptacht aSn het museum 8e_
l^O.20 I Chinezen
:enril'.\eten 's bij ons be
de 1 Jian de Chinezen zelf.
'H-redactie wil graag
