Van dorpstoneel tot 'Oedipus' In deze Gids- Weekend: Alle radio en w-programma s van het weekend op de achterpagina lent T 255 4495,- >ppeliers ilemborg Veertig jaar na het bunkerdrama in Vught Gewichtloosheid: een kwelling, maar het went 'Het zunderts toneel' heeft dit seizoen 'Oedipus' van Hugo Claus op het repertoire genomen als winterproduktie. Eind april zal het gespeeld worden. Voor amateurs een niet geringe greep. Maar bij 'Het Zunderts Toneel' doen ze daar niet te moeilijk over. Ze hebben er ervaring met experimenteel toneel en deze keus zien ze als een stap verder op die weg. Het Getty-verhaal verslaat V alias' ruimschoots Hoe kan onze papierhonger gestild worden? A A j iers in Culemborg in-ten-top-prijs terken tegen de meest jffende prijzen! te kust en te keur uitse piano korting: 2795,- KLEINTJE F Start naar nu Eigen ervaring Publiek De uitvoering Eigen werk Illllll SfcS WLlilUeMililAmt if Repetitie met maskers kost. Officiële prijs 7995,-, nu als g bij Poppeliers voor een doorgaan met onze unieke aan- uit ons gigantisch aanbod7 2995,- bij Poppeliers 1995,- 2995,-bij Poppeliers 1995,- 4195,- bij Poppeliers 2995,- 5495,- bij Poppeliers 3750,- i 6780,- bij Poppeliers 4995,- i 9235,- bij Poppeliers 6495,- i 39000,- bij Poppeliers 29990,- 25000,- bij Poppeliers 19990,- 7993,- bij Poppeliers 6395,- 10993,- bij Poppeliers 8795,- 13743,- bij Poppeliers 10995,- •radig, de meest uitgelezen instru- die moeilijk zijn te geloven, den guldens korting. r en een lust voor het oog. toonaarden. at u ook koopt met volledige garari' ;inanciëring geen probleem om dan naar... weg Utrecht/'s Hertogenbosch a. het industrieterrein op Costerweg 6 of 18266. laagst a Sorry O'S ige ga- srsingel el. 010- Een nieuw pluspunt in u" reclame Het plaatsen van een KLEINTJE vorrht een .zenlijke bijdrage tot realiseren van uw 0 TIENDUIZENDEN lezen^ Door Toon Kloet „JA, KOM OP, dames en he ren, we beginnen met een beetje fysieke opwarming. Allemaal recht en alle spieren losmaken. Los, los, los, ook de wangen mee laten trillen. En handen laten wapperen van uit de polsen. Dat hebben we straks nog nodig voor de tre molo's. Erik Wouters uit Antwerp en in strueert de 14 speelsters en spelers van 'Het Zunderts Toneel' die het stuk 'Oedipus' van Hugo Claus in voorbereiding hebben. Als dansers, als acrobaten, als boksers. Erik is een Vlaamse beroeps-acteur, die, voor hij aan het toneel ging, een opleiding heeft gehad voor muziekpedagoog, i Regisseur Rudi Clause (26) uit het Belgische Meer heeft hem erbij ge haald omdat hij, zoals hij dat uit drukt, in het stuk muziekdecors nodig heeft. Erik: „Nee, geen orkest en ook geen geluidsband, maar muziek die de spelers zelf maken. Door de zeg ging van de tekst, ondersteund met enkele instrumenten als een trom en een cymbaal en zo. Muziek is ook op een andere manier je stem gebruiken. Dat kan ook krijsen of gillen zijn". Een half uurtje later, als de truien vanwege de fysieke opwarming al lang aan de kant gegooid zijn, gaan ook de schoenen uit. Nauwkeurig vol gen de acteurs de aanwijzingen van Erik Wouters bij de metrische oefe ningen. In de handen klappen, op de knieën slaan, met duim en vinger knippen, hetzelfde in canon, twee partijen, drie partijen. Uiterste con centratie. In het restaurant onder de repeti tiezaal zullen ze intussen wel weten, dat 'Het Zunderts Toneel' aan het re peteren is. Nu geknield. Metrisch trommelen met de handen op de grond. Als iedereen het metrum een beetje in zijn oren heeft laat Erik de spelers een voor een 'soleren' met handgeklap, strak in dat metrum. „Neen, opnieuw. We zijn de tel kwijt". „Goed luisteren en proberen niet te versnellen". „Ho, ho, maak het niet te moeilij k Weer even later komt de praktische toepassing van al dat metrisch gedoe. Er wordt een stuk van een van de ko ren uit 'Oedipus' geoefend: Ijspegels aan haar buik, sneeuw in haar liezen. De leeuwin zal nooit ontdooien. Erik: „Denk om die rust achter de eerste regel. Lie-iezen moet je een beetje rekken. En een sterk accent op nóóit ontdooien. Daar moet je zoiets als een walsje in horen". Ijspegels aan haar buik, sneeuw in haar lie-iezen. De leeuwin zal nóóit ontdooien Johan Brosens, die voor zijn dage lijks brood coördinator is bij het Bra bants Centrum voor Amateurtoneel, het BCA, in Tilburg, is voorzitter van 'Het Zunderts Toneel'. „Zo'n 15 jaar geleden", vertelt hij, „was het gezel-' schap op non-actief, in elkaar gezakt door de televisie en zo. Wij waren toen al een tijdje bezig met een groep van zo'n twintig jongeren en toen werden wij gevraagd om 'Het Zun derts Toneel' nieuw leven in te bla zen. Dat hebben we gedaan. Onder regie van Leon Marij nissen, een van de betere spelers, zijn we op de tradi tionele manier doorgegaan, met de gewone zaalprodukties. Maar een jaar of acht geleden wilden de jonge- ren wel eens wat anders doen. Dat werd straattoneel, onder leiding van Gust Dams, ook een van onze spelers, i die nu beroeps is in Brussel. En dat i straattoneel, waarmee 'Het Zunderts Toneel' in de zomermaanden zijn I eigen avonturen beleeft, werd de j start naar nu toe. Gust is naderhand ook onze winterprodukties gaan re- j gisseren. Voor het laatst in april 1982, tgen wij 'Tot nut van 't algemeen' j hebben gespeeld. Vorig jaar waren we onder zijn leiding al begonnen met j de voorbereiding van 'De vos Rei- j naerde', toen Gust bij ons weg ging. .andere aanpak Zelf maskers maken Regisseur Rudi Clause 'HET ZUNDERTS TONEEL' zet een forse stap verder We hebben toen stad en land afgebeld om aan een nieuwe regisseur te ko men. En waar vonden wij hem? Vlak over de grens, in Meer". Die man, Rudi Clause, is docent dramatische vormgeving aan de Beeldenaar in Breda en aan de School voor Expressie in Roosendaal. „Ik kon als regisseur moeilij k in een stuk stappen", zegt hij, „waar een ander al aan begonnen was. Er moest dus voor 1983 een nieuwe produktie gezocht worden". Het werd een merkwaardi ge produktie, een collage van 45 ge dichten die allemaal met de dood te maken hebben en die gepresenteerd werden onder de titel 'Dus oma is nu een tijger'. Rudi: „Het was gebaseerd op mijn eigen ervaring na de dood van mijn vader, maar ook de ervaringen van de spelers werden ingebracht. We hebben samen naar gedichten gezocht die naar ons gevoel met het thema te maken hebben. En daar hebben we toneel van gemaakt. Ze werden niet zomaar gedeclameerd, maar voorge dragen, uitgezegd. Met telkens andere personages. Een gedicht is toch een gesloten iets, gedichten zijn emoties in kristalvorm. Daar moet je op het toneel gestalte aan geven. Die werk wijze, die demonstreert hoe wij hier met toneel omspringen". En nu dus 'Óedipus' van Hugo Claus. Rudi: „Het is een bewerking van het klassieke Oedipusverhaal, met een aantal wijzigingen. Volgens mij is het in 1971 voor het eerst ge speeld. Zelf ben ik er met een werk groep van de school in Roosendaal al eerder een keer mee bezig geweest. Voor mij is het een stuk dat het meest in het verlengde ligt van 'Dus oma is nu een tijger'. Naar speelstijl, bedoel ik, en wat betreft onze manier om met theater om te gaan." Het idee voor 'Oedipus' kwam dus van Rudi, maar vóór de definitieve keuze viel is het uiteraard eerst met de spelersgroep besproken. Rudi zette daartoe zijn motivatie uitgebreid op papier. Daarin was heel belangrijk de verbinding tussen wat je op het to neel staat te doen en wat je in het da gelijks leven zegt en doet. Clause her kende in het stuk een parallel tussen het noodlot van de inwoners van The- be en de dreiging die mensen nu on dergaan: machteloosheid. Een fragment uit zijn motivatie: „Wij kennen óók die dreiging (de bom) en het aan handen en voeten ge bonden zijn aan iets hogers (de indus trie, de samenleving, de strijd tussen grootmachten), wat je niet wil, maar moét aanvaarden. Voor mij zijn de goden uit het Oedipusverhaal het Witte Huis en de Opperste Sovjet. Zij dwingen ons in een patroon, decrete ren en stellen wetten, bepalen ons le ven naar het hun schikt. Je moét vol gen en je kunt er zo weinig tegenover stellen'. En een ander, wellicht het belang rijkste motief: de vele mogelijkheden tot experimenteren die in het stuk aanwezig zijn. „Ik denk dat we met 'Oedipus' voor het amateurtoneel on gekende registers opentrekken", schreef hij Het idee van Rudi Clause ging er niet zonder bedenkingen in bij de 25 mensen sterke spelersgroep van 'Het Zunderts Toneel'. Er waren er die het met zulk 'statig toneel' niet zagen zit ten. Maar de bezetting van de 14 rol len in het stuk kwam rond. Ad Evers, een van hen, zegt nu heel overtuigd: „Ik zie het voor ons, spelers, inder daad als een stap verder. Je bent grenzen verleggend bezig en dat is iets wat ook voor amateur-toneelspe lers aantrekkelijk is". En mevr. Mie- ky Steenbergen: „We hebben ons ook afgevraagd, of we zo'n stuk kunnen brengen voor het Zunderts publiek". Die discussie is in het voordeel van 'Oedipus' uitgevallen. Ad Evers weer: „Het Zunderts publiek is voor ons niet heilig, maar we willen het ook niet in de steek laten." Dat publiek, daar heb ik het later nog over met Johan Brosens. Dat pu bliek dat tot aan de inzinking van 'Het Zundert Toneel' gewend was aan de jaarlijkse uitvoeringen die inhou delijk niet verschilden van wat ande re dorpse toneelverenigingen brach ten. De veranderingen kwamen met de produkties voor het straattoneel. Die vroegen om een andere aanpak dan het gebruikelijke toneel. De eer ste grenzen werden verlegd. En het smaakte naar meer. Toch zegt Brosens nog steeds: „We spelen voor Zundert". Maar in de af gelopen jaren hebben ze wel een deel van hun oorspronkelijke publiek weg zien blijven. Daar kwamen evenwel andere bezoekers, ook uit Zundert, voor in de plaats. En van buiten Zun dert. Johan Brosens: „Binnen West- Brabant en zelfs daarbuiten hebben we intussen naam gemaakt. Met de produktie 'Dus Omahebben we 700 kijkers getrokken." 1-OrOSUfcSIEM BENSTEFFEN Hetzelfde proces heeft zich trou wens binnen de 'troupe' afgespeeld. Na de heropleving zijn er zo'n 18 spe lers van de oude garde teruggekomen, maar geleidelijk aan hebben die weer afgehaakt. Feitelijk is Toon Janssen, de penningmeester, de enige van de oude garde die de ontwikkeling goed heeft 'doorstaan'. Hij staat dan ook weer op de rol voor 'Oedipus'. „Maar", zegt Brosens, „ook van de nieuwe spelers en speelsters die zich aan meldden zijn er alweer vertrokken." Jarenlang hebben leden van 'Het Zunderts Toneel' zich via cursussen van het BCA verder geschoold. Een man als Ad Evers bijvoorbeeld heeft een opleiding als amateur-regisseur gevolgd en die regisseert nu het Zol der Tejater in Oosterhout. „Ze heb ben er veel voor over", vindt Brosens. Grenzen verleggen. Dat mag je wel zeggen, ja. Eén is er dit keer al heel duidelijk. 'Oedipus' wordt geen zaal- produktie. Het stuk zal worden opge voerd in een leegstaande boeren schuur, ergens in het veld. In die schuur wordt een kooi gebouwd, waarin zich het hele spel afspeelt. Een spel dat handelt over mensen die naar de onderwereld (de kooi) ge stuurd worden en voor straf toneel, moeten spelen. Andere acteurs leve ren daar weer commentaar en kritiek op. Toneel in toneel dus. En een beetje is er ook een rol weg gelegd voor het publiek. De bedoeling van regisseur Clause is, om de bezoe kers zo'n 100 meter van de schuur vandaan te verzamelen en ze dan, be geleid door fakkeldragers, naar de speelruimte te laten lopen. Op hun weg daarheen ontmoeten ze allerlei bizarre figuren die suggesties oproe pen aan de Griekse onderwereld. Zo worden ook de kijkers van stonde af aan in het stuk betrokken, in een niet-gezochte situatie gebracht. Half september al is 'Het Zunderts Toneel' met de repetities begonnen. Eén keer per week vergadert de vol ledige groep en daarnaast zijn er aparte repetities met twee of drie mensen of zelfs met spelers afzonder lijk. Rudi Clause moet er zo'n keer of vijf per week voor naar Zundert ko men. „Ik heb dat vorig jaar nog eens nagerekend", zegt hij ter illustratie. „Het stuk 'Dus Omaduurde onge veer een uur, maar ik heb er 300 repe titie-uren in gestoken." In 'Oedipus' bedienen de spelers zich van een soort 'Comedia del' arte'- maskers, die ze zelf maken, zoals ze ook de decors zelf maken. De totale produktiekosten worden geschat op 6.900 en die moeten minstens voor een deel gedekt worden door de en treegelden. „Vorig jaar hebben we voor het eerst gemeentesubsidie ge had", vertelt Johan Brosens. „Voor dit jaar is het besluit nog niet geval len, maar we rekenen er wel op". Eind april zal 'Oedipus' opgevoerd worden. Er zijn vier uitvoeringen ge pland voor Zundert. „Maar we willen het graag meer spelen", zegt Johan Brosens. Het zal dan natuurlijk wat moeilijk worden om de lege schuur mee te nemen of er elders een te vin den. Brosens: „Geen probleem. Daar hebben we een grote tent voor. Dat is bij 'Het Zunderts Toneel' allemaal niet zo moeilijk".

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1984 | | pagina 19