Ook als 'ondergeschikte'
komt Max van der Stoel
aan zijn politieke trekken
EX-MINISTER VAN
BUITENLANDSE ZAKEN
VINDT ZIJN DRAAI
BIJ DE VERENIGDE
NATIES IN NEW YORK
Noorwegen:
'frontlij nstaat'
tussen de twee
supermachten
egrotinj
VS wordl
niet ac rit
N,
EUROPEE!
VRIJDAG 13 JANUARI 1984
EXTRA
EW YORK - Als
een vis voelt Max
van der Stoel zich
blijkbaar in het in
ternationale water
van de Verenigde
Naties.
Onze afspraak was
na enkele laattijdige
wijzigingen tenslot
te 'definitief' op
vrijdag gezet, maar
kon op het laatste
moment toch weer
niet doorgaan.
Alleen met de
stemming over
Zuid-Afrika
had hij het erg
moeilijk
I VRIJDAG 13 JANUARI^
Andropov
[herhaalt
Iternwapeneis
I MOSKOU - Terugtrekking
Ivan de nieuwe Amerikaanse
gernwapens uit West-Europa
Ijs voorwaarde voor Moskou
lom de onderhandelingen over
vermindering van kernwa-
I pens te hervatten.
\0ndanks druk Eui
T47
Door Marc de Koninck
Dan maar op zaterdag.
„Hij zou wel graag eens een
vrije dag hebben, maar hij
heeft een zwak voor de
pers", zegt Van der Stoels
woordvoerder.
De Nederlandse perma
nente vertegenwoordiger bij
de Verenigde Naties loopt op
deze weekenddag in bruin
ribfluwelen pak en trui door
het bijna verlaten kantoor
gebouw 'waarin de 'Neder
landse missie' is gevestigd
en dat op twee blokken van
het bekende hoge platte VN-
gebouw (de staande lucifer
doos) ligt.
„Ja, het is heel plezierig
wonen in New York. Er is
ontzettend veel te doen op
cultureel gebied. Alleen, ik
ben er nog niet aan toe geko
men. Naar het theater ben ik
nog niet geweest", zegt de
59-jarige Van der Stoel, die
in augustus j.l. zijn baan bij
de VN begon.
De Leidse student, socia
list en voormalige minister
van Buitenlandse Zaken had
zich ook als natuurliefheb
ber veel van het wonen in de
Verenigde Staten voorge
steld. „Maar tot dusver ben
ik nog maar één keer op een
mooie herfstdag naar het
prachtige Bear Park bij
West Point gegaan. Dat is
aan de Hudson ten noorden
van New York. Ik was daar
20 jaar geleden als Kamerlid
al eens geweest."
Max van der Stoel heeft
het als Nederlands ambas
sadeur bij de VN te druk
voor uitstapjes. Zeker nu
ons land (nog tot eind 1984)
tevens een van de vijftien
leden is van de Veiligheids
raad, en helemaal nu de Ne
derlander sedert enige we
ken ook nog eens het (roule
rend) voorzitterschap van de
Veiligheidsraad bekleedt.
Crisiscentrum
In tegenstelling tot de Al
gemene Vergadering, waar
in alle 158 lidstaten van de
VN één vertegenwoordiger
hebben en die over alle
denkbare wereldproblemen
breedvoerig beraadslaagt, is
de Veiligheidsraad het cri
siscentrum van de wereld,
de 'brandweer' die alleen
optreedt als er waar dan ook
op de aardbol directe oorlog
dreigt tussen twee of meer
dere landen.
Op de Nederlandse per
manente vertegenwoordiger
(die de titel van ambassa
deur heeft) bij de VN, rust
dit en volgend jaar dan ook
een meer dan dubbele ver
antwoordelijkheid. Hij moet
niet alleen in de Algemene
Vergadering allerlei stand
punten van de Nederlandse
regering uitdragen, maar
dient nu in de Veiligheids
raad ook op zeer directe wij
ze bij te dragen aan het af
wenden van oorlog in de
meest explosieve uithoeken.
Neem bijvoorbeeld de toe
stand waarmee Max van der
Stoel als voorzitter van de
Veiligheidsraad zich de
laatste weken persoonlijk,
intensief en als 'brandweer
man' in de beste VN-traditie
heeft bemoeid: het verzoek
van PLO-leider Jasser Ara
fat aan de VN om hem bij
zijn evacuatie uit de Libane
se havenstad Tripoli te be
schermen tegen dreigend Is
raëlisch vuur.
„Ik heb als voorzitter alle
zeilen bijgezet om het tot
zo'n afspraak te laten ko
men. Het was noodzakelijk
om er unanimiteit over te
krijgen in de Veiligheids
raad. Het was voor Israël
een uitermate gevoelige
aangelegenheid dat Arafat
onder VN-vlag zou vertrek
ken. Maar ik heb zo gerede-
MAX van der Stoel,
terwijl hij zijn geloofs
brieven overhandigt
aan de secretaris-gene
raal van de VN.
- FOTO ANP
neerd dat als Arafat langer
in Tripoli was gebleven, de
gewapende strijd met zijn
afgescheiden PLO-rebellen
opnieuw zou zijn uitgebro-
ken.Het zou uiteraard een
ramp zijn geweest en veel
mensenlevens hebben geëist
als in die stad van 600.000
mensen straatgevechten op
grote schaal waren uitbre
ken. Je moet je even voor
stellen wat dat betekend zou
hebben."
Verwijten
Na die beslissing heeft
Van der Stoel flinke verwij
ten uit Israëlische hoek ge«-
kregen. Israël liet zich er in
New York bitter kritisch
over uit, dat de VN vrijgelei
de gaf aan wat volgens hen
terroristen zijn. „Maar dat is
een kritiek die mij niet aan
spreekt. De Israëli hebben
zelf onlangs enkele duizen
den PLO-gevangenen vrij
gelaten in ruil voor een paar
Israëlische soldaten. Het he
le punt van de terbeschik
kingstelling van de VN-vlag
bij deze evacuatie had niet
de bedoeling om de status
van de PLO te verhogen. Het
ging erom een stad van meer
dan een half miljoen inwo
ners te sparen", aldus Van
der Stoel.
Zijn botsing hier in New
York met Israël kwam op de
kop af tien jaar nadat Van
der Stoel als Nederlands mi
nister van Buitenlandse Za
ken eind 1973 in de Israë-
lisch-Arabische Jom Kip
poer-oorlog openlijk voor
Israël koos, hetgeen ons land
op een Arabische olieboycot
en op autoloze zondagen
kwam te staan.
Van der Stoel's rol in de
Tripoli-kwestie maakt dui
delijk wat er schuil kan
gaan achter het slechte ima
go van de Verenigde Naties
als praathuis waar jaarlijks
duizenden door niemand be
luisterde redevoeringen
worden afgestoken en tallo
ze diplomaten eindeloos de
even ontelbare cocktail-par
ty's aflopen.
Imago
„Dat imago is begrijpelijk.
Verslechterde internationa
le verhoudingen hebben het
werk hier de jongste jaren
nog moeilijker gemaakt dan
vroeger, toen er vaker de be
reidheid was om oplossingen
te zoeken. Na de Tweede
Wereldoorlog leefde er over
al die hoop op samenwer
king tussen de landen. Zo
kon ook de EEG ontstaan.
Versterking van de interna
tionale organen zit er nu ge
woon niet meer in, terwijl de
situatie in de wereld er juist
wel om vraagt. Dat maakt
wel eens somber."
Kenmerkend voor de
mondiale crisissfeer was het
recente dreigement van de
Amerikaanse president
Reagan om de Verenigde
Naties uit Amerika te ver
bannen en bijvoorbeeld naar
Moskou te verplaatsen, om
dat de volkerenorganisatie
in Amerikaanse ogen tot een
machine van anti-Ameri
kaanse en anti-Israëlische
resoluties is geworden.
Maar Van der Stoel zegt:
„Toch is er het aantoonbare
nut van de VN dat indivi
duele landen die in vijand
schap leven en geen officiële
betrekkingen hebben, in
New York tenminste nog
met elkaar praten. Angola
en Zuid-Afrika bijvoorbeeld
hebben nergens contact dan
alleen hier."
De bezetting door Zuid-
Afrika van het zuidelijk deel
van Angola was een van die
omstandigheden waarin
PvdA-kopstuk Max van der
Stoel tijdens de kerstdagen
in het verre New York moest
proberen iets heilzaams te
doen met het Nederlandse
lidmaatschap c.q. voorzit
terschap van de Veiligheids
raad. Ook op deze vrije za
terdag gaan zijn diplomatie
ke contacten door. Het ge
sprek met de journalist
wordt onderbroken door een
telefoontje van de Britse
VN-ambassadeur, die een
ontwerptekst heeft bedacht
voor een uitspraak die de
Veiligheidsraad over het
Angolees-Zuidafrikaans
conflict zou kunnen doen. Of
een unanieme uitspraak
haalbaar is, en zo ja of die
dan iets aan de situatie zal
veranderen, het valt ook in
dit geval weer eens af te
wachten. De VN is een vrij
willige contactvereniging
.van (bijna) alle landen ter
wereld en kan niemand
dwingen. Frustratie zit in
het VN-werk ingebakken.
Is voor Van der Stoel die
frustratie niet extra groot
omdat hij als politicus in
hart en nieren, als beleids
maker dus, nu een diploma
tenfunctie bekleedt en als
zodanig alleen maar uit
voerder is van het beleid
van een andere politicus, te
weten minister van Buiten
landse Zaken Van den
Broek diebovendien nog
van" "een* andere "politieke
richting is?
„Ach, je ziet nu zelf hoe
het in de praktijk gaat. Den
Haag laat een grote marge.
Wat mijn werk in de Veilig
heidsraad betreft, het is be
paald niet zo dat ik bijvoor
beeld in de zaak van de VN-
vlag en de PLO of de kwes-
tie van het verlengde man
daat voor de VN-vredes-
troepen op Cyprus, voor elke
stap precieze instructies
krijg. De hoofdlijn van het
beleid wordt in Den Haag
vastgesteld, maar hoe ik dan
in de praktijk manoeuvreer
moet ik zelf bepalen. Hel
valt me trouwens op dat het
Nederlandse VN-beleid in
hoofdlijnen door de jaren
heen een grote mate van
continuïteit vertoont."
Met hoeveel plezier Van
der Stoel dit politieke en di
plomatieke ambachtswerk
ook uitvoert, één keer heeft
hij het met zijn onderge
schikte rol moeilijk gehad.
Dat was toen hij namens de
Nederlandse regering niet
tegen de nieuwe Zuid-Afri
kaanse grondwet mocht'
stemmen, welke burger
rechten toekent aan ge
kleurde maar niet aan
zwarte Zuid-Afrikanen.
Hoe kon u zich van stem
ming onthouden als het om
zo'n walgelijke grondwet
gaat?
Max van der Stoel wendt
zichtbaar ontstemd de blik
af en zegt: „De minister
heeft daarover een stuk uit
leg gegeven in het Kamerde
bat in Den Haag. De over
weging was dat je die
grondwet als een interne
aangelegenheid van Zuid-
Afrika zou kunnen zien,
Maar Nederland beseft ter
dege dat Zuid-Afrika met
deze grondwet de apartheid
volop overeind houdt en dal
standpunt heb ik hier in de
stemverklaring in alle dui
delijkheid uitgedragen."
Op de opmerking dat hier
toch duidelijk sprake was
van eo i conflict tussen de
minister van Buitenlandse
Zaken en diens vertegen
woordiger bij de Verenigde
Naties, zegt Van der Stoel
alleen maar: „De Neder
landse VN-missie heeft een
adviserende functie." Over
de inhoud van zijn advies in
dit concrete Zuid-Afrika-1
geval wil hïj'zfcK niét verder
uitlate'h Hij kijkt nog steeds
verstoord en doétineens
even denken aan zijn partij
leider Den Uyl, wanneer die
als minister in het kabinet-
Van Agt iets moest verdedi
gen waar hij het niet mee
eens was.
Door Stmon Tisdall
OSLO - Toen de Luft
waffe op 9 april 1940
bij het krieken van de
morgen boven Oslo
verscheen, konden
nieuwsgierigen op de
grond slechts één ver
klaring bedenken: Het
moesten vliegtuigen
van de Britse lucht
macht zijn.
Vier en twintig uur later
was Noorwegen in handen
van de Duitsers. De illusie
dat een neutraal, dunbe
volkt land zonder defensie
van betekenis in een wereld
oorlog met rust zou worden
gelaten, werd in één dag de
grond in geboord.
De wijdverbreide overtui
ging dat Noorwegen strate
gisch niet belangrijk was
verdween als sneeuw voor
de zon in het Oslofjord. An
no 1.983 is Noorwegen de
nachtmerrie van de Duitse
bezetting nog steeds niet
Vergeten. Als lid van de Na-
vo geeft het per hoofd van de
bevolking meer aan defensie
dan enige andere lidstaat,
uitgezonderd Groot-Brit-
tannie en de Verenigde Sta
ten. Daarnaast kan het op
korte termijn meer mensen
onder de wapenen roepen
dan alle andere lidstaten. Er
bestaat in Noorwegen.
Het land sloot zich bij de
Navo aan na een langdurig
debat over de voor- en nade
len van gebondenheid. Het
Noorse besluit viel uiteinde
lijk in het voordeel van de
Navo uit omdat men, mocht
er weer oorlog komen, het
lidmaatschap van de Navo
als de beste garantie be
schouwde voor een afdoende
verdediging.
Maar het oude concept
van niet-gebondenheid
werd slechts met moeite los
gelaten. Aan het lidmaat
schap werden beperkingen
gesteld. Zo zou Noorwegen
geen buitenlandse bases en
geen kernwapens op zijn
grondgebied toelaten. Ken
nelijk hoopte men daarmee
een conflict op Noorse bo
dem te vermijden. Maar on
danks alle voorzorgsmaat
regelen is de nachtmerrie
van een invasie en bezetting
weer angstig dicht gena
derd. Want Noorwegen is
herontdekt, dit keer door de
supermachten. Net als Hit-
Iers strategen hebben de be
leidsmakers in het Pentagon
en het Kremlin geen illusies:
Noorwegen is een frontlijn-
staat.
Het Noorse lot is niet sim
pelweg het lot van een land
dat verstrikt is geraakt in
het web van confrontatie op
wereldschaal. Noorwegens
belangrijke strategische po
sitie voor de verdediging
van het Westen werpt de
vraag op of de Noorse veilig
heidsbelangen niet het best
gediend zijn met de door
Amerika bedachte plannen
voor militaire versterking.
Aan de andere kant is er aan
de noordgrens de meedogen
loze, buiten alle verhoudin
gen staande opbouw van het
militaire apparaat door de
Russen waar een enorme
druk vanuit, gaat. Die situa
tie is sinds 1940 niet wezen
lijk veranderd. Noorwegen
is een land dat niet met rust
zal worden gelaten. Hoe een
confrontatie tussen de su
permachten ook uitpakt,
Noorwegen zal een van de
eerste slachtoffers zijn van
gebeurtenissen waarop het
zelf geen enkele invloed uit
kan oefenen.
Het toenemende besef in
de Verenigde Staten van het
militaire belang van Noor
wegen heeft ertoe geleid dat
het principe van geen bui
tenlandse bases op Noorse
bodem de afgelopen tien
jaar is bijgebogen in een
richting waarvan vele No
ren zich nauwelijks bewust
zijn. In 1974 zette Noorwegen
een handtekening onder een
pas onlangs gepubliceerd
Memorandum van Begrip
waarin werd overeengeko
men dat Amerikaanse troe
pen ten tijde van crisis ge
bruik zouden kunnen maken
van acht Noorse vliegvelden.
Uit voorzorg zijn die vlieg
velden nu al volgestouwd
met ammunitie en mate
rieel. Het gebruik dat van
deze luchthavens gemaakt
zou kunnen worden, js dra
matisch. In tijden van crisis
zouden er in het kader van
het snelle versterkingsplan
van de Verenigde Staten 350
Amerikaanse vliegtuigen
landen, plus een aantal esca
drilles uit Engeland en Ca
nada.
Amfibiebrigade
In 1981 werd een tweede
Memorandum ondertekend
waarin werd afgesproken
dat de Amerikanen op de
basis Trondelag materieel
mogen opslaan voor hun
amfibiebrigade. De eerste
lading materieel voor deze
brigade arriveerde vorig
jaar. Daarnaast werd afge
sproken dat vijftig tot zestig
vliegtuigen en tachtig heli
kopters van deze brigade te
recht zouden kunnen op
twee naburige vliegvelden.
Gelijksoortige afspraken
zijn gemaakt voor Britse
eenheden en een Canadese
brigade.
De geallieerde troepen
houden geregeld oefeningen
in Noorwegen, hoewel ze
daar niet permanent zijn ge
legerd. Door de Navo gefi
nancierde projecten, zoals de
modernisering van radar
systemen, luchthavens en
zeehavens en de uitbreiding
van het militaire hoofd
kwartier Kolsas en Reitan
zijn qua omvang met 250
procent toegenomen sinds
1978. Voor de verdediging
van zijn luchthavens is
Noorwegen onlangs overge
gaan tot de aanschaf van het
peperdure Hawk-raketsys-
teem.
Ook de beveiligings- en
bewakingsactiviteiten van
Noorwegen zijn opgevoerd.
Zo wordt het land tegen
woordig geregeld bezocht
door AWAC-spionagevlieg-
tuigen en de uitgebreide
Amerikaanse kustbewaking
is een minder zichtbaar,
maar daarom niet minder
belangrijke factor in de
Noorse verdediging.
De Amerikaanse heront
dekking van Noorwegen is
een uitvloeisel van de Navo-
doctrines van vooruitge
schoven defensie en het aan
gepaste antwoord. De eerste
prioriteit is dan ook niet het
beschermen van het Noorse
grondgebied, maar voorko
men dat de Sowjet-Unie via
Noorwegen optrekt in de
richting van de rest van
West-Europa.
Mocht het snelle verster
kingsplan van de Verenigde
Staten ooit in werking tre
den, dan zijn de kansen voor
behoud van de Noorse soe
vereiniteit miniem. De trek
ker waarmee Noorwegen
veranderd kan worden in
een slagveld - versterking
'op verzoek van de Noorse
autoriteiten ten tijde van
oorlog' - kan angstig mak
kelijk worden overgehaald.
Moerman.sk
Wat de Sowjet-Unie be
treft, deze supermacht heeft
Noorwegen met zozeer her
ontdekt alswel hergewaar-
deerd. In 1945 heeft het Rode
Leger zich uit Noorwegen
teruggetrokken. Sindsdien
heeft het Kremlin de ijsvrije
haven Moermansk op
slechts 60 kilometer van de
Noorse grens uitgebouwd tot
's werelds grootste marine
basis. Moermansk dat is ge
legen op het schiereiland
Kola, is de thuishaven van
de Noordelijke Vloot van de
Sowjet-Unie, die bestaat uit
meer dan 500 oppervlakte
schepen, 195 onderzeeërs en
330 vliegtuigen. Er zijn twee
gemotoriseerde infanterie
divisies en een infanteriere-
giment van de marine gele
gerd. Verder staan op Kola
SS 5-raketten opgesteld die
een schaduw werpen over
heel Skandinavië. De rei
kwijdte van deze raketten
omvat onder meer de zeer
belangrijke Amerikaanse
basis op IJsland.
Het is deze grote concen
tratie van Russische macht
die aan de andere kant be
vestigt dat Noorwegen een
frontlijnstaat is. Terwijl de
Noordelijke Vloot ongetwij
feld een strategische macht
is, gaat er van de aanwezig
heid op Kola van speciale
infanteriebrigades, aanvals-
vliegtuigen en kernwapens
voor de korte afstand een
veel directere bedreiging uit
voor Noorwegen.
De aanwezigheid van bij
na 75 procent van de Russi
sche vloot zo dichtbij huis is
iets waar Noorwegen niet
tegen opgewassen is. Tel
daarbij op het feit dat Ame
rika in een mum van tijd
versterkingen kan hebben
aangevoerd en grote voorra
den heeft opgeslagen in
Noorwegen en men begrijpt
waarom het Noorse schrik
beeld uniek is.
Schuilkelders
I-Ioe penibel de Noorse si
tuatie is wordt misschien
nog het treffendst aange
toond door het feit dat voor
meer dan de helft van de be
volking atoomschuilkelders
beschikbaar zijn. „We leg
gen onszelf beperkingen op",
zegt John Holst, directeur
van het Noorse Instituut
voor Internationale Aange
legenheden. „We hopen dat
de Sowjet-Unie op zijn beurt
dezelfde beperkingen in acht
zal nemen."
Maar als de Russische
Backfire-bommenwerpers
tegen het Noorse luchtruim
aanhangen, als Russische
onderzeeërs opduiken in de
Noorse fjorden en als de
Koude Oorlogsretoriek in
Washington rijkelijk vloeit,
dan lijkt de hoop dat de su
permachten hun verstand
zullen gebruiken weer
uiterst klein. Toen John
Lehman, de Amerikaanse
minister van Marine en
voorstander van de harde
lijn, onlangs zei dat de Vere
nigde Staten tijdens een cri
sis of oorlog „Noorwegen
zouden verdedigen als be
trof het een aanval op Long
Island met een agressief
beleid en een agressieve de
fensie" stond de oude nacht
merrie Noorwegen weer
heel duidelijk voor ogen.
COPYRIGHT THE GUAIt-
DIAN/DE STEM
Deze eis heeft Sowjetleider
Andropov gisteren herhaald
|in zij" eerste verklaring terza-
ke sinds 24 november.
De verklaring van Andro-
|p0v, die sinds 18 augustus niet
lineer in het openbaar is ge-
Izicn, geschiedde in de vorm
Ivan een antwoord aan een
Ij,'ranse vredesgroep die op het
I ogenblik, een bezoek brengt
laan de Sowjet-Unie.
I Volgens waarnemers was
|een cn ander in eerste instan-
De bedoeld om te laten blijken
[dat Andropov nog steeds aan
I het werk is.
In de verklaring gaf Andro-
Ipov de VS en de Navo de
Ischuld voor het afbreken van
[de onderhandelingen. Hij her-
haalde ook dat de situatie voor
|de Sowjet-Unie „nog niet on-
lomkeerbaar is geworden" en
■dat zij, als de nieuwe Ameri-
Ikaanse raketten worden te-
Iruggetrokken, bereid zou zijn
laan oostelijke kant hetzelfde
Ite doen.
j Westoever
Israëlische kolonisten op de
Iwestelijke Jordaanoéver mo-
Igen voortaan alleen nog vuur-
I wapens gebruiken als ze zich
|in direct levensgevaar bevin-
den De afgelopen maanden
zijn verscheidene Palestijnen
Igewond door kolonisten die
[tijdens rellen het vuur open-
|den.
Van onze redaetw
iMSTERDAM - De regeriij
niets om het buitensporige
|begroting te verkleinen.
Dat hebben hoge ambtern
[land, West-Duitsland en Ja
jington te horen gekregen.
Volgens het Britse dagblad
?he Financial Times hebben
imerikaanse deelnemers aan
een monetaire conferentie met
[afgevaardigden uit de vier an-
tere landen gezegd dat er vóór
ie presidentsverkiezingen van
lovember in elk geval niets
[aan het begrotingstekort te
[doen valt.
Daarna zullen mogelijk po-
Jingen worden ondernomen
3m het van tweehonderd tot
iionderd miljard dollar te ver
kleinen.
Van Europese en Japanse
pnt is er herhaaldelijk bij de
t'S op aangedrongen om het
begrotingstekort te verkleinen
pmdat het de rente in de VS en
Waarmee de koers van de dol-
|ar kunstmatig hoog houdt,
Door Rinze Brandsma
BEN HAAG - Er moet in
propees verband heel snel
f''n soort Deltaplan komen te-
pen (le luchtverontreiniging.
I e zure regen moet drastisch
Hinder worden. Want de
nensheid is bezig deze wereld
Gemaal tc ontdoen van be-
ossing. De vernietiging van
nze bossen, overal op de we-
L pat razend hard. Zure
egen is een van de meest ur
emic milieuproblemen van
9've tijd.
De Nederlandse Europarle
mentariër Hemmo Muntingh
LeSfnteerde gistermiddag een
j erslag 0ver de bestrijding
5UI e regeri met een klem-
I* Pleidooi voor snelle in-
prnationale maatregelen. Op
Lr.n Persconferentie in Den
rum®hij het verslag toe
ens de Commissie voor
ripiH U volksgezond-
m en eonsumentenbescher-
nent V3n Europese Parle-
jt Van die commissie is
q "ogh de rapporteur.
e Europese commissie wil
L nse normen en plafonds
de h i ernissie (uitstoot) van
flena ngrijkste luchtvervui-
L e stoffen als zwaveldioxy-
npiai 'hstofoxyde en zware
d(, „t ef' °°k wil de commissie
L °°Rolie beter ontzwavelen
Uit] e, schadelijkheid van de
kogpn n aanpakken. Een
r s naamd majeur program-
|luchh,°°r de bestrijding van
lingh ^treiniging <Mun"
■Deita ."N,0em fjet een soort
|Van plan") moet de uitstoot
Ihieriri U 'ucbt in de eerstko-
l2 en iaar met een factor
vijf jaar daarop met
[en ns d'e factor verminde-
