VUCKD
Reagai
TEGEN
JOEGOSLA VIË ZONDER TITO (3 EN SLOT)
militaire le
oirn
vim
WOENSDAG 28 DECEMBER 1983
EXTRA
mm
Optimisme
WOENSDAG 28 DECI
Staking in
Suriname
duurt voort
Kou in VS
ot
Na processen over zijn
Duitse TV-station lonk'
Hajrudin Cengié: „Drieduizend nieuwe arbeids
plaatsen zonder smog.
Door Leo van Vlijmen
DE purser giet de
hete thee op zijn
hand in plaats van
in mijn plastic kop
je.
De man merkt het
nauwelijks, in beslag
genomen als hij is door
de bijzonder knappe
Servische schoonheid
naast me in het vlieg
tuig dat ons van Bel
grado naar Sarajevo
brengt.
De stad heet dus Sarajevo
(met klemtoon op de eerste
lettergreep) en niet Serajé-
wo zoals vrijwel overal el
ders wordt gezegd; en mijn
mooie buurvrouw voor een
half uur is op weg naar een
lang weekeinde met haar
verloofde die een onduidelij
ke taak blijkt te hebben bij
de voorbereidingen voor de
Olympische Winterspelen.
Zij zal blij zijn als het achter
de rug is. „Sarajevo stinkt,
het is nog steeds een primi
tieve islamitische stad en ik
mag de Bosniërs niet."
Zo mooi als ze is, zoveel
ongelijk heeft ze. Bij aan
komst op het vliegveld blijkt
Sarajevo niet te stinken; de
aankomsthal heeft welis
waar het karakter van een
Oosterse bazaar, maar bin
nen vier minuten kunnen
we de koffers al in ont
vangst nemen en de taxi
chauffeur die ons naar het
hotel brengt is een gezellige
prater en zijn tarief ligt bo
vendien twintig procent be
neden dat van zijn collega's
in Belgrado. Doch-dat zal,
naarmate de Winterspelen
naderen, wel niet zo blijven.
Aanslag
Sarajevo - in het Olympi
sche jaar is het precies ze
ventig jaar geleden, dat hier
op een brug over de Miljac-
ka-rivier het startschot voor
de Eerste Wereldoorlog
werd gegeven. De extremis-
lisch-nationalistischc stu
dent Gavrilo Princip school
op 28 juni 1914 de Oosten
rijkse troonpretendent
aartshertog Franz Ferdi
nand neer. Slechts het mu
seum 'Mlada Bosna' (Jong
Bosnië) en twee in plavuizen
afgedrukte voetsporen van
degene die de aanslag pleeg
de herinneren nog aan deze
gebeurtenis.
Voor de studenten van de
universiteit van Sarajevo of
van de islamitische hogere
Koran-school, die tussen de
colleges door een Turkse
koffie komen drinken in het
Kervan-Serail-café blijkt de
aanslag van Princip iets van
een andere planeet te zijn.
„Wij hebben andere zorgen
aan ons hoofd", zeggen de
studenten van de Koran
school, terwijl ze in feite
over dezelfde problemen
discussiëren als waarover
Gavrilo Princip met zijn
kompanen zich druk maak
ten: de culturele, want gods
dienstige, dus politieke zelf
standigheid van Bosnië. In
1914 zat de vijand in Wenen,
nu zit hij in Belgrado.
Hoewel het al twee maan
den geleden is gaat het ge
sprek in de kavana nog
steeds over het proces tegen
de twaalf Islamitische intel
lectuelen die tot zware ge
vangenisstraffen veroor
deeld zijn vanwege hun on-
afhankelij kheidsstreven.
Maar: „Nee, een verband
met Princip zien we niet."
Hajrudin Cengié, in het
gemeentebestuur van Sara
jevo de hoogst verantwoor
delijke voor de Olympische
Spelen en voor het daarop
volgende gigantische win
tersport-project, heeft er tot
nu toe evenmin bij stil ge
staan, dat 1984 ook een
kroonjaar voor de aanslag
op Franz Ferdinand is. „We
doen er in elk geval niets
aan. We hebben dat mu
seumpje en we hebben die
voetstappen. Daar blijft het
wel bij. Voor ons is de Olym
pische gedachte het belang
rijkste."
Merkwaardig, hoewel de
spanningen in de hoofdstad
van de republiek Bosnië en
Herzegovina voor een deel
gelijkenis vertonen met wat
hier zeventig jaar geleden
leefde, schijnt niemand her-
Sarajevo
klaar
voor de
spelen
UI euacaw oif «kw
XM&Wpft JAM O/U****»
Ort«nl Masoo»
XN&yntX V/irtef CUur**
Op het trottoir langs
de Miljacka staan de
voetstappen van Gavri
lo Princip nog afge
drukt. Hier stond hij
toen hij het fatale schot
loste.
innerd te willen worden aan
de gebeurtenis die Sarajevo
toen op de voorpagina's van
alle kranten ter wereld
bracht.
Vucko - de mascotte met een te lange neus.
„We zullen nu op een an
dere manier op de voorpagi
na's komen", zegt Hajrudin
Ccngic, „met onze Olympi
sche Winterspelen." Ilij ver
telt dat de Organisatie voor
Europese Samenwerking en
Ontwikkeling (OESO) ai
ruim tien jaar geleden had
geconstateerd, dat Scrajcvo
de grenzen van zijn indus
triële ontwikkeling had be
reikt. Een slimmerik met
een goed geheugen dook
toen uit de archieven een
oud, doch nooit uitgevoerd
plan op om van Sarajevo een
wintersport-centrum te ma
ken. Ccngic: „Met behulp
van de Olympische Spelen
kunnen wij nu ook voor de
tijd daarna drieduizend ar
beidsplaatsen scheppen. Oat
is net zoveel als wanneer we
een nieuwe fabriek zouden
bouwen, maar met de win
tersport krijgen we geen
nieuwe smog."
Smog - Ccngic heeft gelijk
en de Servische schone uit
het vliegtuig had het ook: de
dag na aankomst in Saraje
vo zweeft er een grijze mist
boven de stad en er hangt
een akelige lucht.
„Vroeger was het nog veel
erger. De afgelopen twee
jaar zijn we erin geslaagd de
helft van de huishoudens op
het gasnet aan te sluiten.
Daarmee hebben we de
luchtvervuiling al flink
kunnen terugdringen. Maar
de industrie blijft natuurlijk
- daar kunnen we weinig
aan doen."
Terwijl men elders in Joe
goslavië niet gerust is op de
ontwikkeling van de rijke
lijk deviezen aanvoerende
toeristenindustrie komt mo
menteel in en rond Sarajevo
het meest gigantische win
tersport-project uit de ge
schiedenis van 'Joegoslavië
De brug over de Miljacka waarop aartshertog Franz Ferdinand zeventig jaar geleden werd neergeschoten.
tot stand. Er werden brede
gleuven gehakt en gegraven
in de maagdelijke bossen
van de Bjelasnica, waar
straks de heren om het
snelst op hun ski's zullen af
dalen. De wilde beren die
Artur Takac: „Natuurlijk hebben we nog problemen,
maar die lossen we op.
zich ernstig gestoord achtten
konden zich slechts wreken
door de veiligheidsnetten die
vorig jaar als proef waren
opgesteld door te knagen.
Een speciale equipe zal er
voor zorgen dat de beesten
in elk geval tijdens de Spe
len uit de buurt blijven.
„Sarajevo wordt op zijn
kop gezet" - zeggen ze in de
stad, waar veertig procent
van de bevolking islamiet is
en waar tachtig van de hon
derd moskee's nog vol in be
drijf zijn. „Het is niet ge
makkelijk om de mensen te
laten wennen aan de win
tersport-sfeer, laat staan
aan het Olympische kli
maat, maar het begint ons
aardig te lukken", denkt
Cengié. Hij zal wel gelijk
hebben, want de islamieten
mogen dan al behoudend
zijn, zij hebben - zeker in
Bosnië - een uitstekende
neus voor zaken. En wat dat
betreft werpen de skiërs,
bobbers en schaatsers van
straks al hun schaduw voor
uit.
Vucko, het Joegoslavische
wolfje dat mascotte van de
Winterspelen is geworden,
prijkt al in alle winkels op
shirtjes, tassen, vlaggetjes,
speldjes; sinds kort is hij
eindelijk ook als poppetje
verkrijgbaar, erg vertraagd,
want de eerste uitvoering
moest terug naar de fabriek
omdat de uitstekende wijs
neus te lang was uitgevallen
en alle Vucko's op hun snuit
vielen. In de nieuwe uitvoe
ring staan ze echter stevig
op hun poten.
De man die het allemaal
met Slowcense ijver en ken
nis 'doet' is ingenieur Artur
Takac, technisch directeur
van het organisatiecomité
en een van de leidende in
ternationale sportfunctiona
rissen in Joegoslavië.
Takac heeft twee seizoe
nen zijn ski-pistes schaats
banen en andere voorzienin
gen kunnen testen. Er waren
nog al eens problemen: bob
bels in de bobsleebaan,
klachten over de slechte
lucht, boze journalisten om
dat er in het perscentrum
geen gratis coca cola werd
verstrekt. Takac: „Ik heb
van het begin af aan gezegd,
dat we de nationale kam
pioenschappen in '81/'82 niet
zonder fouten, maar toch re
delijk zouden organiseren en
Straatje in de oude Bascarsija - gaat het karakter van Sarajevo verloren?
men en we hebben nu, nau
welijks twee maanden voor
dat de Spelen geopend wor
den, nog dagelijks een massa
problemen. Maar we lossen
die problemen op en vanaf (1
februari zal alles gesmeerd
lopen, zonder problemen,
dén wel."
Takac, die overigens door
vrijwel alle functionarissen
van het Olympisch Comité
bewonderd wordt, veegt ook
de slechte lucht van tafel.
„Sarajevo heeft inderdaad
last van smog, maar het
Olympisch dorp ligt ver bui
ten de stad en de Spelen vin
den in feite ook buiten de
stad plaats; en déér is de
lucht heerlijk zuiver. Dat de
deelnemers aan de Spelen
hier last zouden kunnen
krijgen van de slechte lucht
en dat daardoor hun condi
tie zou kunnen worden beïn
vloed is een sprookje."
dat we de internationale
kampioenschappen in '82/'83
goed, zij het niet zonder
kleine foutjes rond zouden
krijgen, zodat we nu de
Olympische Spelen zonder
enige fout kunnen realise
ren." Dus geen problemen
meer? „Ik houd niet van die
ingewortelde Joegoslavische
uitdrukking „Nema proble-
ma". Er zijn altijd proble-
Dc slechte lucht cn vooral
de daarmee samenhangende
mist schijnt wel vaak de
oorzaak te zijn voor het uit
vallen van vluchten van de
JAT op Sarajevo. „Dat kin
wel eens voorkomen", zegt
Hajrudin Cengié, „maar wij
spreken hier ook vaak over
JAT-mist. De JAT heeft niet
voldoende machines cn laai
dan bijvoorbeeld de vluch
ten op Sarajevo uitvallen
met het smoesje dat er hier
mist hangt, terwijl we hier
prachtig weer hebben. Je
moet in Joegoslavië niet al
tijd geloven wat er wordt
gezegd." Overigens is er tij
dens de Spelen voorzien in
uitwijk-luchthavens. Maar
het is de vraag of de aange
kondigde Jumbo's in Mostar
zullen kunnen landen. Een
praatgrage functionaris op
de luchthaven van Sarajevo
zegt trouwens: „Volgens mij
kunnen die grote Boeings
hier ook niet veilig aan de
grond komen."
Tijdens de Spelen rekent
Sarajevo op ongeveer 50.000
gasten. „Daarvoor hebben
we nu accomodatie genoeg:
in hotels van de luxe klasse
tot en met bedden in een
voudige huizen van particu
lieren", stelt Hajrudin Cen
gié tevreden vast. Met be
trekking tot het vertier heeft
hij nog bedenkingen. „We
hebben weliswaar een paar
honderd typische Bosnische
kavana's, maar het is na
tuurlijk de vraag of de bui
tenlandse gasten dat na hun
tweede of derde bezoek ook
nog leuk vinden." Disco's
zijn in Sarajevo vrijwel on
bekend. Eigenlijk is er maar
één en daar kom je alleen
maar in als je er lid van
bent.
De Amerikaanse Olympi
sche ploeg, die in Sarajevo al
uitgebreid poolshoogte heeft
genomen, zal in elk geval
haar eigen disco meebren
gen. Maar wat gebeurt er als
na de Spelen de winter
sporttoeristen komen waar
op Sarajevo zo vurig zit te
wachten. Nogmaals Cengic:
„De sportfaciliteiten zijn
maximaal, de accomodatie is
uitstekend in alle katego-
rieën en wat het entertain
ment betreft, daar zijn we
druk mee bezig. Misschien
moeten we nog wat meer
fantasie gebruiken. Maar we
kunnen garanderen dat het
hier een wintersportpara
dijs wordt. En we zorgen er
ook voor, dat ons niet kan
overkomen wat de afgelopen
twee jaar in onze toeris
tenoorden is gebeurd: dat
bepaalde artikelen niet te
krijgen waren."
Turkse markt
In de oude stad van Sara
jevo is men sceptischer,
vooral de winkeliertjes in de
bascarsija, de Turkse han
delswijk, waar het plaveisel
voor een deel nog uit kinder
kopjes bestaat cn waar je bij
het onderhandelen over de
prijs nog een Turkse koffie
krijgt aangeboden. „Wij
gaan nu drie jaar lang extra
belasting betalen voor de
aanvullende financiering
van Olympische Spelen.
Maar wij vragen ons af of de
bezoekers van de Spelen cn
later de wintersporters
straks wel naar onze win
keltjes zullen komen. We
zijn bang dat ze boven in de
bergen blijven cn dat wij er
geen steek op vooruit gaan."
Zo praten de gematigden.
Sommigen denken nog ver
der dan hun nering van fiii-
grain-werk, koperslagcrs-
kunst of lederwaren. „Het
karakter van Sarajevo gaat
verloren. Eerst hebben ze dc
stad verpest met een stin
kende industrie, nu krijgen
wc die wintersport. Wat
blijft er van ons Islamitische
Sarajevo over? Niets!"
De twaalf fundamentalis
ten die sinds twee maanden
hun straf moeten uitzitten
hebben in elk geval een aan
hang op de Turkse markt.
Tito, die de Olympische
Winterspelen als een van de
belangrijkste prestige-ob-
jecten van het na-oorlogse
Joegoslavië beschouwde,
draait zich ongetwijfeld om
in zijn graf.
WASHINGTON - Presidem
Iteagan heeft dinsdag de ver
antwoordelijkheid op zich ge
nomen voor fouten in het vei
ligheidssysteem die mede d<
aanslag van eind oktober oi
het hoofdkwartier van
Amerikaanse mariniers
Beiroet hebben veroorzaakt.
d«
ir
Die aanslag kostte aan 241
mariniers het leven.
De president zei niet te gelo
ven dat de ter plekke verant
woordelijke militaire bevel
hebbers bestraft dienden
Isrc
har
Van onze redacti
I BETHLEHEM - Orr
Westelijke Jordaanoet
gen Israëlische autori
I inwoners te deporten
breken.
Dit heeft dc Israëlische
he Arens dinsdag laten bl
het Palestijnse vluchte
Bethlehem.
Joodse kolonisten oefenen al
langer druk uit op de autori
teiten strengere straffen uit te
delen aan met name de Pales
tijnse jongeren die regelmatig
met het gooien van stenen
naar voertuigen en in brand
steken van banden protesteren
tegen de Israëlische bezetting.
Arens sprak tegen dat zijn
bezoek aan de Westelijke Jor-
daanoever gevolg was van de
druk van de kolonisten, die
menen dat de overheid niet de
veiligheid garandeert van de
ongeveer 22.000 Israëliërs die
er in ruim~"100 nederzettingen
wonen. In het gebied leven
zo'n 800.000 Palostijnen.
„We zien de mogelijkheid
van deportatie als een moge-
Van onze redactie buitenland
PARAMARIBO - De stakin
gen bij de Surinaamse bau
xietbedrijvcn Suralcu en Billi
ton duurden dinsdag onver
minderd voort.
De acties, die vorige week
maandag begonnen, zijn een
protest tegen de belastingver
hogingen die per 1 januari in
gaan.
Bij de banken werd dinsdag
weer normaal gewerkt, nadat
het personeel vorige week
vrijdag het werk had neerge
legd om dezelfde redenenen
als de bauxietarbeiders.
Er lijkt weinig uitzicht op
onderhandelingen tussen sta
kers en regering. Afgelopen
weekeinde verklaarde minis
ter van financiën Caldeira via
de televisie dat hij niet op de
eisen van de stakers kan in
gaan. De belastingverhogin
gen zijn volgens Caldeira no
dig om het begrotingstekort
verminderen.
De stakingen worden niet
ondersteund door de vakbon
den.
ALS gevolg van de extreme
koude die nu ook de zuidelijke
staten van Amerika heeft
reikt zijn al zeker 240 mi
om het leven gekomen.
dan 100 van de slachtoffers
zijn door bevriezing aan
eind gekomen.
l mensen
