fiom
£§illem
Ctmtje
Standaardwerk
van historicus
Van Roosbroeck
basis tv-serie
Na De
Ontvoering
Gerrit en Toos
van der Valk:
,,'t Laat je geen
ogenblik los"
Zuster
LEMMENS
STUUMS
:e Pouwels
1984 is niet alleen het Orwell-jaar, maar ook het jaar
van Willem van Oranje. Immers, onze Vader des Vaderlands
werd in 1584 door moordenaarshand om het leven gebracht.
Willem van Oranje, ook wel genaamd 'De Zwijger': waar
schijnlijk is liet de beroemdste naam uit onze geschiedenis
boekjes. Maar is hij vierhonderd jaar na dato nog een leven
de gestalte? Of wekt de naam slechts een paar vage associa
ties, zoals de Dillenburg, de onthoofding van Egmont en
Hoorne, de slag bij Heiligerlee, Balthasar Gerard, kortom de
Tachtigjarige oorlog?
7ATERDAG 24 DECEMBER 1983
Ivoor
>FTEN en
IEN
s- en gelegen-
stoffen en kan-
jeknipt.
[ERKUNST
[JVERHEID
JRBEPLANTINGEN
ICIEN VERSCHUREN
I VERVOLG VAN VORIGE KERST-PAGINA
Het GEVOLG van deze instelling is wel dat sinds Truus
Lemmens dertien jaar geleden haar eerste kinderen in Daar-
Al-Sukun (Huis van Geluk) opnam, er een explosieve groei
van haar organisatie heeft plaatsgevonden. Niet minder dan
vierhonderd hulpbehoevenden worden nu in zes tehuizen
verzorgd. En omdat de Pakistaanse autoriteiten in concrete
zin geen enkele medewerking verlenen („Ze werken me niet
tegen en dat vind ik al heel wat, maar langzamerhand merk
ik dat er toch waardering voor mijn werk begint te on-
staan"), is het duidelijk dat het gevecht om het dagelijkse
bestaan keihard is. Niet dat Truus Lemmens daar zwaar
aan tilt. „Ik heb een enorm vertrouwen in de mensen die
ons helpen. Steeds wanneer ik denk dat we er niet zullen ko
men, dan worden wij weer geholpen.
Ha.AS r de hulp uit het verre Nederland, wordt zuster
Lemmens ook met raad en daad terzijde gestaan door de
vaderlandse kolonie in Karachi. Vooral waarnemend consul
Herman Timmermans (afkomstig uit Heerlen) is haar steun
en toeverlaat. Maar deze kleine gemeenschap die zeer inten
sief meeleeft met het werk van Truus Lemmens maakt zich
oprecht zorgen over de kwestie van opvolging. Tenslotte is
de motor van de organisatie al ruim zeventig jaar en haar
administratieve rechterhand zuster Annie Reyn is de tachtig
al gepasseerd.
Onbekommerd hoort Truus Lemmens deze vraag
stelling aan. Naar haar beste weten hoeven er bepaald geen
problemen te worden gemaakt over hoe het verder moet
wanneer zij er niet meer is. „Ik ben van plan om zelf nog
ontzettend lang hier te blijven. Ik heb al aardig wat tegen
slagen op lichamelijk gebied overwonnen. Steeds heb ik de
kracht gevonden om terug te vechten. Ik ben daar Onze
Lieve Heer bijzonder dankbaar voor. Maar uiteraard snap
ik ook wel dat zuster Annie en ik op een gegeven moment
zullen moeten afhaken. Dan is er nog niets aan de hand.
Mijn overste is een Pakistaanse en die woont al bij ons in
Daar-Al-Sukun. Zij gaat het straks van ons overnemen. Er
werken nog negen Pakistaanse zusters in onze tehuizen. Ik
denk ook dat de beste garantie voor het voortbestaan van
onze organisatie ligt in het gegeven dat Pakistaanse zusters
"et straks gaan overnemen. Zij kunnen in hun eigen maat
schappij ook het beste begrip kweken voor het werk wat wij
doen."
F
DOOR HANS ROOSEBOOM
ReGISSEUR Walter van de Kamp is niet over één nacht
ijs gegaan (zoals de Watergeuzen bij Den Briel wél durfden)
en heeft maar direct dé grote deskundige op Willem van
Oranje-gebied in de arm genomen: de van origine Vlaamse
historicus Prof. Dr. R. van Roosbroeck, thans woonachtig
in Oosterhout. Sterker nog: Van Roosbroecks standaard
werk Willem de Zwijger ligt ten grondslag aan de gehele tv-
serie. Ondanks zijn hoge leeftijd (85) heeft Van Roosbroeck
erin toegestemd bij de totstandkoming van de serie een ad-
viseursrol te vervullen, en zelfs bij een aantal opnamen op
locatie aanwezig te zijn.
HoEWEL Van Roosbroeck ook andere publicitaire wa
penfeiten op zijn naam heeft staan (meer dan honderd num
mers, waaronder een Geschiedenis van Vlaanderen en Van
Bismarck tot Poincarë) is zijn specialisme toch de geschiede
nis van de zestiende eeuw. Men mag hem dus met recht vra
Zeker wanneer de gematigde Karei V is opgevolgd
door zijn zoon Filips II, een grimmige ketterhatende alleen
heerser, raakt de maat al gauw vol. „Oranje en zijn mede-
edelen stellen een ultimatum: Generaal Granvelle, de eerste
man van de eerste stand, dus de eerste man in het land,
moet weg, anders nemen wij onstslag uit onze functies". In
hoeverre speelt nu de godsdienst een rol. Was de opstand tegen
Spanje van primair van economische, politieke of religieuze
aard?
InTUSSEN is dan allang de openlijke oorlog uitgebroken,
die zoals we nu weten, tachtig jaar zou duren en waarin
Willem van Oranje zou vallen. Nog een vraag: Was Willem
de Zwijger, leider van het verzet tegen politiek en kerkelijk
imperialisme, eigenlijk een 'democraat'?
"UT
Daarbij moet wel worden aangetekend dat in die tijd
slechts de adel, de geestelijkheid en de rijke burgers iets in
te brengen hadden, en de miljoenen paupers die ons land
bevolkten helemaal niets. Maar goed: vergeleken bij absolu
tistische, monarchistische systemen als bijvoorbeeld in
Frankrijk en Spanje was de politieke structuur van deze ge
westen heel 'democratisch'. En een van de mensen die dat
politieke systeem hielpen verdedigen, zodat de lage landen
konden uitgroeien tot een onafhankelijke wereldmacht, was
Willem van Oranje.
Men aanschouwe het televisie-spektakel in de we
tenschap dat het gekeurd en goed bevonden is door de ken
ner bij uitstek van de historische bronnen.
DOOR RINZE BRANDSMA
"V
Het GEWONE leven lijkt weergekeerd bij Gerrit en
Toos van der Valk in Nuland. Het zakendoen lijkt weer de
sfeer te bepalen in de villa van het echtpaar Van der Valk
en in het motel. De ontvoering van mevrouw Toos van der
Valk-Van de Cappelle, van 27 november tot 17 december
vorig jaar, na een jaar weggestopt? Niets is minder waar. De
oude wonden krijgen amper de tijd om te helen. Voor de
processen tegen de ontvoerders, hier, in Duitsland en in Ita
lië, moeten het echtpaar Van der Valk en hun kinderen nog
om de haverklap als getuige opdraven. „Dan moet ze weer
koppen zien, kijken of een van haar ontvoerders er tussen
staat. Niet zo leuk. Zo lukt het ons nooit, die ontvoering
van ons af te zetten."
Daar komt bij, dat de ontvoeringszaak van Heineken
de Van der Valks extra wreed terugwierp op hun eigen af
schuwelijke ervaringen. En de ruim tien miljoen, die nog
zoek is van het losgeld, belemmert de familie-onderneming
met haar keten van motels, hotels en restaurants danig bij
nieuwe investeringen. De argwanende opstelling van over
heid en fiscus doet de deur dicht.
LEES VERDER OP DE VOLGENDE KERSmGM I
faurant
iuzen
In 50 m1
loor een gezellig diner, in een
|ng
bn grote parti/en wordt de zaak
lubhek gesloten. Vraag vrijblij
laaf
I rgelegenheid.
Foto Jan Dieleman
JHUIS
st-speciaalzaak
uidsbloemen
it voor huidverzorging,
ierapie en camouflage
itraat 6, 4535 cj Terneuzen
50-96523
leling epileren/modelleren
Hayoun harsbehandeling
comedonen (meeëters)
verwijderen
benen harsen
camouflage
speciale make-up
EEN groepje kinderen in een der tehuizen
anstekelijk. Ontroering door de fantastische wijze waarop
geestelijk gehandicapte kinderen, polio-patiëntjes, bejaar
den en weeskinderen worden verzorgd. Aanstekelijk door
het enorme enthousiasme waarmee zuster Lemmens de bij
na gigantische problemen te lijf gaat.
N HAAR Japanse auotootje dooorkruist ze de straten
van de vijf miljoen inwoners tellende metropool Karachi.
Autoriteiten bezoeken, vragen om medische hulp en zorgen
voor eten. Een dagtaak, waarvoor een manager van een
groot bedrijf zich bepaald niet zou hoeven te schamen.
Daarnaast kan ze niet zonder het contact met haar kinderen
en bejaarden. En omgekeerd, want minstens eenmaal per
dag willen ze haar zien, bemoedigend of desnoods bestraf
fend worden toegesproken. „Ik kan ze niet missen, geen
dag", zegt Truus Lemmens. „Twee jaar geleden was ik voor
een ernstige operatie in Nederland. Op het moment dat het
weer iets beter met me ging, wilde ik weer terug naar Kara
chi. Ik ben nog steeds Nederlandse, maar mijn taak ligt
hier, in Pakistan."
IEFDF. EN zorg voor de kinderen is de basis waarop de
organisatie van zuster Lemmens drijft, maar het is tevens de
reden waarom deze geboren Venrayse en haar negen help
sters (evenals zij deel uitmakend van de orde van Francisca
ner zusters), regelmatig op het randje van de financiële af
grond balanceren. „Ik kan niemand de deur wijzen. Geen
kinderen, geen hulpbehoevende bejaarden en geen onge
huwde moeders die in de Islamatische maatschappij van Pa
kistan worden verstoten."
AREN GELEDEN konden we niet eens vlees voor onze
kinderen kopen. Nu gaat er geen dag voorbij of ze krijgen
een stukje. Maar er is uiteraard meer dat wij nodig hebben.
Wij moeten een enorm bedrag uitgeven aan medische kos
ten. De meeste van onze kinderen zijn gehandicapt. Vooral
wanneer we ze binnenkrijgen, verkeren ze soms in de meest
erbarmelijke omstandigheden. Kleding, rolstoelen, krukken,
we zitten er als het ware om te springen. Gelukkig beseft
men dat in Nederland heel goed. Steeds meer verenigingen
en organisaties doen iets voor ons. Een bijzonder belangrijk
gegeven is dat de KLM zonder meer achter ons staat. Ze
slepen van alles voor ons aan en het kost ons geen cent. Ik
zou niet weten wat ik zonder al die mensen zou moeten be
ginnen."
r ILOSOFEREN over de toekomst is echter een onder
werp waar Truus Lemmens niet ai te lang mee bezig wil
^jn. Het laten functioneren van haar tehuizen kost haar zo
veel tijd en energie dat ze het liever bij de praktijk van alle
dag houdt. „En dat is hard nodig ook. Vorig jaar hebben we
het heel moeilijk gehad. We konden toen maar net rondko
men. Maar nu gaat weer wat beter. De hulp uit Nederland
is net op tijd gekomen. Ook ten aanzien van al die mensen
zijn wij verplicht om door te gaan. Bovendien, wie maakt
zich nu zorgen over de toekomst wanneer tientallen jonge
mensen uit Nederland (momenteel werken er drie vrijwillige
hulpkrachten in de tehuizen van zuster Lemmens) zich aan
melden om ons te komen assisteren. Ik heb er alle vertrou
wen in dat alles zal blijven, ook als wij er straks niet meer
zijn."
"V AN AF januari 1984 ontrolt zich op ons tv-scherm de
tiendelige serie 'Willem van Oranje', een ambitieuze copro
ductie van BRT, Avro en Veronica. Gedramatiseerde ge
schiedenis dus, maar is het dan ook werkelijk zo gebeurd,
kloppen de historische feiten wel, krijgen wij een geschied
kundig zuiver beeld van de zestiende eeuw en van de Neder
landse opstand tegen de Spaanse overheersing?
gen of (mede door zijn medewerking) de serie historisch ver
antwoord is, of er op de juiste locaties is gefilmd, etc.
AN ROOSBROECK: „Ja, alles is volkomen juist ge
daan. Alleen hier en daar moest er wel iets worden aange
past. Zo is een historische gevelrij achter het stadhuis van
Antwerpen in de loop de eeuwen door nieuwbouw aan het
oog onttrokken. Die gevelrij is dus voor steen voor steen
opgebouwd in Bokrijk. Maar waar mogelijk zijn steeds de
oorspronkelijke locaties gebruikt, zoals bijvoorbeeld het
slot Zichem, waar de ontucht met Rubens plaats vond".
Van Roosbroeck doelt hier op het overspel dat Oranjes tweede
vrouw Anna van Saksen pleegde met de vader van de beroem
de schilder Rubens. Is dat dramatische verhaal inderdaad
waar, van die zedeloze, aan de drank verslaafde Anna van
Saksen?
"O
V-/ JA. Het is allemaal na te lezen in brieven van alle
betrokkenen. Brieven waarop ik ook mijn groot Oranje-
boek heb gebaseerd. Anna van Saksen, blijkt daaruit, was
hysterisch, en is later krankzinnig geworden. Terwijl zij nog
leefde is Oranje hertrouwd. De scheiding werd uitgesproken
na eindeloze theologische disputen. Zijn nieuwe vrouw was
de zeer katholieke Charlotte de Bourbon, met wie hij een
groot aantal kinderen kreeg, de grondslag van de latere gro
te familie Oranje-Nassau". Dat alles heeft een plaats gekre
gen in de film. Hoe is het eigenlijk gekomen dat een Duitse
edelman zich kon opwerpen als leider van het Nederlandse
verzet tegen de Spaans-Habsburgse overheersing? Oranje was
toch helemaal geen Nederlander?
WILLEM de Zwijger en Prof. Dr. R. van Roosbroeck
AN geboorte was hij inderdaad geen Nederlander, en
trouwens, een Duitser was hij eigenlijk ook niet, want hij
kreeg een geheel Franse opvoeding en sprak en schreef zijn
leven lang Frans. Hij noemde zichzelf Guillaume de Nas
sau. Maar goed, vanaf 1544, hij was toen elf jaar oud, wóón-
de Willem wel in de Nederlanden, in Breda en Brussel, en
zo ging hij zich Nederlander voelen. 'Ik ben naar Nederland
geroepen', zei hij later. In werkelijkheid was het zo dat een
oom van hem één van de beste vrienden van Karei de Vijfde
was, de Keizer van Duitsland, Koning van Spanje en Heer
der Nederlanden. Toen die oom overleed, zat de keizer aan
het sterfbed en weende. Door die connectie kon het gebeu
ren dat de jonge Willem naar het hof in Brussel werd ge
haald om te worden opgeleid als edelman en diplomaat".
Maat wat deed hij dan in Breda?
"I
J.N BREDA woonde Oranje op het Kasteel, aanvanke
lijk nog samen met twee Duitse vriendjes, die waren meege
komen om de overgang te vergemakkelijken. Hier leerde hij
een feodale heer te worden. Hij ging het omringende land
verkennen, op ging op de valkenjacht, hij leerde kortom al
les wat hoort bij het ridderschap. En vanaf 1555 woont hij
dan op zijn kasteel in Brussel. Hij is dan inmiddels ge
trouwd met Anneke van Buren". (Op school leren wij „Anna
van Buren". Van Roosbroeck demonstreert met het gebruik
van deze verkleinvorm de vertrouwelijke voet waarop hij met
zijn historische personages staat.) Hoe nu raakte de jonge
Oranje betrokken bij het toenemend verzet tegen Spanje?
AN ROOSBROECK: „Oranje was een veelbelovende
jongeman en een beschermeling van de Keizer, die in hem
een soort zoon zag. Zijn eigen zoon Filips wilde niet zo deu
gen. Al vroeg was Willem op de hoogte van de staatszaken.
Wanneer de Keizer politieke of diplomatieke bezoekers
kreeg en Oranje zich discreet wilde verwijderen riep Karei:
'Prince, restez!' Op die manier stak hij natuurlijk veel op.
Hij zat al vroeg in de Raad van State. En hij voelde zich
dermate Nederlander dat hij het steeds moeilijker krijgt met
de grote man alhier, kardinaal Granvelle. Dat werd een
machtstrijd, zuiver de ambitie van twee mannen".
VOLGENS Van Roosbroeck loopt dat door elkaar:
„Oranje zei op oudjaar 1563: 'De Nederlanden gaan failliet.
De kooplieden en de geschoolde ambachtslieden verlaten
het land en wij zitten met de gebroken potten. En dat komt
allemaal door een koning die wil beschikken over het gewe
ten van zijn onderdanen'. De onderdrukking van de gods
dienstvrijheid leidde dus volgens Willem tot economische
achteruitgang. Toch zou het nog tot 1573 duren voordat de
prins zelf van de rk kerk overging naar het Calvinisme, En
dat vooral uit politieke overwegingen. Hij zag dat het
krachtig agerende deel der natie Calvinist was, en wie hun
vertrouwen wilde winnen moest zich op dat punt achter hen
scharen".
ilIJ WAS democraat, we weten dat uit eigen verklarin
gen. Hij erkende het gezag van de Staten-Generaal, dat wil
zeggen het principe van de vertegenwoordigende democra
tie. Immers, in de Nederlanden geschiedde de besluitvor
ming via een zeer omslachtige weg, moest voor ieder besluit
in de Staten-Generaaal de gewestelijke 'achterban' worden
geraadpleegd. In zoverre kan men Oranje dus een demo
craat noemen".
DEN P" VAN ORANGIEN VERMOORIj
v I
V ROEGER had je het over voor of na de oorlog, als je
wilde zeggen wanneer iets gebeurd was. Wij hebben het nu
over vóór of ni de ontvoering. Al die ellende is nog niet voor
bij. Het blijft aan ons trekken. Bij alles wat je aan het doen
bent is er die streep, die je blokkeert: héé, kijk uit wat je
doet."
JERRIT van der Valk, de spil van de horeca-onderne-
mingen Van der Valk. praat op bittere toon. Bitter over de
'fluwelen handschoenen', waarmee de Italiaanse ontvoer
ders van zijn vrouw worden aangepakt. Bitter over het so
ciaal klimaat in ons land, dat 'van iedere ondernemer bij
voorbaat een verdachte maakt'. Bitter over de politiek. Bit
ter over de belastingdienst, die hem sinds de ontvoering op
de lip zit. Die hem nog niet toestaat, zelfs maar een begin te
maken met het aftrekken van het aan zijn afpersers betaalde
losgeld, immers een ondernemersrisico. Bitter over het niet
grijpen van de brandstichters, die zijn motel in Nuland met
Pasen van dit jaar tot overmaat van ramp deels in vlammen
deden opgaan.
HET motel in Nuland
