2?5
J23
'Eigen risico's voor
ziekenhuis-opname
sociaal verantwoord'
Investeren is er
voorlopig niet bij
Muur van wantrouwen
houdt Polen
en regime gescheiden
CDA-KAMERLID- LANSINK:
NÜ VANAF
ERDRIEDAAGSE
SBINNEN-BUITENLAND:
0^-
Steenbergen
g TURBO DRIVE-IN
u
tstof
[.plaat
gelakt
IET AAL- WERKGEVERSVOORZITTER TER HART:
A691
nNPERDAG 15 DECEMBER 1983
T47
nstamatic 24 opn. 5,25
'ocket 24 opn. 5,50
leinbeeld 12 opn. 4,75
24opn. 5,75
36 opn 6,75
en - Tel. 01670-63462
lag en zaterdag
december
eerd door
2NBERGEN
NENTE GASTEN
3t zeer mooie prijzen
en vrijdag 19.00 uur
16.00 uur
i december
or W.V. DE BLAAR
invang: 14.00 uur
lllllllllllllllllllllllllllllllllliilllilllllllll
m EERSTE twee
Lpleegdagen uit het
jekenfondspakket
Ij lijkt een willekeu-
maatregel, zon-
L° visie, onnodig, on-
Lantwoord. De kri
ek is dan ook niet
ttgebleven, evenmin
"de vragen naar het
Lrom en het hoe.
(je vragen zijn be-
lijpelijk, want een
Iperking van het
ekenfondspakket
pet pijn. Letterlijk
figuurlijk. Toch
Lf ik te beweren,
|t het voorstel van
)A en VVD in de
Uede Kamer so-
[aal verantwoord is".
CPA-Kamerlid Lansink be-
lj.pt best dat veel zieken-
ïdspatiènten schrikken van
[n voorstel. Het heeft dan
enige uitleg nodig. De
Itnvan CDA-VVD-plan: De
ten miljoen verplicht verze
gden krijgen geen vergoe-
Epg meer voor de eerste twee
[rpleegdagen in het zieken-
ijs. In plaats daarvan moet
jen een nieuwe aanvullende
jüekering afsluiten. Die
[rplichte verzekering lijkt
beetje op de WA-verzeke-
rvoor de auto. Dus: in die
Uwe verzekering kan men
tzen tussen een hoge premie
j weinig risico óf een lagere
Jemie en een duurder risico.
|wie denkt niét in het zie
nhuis te worden opgenomen
lat volgend jaar minder pre-
Jie betalen, met het risico om
Ikele honderden guldens te
[talen voor de eerste twee
pleegdagen in het zieken-
[iis. Een ander kiest voor een
igere premie, zodat men
[inder (maar minimaal 100)
rit bij te betalen voor de
Jrste twee dagen in het zie-
inhuis. Op die manier kan de
fckenfondspatiënt zelf een op
laat gesneden verzekering
jezen. En dat moet er toe lei-
i dat de ziekenfondsverze-
Irden meer kostenbewust
prden.
|e duur
Lansink: „De gezondheids-
Lansink
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
Van der Reijden
zorg kost de Nederlandse sa
menleving volgend jaar onge
veer 34 miljard gulden. Dat is
bijna tien procent van het na
tionaal inkomen, het geld dat
we met elkaar verdienen. Bij
na geen enkel land in de we
reld geeft zóveel geld uit aan
de Volksgezondheid. In de po
litiek is iedereen het er dan
ook wel over eens dat we de
kosten van de Volksgezond
heid moeten beheersen. We
proberen dat vooral door het
aantal verrichtingen van me
dische specialisten te beper
ken, door mensen minder lang
in een duur ziekenhuis te hou
den en door zuiniger om te
springen met geld voor nieuwe
medische apparatuur. Maar
ook door een reorganisatie van
het systeem van de ziektekos
ten-verzekering".
Tot nu toe is het politiek
Den Haag nauwelijks gelukt
om vat te krijgen op de enor
me kostengroei in de wereld
van de Volksgezondheid. Niet
alleen waren er weinig wette
lijke instrumenten om de kos
ten te beperken, ook de sterke
belangenorganisaties wisten
veel maatregelen tegen te
houden. Bovendien is de eigen
gezondheid de meeste Neder
landers erg veel waard, zodat
de publieke opinie niet warm
loopt voor zuinige maatrege
len in ziekenhuizen, bij de
huisarts, de hartkliniek enzo
voorts.
Toch is men iedereen aan
het Binnenhof er van over
tuigd dat het in de Volksge
zondheid best wat zuiniger en
doelmatiger kan, want er wor
den wel overbodige kosten ge
maakt:
•ziekenhuizen houden patiën
ten vaak langer dan medisch
noodzakelijk vast, omdat de
directie voor een vol bed wél
wordt betaald door het zieken
fonds en voor een leeg bed
niet.
•specialisten worden ook niet
zuinig als ze voor iedere extra
verrichting apart betaald
worden.
•patiënten zullen ook minder
kosten-bewust zijn als ze alles
'gratis' krijgen via het zieken
fondspakket.
En zo kan Lansink wel meer
voorbeelden geven.
Geen cadeautje
Daarom ook heeft het kabi
net besloten om de kosten in
de Volksgezondheid aan te
pakken. Volgend jaar moet dat
gebeuren door een ombuiging
van 1,3 miljard gulden. Het
grootste deel daarvan moet
worden gevonden door het
aantal medische verrichtingen
en salarissen te beperken. En
de rest, ƒ470 miljoen, moet
worden gevonden door een
wijziging van het stelsel van
ziektekosten. In feite is dat een
overheveling van de collectie
ve lasten (de belasting en pre
mies die we allemaal betalen)
naar de particuliere porte
monnee.
Lansink: „Anders gezegd:
van elke gulden die in de ge
zondheidszorg wordt uitgege
ven moet in 1984 bijna vier
cent af. 2,5 cent door een rela
tieve vermindering van de uit
gaven en ruim één cent door
van de verzekerden een stuk
eigen verantwoordelijkheid te
vragen".
De aandacht is nu vooral
gericht op de bezuiniging van
ƒ470 miljoen. Een deel daar
van, 180 miljoen, is al binnen
omdat de particuliere verze
keraars (KLOZ) dit bedrag
storten in de kas van het vrij
willige ziekenfonds.
Dat is niet zomaar een ca
deautje. Doordat de particu
liere verzekeringsbedrijven de
jonge en gezonde mensen uit
het vrijwillige ziekenfonds
hebben weggelokt met lage
premies, zijn er in het vrijwil
lige fonds vooral 'dure en on
gezonde' verzekerden achter
gebleven. Dat fonds ging
daaraan bijna failliet.
Daarom sprongen de 'schul
dige' particuliere verzekeraars
financieel bij. Voor de particu
lier verzekerden betekent deze
donatie van 180 miljoen ove
rigens geen extra premie-ver
hoging, want het geld komt uit
een goed gevulde spaarpot, die
speciaal voor 'vergrijzingspro
blemen' is aangelegd. Overi
gens zal het kabinet de parti
culiere verzekeraars dwingen
om die bijdrage van 180 mil
joen te leveren als dat niet
vrij willig gebeurt.
Al met al moet staatssecre
taris Van der Reijden (Volks
gezondheid) volgend jaar nog
290 miljoen zien te vinden.
En dat bedrag (Lansink: „Dat
hoeft niet precies zoveel te
zijn, het is een arbitrair be
drag") kan bijna precies ge
haald worden met het voorstel
van Lansink en zijn VVD-col-
lega drs. Dick Dees. Dat plan
moet op 1 juli volgend jaar in-
gaan en betekent dus dat de
eerste twee verpleegdagen uit
het verplichte ziekenfonds
pakket verdwijnen.
Hoe werkt het voorstel van
CDA en VVD, dat ook op steun
van staatssecretaris Van der
Reijden kan rekenen, in de
praktijk?
De visie van Lansink: Als de
eerste twee ziekenhuis-dagen
uit het pakket van het ver
plichte ziekenfonds zijn ge
haald (waardoor de zieken
fondspremie iets daalt) sluit
de verzekerde een nieuwe po
lis af voor die eerste twee da
gen. Dat kan bij het zieken
fonds of bij een particuliere
verzekeringsmaatschappij
Gemiddeld kost dat een verze
kerde boven de 16 jaar ƒ92
premie per jaar betekenen.
Een gezin met twee kleine kin
deren moet dus 184 betalen.
Dat zijn echter maximale
premies. Want in die nieuwe
verzekering kan men kiezen
tussen de hoogte van de pre
mie en het eigen risico. Oft-
wel: een gezond iemand be
taalt weinig premie en accep
teert het risico méér uit eigen
zak te betalen bij een opname
in het ziekenhuis.
Lansink: „Om de laagst-be-
taalden en de chronisch zieken
te beschermen moet er na
tuurlijk wel een maximum
komen aan dat eigen risico. Ik
denk dan aan bedragen van
500 tot 800 per jaar. Iemand
die dus het ongeluk heeft om
meerdere malen in het zieken
huis te worden opgenomen
hoeft toch niet méér bij te be
talen dan dat maximale be
drag aan eigen risico".
Daarnaast zouden er voor
noodgevallen (mensen die dat
eigen risico toch niet kunnen
betalen) ook noodfondsen
moeten komen.
Ook wil het CDA-Kamerlid
verzachtende maatregelen in
de premies voor mensen met
de laagste inkomens en de
meeste kans op ziekenhuis-be
zoek. Dat geld moet solidair
worden opgebracht door de
andere premie-betalers en
door de werkgevers, die im
mers een flink voordeel beha
len als er ƒ470 in het zieken
fonds bezuinigd wordt. De
werkgevers betalen namelijk
de helft van de ziekenfond
spremie en als er 470 minder
uitgegeven wordt, bespaart
dat de werkgever 235 miljoen
aan premies. Lansink wil dat
de werkgevers „pakweg de
helft van dit onverwachte
voordeel" op een of andere
manier terugsluizen naar de
verplicht verzekerden.
Al met al denkt hij dat het
invoeren van deze nieuwe ver
zekering de ziekenfondspa
tiënt méér kostenbewust
maakt. Wat dat betreft is dit
plan pas de eerste stap op een
lange weg, want als het aan
het CDA ligt komen er ook
eigen risico's voor de tandarts
en later wellicht ook de fysio
therapeut en de geneesmidde
len.
Lansink: „Het huidige sys
teem van ziektekosten dreigt
volstrekt onbetaalbaar te wor
den en bevat geen prikkels
voor een terugdringen van
vaak overbodige verrichtin
gen. De huidige lappendeken
van verzekeringen kent te
weinig solidariteit tussen de
verschillende verzekerden.
Een toegankelijke en toch
beheersbare gezondheidszorg
vergt een volksverzekering,
waarbij een stuk eigen ver
antwoordelijkheid wordt ge
dragen en eigen risico's wor
den ingevoerd voor financieel
draagbare en overzienbare
medische kosten. Dat blijft
dan dus niet beperkt tot het
verplichte ziekenfonds. Ook de
vrijwillige- en bejaarden-ver
zekerden, en later de particu
lier verzekerden, moeten on
dergebracht worden in die
volksverzekering met eigen
risico's".
Principe
Lansink: „Ik zeg dus: eigen
risico's, géén eigen bijdragen.
Die begrippen worden nogal
eens door elkaar gehaald,
maar hebben toch een ver
schillende betekenis. Eigen
bijdragen zijn voor iedereen
gelijke bedragen die worden
gevraagd als hulp-behoeven-
den zich tot een dokter of apo
theker wenden. Het vragen
van sommige eigen bijdragen,
zoals de beruchte knakenkaart
2,50 voor geneesmiddelen)
miskent de solidariteit tussen
zieken en gezonden en treft
vooral de zwakkeren. Een
eigen risico, een keuze-vrij
heid om een bepaald percenta
ge van gemaakte kosten zelf te
betalen, zit daarentegen in een
verzekeringsstelsel waarbij de
verantwoordelijkheid is ge
spreid over alle verzekerden".
Kortom: het invoeren van
een verzekering met eigen ri
sico voor de eerste twee dagen
in het ziekenhuis is de eerste
stap op weg naar een volks
verzekering, waarbij men ook
voor het bezoek aan de tand
arts, de apotheek en dergelij ke
een eigen risico zal moeten be
talen, net zoals dat nu in de
particuliere verzekering nor
maal is.
Zwaksten
Daarom vindt Lansink het
CDA-VVD-voorstel ook een
principiële zaak. Als het kabi
net hiermee niet akkoord gaat,
kondigt Lansink groot verzet
aan. Het CDA zal weigeren om
dan eigen bijdragen in te voe
ren, bijvoorbeeld een vaste
bijbetaling van één of twee
tientjes voor iedere dag in het
ziekenhuis. Nee, als het kabi
net niet -akkoord gaat met het
CDA-VVD-plan, dan moet „de
hele ombuiging van 470 mil
joen van de baan".
Ook onder het eigen voor
stel zet Lansink enkele losse
schroeven: „Als blijkt dat de
effecten in de inkomens echt
onaanvaardbaar zijn, en geen
compensatie-maatregelen
voor de zwaksten mogelijk
zijn, dan moeten we er na
tuurlijk van afzien".
Het antwoord is nu dus aan
het kabinet.
it
Gamma Is
ïtie: vindt u
lsmeer,
Arnliem,
>xtel, Breda,
Den Haag,
sel,
5lO,
lenherg,
3lO,
rarden,
Nijmegen,
ild-Texel,
1, Rotterdam,
•g, Uden,
Waalwijk,
:anstad,
ir onze redactie binnenland
[T KABINET moet niet
t illusie hebben dat de
Idernemers binnen de
Irtste keren gaan inves-
len, waardoor de werk-
losheid gaat dalen.
Investeringen komen pas los
Ide ondernemer weet dat hij
V produkt kwijt kan, bij-
fcrbeeld doordat hij goedko-
T is dan de concurrentie,
pbetering van de produkti-
leit biedt daarvoor moge-
fheden. Als premier Lub-
I- met zijn uitspraak - dat
I ondernemers nu aan zet
bedoelt dat zij aan de
■g moeten om dat te berei-
It dan heeft hij het bij het
ï'to eind. En dat gebeurt
V. Maar de weg naar nieuwe
■«gelegenheid is lang. Lub-
s zal geduld moeten heb-
o reageert ir. W. ter Hart,
Batter van de werkgevers
metaal- en elektrotech-
|™e industrie (FME), op uit
loken van kabinetsleden dat
■werkgevers nu aan de beurt
omdat hun lasten met
Barden guldens zijn ver-
■inv Wlllen we nu eigen-
we willen de concurren-
Positie ten opzichte van het
■Mland verbeteren. Dat
P Je niet alleen door te in-
fteren", zegt Ter Hart De
pa. ot liever, de kosten per
■Si pro<?ukt, zijn hierbij
Ij nSrÜke factor. Als we
Luteal uitgaan van een
ffoeld aandeel van de
P osten in de totale kosten
Tfpnt1 produk' van veertig
f en we de produktivi-
JL,(nnen verdubbelen, kan
Peilen met 20 procent naar
phodox
E1 bat kan echt. Daarvoor
TL, Je richten op de ar-
lwlamsatie zelt N°ë veel
I: in h 'g managers hebben
El a: n laten' Zil hangen te-
Ie ri i orthodoxe Wes-
ri„,,sf van bedrijfsvoe-
|en J:In sommige sec-
ïvwduhK1Jin bedriifstak is
P'Vitrit n Hmg Van de pr°"
■toen n dl§ om het op te
ld rje ,tegen bijvoor-
en het Verre Oos-
pleidooi
fede FME-voorzitter
I "et belang van loonkos-
Id li g overschat. „Ik
L'^ostenmatigirig ook
L a. maar verbetering
lam»Probuktiviteit is véél
L 8 ijker Als we de loon-
t tien procent zou-
L„"en matigen - op zich
I ntie opgave - dan zou
dat bij een loonkostenaandeel
van veertig procent slechts tot
een kostprijsverlaging van
vier procent leiden".
Ter Hart houdt een vurig
pleidooi voor de onlangs opge
richte Stichting Management
Nieuwe Stijl (MANS), waar
van hij zelf voorzitter is. De
door deze stichting gepropa
geerde stijl van bedrijfsleiden
is uit Amerika afkomstig en in
Japan volledig ontwikkeld.
„Er zit nog enorm veel rek
in de arbeidsorganisatie zelf.
Dat betekent dat je in een be
drijf van hoog tot laag op een
veel intelligentere en slimme
re manier met elkaar kunt
werken, waarbij de produktie
per onderneming veel hoger
zou kunnen zijn. Over de pro-
duktiviteit van de arbeidsor
ganisatie hoor je bijna nooit
praten. Men denkt altijd het
eerst aan investeringen".
Die komen op de langere
termijn wel, als via lagere
kosten de afzet stijgt en er
meer geproduceerd moet wor
den. Een drastische verminde
ring van de werkloosheid is
volgens hem vrijwel onhaal
baar. Alleen een forse arbeids
duurverkorting van twintig
tot dertig procent zou soulaas
kunnen bieden.
Sociale onrust
Maar wie moet dat betalen,
vraagt hij zich af. Niet de
werknemers, die hun koop
kracht te ver zien aangetast,
en evenmin de bedrijven. Al
leen Sociale Zaken ziet vol
gens Ter Hart nog heil in deze
weg, omdat daar een koppe
ling met de ambtenarensala
rissen wordt gelegd, die dan
mee omlaag kunnen.
Over de acties van de vak
beweging van de laatste tijd
zegt Ter Hart dat de sociale
onrust voor een belangrijk
deel aangekweekt is. „Een re
gelrechte aan het adres van de
heer Kok: een hoop van de on
rust had voorkomen kunnen
worden, al was dat geen een
voudige taak. Ik dacht dat we
het erover eens waren, zeker
met de industriebonden, dat de
marktsector als draagvlak
moet worden versterkt. Dan
had men voor iedereen duide
lijk kunnen maken dat ook de
collectieve sector, met name de
ambtenaren, daaraan een bij
drage moet leveren. Op dat
Ter Hart
punt heeft de voorlichting van
de vakbeweging gefaald".
Volgens Ter Hart had de
vakbeweging de schade kun
nen voorkomen. „Er zijn dui
zenden ambtenaren de straat
op gegaan omdat ze voorge
spiegeld kregen dat ze fors
moesten inleveren. Ik denk dat
een hele hoop ambtenaren,
met name degenen die onder
de loongrens zitten, in januari
zullen ontdekken dat ze er he
lemaal niet op achteruit gaan.
Dat hen dat niet is voorgehou
den vind ik gewoonweg misse
lijk".
„De solidariteit binnen de
FNV is uitermate belangrijk.
Die is voor het oog van het
kerkvolk mooi overeind geble
ven, maar niet meer dan dat.
Deze stampei is zo verschrik
kelijk overdreven. Laten we
niet gaan kermen en kanke
ren. We hebben het nog ver
domd goed, ook de ambtena
ren".
Ter Hart denkt niet alleen
dat lagere overheidsuitgaven
het tij kunnen keren, wellicht
zullen de ondernemingen die
met minder personeel maar
met meer machines hun toege
voegde waarde halen, bij moe
ten springen. Daarmee komt
hij in de buurt van ideeën bin
nen de vakbeweging om niet
langer het aantal werknemers
en zijn loonsom als grondslag
voor de premieheffing te ne
men.
Hij proeft bij de vakbewe
ging - en dan in het bijzonder
de industriebonden, waarmee
hij zaken doet - begrip voor
zijn ideeën over produktivi-
teitsverbetering, flexibele ar
beidstijden, en zelfs voor het
plan om een deel van het inko
men afhankelij k te maken van
het bedrijfsresultaat vindt hij
een oor.
Over het overleg voor een
nieuw industriebeleid tussen
met name de Industriebond
FNV en de werkgevers wil hij
overigens niets kwijt. Eind vo
rig jaar lanceerde hij het idee
een deel van het inkomen van
de werknemer te koppelen aan
het resultaat van zijn bedrijf.
Het past in de nieuwe mana
gementstijl waarbij betrok
kenheid en inzet sleutels zijn
tot grotere produktiviteit en
uiteindelijk winst. Daar moet
iedereen dan in mee kunnen
delen, aldus Ter Hart.
Hij erkent dat het risico er
inzit dat er niets te verdelen
valt, maar dan weet de werk
nemer in elk geval dat de kans
dat hij zijn baan houdt groter
is. Daar heeft hij immers via
zijn wisselend inkomen voor
ingeleverd. Het vaste inko-
mensdeel is daarbij uiteraard
voldoende om rond te komen.
Voor manipulatie van het
bedrijfsresultaat ten gunste
van bijvoorbeeld de aandeel
houders is hij niet bang. De
nieuwe werkwijze staat of
valt met inzet en betrokken
heid van de medewerkers. Als
de directie laat blijken niet
meer dan een zetbaas van de
kapitaalverschaffers te zijn,
dan kun je management nieu
we stijl ook wel vergeten, al
dus Ter Hart.
Een van de eerste resultaten
van het ondernemen nieuwe
stijl moet de flexibele arbeids
tijd worden, waarbij niet lan
ger van de traditionele werk
week wordt uitgegaan, maar
van een jaarlijkse arbeids
duur. Voordeel is dat de ma
chines kunnen draaien wan
neer er werk voor is en de me
dewerkers geen duur over
werk hoeven te doen. Een
doorbraak, vastgelegd in het
akkoord dat werkgevers en
werknemers in de metaalin
dustrie begin dit jaar bereik
ten.
In enkele bedrijven wordt
thans gestudeerd op de toepas
sing van flexibele werktijden.
De resultaten moeten ter
goedkeuring worden voorge
legd aan werkgevers en werk
nemers. Op 1 januari 1985
moet er een kaderregeling
zijn. Is die er niet, dan is de
vijf procent arbeidstijdver
korting die is overeengeko
men, van de baan. Hij ver
wacht overigens niet dat het
zover zal komen.
Door Hella Piek
WARSCHAU - Deze
week was het twee jaar
geleden dat in Polen de
staat van beleg werd af
gekondigd.
Weliswaar werd de staat
van beleg afgelopen zomer of
ficieel opgeheven, maar veel
Polen vinden dat ze nog steeds
„in staat van oorlog" zijn met
hun regering. Deze Polen zijn
niet ontvankelijk voor de ver
zoenende geluiden van het re
gime, blijven trouw aan hun
droom over Solidariteit en zijn
uiterst cynisch over het be
staande-systeem.
Het regime blijft echter vol
houden dat de staat van beleg
het enige realistische alterna
tief was voor de 'anarchie'
veroorzaakt door Solidariteit,
en de dreiging van een Russi
sche interventie. Zelfs nu kan
dat argument nooit helemaal
van de hand worden gewezen.
De staat van beleg, zo verze
kert het regime, heeft 'de rust'
hersteld en de weg geopend
voor oprechte hervormingen.
Nadat Solidariteit was verbo
den, zijn nieuwe vakbonden
opgericht. In vertrouwelijke
gesprekken geven regerings
functionarissen toe dat de be
langstelling voor de nieuwe
bonden nog steeds bedroevend
klein is, maar tevreden laten
ze erop volgen dat minstens
60% van de mensen die lid zijn,
voorheen lid was van Solidari
teit, zij het dat geen van de lei
ders van het verboden vakver
bond naar de nieuwe vakbon
den is overgelopen.
De regering put verder eni
ge tevredenheid uit het ver
loop van de recente raadple
gingen inzake de voorgeno
men prijsverhogingen. Met
name van de nieuwe vakbon
den was de respons groter dan
'verwacht. Het is echter niet
duidelijk of het de kritiek van
het publiek of zenuwen van de
kant van de regering de reden
zijn dat de prijsverhogingen
zijn uitgesteld tot volgend
jaar.
Over de parlementsverkie
zingen die normaal gesproken
volgend jaar gehouden zouden
moeten worden, wordt van of
ficiële zijde al een tijdje ge
zwegen. De bedoeling is om
een nieuwe kieswet te intro
duceren die meer kandidaten
toestaat en wellicht zelfs ver
schillende programma's. Maar
voorlopig lijkt generaal Jaru-
zelski slechts bereid de stem
ming af te tasten in de ge
meenteraadsverkiezingen die
staan gepland voor volgend
jaar april.
Hoezeer de samenleving in
Polen op zijn kop staat, blijkt
wel uit een uitlating van een
lid van de regering die zei dat
het een groot succes zou zijn
als slechts 70 of 80% van de
kiezers ging stemmen. Dat zou
immers aantonen dat de Po
len, in tegenstelling tot andere
Walesa radioverslag..^
communistische landen, de
verkiezing van hun vertegen
woordigers niet met 99% van
de stemmen hoeven goed te
keuren.
Maar zelfs als men toegeeft
dat de Polen met en zonder
staat van beleg nog altijd meer
vrijheid hebben dan hun com
munistische buurlanden,
wordt het steeds moeilijker
om in te zien hoe het Poolse
regime vrede kan sluiten met
een samenleving die onderling
ernstig verdeeld is, maar des
alniettemin weinig vertrou
wen heeft in de bestaande or
de.
Mieczeslaw Rakowski, de
Poolse vice-premier, zegt tel
kens weer dat er zoveel lagen
in de Poolse 'realiteit' zijn dat
een buitenlands bezoeker er
verkeerd aan doet zich op de
publieke uiting van enkele ge
polariseerde politieke opvat
tingen te concentreren. Toch
ging hij zelf afgelopen zater
dag naar de scheepswerf van
Gdansk waar Solidariteit
werd geboren, terwijl Lech
Walesa in een nabijgelegen
kerk luisterde naar het radio
verslag van de uitreiking van
de Nobelprijs in Oslo.
Dit keer hoefde Rakowski
slechs een klein groepje par
tijleden toe te spreken op de
scheepswerf. Hij zei: „We hoe
ven ons niet te schamen voor
13 december.die dag begon
een mars naar een crisis-vrij
Polen. Miljoen mensen konden
eindelij k weer vreedzaam
naar hun werker werden
voorwaarden gecreëerd voor
een effectieve manier van
werkenvrede en rust keer
de terug in de miljoenen Pool
se huizen en de politieke gok
kers, met hun beschermers in
Londen, Parijs en Bonn, kun-
Rakowski
'realiteit'.
nen die vrede niet verstoren.
Ze voeren een hopeloze strijd
tegen het socialisme en zijn
aanhangers."
Uiteraard is Polen niet keu-
rig opgedeeld in aanhangers
en tegenstanders van de be
staande orde. Aan de kant van
het regime zitten leger en par
tij. De hoge officieren, inclu
sief de generaals die rege
ringsfuncties bekleden, zijn
tevens hoge partijleden. Maar
het leger dwingt nog steeds
veel meer respect af dan de
partij. Op de vraag wie het
land nu echt bestuurt, ant
woordde een burgerlid van de
regering: „Jaruzelski." En hij
voegde eraan toe: „In zijn hoe
danigheid van hoofd van het
leger,"
De partij, ernstig verzwakt
tijdens het bestaan van Soli
dariteit, blijft een ongrijpbare
grootheid in Polen. Aan de top
zitten nauwelijks krachtige fi
guren en als geheel manifes
teert de partij zich bepaald
niet als de 'leidende kracht'
waar de communistische leer
om vraagt. Vooral partijleden
in de lagere regionen wordt
verweten dat ze Jaruzelski's
economische hervormingen en
pragmatischere aanpak sabo
teren.
Naar verluidt is de partij
bezig nieuwe mensen aan te
trekken. Volgens een katholie
ke intellectueel kan dit niet al
te moeilijk zijn. „Tenslotte is
het in Polen nog steeds zo dat
lidmaatschap van de partij of
het priesterschap de enige ze
kere wegen naar invloed en
promotie zijn", merkte hij op
met een cynisme dat bijna ka
rakteristiek genoemd mag
worden voor het Poolse volk.
Deze intellectueel deelde de
officiële opvatting dat Solida
riteit in 1981 de grenzen van
het mogelijke aan het over
schrijden was. „Misschien dat
het invoeren van de staat van
beleg het beste is dat generaal
Jaruzelski ooit gedaan heeft",
zei hij. Maar daarna heeft hij
de ene fout op de andere ge
stapeld. „Als dit regime in de
Sahara zou regeren, zou er
spoedig geen korrel zand meer
over zijn."
De bisschoppen aanvaarden
over het algemeen dat gene
raal Jaruzelski alleen beïn
vloed kan worden door met
hem samen te werken, zowel
in kwesties die direct met de
kerk te maken hebben zoals
godsdienstonderwijs, kerken
bouw en sociale problemen,
als op het veel ruimere gebied
van economie en mensenrech
ten.
De economische en sociale
adviesraad, opgericht door de
Poolse primaat, kardinaal
Glemp, lijkt tot de conclusie te
zijn gekomen dat de autoritei
ten niet hoeven te proberen
een brug naar de Poolse sa
menleving te slaan met orga
nisaties als Pron, de beweging
voor nationale redding. Vol
gens de adviesraad heeft dat
totaal geen zin. De enige rea
listische benadering is volgens
de raad de weg van praktische
samenwerking. De raad heeft
hoge verwachtingen van de
landbouwstichting die bin
nenkort ten behoeve van de
boeren wordt opgericht met
behulp van westers geld en het
bedrag dat Walesa gekregen
heeft voor de Nobelprijs. Ver
der pleit ze voor meer particu
lier ondernemerschap in de
industrie, waarbij ze aanvoert
dat dit en het opheffen van de
westerse economische sancties
het land uit zijn economisch
moeras kunnen trekken.
Copyright The Guardian/ De
Stem
