Mensenrechten: breed en moeilijk veld
ITEM
UTERDAG 3 DECEMBER 1983
W5
Di
'E WERELD beschikt
35 jaar over een
Universele Verklaring
^treffende mensenrechten. Op
10 december 1948 ging de
I algemene vergadering van de
Verenigde Naties akkoord met
I gen reeks van rechten, waarin
respect voor elk individu tot
|ui[drukking werd gebracht. De
verklaring diende tevens als
ontwerp-verdrag, dat door
staten kon worden
I geratificeerd. Nu, 35 jaar later,
hebben 60 van de ongeveer 150
Istaten in de wereld dat verdrag
ondertekend.
rrsrt-,
H Menselijk
Nadruk
Meting
W^ESTRai!'TWt
S0N ACTOS
DE 1-0$ DETEMlOojV^UctQtt
V EL JulCIO A Los
LA DiGhiDAO
TT
SÉ&iiÉ.v
73i
Steun
Basis
Sanctie
Opvoeding
Geduld
W4
t
|Hij heeft die weerzin
gebracht in een van
Itten.
rt:
llij'fce jager jaagt uit
terd is moorden een
lal precies zoals ik er
fis een omgekeerd pro-
f jacht bedrijft. Sport?
mogelijkheid kan ik
pk wil niet zeggen dat
vlieg doodslaan maar
Ban ook erg genoeg.
blijk voor afgrijselijke
Jtaan als je zoiets zegt.
(varken en ik weet dat
eien geslacht worden,
pesten almaar het eeu-
ven en oude-dagsver-
Inatuurlijk vinden wij
Vergeten daarbij dat
[>or ons opknapt."
'Het bordje' schreef
(sonnet dat begint met
pels:
fep: 'Eet je bordje leeg!'
f te worden die mij zeer
fie.
of Kees Stip als kind
1st.
I zoals de meeste ouders
lijn goede moeder datje
Is moest eten. Als ik zei:
Vel eens soep van een
(dan kreeg ik dat niet
niks in'.
luders dwingen de kin-
|d leeg te eten. Ik denk
pver. Als ze niet eten
pzelf wel honger. Men-
ophouden met te zeu-
iinderen die nog niet
|n maar toch móéten. Je
nken: als ze voor de te-
I hangen krijgen ze van-
p. Volgens mij moeten
naar bed omdat die
Ijk rust willen hebben."
Imand die ervan uitgaat
lereld tamelijk veel rot- j
paar dat je moet begin-
alle mensen aardig te
bijkomende doodsoor-
|e belangrijkste oorza-
de 'status epilepticus',
elinge dood en verdrin-
Jie keer meer dan het al-
(gemiddelde).
les heeft er toe geleid,
edische wereld de laat-
het verschijnsel epilep-
al zijn gevolgen ge-
rder is gaan bekijken,
kennis dat hij korter te
eft dan anderen maakt
langen van de patiënt
st alle angst, intensief
en zoveel mogelijk te
heel begrijpelijk,
nnen: „Daarom moet
rlichting aan artsen en
sen rond epilepsiepa-
uitgaan van de gedach-
ezorgdheid normaal is,
ms niet gewenst. Iedere
eemt risico's naar het
ld van anderen in zijn
ng. Een epilepticus kan
t, want dat voorbeeld is
omdat elk geval anders
;espreksgroepen kan M
lede-patiënten ervarin-
wisselen.
de andere kant mag de
rlener ouders geen risi-
dringen die zij hun kind
llen laten nemen. En nog
n zuinig met hinderlijke
ïeidsmaatregelen. Van de
patiënten in ons land lo-
„j.000 nauwelijks meer j
>p een ongeval dan niet
ten. De meesten kunnen
reizen. Zorg dat ze een
h paspoort of een SO»"
bij zich dragen, zocja
iders bij een aanval we-
at ze moeten laten e
zwemmen is altijd toe*
ïodig. Bij andere wate
n moet de patiënt ee
gsvest en geen zwem^e
1. Vissen kan hij a'
op veilige afstand van at
rand blijft. In de woning
wat aanpassingen do
voorkomen dat de pa tie
aanval hard valt, m3j
k wel dat er huiten
g ook geen voorziening
ïijn persoonlijke vei 8
s gediend met een g
neestal meer kwaad
De voorzichtigheid is
;r van de dooie diendei
e wil dat vandaag de
ijn, of je nu epilepsie
lent of niet".
Illlllllllll
Door Jan van de Ven
Heeft de mensenrechten-verklaring
uitwerking gehad op leefomstandig
heden van mensen? Op dit moment
worden nog steeds veel mensen ge
mangeld tussen idealisme en cynis
me. Menslievende organisaties heb
ben het drukker dan ooit met het mo
biliseren van de massa tegen misda
dige ingrepen op de rechten van de
mens.
Kort na het einde van de tweede wereldoor
log had de hele wereld de buik vol van mens
onterende praktijken. De wereldleiders van
toen vonden de tijd rijp om niet alleen de vol
ken samen te smeden in een orgaan als de Ver
enigde Naties. De goede wil kon nog beter wor
den uitgedrukt in een universele verklaring
over mensenrechten.
Was er werkelijk een betere wereld aange
broken? De mens van 1948 peurde zijn positie
ve instelling uit het negatieve van een wereld
brand. Hij legde zijn goede wil als volgt neer:
Een ieder heeft recht op leven, vrijheid en
onschendbaarheid Van zijn persoon;
Niemand zal in slavernij of horigheid
worden gehouden. Slavernij en slavenhandel
in iedere vorm zijn verboden;
Niemand zal onderworpen worden aan
folteringen, noch aan wrede, onmenselijke of
onterende behandeling of bestraffing;
Niemand zal onderworpen worden aan
willekeurige arrestatie, detentie of verban
ning.
Uit dertig artikelen spreekt een medemense
lijkheid, die nooit eerder zo op papier was ge
steld. In toonaangevende landen van het wés
ten warén al wel voor eigén burgers bepaalde
mensenrechten in de wetgeving opgenomen.
Voor die landen betékende de universele ver
klaring veelal een herhaling van wat reeds als
menselijk werd ervaren. In 1948 ging het erom
elke bewoner van deze aarde bescherming te
bieden met een nimimale vorm van menselijk
heid.
Wie het eens is met de doelstelling van een
verdrag neemt zich voor het doel te verwezen
lijken of niet te schenden. Maar het zou niet te
recht zijn te veronderstellen, dat het met nale
ving van de mensenrechten -nu 60 staten die
rechten onderschrijven- een stuk beter gaat
dan 35 jaar geleden. Zo simpel ligt het niet.
Dick Oosting, directeur van Amnesty Inter
national Nederland en volkenrechtjurist, stelt
dat mensenrechten vooral in de beginperiode
een abstract geheel waren. Staten deden er
niets mee. De bevolking voelde zich niet geroe
pen er een beroep op te doen. Pas de laatste
tien jaar beginnen die rechten, inmiddels in al
lerlei verdragen verder uitgewerkt of aange
vuld, te leven. Mensen willen naleving, komen
in opstand bij schendingen.
De behoefte aan een menswaardig bestaan
wordt op talloze manieren tot uiting gebracht.
Wie kent niet de Dwaze Moeders van Argenti
nië. Vrouwen, die protesteren tegen verdwij
ning van mannen en zonen. En in onze con
treien operen kerkelijke en vakbondsorgani
saties, een Amnesty International, die elk hun
eigen onderwerpen hebben om nadruk op te
leggen. Zij nemen het Vooral op voor mensen,
die in andere staatsvormen leven dan de onze.
Oosting van Amnesty vertelt, dat zijn orga
nisatie zich op enkele rechten concentreert. Zij
neernt het op voor mensen, die willekeurig in
de gevangenis zijn gegooid, omdat zij bijvoor
beeld een eigen mening erop na houden en om
dat hen geen eerlijk proces te wachten staat.
Zij neemt het op tegen marteling en doodstraf.
Die straffen worden als mensonterend erva
ren.
Amnesty heeft het razend druk met het in
bescherming nemen van mensen. Was de aan
vaarding van de Universele Verklaring dan
niet een klucht? Volgens Oosting hoeft de
mensheid nog niet te wanhopen. Het bekend
zijn van schendingen en het protesteren erte
gen wil niet zeggen, dat het respect voor het
individu'op dit moment geringer is dan 35 jaar
geleden.
Er valt over verbetering of verslechtering van
het bestaan niets te zeggen. Beschermers van
onderdrukten hebben wel geprobeerd het na
leven van mensenrechten te meten. Het bleek
een onmogelijke opgave. Het complex van
rechten is zo groot en wordt nog immer groter.
Zelfs staten, die het beste met de mens voor
hebben, kunnen falen.
Om verwarring te voorkomen richt Amnes
ty zich op schending van enkele klassieke
grondrechten. Rechten, die klassiek zijn van
wege hunjouderdom in landen van de westerse
beschaving. Maar er zijn ook nog sociale en
economische rechten, die bij naleving in hoge
mate bijdragen aan de menswaardigheid van
het bestaan.
Posting is blij, dat velen nu voor zichzelf en
hun omgeving opkomen. Vanuit betrokken
heid kan men werken aan verbetering. Om het
bij Amnesty te houden, de organisatie organi
seert niet slechts schrij fa vonden voor mensen,
De wereld lijkt aan
mensenrechten ten onder te
gaan. De verdediger van die
rechten put uit vele potjes.
Zodra ergens menselijke
problemen aan de orde
worden gesteld, valt de term
mensenrechten.
Voortdurend zijn die
rechten in het geding.
Als er een rechter is, die
de problemen beoordeelt
dan bestaat er een algeheel
gevoel van; we doen iets.
Lang niet altijd staat er bij
gewelddadigheid tegen de
mensen een rechter klaar.
Protesteer tegen toestanden
in Zuid-Amerika. Kom in
opstand tegen
onmenselijkheden in een
ander zuidelij k deel van de
wereld. Het blijft bij
luchtgeven aan gevoelens,
want niemand schijnt iets te
kunnen doen.
Voor een deel is het gevoel
van machteloosheid terecht.
Verklaringen, resoluties,
verdragen, die tot stand
komen binnen de Verenigde
Naties komen voort uit een
'wereldgeweten'. Uiting
geven aan dat geweten is
een zaak van de lidstaten.
Maar als lidstaten zich
uitspreken over
bijvoorbeeld
mensenrechten, kan geen
mens een appel op die
rechten doen bij schending.
Om nood te klagen hoort
er een onafhankelijke
rechter te zijn. Voor gewone
burgers ontbreekt de
rechter. Binnen de
organisatie van de
Verenigde Naties is er een
voor staten: het
internationale hof in Den
Haag. Daarvoor klagen
staten andere staten aan bij
schending van hun rechten.
Wil een burger zijn nood
klagen over schending van
VN-verdragen dan zal hij
een beroep moeten doen op
de volksvertegenwoordiging
van zijn land om langs de
zeer lange en onzekere
politieke weg iets te
ondernemen. De burger kan
zich ook aansluiten bij een
organisatie als Amnesty
International en van daaruit
werken aan een betere
wereld. Ook deze weg vergt
veel tijd.
Helemaal zonder rechter
staat het individu niet. Er
bestaat ook nog een
Europees verdrag tot
bescherming van de
mensenrechten. Wie over
uitvoering van dit verdrag
klachten heeft kan -in grote
lijnen- terecht bij de rechter
in eigen land als dat land het
verdrag heeft geratificeerd.
Nederland ondertekende
het in Rome gesloten
Europese verdrag. Een
Nederlander stapt bij
onenigheid naar de rechter
en als hij geen
genoegdoening krijgt kan
hij zij n klacht voorleggen
aan de commissie, die zich in
Straatsburg bezighoudt met
controle op naleving van dit
verdrag.
De gang naar Straatsburg
is geen eenvoudige. Sinds
kort kan men echter ook
terecht bij de rechter van de
Europese Gemeenschap. Dus
voor klachten over het niet
voldoende naleven van het
verdrag dat'door de Raad
van Europa is gesloten kan
men terecht bij een rechter,
die uitsluitend over het
recht van de Europese
Gemeenschap oordeelt.
Deze stap is mogelijk
geworden, doordat de ÈG
het Europese verdrag inzake
mensenrechten tot eigen
recht heeft verklaard.
Mensdom nog
steeds
onmenselijk
ürC,LïrAM0S *1-
1
1 V;
De Dwaze
Moeders van
Argentinië
protesteren
tegen de ver-
dwijing van
mannen en
zonen. - fotoap
Protesten
tegen schen
dingen van
mensenrech
ten blijven
nodig.- fotoanp
faltert
die in hun land wegens een eigen mening zijn
opgesloten. Ze richt niet als aanvulling de aan
dacht op moorden en verdwijningen. Het werk
van Amnesty omvat een veelheid aan bezighe
den.
In eigen land zal Amnesty de regering aan
dacht vragen voor een breed veld van rechten.
Wij zijn tenslotte al heel ver in de wil om res
pect voor de mens tot uiting te brengen. Van de
regering mag een voorbeeld worden gevraagd.
Als zij in contact treedt met regeringen van
andere landen zou de erkenning van die veel
heid van rechten in praktijk gebracht moeten
worden.
Lichtend voorbeeld zijn, zo erkent Oosting,
wil echter niet zeggen, dat anderen zelfde
ideeën is op te leggen. In het contact met lei
ders van andere staten zal diplomatie een rol
spelen. Er staan meer belangen op het spel.
Contact met andere staten houdt veelal in, dat
economische overwegingen daarin van door
slaggevend belang zijn.
In het rijtje van noodzakelijkheden mag
echter nastreven van menselijkheid geen laat
ste plaats innemen. Oosting heeft het gevoel,
dat de Nederlandse regering pleitbezorgster
van mensenrechten wil zijn. Maar in de prak
tijk blijkt dit onderwerp van het geringste be
lang. Amnesty tracht in een voordurend tegen
spel aandacht voor de mens vast onderdeel van
het internationale verkeer te doen zijn.
Van geheel ander niveau is het werk van Am
nesty in landen waar regelmatig klassieke
rechten worden geschonden. In die landen
geeft men steun aan groeperingen, die opko
men voor zichzelf en medeburgers. Om een
voorbeeld te noemen, de Dwaze Moeders
mochten op medewerking van Amnesty reke
nen. De Dwaze Moeders kwamen met gevaar
voor eigen leven op voor landgenoten. Hun
streven naar menswaardigheid kreeg steun.
Waar mensen het nog heel gewoon vinden,
dat politie willekeurig ranselt en zonder vorm
van proces opsluit, omdat het nu eenmaal al
tijd is gebeurd en men niet anders weet, zal
Amnesty haar best doen om de primaire regels
van de Universele Verklaring onder de aan
dacht te brengen. Tactvol krijgen onwetenden
te horen welke opvattingen over de mens in
een groot deel van de wereld leven.
Volgens Oosting is het belangrijk, dat in een
land vanuit de bevolking tegen onmenselijk
heden wordt geageerd. De bevolking dient
haar leiders tot andere gedachten te brengen.
Middels bewustwording van de bevolking zal
de toplaag van een land sneller tot verbetering
van omstandigheden overgaan. Druk van bui
tenaf, hoe belangrijk ook, heeft nauwelijks
verbeterend effect. De buitenwacht beschikt
immers niet over sancties.
Het werk aan de basis en de druk van bui
tenaf veroorzaken in onze dagen de golf van
protesten tegen schendingen van de menselij
ke rechten. Het bewustwordingsproces komt,
aldus Oosting, nu pas goed op gang, En het
vraagt nog heel veel tijd voordat een algehele
verbetering van de individuele leefomstandig
heden intreedt.
Mogelijk kunnen staten elkaar op dit punt
toch wel opvoeden als zij gebruik maken van
onderlinge economische gebondenheid. De
band van geld en goederen maakt het nemen
van sancties tot een reële dreiging, die de func
tie van stok achter de deur kan vervullen. Is
het niet zo, dat in Europa het bestaan Van de
Europese Gemeenschap een eind heeft ge
maakt aan de 'stammenoorlogen'? Zoals het er
nu uitziet maakt de economische band het voor
landen als Duitsland, Frankrijk, Engeland on
mogelijk elkaar met wapens te bestrijden. De
onderlinge afhankelijkheid zet aan tot ver
broedering en elkaar opvoeden.
Dick Oosting beschouwt de economische
band en het middel óm deze band tijdelijk of
langdurig te verbreken als een effectief wapen
om landen tot nadenken over de rechten van
de mens aan te zetten. Maar, bij overweging
om dit wapen te hanteren zal een staat vele za
ken tegen elkaar afwegen. Kan een geknechte
bevolking aan een boycot worden onderwor
pen als dat een verslechtering van de toestand
inhoudt? Kan een regering van het noordelijk
halfrond schoolmeester spelen over mensen
van het zuidelijk halfrond?
Een moeilijke zaak. In het economische ver
keer tussen bijvoorbeeld noord en zuid neemt
het zuiden al een ondergeschikte positie in
Enigerlei sanctie treft de bevolking in het zui
den direct. En zijn wij wel brandschoon? Als
het noorden met het zuiden over mensenrech
ten in dialoog is, zal het noorden op basis van
gelijkwaardigheid kritiek van het zuiden moe
ten slikken. Hier aanmerkingen over het nale
ven van klassieke rechten, het zuiden zal ko
men met aanmerkingen over naleving van so
cial e rechten.
Als jullie het zo goed weten, zal het zuiden
zeggen, waarom werken jullie in slechte tijden
buitenlanders het land uit? Zijn mensen uit
landen rond de Middellandse Zee alleen nuttig
in goede tijden? Kritiek hebben, meent Oos
ting, vraagt om het kunnen accepteren van
kritiek. Zo voedt men elkaar op. Zo valt op den
duur verbetering te verwachten in de positie
van de enkeling.
Het moeizame proces om de mens overal ge
woon mens te laten zijn vergt geduld en heel
veel tijd. Menselijk is het streven naar snelle
veranderingen. Wie aan een project werkt, wil
nog voor zijn pensionering resultaat van zijn
inspanning zien. Bij een organisatie als Am
nesty International heeft Dick Oosting niet
meer de drang naar de meetbare verandering.
Bewustwording kan langer dan een mensenle
ven duren.
De meeste activisten zouden met het werk
ophouden als ze geen spoor van erkenning kre
gen. Oosting prijst daarom vervolgden, die zo
nu en dan blijk van leven geven. Vervolgden
schrijven over hun dankbaarheid voor de aan
dacht en sporen aan het geven van aandacht
voort te zetten. De schaarse brieven gaan als
een aansporing van hand tot hand. Ze verdrij
ven de moedeloosheid bij een gigantisch kar
wei. Zo groeien we mogelijk naar een betere
Wereld VOOr iedereen
