UITBLAZEN
Europa als oude-
dags- voorzien ir»q
even..L
KAMER:
President
Kennedy
Europa, Europa!; Europa?
Straaljagers
voor Turkije
Is Hoekzema
regeermoe?
'Stef en ik'
blijven in
café hangen
Plaatsver
wel op be
Bedroeven
DINSDAG 22 NOVEMBER 1983
3DMMT-
ACHTERGROND
PAGINA 5
Dachau
Moskou
Haags
hoogstandje
AGENDA
Scheurtjes
Duitsland
Ondanks alles zorgt Wehkamp dat de bezorging gewoon
doorgaat. Ook bestellen is geen probleem.
Meer telefonistes dan ooit (60!) zitten zeVen dagen per week
ochtends half negen tot 's avonds tien voor u klaar.
Jit zijn onze telefoonnummers;
05230-17123 of 038-973444. lfwOllICCIlVip
nlNSDAG 22 N(
Taiwan-ord
redt werk
voor 5400 i
Ziekenfon
toch prem
voor oudei
WIM KOCK
BIJNA iedereen heeft
er al over geschreven
hoewel het pas van
daag 20 jaar geleden is dat
in Dallas president Ken
nedy werd vermoord. Dat
ik nog precies weet waar
mee ik bezig was toen ik
hoorde van de aanslag op
Kennedy komt vooral ook om
dat ik met die vraag in allerlei
vormen al zo dikwijls ben ge
confronteerd. In een constate
rende vorm kwam ik hem al te
gen in een van de eerste ge
denkschriften die over Kenne
dy werden gepubliceerd:
„Overal ter wereld zijn er mil
joenen mensen die zich voor al
tijd zullen herinneren wat ze
deden toen ze hoorden van de
aanslag."
'Niet dat de aanslag in Dal
las op zichzelf geen indruk
maakte. Het was een schok, een
gevoel alsof je rechtstreeks en
persoonlijk geraakt werd. Het
bericht had ook iets vaag-drei-
gends. Het kan dus heel goed
zijn dat ik me voor altijd zou
hebben herinnerd waarmee ik
doende was toen enz. enz., zón
der dat ik er de afgelopen twin
tig jaren van tijd tot tijd aan
werd herinnerd dat me die
vraag kon worden gesteld.
President Kennedy was ove
rigens ook de enige politicus
die mij ooit echt bang heeft we
ten te krijgen. Ten tijde van de
Cubaanse rakettencrisis hield
ik het internationale gebeuren
niet zo intensief bij. Als stads
verslaggever had ik mijn han
den vol aan dingen die dichter
bij m'n bed gebeurden. Ik her
inner me dat ik na een late
dienst, thuis nog een biertje
drinkend, de radio aanzette. Ik
herkende direct de stem van
president Kennedy, anders had
ik misschien de 'spreker' weg
gedraaid voor een muziekje,
want daar was het me om be
gonnen. Ik dacht niet aan de
rakettencrisis.
Ik viel midden in de be
faamde rede waarin Kennedy
de blokkade van Cuba en de
aanhouding van Sovjet-schepen
aankondigde en zijn confronta
tiepolitiek met Kroestjev verder.'
toelichtte. De climax van wat
later de dertien dagen in oktober
zou worden genoemd was be
gonnen. De ernst van de crisis
overviel me door de woorden
van Kennedy en het plotselinge
besef van wat de uiteindelijke
consequentie zou kunnen zijn,
maakte me letterlijk misselijk.
Reserve
Ik herinner me nog met
hoeveel reserve John F. Kenne
dy hier in Nederland werd be
groet als presidentskandidaat.
Hier regeerde en sprak nog de
eerste na-oorlogse generatie po
litici en journalisten. Goed, de
nog katholieke Volkskrant had
al zijn Henri Faes, maar die be
schouwde zich dan ook als 'een
vernieuwer', zo las ik toevallig
een dezer dagen in een inter
view met deze oud-journalist.
Veel beschouwingen hadden
de toon van iemand die zijn
hart vasthield voor een wereld
waarin Amerika geleid zou
worden door een ontstuimige,
onorthodoxe en vooral 'onerva
ren jongeman'. De nagalm van
die opinie der Nederlandse wij
zen viel zondagavond nog te
beluisteren na de Kennedy-do-
cumentaire die Veronica-tv uit
zond: de Kennedy's waren jon
gens die eigenlijk niet goed wis
ten hoe ze met nette oudere he
ren moesten omgaan.
John F. Kennedy overwon
de 'oude mannen' en werd de
held van een hele generatie
waartoe ik mezelf ook rekende.
Ik geef toe dat ik tamelijk kri
tiekloos was in mijn 'bewonde
ring, overweldigd door de reto
riek van de president, Churchil-
liaans en toch eigentijds (toen). 5
Ik vond Kennedy alleen maar
minurnminim
JFK: hoop en verwach
ting. - FOTO ARCHIEF DE STEM
in statistische zin jong. Hij was
de jongste president die Ameri
ka ooit heeft gehad. Oké. Niet
temin was de eerste wereldoor
log nog aan de gang toen hij ge
boren werd (1917). Hij was 42
toen hij het presidentsambt
aanvaardde. Ik vond dat - toen
in elk geval - niet wat je noemt
jong.
Verwachtingen
Net als zoveel anderen las ik
ademloos de boeken van Ken
nedy's begaafde hofschrijvers:
Theodore Sorensen, Hugh Si-
dey en vooral Arthur Schlesin-
ger die de dubbeldikke, inter
nationale bestseller A Thousand
Days produceerde.
Ik geef ook graag toe dat ik
de onvermijdelijke kritiek die
later volgde en die de Kenne-
dy-mythe sterk relativeerde,
met fikse tegenzin las. Ik houd
niet van de ontluistering van de
terugblik ('achteraf is het ge
makkelijk praten') maar ik res
pecteer de historische nood
zaak ervan. Wat geen historisch
onderzoek echter zal kunnen
wegnemen zijn de hoop en de
verwachting die John Kennedy
in Washington (én Johannes
XXIII in Rome) in miljoenen
wereldburgers opwekten.
Goed, veel hoop was tevergeefs
en de verwachtingen zijn niet
uitgekomen, maar we hebben
in elk geval die hoop beleefd en
de verwachtingen gekoesterd en
dat is op zichzelf al uniek en ze
ker niet voor elke generatie
weggelegd, zo heb ik - twintig
jaar ouder inmiddels - ervaren.
Bejaarden
John Kennedy suggereerde
misschien meer dan hij liet zien
dat we niet gevangen hoeven te
blijven zitten in verstarde struc
turen. Hij preekte beweging en
vernieuwing en dat was precies
wat wij toen wilden horen. Be
weging kwam er ook en je hield
af en toe je hart vast - de Var
kensbaai, de Berlijnse crisis, de
rakettencrisis - maar er kwam
geleidelijk lijn in. De jeugd had
de toekomst.
Ik heb nooit met de Kenne
dy's gesproken zoals de oude
rotten die zondag door Veroni
ca voor de camera waren ge
haald. Nooit JFK geringeloord
zoals Luns, noch hem verwij
tend toegesproken zoals Van
Rooyen en nooit woedend ge
weest op JFK's broer Bobby
zoals Toxopeus (die van die
woede na al die jaren nóg niet
helemaal bekomen bleek te
zijn). De nog altijd stug-eigen-
wijze Mansholt bleek in het be
jaarde gezelschap de enige die
de geest jong had weten te hou
den. Hij hield van Kennedy.
Net als ik.
T5
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hootdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda
Postadres Postbus 3229, 4800 MB Breda
©076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst Is? 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren: 1
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, ©01640-36850.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28. 01608-21550
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14. ©01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910
Abonnementen:
f 20,49 per maand; 61,15 per kwartaal of 238,00 per jaar.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Centrale melding (ook op zaterdag) 076-236888.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Informatie grote advertenties 076-236881
't Kleintje 07Q-236882.
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Pieter Eggen
'IK schrik 's nachts soms wel
eens, badend in het zweet,
wakker. Dan vraag ik me af:
stel je voor dat je je vergist
Brugsma.' Die ontboezeming
liet de columnist van de
Haagse Post en presentator-
gespreksleider van het NOS-
programma Het Capitool,
W.L. ('Boebi') Brugsma zich
onlangs ontvallen in een in
terview in NRC/Handels-
blad. De 'meningsvormer'
Brugsma werd aan de tand
gevoeld naar aanleiding van
het verschijnen van zijn
„eerste 'echte' boek" 'Europa,
Europa'.
Brugsma mag dan wel
eens „wakker schrikken", in
zijn boek droomt hij er lustig
op los. De droom heet - kort
samengevat - een verenigd
Europa dat ontdaan is van
Russische en Amerikaanse
overheersing en kernwa
pens. Dat Europa - van Polen
tot Portugal, of van Brest tot
Brest-Litovsk - zal in staat
zijn (en moeten zijn) een
eigen niet-nucleaire verde
diging op te bouwen, die de
Russen (en de Amerikanen,
hoewel Brugsma dat niet
met zoveel woorden zegt) de
trek in het opslorpen van dat
vrije Europa moet ontnemen.
Volgens de flaptekst is
'Europa, Europa' een „per
soonlijk en verrassend boek:
literair, scherp, met veel
kennis van zaken geschre
ven" en „een perfecte combi
natie van autobiografie en
analyse". Dat is voorwaar
nogal wat.
Autobiografisch is het ze
ker. Brugsma (persoonlijke)
vertrekpunt is Dachau, waar
hij in het gelijknamige con
centratiekamp heeft gezeten.
Twee Russen en een Ameri
kaan hebben hem daar in de
laatste oorlogsdagen van
1945 letterlijk voor het leven
behouden. De Russen omdat
zij hun laatste aardappelen
met hem deelden, zodat hij
de bevrijding door een Te-
xaanse sergeant nog mee
mocht maken. Met het ver
haal werpt Brugsma een
vraag op, die centraal in het
boek staat: hoe kan iemand
die door Russen en Amerika
nen onder het bijna te zware
Duitse juk vandaan is ge
haald nü - in 1983 - vinden
dat die Amerikanen en Rus
sen Europa maar weer moe
ten 'verlaten' om plaats te
maken voor een verenigd
Europa, waarin een herenigd
Duitsland een centrale rol
zal spelen? Hoe kan iemand
die de 'zegeningen' van een
groot-Duitsland ternauwer
nood overleefde dus uit
groeien tot een warm pleit
bezorger van een nieuw
Duitsland dat groter is dan
de DDR en de BRD apart?
Langs de lijn van de auto
biografie geeft Brugsma één
antwoord: er zijn tegen
woordig weer 'goede' Duit
sers, Duitsers als Willy
Brandt die een knieval in
Warschau konden maken;
voor Brugsma is de Tweedé
Oorlog sinds 1955 definitief
afgelopen, toen - bij een toe
vallige ontmoeting - twee
Duitsers het hem mogelijk
maakten te geloven in een
nieuw-Duitsland. En met die
nieuwe Duitsers durft
Brugsma 'frisch und fröh-
lich' het denkbeeld van de
zieleroerselen in dat land te
vangen in dat ene zinnetje
'He made it' ('hij heeft het
gemaakt' - waarmee dan
geld bedoeld wordt).
Hoe anders zijn dan de
Russen. Die delen met ons
een belangrijk deel van
Europa, zijn voortdurend be
vreesd ingeklemd te raken
tussen vijanden, zijn tegen
de nieuwe Amerikaanse ra
ketten en - klap op de vuur
pijl - voelen wel wat voor
Brugsma's idee dat de super
machten zich gelijktijdig uit
Europa terugtrekken.
W.L.Brugsma ...autobiografisch...
Duitse hereniging te omar-
Het andere trajekt, dat
Brugsma tot het geloof in
Europa heeft gebracht is de
actuele politieke situatie. De
kwestie van de plaatsing van
Pershing II- en kruisraket
ten op Westeuropese bodem
(en nucleaire tegenmaatre
gelen van het Warschaupact
in het Oostblok) fungeert
hierbij als hefboom. Aan de
hand van gesprekken in
Amerika en Rusland, met
Duitsers, Engelsen, Fransen
en Navo-bazen probeert
Brugsma aan te tonen dat de
grootmachten (en dan vooral
de Amerikanen van meneer
„Nee hoor, ik vind dat een
heel redelijke redenering.
Nu de huidige staat van be
leg is afgelopen zou er een
machtsvacuüm zijn ont
staan als er geen aanvullen
de maatregelen waren geno
men. Ik heb dat allemaal
precies uitgezocht, er de
grondwet op nageslagen: er
is werkelijk niets aan de
hand."
Nog deze maand levert
Nederland, met instemming
van de regeringspartijen in
de Tweede Kamer, 23 verou
derde starfighters aan het
militaire regime in Turkije.
Het CDA had eerst nogal
wat bezwaren tegen die le
verantie, maar toen puntje
bij paaltje kwam slikte de
fensiespecialist Ton Frin-
king die bezwaren allemaal
in. Onder twee voorwaar
den: de leverantie moest
twee weken worden uitge
steld, en er zouden zich in
die periode geen nieuwe fei
ten mogen voordoen.
Precies drie dagen later
besloot generaal Evren, on
der wiens verantwoordelijk
heid ettelijke tientallen Tur
ken zonder enige vorm van
proces zijn geïnterneerd, ge
marteld en vermoord (de
minder gelukkigen onder
hen werkten dit hele rijtje
af), de staat van beleg met
vier maanden te verlengen.
Frinking evenwel vindt
dat geen 'nieuw feit'„De te
ruggang naar de democratie
wordt niet gestagneerd, en
dat staat voor mij voorop.
Want zodra er een nieuwe
regering is gevormd wordt
daar de macht aan overge
dragen."
Voor Frinking weegt ten
slotte zwaar dat in Turkije
zelf geen protest is gerezen
tegen de verlenging van de
staat van beleg.
Een op zich niet onjuiste
constatering. Maar het aan
tal Turken dat nog de nei
ging heeft om te protesteren
is dan ook al flink uitge
dund.
„Het gaat niet goed met die
jongen," zou Adèle Bloe-
mendaal zeggen. Staatsse
cretaris Hoekzema van De
fensie, de opvolger van
Charl Schwietert, is het
werk zwaar tegengevallen.
Een personeelsbeleid voeren
betekent in deze tijd de
rechtspositie van de militai
ren aantasten en alleen al de
problemen met de ziekte
kostenregeling voor de be
roeps heeft hem maanden
lang slapeloze nachten be
zorgd.
Hoekzema gaat er zelfs zo
onder gebukt dat zijn ge
zondheid er onder lijdt. On
langs nam hij een paar da
gen rust, spreekbeurten en
andere optredens in het land
zijn voorlopig op een laag
pitje gezet.
„Het hele personeelsbeleid
bij Defensie was natuurlijk
ook een janboel. Dat is vier
jaar lang blijven liggen. Ga
daar maar eens aanstaan,"
zegt een Kamerlid.
Toch drukt er meer op
Hoekzema's gemoed dan del
Drs. W.K.Hoekzema
...gebukt onder proble
men
- FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
werklast. Binnen zijn partij,
de VVD, bestaat nogal wat
kritiek op het feit dat hij
zich verre houdt van wat
CD A-minister Job de Ruiter
op hét terrein van de kern
wapens allemaal zit uit te
broeden. Het is eigenlijk de
zelfde pressie waaraan Nell
Ginjaar, VVD-staatssecre-
taris op het departement
van Onderwijs, bloot staat:
de VVD-Kamerfractie her
innert haar voortdurend aan
haar 'waakhondfunctie' met
betrekking tot de midden
school.
Hoekzema 'faalt' dus, ter
wijl de VVD juist de ver
richtingen van De Ruiter
met zoveel weldoorvoed
wantrouwen wil volgen. Wil
hij eenzijdig van kerntaken
af? Probeert hij onder het
dubbelbesluit uit te komen?
Van Hoekzema, die toch
dicht bij het vuur zit, wordt
de VVD-fractie niet veel
'wijzer. Terwijl een geïnte
resseerde staatssecretaris
toch aardig op de hoogte zou
moeten kunnen blijven, zo
vindt men bij de VVD.
Vorige week ging op het
Binnenhof het gerucht, dat'
het Hoekzema allemaal te
veel -zou worden en dat hij
zijn functie neer zou leggen.
Maar die veronderstelling
wordt door de woordvoerder
van het departement reso
luut van de hand gewezen.
De verwachting was gewet
tigd dat vandaag mr. Jan
Nico Scholten en mr. Stef
Dijkman geen deel meer
zouden uitmaken van de
CDA Tweede Kamerfractie.
Het 'versterkte' partijbe
stuur zoals dat bij het CDA
heet (het is dan een club van
ruim 60 man) kwam vrij
dagavond in Amersfoort
niet verder dan de constate
ring die de fractie al deed:
dat constructieve samen
werking niet mogelijk is en
er dus iets moet veranderen.
Maar het partijbestuur wei
gert om Schol ten en Dijk
man uit de fractie te gooien
en dus ligt nu de zwarte piet
weer keurig bij Bert de
Vries.
'Stef en ik', zoals Scholten
volgens Vrij Nederland te
genwoordig zichzelf noemt,
kon dan ook zaterdag op ho
ge toon 'onze parlementaire
rechten' (spreektijd in de
Kamer) terugeisen. „Zo
wordt je politiek ontmand.
Dit is feitelijke excommuni
catie," aldus Jan Nico, die
sinds hij een spreekverbod
heeft pas werkelijk de oren
van je kop kletst.
Volgens Scholten zijn
'Stef en ik' bereid coöpera-
'tief met de fractie samen te
werken, en moet de fractie
als zij dat niet is „het lef
hebben om ons weg te stu
ren". „Wij begrijpen best dat
je in een fractie moet sa
menwerken. Het CDA is
geen café waar je zomaar
in- en uitloopt," aldus Schol
ten zaterdag - vol begrip dus
-voor de'VARA.
Wellicht heeft Scholten
ongelijk, en is het CDA wel
een café. Maar ook dat zet
zijn stamgasten liever niet
buiten. Zelfs niet als door
hun simpele aanwezigheid
ruzies met andere stamgas
ten ontstaan en de kroeg
baas zich van tijd tot tijd
wat beledigd voelt.
„De PPR moet nu de geschie
denis van de illusies achter
zich laten, en samen met an
dere linkse partijen een se
rieus alternatief vormen
voor dit CDA/ VVD-beleid.
(PPR-senator Bas de Gaay
Fortman bij de presentatie
van het boek 'Niet bij rood
alleen' van zijn Oosterhoutse
partijgenoot Waltmans).
De Kamer heeft voor de gis
teren al met commissies be
gonnen parlementaire week
een overladen agenda. Van
daag, na stemmingen, de af
handeling van de begroting
van Financiën en het wets
ontwerp volwasseneneduca
tie, daarna - voorzover daar
tijd voor overblijft - de be
groting van Welzijn, Volks
gezondheid en Cultuur.
Morgen worden twee uit
gebreide commissievergade
ringen gehouden, over de
stadsvernieuwing van
Brokx en de visserijbegro
ting van Braks.
En donderdag houdt de
PvdA het kabinet aardig be
zig met - voorzover nu be
kend - drie debatten: over
de uitvoering van het 'He
renakkoord' met Shell en
Esso, de belofte van deze be
drijven aan het kabinet om
in Nederland te investeren
in plaats van in Zuid Korea
(aangevraagd door Van der
Hek), over de financiële
meevallers dit jaar die het
kabinet angstvallig geheim
houdt (aangevraagd door
Wöltgens) en over de hals
starrige houding van het ka
binet in het overleg met
ambtenaren- en andere bon
den (wordt vanmiddag aan
gevraagd door Den Uyl).
Reagan) Europa in een dode
lijke bewapeningsspiraal
'gijzelen'. De Europa's ten
westen en ten oosten van de
Elbe verworden tot vazallen
in een nucleair pokerspel
letje; Brugsma brengt het
(vooral Duitse) trauma goed
onder woorden als hij vast
stelt dat Duitsland vanaf
Duitse bodem (DDR/BRD)
door 'vreemde' wapens in
een maanlandschap wordt
omgetoverd, als er ooit een
oorlog zou uitbreken.
Dat moet hoe dan ook
voorkomen worden, zo is
Brugsma's opdracht. En, ja
natuurlijk, denk je dan; dat
is zo klaar als een klontje.
Brugsma acht de kansen op
succes niet groot, zolang de
machtsverhoudingen in
Europa bij het oude blijven.
Hierdoor wordt, volgens
Brugsma, een nucleaire
'Endlösung' nagenoeg onver
mijdelijk. En in dat idee
wordt hij gesterkt doordat de
Amerikanen in afnemende
mate bereid en in staat zijn
hun belangen en die van de
(West-)Europeanen in sa
menhang te zien. Brugsma
probeert in een reportage uit
de VS aan te tonen hoe wei
nig Amerikanen en Europea
nen nog met elkaar te maken
hebben. Maar zijn beschrij
ving slijt af tot een karika
tuur. Als we Brugsma mogen
geloven bestaat de Ameri
kaanse opperhuid uit flanel
len pakken en zijn de diepste
Brugsma ontkomt er ook
niet aan de rigiditeit van het
Sovjet-systeem te hekelen;
zijn Poolse vrouw kan er
over meepraten, maar hij
lijkt toch bereid met Moskou
tot ('zijn') zaken te komen.
Brugsma stuit overigens ook
op de grenzen van de Sovjet
bereidheid Europa te verla
ten (zie daarvoor zijn in het
boek opgenomen correspon
dentie met Arbatov, de bui
tenland-adviseur van An
dropov, die Brugsma 'Euro-
een trisme' verwijt). De ge
noemde Arbatov laat zich
nadrukkelijk niet uit over de
aard van het neutrale Euro
pa. Moet dat uiteindelijk ge-
finlandiseerd zijn, in Russi
sche ogen? Of is Moskou be
reid een 'sterke' buur te tole
reren, die weliswaar zaken
wil doen met de Sovjet-Unie,
maar die op het gebied van
het veiligheidsbeleid toch op
de eerste plaats tégen haar is
gericht? Het zijn belangrijke
vragen die niet beantwoord
worden. Brugsma dóet het
zelf wel, maar trekt uit zijn
antwoorden geen conclusies.
De schrijver gokt er op dat
het 'bevrijde' Europa er een
zal zijn dat het socialisme
verre van zich werpt en hij
hoopt dat dit Europa ook het
Sovjetsysteem uiteindelijk
zal dwingen tot liberalise
ring in eigen huis.
Zo geformuleerd is Brugs
ma's idee 'slechts' een 'vreed
zame' variant op de 'roll-
back'-theorie uit de Ameri
kaanse Koude Oorlog-perio
de. Die theorie ging uit van
het stapsgewijs terugdringen
van de Sovjet-invloed in
Europa en later in de Derde
Wereld. Of het Kremlin op
een dergelijk Europa zit te
wachten mag betwijfeld
worden.
Brugsma's beeld van een
verenigd Europa kent nog
meer van dergelijke
scheurtjes. Hoeveel, overle
vingskans heeft dat Europa
van Brugsma eigenlijk. Op
minstens één plaats in het
boek zegt Brugsma dat
Europa alleen door hereni
ging terug kan keren tot de
hoofdstroom van de Europe
se cultuur. Dat klinkt dap
per, maar waar hebben we
het over. Dé Europese cul
tuur bestaat amper; de cul
turele en politieke geschiede
nis van dit 'oude' continent
van oorlogsmakers en wan
trouwige buren geeft weinig
reden tot vreugde. Zou dat
'nieuwe' Europa nu wel in
eens tot vreedzaamheid in
staat zijn? Brugsma blijft
daarop het zo onontbeerlijke
antwoord schuldig.
Maar zelfs als de Europea
nen spontaan wel tot de on
derlinge vrede komen, wat is
dan het perspectief van
Europa? In economisch en
politiek opzicht slaagt het
Europese experiment van de
EG er steeds slechter in het
lied van de eenheid te zingen.
De economische daadkracht
van Europa (al dan niet ver
enigd) is - in het licht van
wat de 'derde industriële re
volutie' genoemd - wordt tot
een deerniswekkend niveau
geslonken.
Het enige echte argument
dat rest - en ook Brugsma
noemt het - voor een Europe
se eenwording ligt in de
'Duitse kwestie'. In de beide
Duitslanden is de laatste ja
ren een toenemend gevoelen
.te ontwaren naar 'wiederve-
reinigung'. Brugsma leeft
zich in zijn betoog dermate
sterk in, in die strevingen,
dat hij dit complexe vraag
stuk en al die andere die ge
noemd zijn in elkaar schuift
Wat overblijft, is de persoon
lijke moed van Brugsma (de
ex-KZ-gevangene) om zijn
voormalige folteraars te ver
geven. „De Duitsers hebben
recht op de opheffing van die
deling", schrijft hij. Het ge
vaar bestaat dat het verenig
de Europa (en Duitsland) in
Brugsma's blauwdruk niet
meer is dan een oude-dag-
svoorziening voor mensen
die nu eindelijk eens van de
Tweede Wereldoorlog afwil
len. Brugsma schrijft terecht
dat de bondgenootschappen
in Oost en West niet alleen
zijn opgezet met het oogmerk
elkaar in de gaten te houden,
maar ook om een Duitse her
eniging te voorkomen.
Waarom de oorlog niet te be
graven, zo vraagt Brugsma
zich af, en Europa een nieu
we kans te geven?
Europa, Europa; W.L. Brugsma;
176 blz.;uitg: De Haan; f 24,50
(ADVERTENTIE)
WIE NU
RDERT
KRIJGTIN
BESTELLING
NET ZD
STIPTALS
NORMAAL
Be
res
vetl
Van onze redactie binn
PEN HAAG - Het we
5400 mensen wordt ve
steld als de Nederlands
ring akkoord gaat n
nieuwe order van
voor het leveren van
ten in combinatie n
pakket civiele orders.
Het gaat daarbij o
banen bij de werf Wi
enoord en 3300 banen b
re bedrijven. Deze ber
heeft de directie van
Fijenoord naar de Twe
mer gestuurd.
DEN HAAG - De ziek
sen stellen opnieuw
sommige bejaarden
vrijwillige ziekenfon
speciale toeslag te late
len.
Omdat 55-plussers,
ge hun leeftijd, gemidd
meer kosten dan ze a
mie betalen, zouden s
ouderen maximaal 75
meer premie moeten
dan nu.
Dat voorstel heeft d
niging van Nederlanc
kenfondsen bij de
fondsraad op tafel gele
ze adviesraad van de r
zal daar donderdag ov
gaderen.
De ziekenfondsen
dat er te veel ouderen
op een 'goedkope' man
bruik maken van de vr
ge ziekenfondsverzel
Het gaat dan niét om
den die jarenlang ve
verzekerd zijn geweest
hun 65ste jaar auton
over moeten naar de vr
ge ziekenfondsverzeker
hebben in het verplich
kenfonds immers gewo<
mie betaald, waar ze la
moeten kunnen profiter
Van t
DEN HAAG - Het pol
Kamervoorzitter Dolm
paus te brengen, wordt
In plaats van Doln
Tweede Kamer, Dien
audiëntie van de paus L
Dolman (PvdA) liet
leefdheidsbezoek deel
thoiiek is en het Vatic
VVD lieten weten „pijij
gering van de Kamerve
Dien Cornelissen, w<
tig" te vinden om een b
..DE PAUS heeft geen pa
™k'. Aldus motiveert de
Polman, zijn weigering or
•angst op het Vaticaan bi
*®n. Dolman zou naar
v°orzitters van de EG-par
De voorzitter van de T
yoigorde van belangrijkh
ae Protocollaire rangor
:cf1appen en politieke of
outer en alleen aan het fi
a're democratie bijzonde
"tervoorzitter beklemtone
woofdiging van het volk tj
"hg van onze burgerlijke
Dolman in functie is de
'e9enwoordiging, niet va^
«Paalde groep van kiez
engt met zich mee da
personen en vertegenwc
J als privé-persoon thuii
i ([el zou uitnodigen. Ai
- ,e wereld vrij beperkt
Lr!erT|entair-democratisc
«none handen geschud
Dolmans weigering om
l ,r)n9 die hij daarvoor at
,5nolieke instelling, bedr
taakopvatting als Kame
za staa"je benepen N<
algemeen gekraakt, d
aar niet naar Rome te
SaLnelissen' Plaatsverval
n~Pen met de Nederlanc
protestant, kan zij in Rorr
in J
