Musical wil eerherstel
voor tragische
filmster Jean Seberg
De Amerikaanse droom die veranderde in een nachtmerrie
Parijse kijk op de lente
PEUGEOT
TALBOT
IÉ DEES
Ernst Jansz ontpopt
zich als schrijver
EXTRA
A5e InnMPERDAG 10 NOVEMBER 1983
okt. '80
'77 79
'78
'77
drs'81
6L'82
'80
'81
GL'81
GL'80
3L'82
'79'81
'79
'79
1'79
8 000 kmnov.'79
)0 km'80
ion'77
i km'80
NCIKRING - GARANTIE""
ni #r Per 1 jan. 1984
rl M uw exclusieve
Peugeot-dealer
inweg 21
01 150-12035
BH
T48
MODIEUS GRIJS-ZWART
Bij de blouse-rok
kombinaüe in grijs
jaspé hoort een
uitgewerkt zwart
hesje. De vieermuis-
mouwblouse heen
epauletten. De rok
kan gewoon en
met ophaaleffekt
gedragen worden.
3-deiige set.
165,-
NDAAL-GOES
Of zijn uw buitenmuren
ergernis besparen en
terialen. Zowel tegen
Gemakkelijk zelf te doen
m.
redes vermeld hoe u zo'n
ROCKWOOL
experts in natuurlijke isolatie
Door Kate Ogborn -The Guardian
LONDEN - Jean Seberg was net zeventien
toen ze door een hoge oom uit Hollywood
werd weggeplukt uit een conventionele om
geving in Midden-Amerika.
Ruim twintig jaar later
i werd ze dood aangetroffen
in haar auto in een achteraf-
straat in Parijs. Sectie wees
uit dat een overvloed aan al
cohol en medicijnen de
doodsoorzaak waren ge
weest.
Op het eerste gezicht be
vat Sebergs levensverhaal
alle ingrediënten van een
klassiek Hollywooddrama.
Maar de bekende Britse mu
sicalschrijver Christopher
Adler ziet haar als een be
langrijke mythologische fi
guur. Volgens Adler was Se
berg korte tijd het symbool
van de Amerikaanse droom,
het levende bewijs dat bijna
iedereen de top kon halen.
Filmster worden leek een
fluitje van een cent. Sebergs
tragische levensverhaal
heeft echter aangetoond hoe
makkelijk die droom kan
veranderen in een nacht
merrie. Om wraak te nemen
op die nachtmerrie heeft
Adler een musical geschre
ven die in november in het
Londense National Theatre
in première gaat.
Jean Seberg was de doch
ter van een gegoede drogist
uit Marshalltown, Iowa.
Toen de vooraanstaande re
gisseur Preminger haar na
een internationale talenten-
jacht uitkoos voor de hoofd
rol in zijn film 'Jean d'Arc'
gaf hij als reden haar jeugd
en onervarenheid op, eigen
schappen die de rol van
Jeanne volgens hem extra
i realistisch zouden maken.
De film werd een flop, maar
Seberg overleefde als actri
ce.
Toen ze twintig was, had
ze twee weinig succesvolle
films gemaakt, was ze ge
trouwd met een jonge Fran
se advocaat en was ze deel
gaan uitmaken van het Pa-
rij se culturele leven. Ze was
onder de indruk van en
geïnteresseerd in de Franse
benadering van film. Ze
vond dat de Fransen de film
serieus namen in tegenstel
ling tot Amerika waar film
slechts als amusement werd
gezien. Op hun beurt be
schouwden talentvolle aan
komende filmmakers als
Godard en Truffaut, aan wie
zij door Preminger was
geïntroduceerd, haar als een
belangrijke naam.
Onschuldig
Haar status van cultusfi
guur werd bevestigd door
haar rol in Godards 'A Bout
du Souffle' (1959). Seberg
speelde in deze film het soort
vrouw dat nu weer in de
mode is: blond met scherpe
gelaatstrekken en kort ge
knipt haar, mooi op een jon
gensachtige manier, on
schuldig en onverschillig.
Maar ondanks haar succes
in Parijs heeft Amerika en
meer in het bijzonder Holly
wood haar nooit echt als een
ster geaccepteerd. Als ze in
Hollywood een rol speelde,
moest ze een pruik opzetten
en gaven ze haar onbeteken
de rolletjes, hetgeen haar de
opmerking ontlokte: „Ze
veranderen je altijd in alles
dat je niet bent." De enige
Amerikaanse film waar ze
trots op was, was 'Lilith'
(1964), waarin ze een jonge,
schizofrene vrouw speelde.
Seberg zag die rol als een
kans om af te rekenen met
het in Godards film geves
tigde beeld van het onschul
dige meisje in het buiten
land.
Maar helaas stond haar
image na Godards 'A bout
de souffle' muurvast en
kreeg ze nog slechts een be
perkt soort rollen aangebo
den. Haar verhouding met
Romain Gary, een veel
oudere getrouwde man,
maakte het onschuldige-
meisje-image ondertussen
tot een klucht. De situatie
was extra gecompliceerd
omdat Gary's baan als di
plomaat gevaar liep door de
affaire. Toen Jean Seberg
van hem in verwachting
raakte, werd de geboorte
van de baby geheim gehou-
den' Haar uiteindelijke hu
welijk met Gary in 1963 ver
schafte haar toegang tot de
Franse society. In deze fase
van haar leven had ze een
tweede Gracia van Monaco
kunnen worden, maar ze
verkoos de politiek boven
het society-leven.
Buitenstaander
Haar politieke overtuigin
gen had ze al op jeugdige
leeftijd gevormd. Het waren
overtuigingen gebaseerd op
een besef van de betekenis
van vervreemding, haar
eigen vervreemding en die
van anderen. Al op 14-jarige
leeftijd had ze zich aange
sloten bij een organisatie die
vocht voor de burgerrechten
voor zwarten. Het was die
levenslange betrokkenheid
bij het lot van de zwarte me
demens die uiteindelijk zul
ke tragische gevolgen voor
haar had.
Ze had zich altijd al aan
getrokken gevoeld tot 'outsi
ders', zowel tot de slachtof
fers van onderdrukking als
tot degenen die uit eigen wil
nergens bij wilden horen.
Zelf was ze ook een buiten
staander. Ze stond buiten de
culturen waartoe ze had
kunnen behoren. Ze had de
kleinsteedse idealen van
Amerika overboord gezet,
maar bleef naar haar ge
boortestad teruggaan. Ze
woonde in Parijs, maar
heeft zich de loszinnige
Franse houding, met name
ten opzichte van het huwe
lijk, nooit helemaal eigen
kunnen maken.
ZES shots uit het leven van actrice Jean Seberg, van haar eerste filmrol (als Jeanne d'Arc) tot haar derde huwelijk in
1973. - FOTO AP
Gevaarlijk
In 1970 besloot de FBI uit
woede over haar financiële
steun aan de Zwarte Pan
ters haar te 'straffen' door
haar af te schilderen als een
politieke rebel en seksma
niak. Er werd een beeld van
haar gecreëerd als zou ze
een gevaarlijke revolutio
naire zijn die zich zo bij de
zaak van de Zwarte Panters
betrokken voelde dat ze zelfs
met hen naar bed ging. Jean
Seberg was toen net weer
zwanger en stond op goede
voet met Hakim Jamal, een
militante leider van de Mal
colm X-stichting, een onder
afdeling van de Zwarte
Panters.
De FBI telde een en ander
bij elkaar op en kwam met
een stukje kwaadaardige
'roddel' op de proppen dat
zijn weerga in de geschiede
nis nauwelijks kent. De in
vloedrijke roddeljournaliste
Joyce Haber werd 'getipt'
over het nieuws dat de vader
van Sebergs baby een zwar
te nationalist was. Op 19 mei
bracht Haber het groot in de
krant. Om Sebergs identiteit
te 'beschermen' liet ze de na
men weg, maar ze gaf zoveel
aanwijzingen dat iedereen
wist om wie het ging.
Catastrofaal
Sebergs persoonlij ke en
politieke leven waren op
boosaardige wijze met el
kaar in verband gebracht en
de gevolgen waren catastro
faal. Ze probeerde de roddel
te negeren, maar in tegen
stelling tot andere politieke
actrices had ze daar niet ge
noeg zelfvertrouwen voor.
Een zenuwinstorting was
onvermijdelijk. In het begin
van de jaren zeventig waren
er een aantal gebeurtenissen
die resulteerden in haar
achtervolgingswaanzin,
verstandsverlies en uitein
delijke zelfmoord in 1979.
Ze was eind dertig, te oud
om nog nuffige tieners te
spelen en te jong voor ka
rakterrollen. Maar een veel
belangrij kere oorzaak van
geestelijke aftakeling was
de klopjacht van de FBI die
ertoe leidde dat ze haar baby
verloor. Dat de FBI de eerst
verantwoordelijke was voor
haar geestelijke instabiliteit
bleek wel toen ze haar dood
geboren baby liet begraven
in een doorzichtige kist om
de wereld te laten zien dat er
van de 'roddel' helemaal
niets waar was. In de jaren
daarna deed ze op de ge
boortedag van de baby elk
jaar opnieuw een zelf
moordpoging.
Het laatste jaar van haar
leven bracht ze door in een
reeks psychiatrische zieken
huizen. Toen ze eenmaal
zelfmoord had gepleegd,
duurde het tien dagen voor
ze, gewikkeld in een deken
op de achterbank van haar
auto, werd gevonden in een
steegje in Parijs. Reactio
nairen in Amerika toonden
zich voldaan met haar dood
en zeiden dat ze het ver
diend had. Tenslotte had ze
vier echtgenoten gehad, een
reputatie van een seksma
niak, een onopvallende car
rière en onaanvaardbare
politieke overtuigingen.
Wat Seberg anders maakt
dan anderen die in opstand
kwamen en jong stierven,
waren enerzijds haar poli-
tieke overtuigingen en an
derzijds de tweeslachtigheid
van haar karakter. Ze was
links en chique; mooi en in
telligent; idealistisch en
thuis in het vermoeide intel
lectualisme in Frankrijk. Ze
verwierp kleinsteedse waar- -
den, maar bleef terugkeren
naar Marshalltown. Ze was
een Bohémiène, maar koes
terde een geïdealiseerde kijk
op het gezinsleven. Ze beli
chaamde zowel Frankrijk
als Amerika, maar was in
geen van beide landen op
haar plaats.
Nu vier jaar na haar dood
keert ze terug in een Lon
dense musical. Hoewel re
gisseur Peter Hall heeft ge
zegd dat de musical ernstig
en tragisch is, valt het te be
zien of het een geschikt me
dium is voor haar meesle
pend levensverhaal. Iro
nisch genoeg is de enige mu
sical waaraan ze zelf ooit
heeft meegedaan (Paint
Your Wagon, 1969) een grote
flop geworden.
■lil
1 Ernst Jansz.
I Ernst Jansz (Amsterdam,
I "'8) is muzikant en schrij-
I '"t Als muzikant maakte
I tn maakt hij naam in groe-
[Pen als CCC Inc. en Doe
I "aar", aldus de flaptekst
I tJn „Gideons Droom", het
I mandcbuutf je) van éen
I van Nederlands populairste
I ^muzikanten van dit
«genblik.
De kleine Gideon wordt
I a°or zijn Indische vader
I Meegenomen naar Neder-
l'and en groeit op „tussen
I Wsterse warmte en koele
I Westerse regels". De vader
I sterft al spoedig, waardoor
joe kleine bruine jongen to-
1 taal geïsoleerd achter blijft.
I Volwassen geworden is
I o'J een vreemdeling, wiens
I «eimwee naar het verloren
I ai1(i van herkomst zo groot
I® geworden dat het zijn ge-
I yele droomleven beheerst.
I 11 die dromen wordt „het
I oosten", de „andere wereld"
Invaren als een paradijs.
1 aar wonen „mensen in
I dopjes, lachend en pra-
I end", daar staan „hutten
,?8etrf>kken uit palen en ge-
I ochten palmbladeren",
I aar „hurken bruine kinde-
rW'.
11»'^"ie ocDtend ga ik poe-
I onder de cashew-bloe-
J, "a. De biggetjes huppelen
I lorrend in een lange rij
I JJj'bij". Een naieve voor-
lviu 8 van een were'^ be-
I^oor bruine mensen
I aar Gideon met hart en
I e' dij wil horen.
Volgens de informatie
FOTO ELS KIRST
achter op het boekje is het
verhaal een weerslag van
een reis naar het verre oos
ten. Binnen de droomachtige
sfeer van het boek is daar
echter niets van te merken,
en het is ook nauwelijks
voorstelbaar. Het idealise
ren van een tropisch para
dijs waar alle mensen lief
voor elkaar zijn en daarna
de koude douche van de con
frontatie met de realiteit ter
plaatse roept herinneringen
op aan de ervaringen van
een groep Zuidmolukse jon
geren, enkele jaren geleden:
op het RMS-hoofdkwartier
hingen prachtige platen van
palmenstranden, maar zo
dra een delegatie een kijkje
had genomen op de door
honger en armoe geteisterde
eilanden, was de desillusie
een feit.
Hoe dan ook: Gideons ont-
worteldheid, zijn identiteits
probleem (dat van de tweede
generatie Indische Neder
landers) is heel begrijpelijk
en op zich ook wel aangrij
pend. Maar de zwart-wit-
voorstelling: hier is alles
koud-onmenselijk en daar is
het droomparadijs, maakt
het boekje niet makkelijk
verteerbaar.
Als Ernst Jansz het pro
bleem van de Indische Ne
derlander aanschouwelijk
wil maken, zal hij diens
'condition humaine' veel ge
detailleerder moeten teke
nen, en het niet bij vage si
tuatie-aanduidingen moeten'
houden. En zich zeker niet
verliezen in cultuurfilosofi
sche „analyses", zoals deze
over „de stad":
„Niemand ontkomt aan de
verlammende uitwerking
van de door de stroom opge
wekte elektromagnetische
velden die het zwaarte-
krachtbewustzijn van mens
en dier desoriënteren, zodat
zij los komen te staan van
het aardse en geïsoleerd ra
ken van natuurkrachten en
wetten, en van al wat we
zenlijk en dus wellicht ook
menselijk is, en oerloos,
stuurloos ronddrijven in de
maag van het grote organis
me".
Niet het hele boekje is zo
geschreven, maar duidelijk
is wel dat Ernst Jansz nog
moet leren een echt verhaal
te schrijven.
Ernst Jansz. Gideons droom.
Uitg. In de Knipscheer. Haar
lem, 1983. 95 blz. Prijs 19,50
H.R.
Door Carla Wijnstraat
DE TENTEN bij het Louvre
zijn weer afgebroken, in de
gangen van het statige mu
seum weerklinkt nog hoog
uit de droeve toon van een
luitspeler.
De drommen inkopers, jour
nalisten en aanverwante mo
dekenners zijn immers weer
naar huis teruggekeerd en
masseren hun vermoeide voe
ten. Het was me weer het
weekje wel.
De mode-wereld was weer
uitgelopen om te aanschouwen
wat de createurs voor de zomer
van '84 in petto hebben en men
had er wel menig uurtje wach
ten, dringen en duwen voor
over. Of het de moeite waard is
geweest zal moeten blijken uit
het aanbod in de winkels
straks in februari, want dan
begint in de confectie al de
lente. Wat kunnen we zoal ver
wachten? Een klein vooruit
zicht over wat u in de komende
maanden uitvoeriger zal wor
den uitgelegd.
Kleuren
Het sombere zwart heeft over
het algemeen plaatsgemaakt
voor lichte, heel wat zonniger
tinten, waarbij wit en écru de
boventoon voeren. Daarnaast
enkele uitschieters in fel rood
en geel en alle gradaties daar
tussen, oranje ook vooral. Maar
de invloeden uit de verre in
heemse culturen zijn ook dui
delijk merkbaar. Warme
nuances in bruin, oerwoud
groen en nachtblauw geven
een ongekunstelde en pure
sfeer in de mode.
Opvallend is het spaarzame
gebruik van dessins. Een enkel
bont stippeltje (Gaultier) of
hier en daar wat strepen (De
Castelbajac), of een Schotse
ruit (Thomass). Maar het
nieuws zit hem toch meer in de
subtiele kombinaties van effen
stoffen en de structuren daar
van. Zo zijn er opvallend veel
tricots te bespeuren verwerkt
tot sluike, sexy jurken die
strak om de heupen sluiten, tot
lange losse vesten en tot soepe
le T-shirts die je op allerlei
manieren moet kunnen aan
trekken. Er zijn veel katoenen
en ruw-zijden stoffen die zoda
nig zijn bewerkt (rafels, open
vierkantjes, vlechtwerk) dat ze
al een soort dessin vormen.
Kreukels, plooien, plissé's zul
len mede bepalend zijn voor
het silhouet.
De lijn
En aan dat silhouet is nu
eigenlijk het minst veranderd.
Er is voornamelijk doorgebor
duurd op het thema van deze
winter, de lijn is lang en lijzig,
er is een overmaat aan combi
naties van heuplange jasjes en
rechte rokken die bijna sloom
tot over de kuiten vallen, ware
het niet dat de meeste toch wel
een verrassingselement in de
vorm van een diepsplit verber
gen. De schouders zijn niet
meer zo breed, maar vallen op
door een speelse mouwinzet, de
heupen zijn smal, de taille
weer slank en op zijn plaats, en
het raffinement moeten we
vooral zoeken in de wijze
waarop men heeft gefantaseerd
met a-symetrische en geome
trische vormen.
De trends
Ondanks dat rustige beeld
voor de zomer zijn er natuur
lijk toch wel weer uitschieters
geweest die je zullen bijblij
ven. Want het zijn tenslotte
niet de eerste de beste stilisten
die daar de collecties hebben
samengesteld. 'Carmen' noem
ik de stijl maar even die ik bij
verschillende createurs tegen
kwam: De lange circelwijde
rokken, de korte bolero-jasjes
en de kraakwitte blouses. Gro
te oorringen en glanzende ha
ren (Mug Ier).
De binnenvaartschippers in
spireerden het ontwerperspaar
Girbaud tot een serie sportieve,
heel draagbare zomerjacks en
cabanes en wijde aangerimpel-
de broeken in dat prachtige,
iets verwassen grijsachtige
blauw. Zal wel. veel gedragen
worden van de zomer. Zoals
eerder genoemd, de a-symetrie
blijft een uitdaging. Veel blote
ruggen, scheve knoopssluitin-
gen, ongelijke broek- en rok-
lengtes, oversized zakken (Be-
retta en Hechter) zullen blik
vangers zijn. En de grappen en
grollen, als je ze al niet zelf
kunt bedenken: Een trui met
zes mouwen, een paar om je ar
men in te steken, een paar voor
om je nek en een paar voor om
je heupen (Castelbajac); kleu
rige pleisters om je drappe-
rieên mee op zijn plaats te
houden (Yamamoto) en de fez
of omgekeerde raffia-prulle-
mand als hoofddeksel (Gaul
tier)!
0 - Tekening: Kathinka Hofstede