i jawgflMSMM D, LUBBERS, ÉÉN JAAR PREMIER, HEEFT EIGENLIJK ACHT JAAR NODIG GENTLEMEN 1 „JE ZATERDAG 5 NOVEMBER 1983 yy-^e Vries mag dan wat grijzer overkomen dan Nijpels, hij houdt de politiek geloofwaardig. De politiek wordt ongeloofwaardig als je dingen zegt waarvan je weet dat ze niet waar zijn. „De ambtenarenbonden zeggen gewoon nee. Ze zeggen, ik chargeer nu: wij hebben geen boodschap aan de financiële problemen van dit land. Dat kan niet." „Scholten en Dijkman hebben door hun gebrek aan loyaliteit tegenover de fractieleider een grens overschreden. Je kunt geen twee fracties in een fractie hebben." Ruud Lubbers (44), gisteren een jaar premier, lijkt genezen van het wollige taalgebruik waarop hij tot voor kort het patent had. Anderhalf uur praat hij zonder een spoortje onzekerheid, zonder enige twijfel, of het moet deze zijn: zet ik die twee verslaggevers nu de deur uit of over vijf minuten? Lubbers: „Er is té lang besluiteloosheid geweest, vorige kabinetten en zeker het laatste (Van Agt-III) aarzelden. Het was ook moeilijk, maar wij hebben knopen doorgehakt. De koers staat nu vast." HEEL MOEILIJK SOCIAAL GEZICHT 7ATERDAG 5 NOVi In El Sali gerechtigheü meet nooit ofjt handlanger v\ afgelope Salvadorianei maar er zijn mc in onderzoek, et nier nonnen - Een reportage Nog nooit was de politieke betrokkenheid zo groot Wij a-sociaal?een leugen! Van onze Haagse redactie VORIGE WEEK zaterdag trokken er 550.000 protestanten langs het raam van zijn werk kamer, woensdag stond het Binnenhof wéér vol. Vredesde- monstranten, boze ambtena ren, mensen met een steeds la ger wordende uitkering.zel den eerder was de politieke be trokkenheid zo groot. Wat vindt de man tegen wie al die acties gericht zijn er zelf van? De premier van het Koninkrijk der Nederlanden strijkt met de hand over de kin, zoekt met de ogen houvast in het plafond, en zegt dan: „Die demon straties - ik bekijk ze met gemengde gevoelens. Ze zijn een uiting van kri tiek op je beleid, dat is niet prettig. Maar ze kunnen tenminste worden ge hóuden in Nederland. Dat is niet overal het geval." Hij begon, na het vertrek van voor ganger Van Agt, met het zweet in z'n handen. Niet het zware ambt, maar de keiharde noodzaak van onchristelijk zware ingrepen schrok hem af. Lubbers: „Toen ik begon was ik me ervan bewust dat het, vooral op so ciaal-economisch terrein, heel moeilijk zou worden. Dat had ik voorzien en daarom ben ik nu niet ontevreden. We hebben toch in die korte tijd een aantal nuttige dingen kunnen doen," Niet alleen beginnen volgens de pre mier bedrijven weer een beetje ver trouwen in het economisch beleid te krijgen, ook de afspraken die het kabi net met werkgevers en werknemers in de Stichting van de Arbeid heeft ge maakt over arbeidstijdverkorting noemt hij „een grote plus". Want dankzij die afspraken („zonder overheidsingrijpen") zijn er nu meer jarige cao's afgesloten, waarin vastligt dat werknemers inkomen inleveren voor arbeidstijdverkorting. Dat geld kan worden gebruikt om de rendemen ten van de bedrijven te verbeteren, zo dat toch vroeg of laat de werkgelegen heid weer moet gaan aantrekken. Daarnaast wordt het ingeleverde inko- mensdeel gebruikt om vacatures, die ontstaan door werktijdverkorting, op te vullen met nieuwe mensen. Dat, vindt Lubbers, is het bij de wortel aan pakken van de werkgelegenheidspro blemen. Sinds het sluiten van dat bijzondere akkoord eind vorig jaar zijn wel de verhoudingen tussen kabinet en vak bonden verslechterd. „Maar", zegt Lubbers, „dat akkoord is er nog steeds. Dat is niet verdampt. Het voordeel werkt door en dat zal ook de komende jaren merkbaar zijn." Lubbers zou hetzelfde graag zien voor de ambtenaren en mensen met een sociale uitkering: voor meerdere jaren afspraken maken over het inle veren van inkomen, arbeidstijdverkor ting en nieuwe banen (herbezetting). „Wat eigenlijk nodig is, is een Stich tingsakkoord eigen stijl, voor ambte naren en uitkeringstrekkers. Daarin zouden dan afspraken voor meerdere jaren gemaakt moeten worden. Nu leeft bij sommigen in het land kenne lijk de gedachte dat ambtenaren en uitkeringstrekkers de sluitpost van de overheidsbegroting zijn. Dat is niet zo en dat mag niet zo zijn. Al kan het na tuurlijk ook niet zo zijn dat de ambte naren een heilig huisje zijn en de rest van de samenleving sluitpost is." -Het uersch.il is toch dat er in de marktsector echt wordt onderhandeld. De opbrengst van de komende korting van 3,5 op de ambtenarensalarissen was al vóór het overleg ingeboekt in de begroting. „Dat wil niet zeggen dat er geen ruimte meer js voor overleg. Maar we Zien nu dat de bonden gewoon 'nee' zeggen. Ze zeggen, ik chargeer nu: wij hebben geen boodschap aan de finan ciële problemen van dit land. En dat kan niet." -Maar de korting op de ambtenaren salarissen, ook al goedgekeurd door de Tweede Kamer, ligt wel degelijk meer vast dan een soortgelijk voorstel van een werkgever in het bedrijfsleven. „Als u het zo formuleert is dat juist: de korting op de ambtenarensalarissen ligt méér vast. Maar daar staat tegen over dat een baan bij de overheid ook veel meer vastligt. Overigens zijn geen van beide absoluut, want ook bij de overheid gaan banen verloren. Ik ga met Van der Scheur mee als hij zegt dat de bonden niet vastzitten aan die uitspraak van het parlement. Zo sim pel is het leven niet. Maar het kan ook niet zo zijn dat de ambtenarenbonden zich niets aantrekken van de financiële problemen van ons land en van het feit dat in hun sector de banen veel beter beschermd zijn." Dan relativerend: „We zijn natuur lijk toch veroordeeld om het met elkaar eens te worden. En feitelijk zal dat er ook van komen." -Als dat zo is, en het kabinet geeft dus toe aan de ambtenarenbonden, dan moet dat geld ergens vandaan komen. Wordt het financieringstekort dan ver groot? „Ja, dat is een keiharde wet. Er is nog één alternatief, maar dat vind ik zelf afschuwelijk: dat is minder banen bij de overheid, of nóg erger - minder bescherming tegen ontslag. In tal van bedrijven speelt dat. Ik vind dat we tot het uiterste moeten proberen de werk gelegenheid te handhaven en te verbe teren. Maar als u vraagt: ligt dat totaal vast, dan zeg ik, nee, niet totaal." -Dat betekent: liever geen ontslagen bij de overheid, maar een beetje hoger financieringstekort? „Ja. Dan moet je afwegen: minder werkgelegenheid tegenover een iets hoger financieringstekort." -Voor volgend jaar wordt rekening gehouden met een heel kleine daling van dat financieringstekort. Is de kans aanwezig dat het nu toch gaat stijgen? „Ik geloof het niet. Het inkomensof fer van de ambtenaren zal maar wei nig beperkt worden. We gaan het over leg zó in dat de financiële schade, uit het oogpunt van de minister van Fi nanciën gezien, vrij beperkt is. Wel enige schade, maar te voorzien en ver antwoord." -Je hoeft maar een paar honderd mil joen weg te geven om die kleine daling van het financieringstekort ongedaan te maken. „Het probleem ligt eigenlijk anders. Er zijn drie mogelijke categorieën van tegenvallers. Eén: moties van de Ka mer tegen bepaalde bezuinigingen. Twee: het overleg met de ambtenaren. Drie: de sociale zekerheid. Je hebt met alle drie te maken. Je kan niet zeggen: wat ik voor de één doe, gaat ten koste van de ander." -Als het kabinet afziet van bezuini gingen op de sociale uitkeringen of de ambtenaren-salarissen, is dat dus een tegenvaller voor minister Ruding. Maar als de Tweede Kamer een gat in de be groting schiet, wordt toch verwacht dat ze aangeeft waar dat geld dan vandaan moet komen? „Dat is inderdaad een regel, maar de praktijk is toch dat men het zich ken nelijk permitteert om een gat dat ont staat door wensen van de Kamer zelf niet helemaal te dekken. Om maar eens een voorbeeld te noemen: weet u al welke dekking er staat tegenover de wens om af te zien van het schoolgeld? In de Onderwijsbegroting zoeken? Dat is ontzettend moeilijk. Dus heb ik toch het gevoel dat er enige schade blijft hangen." -Nog even terug naar de ambtenaren. In het regeerakkoord staat dat ambte naren en uitkeringsgerechtigden als groep evenveel moeten inleveren: f 6 miljard. Maar de opbrengst in de sociale zekerheid wordt nu groter dan die bij de ambtenaren. Houdt dat in dat de uit keringen na volgend jaar minder hard aangepakt hoeven te worden? „Ik kan er eigenlijk niks van zeggen, LUBBERS: ..gemengde gevoelens.. - FOTO JOHAN VAN GÜRP omdat het kabinet zich daarover nog geen mening heeft gevormd. In het re geerakkoord staat dat beide groepen evenveel moeten inleveren - lees 6 miljard - maar in het regeerakkoord staat niet wat je moet doen als dat be drag voor één van beide groepen hoger wordt. Dat is één. Twee: Ik denk wel dat het regeerakkoord zó werkt dat in beide sectoren dat bedrag 'volloopt', maar het moet natuurlijk wel te bear gumenteren zijn. Ombuigingen vinden plaats op grond van argumenten en van wat op grond van argumenten mo gelijk is." -Maar het is toch geheel volgens de regels van de logica: alle twee moeten ze f 6 miljard inleveren. De uitkerings trekkers leveren volgend jaar pakweg een miljard meer in dan de ambtenaren en hoeven daarna dus minder te bezui nigen om 'hun' f6 miljard vol te ma ken. K „Dat zou je kunnen zeggen. Dat kunt u me wel aanpraten, maar zo werkt het natuurlijk niet helemaal. Je moet er dan ook de rijksbegroting bij betrek ken. Als er tegenvallers in de begroting zijn (ministers die teveel uitgeven) komt dat mede omdat de overheid veel prioriteit geeft aan de werkgelegen heid. Dan is de cirkel weer gesloten. Daaruit blijkt dat op het punt van de werkgelegenheid de ambtenaren juist worden beschermd. Als je werk en in komen tesamen neemt is er veel meer sprake van gelijke behandeling dan de ambtenaren nu is aangepraat." Afsluitend maakt Lubbers duidelijk niet ontevreden te zijn met het sociaal- economische driesporenbeleid van het afgelopen jaar: „De sanering van de overheidstekorten, het eerste spoor, is voorzichtig ingezet. Er zijn aanwijzin gen dat de bedrijven weer vertrouwen in de economie krijgen, dat is het twee de spoor. Het derde, de arbeidstijdver korting waar wij als kabinet het min ste aan kunnen doen, komt door het Stichtingsakkoord ook op gang. Mijn grootste probleem was en is: hoe krijg ik de economie weer aan het draaien." -17 hebt nu de positie van het kabinet geschilderd na één jaar Lubbers. Kunt u hetzelfde doen voor wat betreft de posi tie van het CDA en speciaal van de Tweede Kamerfractie? „Als u het toespitst op de Tweede Kamerfractie is dat een moeilijke vraag. Ik stel vast dat de PvdA, nu weer in de oppositie, zich als een vis in het water voelt. Den Uyl is een man met grote ervaring, hij kent de politiek van binnen en van buiten. De PvdA heeft, dat is ook in het voorlaatste ka binet gebleken, toch een oppositioneel karakter en doet het nu dus weer goed. Daarnaast hebben we de VVD en Nijpels, die heel anders omspringen met het kabinet en de politiek dan tot nu toe gebruikelijk was. Daartussen dan het CDA, dat los van zijn eigen wensen optimale steun probeert te ge ven aan dit kabinet. Hetgeen door mij ook bijzonder wordt gewaardeerd." -U doet alsof de huidige positie van het CDA, met zijn problemen, terug te voeren is op uiterlijke verschijnselen als het VVD- en PvdA-optreden, de rij ke ervaring van Den Uyl. Maar de pro blemen zitten toch in de fractie zelf? De kritiek in het land richt zich op het ge brek van het CDA aan een sociaal ge zicht „Gebrek aan een sociaal gezicht? Laat ik het maar hard zeggen: dat is een leugen! En die leugen komt voort uit gemakzucht. Ik stel de vraag: wie is er hier sociaal bezig? En dan antwoord ik: het CDA. Dat is bezig langs de weg van bezuinigingen, van een stelselher ziening ook, het sociale systeem in stand te houden. Het is heel makkelijk om vanaf de zijlijn te roepen: vergroot de schulden maar. Maar waar komen we dan uit? Moet dan iedereen er in werk en later ook in inkomen steeds verder op achteruit?" „Ik kom zelf terug op de echte mini ma. Als we het over sociaal hebben, zijn die voor ons doelgroep 1, 2 en 3 te gelijk. Aan de cumulatieve achteruit gang van die groep moet iets worden gedaan. Meer dan tot nu toe. Maar dat is vooral een bestuurlijk-administra tief probleem. Bovendien moet je op passen dat de mensen met een inkomen net boven het echte minimum zich niet gedupeerd gaan voelen. Het aspect van de kosten komt eigenlij k pas op de der de plaats. Daar willen we wat aan gaan doen. Maar ik stel vast dat tot op de dag van vandaag 'links' de oplossing voor de echte minima niet structureel maakt. De moties in de Kamer - loop ze maar na - gaan allemaal over DE mi nima, en daar kun je niets aan doen zonder dat het veel geld kost." „Het kan wél zo zijn dat het CDA zijn uitgangspunten wat agressiever moet overbrengen. Duidelijker naar de kiezer toe. Als Den Uyl het CDA op zijn sociale gezicht aanspreekt, doet hij dat toch ook om electorale redenen. Dat is allemaal heel makkelijk, ook met de kernwapens. Ongetwijfeld zal Den Uyl volgende week weer precies vertellen dat er zo en zo moet worden onderhan deld, terwijl hij die onderhandelingen zelf heeft ondergraven. Maar in de po litiek gaat het er niet om wie het hard ste schreeuwt, maar wie het meeste be reikt. Ook al doorziet de burger die Den Haag wat minder volgt dat mis schien enige tijd niet." -Daaruit is niet te verklaren de mas sale steun die Scholten en Dijkman nu krijgen. Het CNV en de kerken weten wèl wat er in Den Haag aan de hand is, en op het moment dat Scholten en Dijkman dreigen te moeten opstappen komt er een steuncomité met klinkende namen van prominente CDA-ers die hen in de fractie willen houden! „Die manier van werken, die zelfkri tiek - dat is tegelijk de kracht en de zwakte van het CDA. Maar wat wilt u? Dat er gezwegen wordt? Ik vind dat een levende partij de discussie moet aangaan, ook intern, dat meningsver schillen niet blijven bestaan maar worden uitgevochten. In het geval van Scholten en Dijkman komen de proble men ook minder voort uit hun politieke opvattingen dan uit hun manier van werken. Door hun gebrek aan loyaliteit tegenover hun eigen fractievoorzitter hebben ze een grens overschreden. Je kunt geen twee fracties in een fractie hebben. En ik vraag me af: zijn Schol ten en Dijkman dan zoveel progressie ver dan vroeger Hans de Boer en nu Froukje Laning? Ik geloof dat niet. Maar hun manier, die van Hans de Boer toen en van Froukje Laning nu, om een ander geluid binnen de fractie te laten horen spreekt mij meer aan. En los van alles wil ik dan toch even wij zen op de verdiensten van De Vries. Hij mag dan wat grijzer overkomen dan een Nijpels, hij houdt de politiek ge loofwaardig. Dat doet hij goed. De poli tiek wordt ongeloofwaardig als je din gen zegt waarvan je weet dat ze niet haalbaar zijn." Toen Lubbers rond de jaarwisseling van '78/79 fractievoorzitter werd, merkte een vooraanstaand partijge noot over hem op: „Hij praat in en uit. Je hebt geen houvast aan hem. Voor het kabinet is hij een hopeloos man. Vaak kwaad en dan nog op de verkeer de momenten. Hij is zwak door inner lijke onzekerheid. De slapte zit erin als een zachte pudding met een harde korst." Vijfjaar later is die pudding stijf ge worden en is de premier zelfs zijn han delsmerk - zijn wollige taalgebruik - kwijt. Twijfelt hij nooit eens aan de juistheid van zijn beslissingen, is het altijd zo duidelijk: ik heb gelijk? „Nee, allerminst. Twijfel behoort vooraf te gaan aan elke beslissing en ik twijfel heel vaak. Maar vroeger sprak ik die twijfel hardop uit, ik noemde alle voors en tegens zodat iedereen op het laatst zei: nu weet ik nog niet wat die man wil. Dat was mijn wollige taalge bruik. Nu weeg ik eerst af en presen teer naar buiten alleen mijn beslissing en de argumenten die daarbij horen." door Bert van Velzen Ik lig in bed met de maitresx van de Engelse gentleman, de vrouw van de Engelse gentle, man en de Engelse gentleitiin zelf. Schrik niet, hier is geen amt». tieus en zondig bedrijf gaande Ik ben getroffen door de gesel van de griep en probeer door aandachtige lezing van drie slanke boekjes het mysterie van de Engelse gentleman te doorgronden. De studies over respectievelijk de Engelse gentleman, zijn vrouw onge twijfeld een Lady) en zijn maitresse zijn geschreven dn Douglas Sutherland, een heet van stand die een tochtig kas. teel bewoont in een onher bergzaam deel van Schotlamt „The English Gentleman"ver scheen vijfjaar geleden; het was een gebeurtenis die de voorpagina van The Times haalde die er toen nog op weer dat een gentleman zijn zak doek niet uitzijn mouw be hoeft te halen. Bovendien tw het al vast komen te staan dol iemand die een bolhoed drajj en een streepjespak en voor- zien is van een hyperslanke paraplu, veelal geen gentle man is maar werkzaam bij en bank of betrokken bij de hun. del in goud of waardepapie ren. Een echte gentleman werkt niet. In ieder geval niet in Engeland. Gentlemen behoren een van vele open haarden voorzien huis te bewonen in afgelegen gebieden waar men nog ge huchten en buurtschappen aantreft als Hogsnorton-in- the-Wold of Blistering-under Wychwood. Daar heerst een eeuwige kalmte, slechts af en toe onderbroken door het schelle ritueel van de vosse- j acht. Wij zouden niet als een Engel se gentleman kunnen leven. We zouden, geplaagd door jicht, tocht en een verwarren de gedragscode, tegen onszelf gaan demonstreren. Zelfs in bed ontbreekt het de gentle man ernstig aan comfort. Hij slaapt in flanel, alsof op de weg naar Groenland en niel zelden bewandelt hij het land schap van zijn nachtelijke dromen met slaapsokken aan en een warme muts op. Vol gens Sutherland is de Engelse gentleman niet erg roman tisch; zijn vrouw krijgt al ei kleur als hij haar, zich buiten gehoorsafstand wanend „dear old bag" noemt, dat wellicht als „goeie ouwe baal" vertaald moet worden. Als hij haar „dear old faggot" noemt is ze de hele dag warm, ook al giert de wind door de kieren. De gentleman is dus niet lyrisch- romantisch en zijn bed is een gevarenzone. Hij deelt het mei een of meer van zijn honden, die er niet voor terugdeinzen zich met het minnespel randt baas te bemoeien. Af, Bran dy .'Lig! Caesar! Grotere hon detypen, de zwarte Labrador en opwaarts, genieten de voor keur van de Engelse gentle man. Hij houdt van zijn vrouw, maar meer nog van zijn hond. De wederzijdse waardering neemt met de ja ren toe. Ook de vrouw van it gentleman is dol op honden, doorgaans van kleiner for maat, soms met halsbanden die bezaaid zijn met edelste nen en winderig door de vele bonbons. Het mysterie rond de Engelse gentleman verdicht zich in Sutherlands tractaat over de gentleman en zijn maitresse Hadden we niet altijd gedacht dat gentlemen er geen wai tresses op na hielden? Fout! Alweer verblind door het zwa re rookgordijn. Koning Ed ward VII, keizer der boudoir leeuwen, uras hun patroon; Lloyd George was de begaafd ste minnaar onder de politici Voor de banale term „vreemd gaan" hanteert de gentleman precieuze uitdrukkingen als „to take tea at the Ritz", thee drinken in de Ritz of spreekt hij uermoeid over „alliances de la main gauche", allianties van de linkerhand, waarbij d rechterhand maar al te goei wist wat de linkerhand doet. In het maitressewezen blijkt aardig de klad gekomen. De grote tijden zijn voorbij. Met onverholen nostalgie herin nert Sutherland aan de be faamde Lord Hertford, die in 1855, tegen de uitkering vanfo som van een miljoen francs, werd toegelaten in het bed W' Virginie, maitresse-en-titrc van Napoleon III. Daar word f toch wel even stil van. En da® was, op het hoogtepunt van het Victoriaanse tijdperk, dat zelfs pianopoten aan het wel lustige oog meende te moeter onttrekken, Emma Crouch, zich Cora Pearl noemde en dti een breed spoor van financier rampspoed trok door de hoog ste lagen van de Europese ariS' tocratie. In korte tijd vergaat- de en verspilde zij vijftien miljoen pond sterling. Dat be staat nu niet meer. Sutherland meent dat het financiële be leid van achtereenvolgende na-oorlogse regeringen veel onheil heeft aangericht. Dat de maitresse niet als een bui tengewone last kan worden opgevoerd voor de belastingf' beschouwt hij als een groot onrecht. Ach, we moeten alle maal inleveren. DE WEGl naar de hl dor is de| eenzaam auto die oj Amerikaa ramen z| maakt me de rest va aan de bit stalen plajj gent onbec Niemand ij Iedereen wee weg herhaal uitgevoerd el ambassadewl object zou zijl Plotseling krachtig op dl achtige duistl vechtspak en I op onze stilsta Hij blijkt eel het verkeer cl gelucht ademl is dankbaar of die nu vj links. In het cor laatste spann| droog geworc zwembad stri akkoorden inl Sinds in El S3 de toeristen van buitenlal Canadese collf klaagt dat hijl de politieke p| rilla te sprekf een schermt zi in de af gelopa zend politiek Niemand vert) ZATERI een hev1 Salvadc dernste Amerika. Er brede avenues staan bomen blindende bloc dit paradijseli Stille Oceaan. In de gepar we bij de An die van buiter kamp lijkt. Of meter hoge m gebouwd, waa militairen de o we de poort mogen, valt ee zijn knieën om vervoermiddel specteren. Binnen de m sadegebouw ir mooie tuin. E worden we do uit Washingto ontwikkelinger Dit (met 4,8 bevolkte landj Nederland zuc achtereen ond maar heeft sin lopen' verkiezi een burgerrege de grote polit hebben en waai sident Magana Als belangrij 'is de regering gressieve land doorvoeren die kaanse staat oo se 1' zijn alle dan 500 hectare gebracht in coö beiders, die nu worden. In fase beiders en paci eigendom van rr ren werkten, hc die grond - via in stukken van op te kopen. In b van de Salvac grond hervert 500.00 'campesin en hun gezinslee teerd. IAAR statistic mige w belan, (herverdeling va sen 100 en 500 hé tieke botsingen waarschijnlijk gaan en dat de letterlijk onder v|

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 20