.onden
ilen
IRENE: TOTALE VERNIETIGING TEGENGAAN
LH ïiiï#
W
GROOTSTE BEZIENSWAARDIGHEID
OP KASTEEL BRAECKESTEIJN.
'We moeten de politici
nooit met rust laten
Een demonstratie zonder noemenswaardige incidenten
Al vroeg
druk in
Den Haag
j. (Sfjwfêfibplaat- a 1 EENSC'ft „j
AGFA COPIERS INTRODUCTIESHOW VAN 1/11T/M 3/11.
Bisschop Ernst van Breda:
MAANDAG 31 OKTOBER 1983
PAGINA 4
BINNENLAND
)ptreden prinses verrast demonstranten
AGFA-GEVAERT^-
T29
dat opgericht was in
Victoria and Albert Museum, Londen)
Strand. Vandaag de
st het in een modern
in de schaduw van
ie Royal Albert Hall.
positie bestaat uit
veel schilderijen, ter
?n, portretten, foto's
werpen met betrek
prins Albert of zijn
n veel boeiende din-
Zij komen uit alle
ran de wereld en ge-
bezoekers een duide-
eld van het Victo-
tijdperk dat de Brit-
nauw aan het hart
krijgen zij een beter
in de rol die prins Al-
larin gespeeld heeft,
jn 'Christal Palace' is
eld. Bepaalde schil-
en voorwerpen zijn
;tig uit de persoonlij -
zameling van konin-
zabeth II en werden
>oit eerder openbaar
ïgesteld.
irg
niddellijk na het bin-
men wordt de bezoe-
sconfronteerd met de
g-connectie', een
htige stamboom van
itse club die aan niet
r dan negen Europese
dijke families de no-
ames en heren leverde
n kastelen dicht te be
en hun tronen warm
te houden. Daar zie je
3at de Engelse Wind-
bloedverwanten zijn
t Duitse Huis van Ho-
lern, van het Russi-
Huis van Romanoff,
't Roemeense Huis van
izollerns-Sigmarin-
an het Zweedse Huis
ïaksen-Coburg-Gotha,
et Spaanse Huis van
on, van het Portugese
/an Braganza en van
igische Huis van Sak-
aburg.
prins Albert-tentoon-
g in Londen gaat ge-
met allerlei commer-
stunts, waaronder een
;t Coburg Hotel bij het
Park. Daarin kan men
nteel voor 49 pond per
in een 'echt' Victo-
weekeinde doorbren-
4et bestaat uit twee
achtingen in een ka-
egenover Kensingtons
n. Naast het traditio-
ïngelse ontbijt krijg je
Duits avondmaal en
assieke Engelse 'Sun-
,unch' met rosbief en
:hire pudding'. Gasten
dbert heten, hoeven
voor één overnachting
alen.
•oegang tot 'Albert: his
d work' kost drie pond
olwassenen. Kinderen
de zestien jaar, stu-
scholieren en gepen-
rden bepalen 1,50 pond
ersoon. Groepen van
■n en meer: twee pond
:rsoon. De tentoonstel-
elke dag geopend van
tot 18.30 uur; iedere
dag tot 19.30 uur. Op
en tweede kerstdag
Albert' dicht,
onstelling Prins AJ-
:ijn leven en werk tot
uari 1984 in het Royal
e of Art, Londen.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - „Het lijkt wel of
we ons in deze tijd voorname
lijk richten op bescherming,
verdediging, bewapening.
Maar door de wapens die we
gemaakt hebben staan we nu
aan de rand van de afgrond.
We kunnen geen fout meer
maken. Anders wordt de hele
wereld vernietigd."
Een donderend applaus viel
zaterdagmiddag, in het Haagse
Zuiderpark prinses Irene ten
deel, toen zij - dé verrassing
van de grote vredesdemon
stratie zaterdag - met deze
woorden stelling nam tegen de
modernisering van de kern
wapenarsenalen in Oost en
West. Op uitnodiging van het
Komitee Kruisraketten Nee
PRINSES Irene was tot
verrassing van de duizenden
een van de eerste sprekers in
het Zuiderpark. - fotoanp
sprak Irene „los van elke me
ning en los van elke organisa
tie".
Het optreden van de prinses,
aan het begin van de grote
vredesmanifestatie die rond
550.000 mensen op de been
bracht, sloeg een golf van en
thousiasme los bij de in het
Zuiderpark verzamelde beto
gers. Volgens de prinses is een
massale bezinning nodig op de
vraag waar we mee bezig zijn,
al zovele eeuwen lang. „We
worden in alles getraind om
onszelf niet meer te kennen,
om te vervreemden. Dan heb
je instrumenten nodig om je te
beschermen. Daarom moeten
we dat masker, dat pantser af
werpen. Ik denk dat we zover
van onze werkelijkheid zijn
afgeraakt dat we niet meer
geloven in onze eigen kracht.
Daar moeten we weer op gaan
vertrouwen. Het gaat om jouw
vrijheid, om de vrijheid van
ieder mens."
Premier Lubbers verklaar
de zaterdagmiddag voor het
optreden van de prinses geen
ministeriële verantwoorde
lijkheid te dragen, omdat zij
geen lid (meer) is van het ko
ninklijk huis. Volgens hem
heeft Irene net als iedere an
dere staatsburger het recht
openlijk verklaringen af te
leggen, en dienen haar opvat
tingen, net als die van ieder
ander, te worden gerespec
teerd.
Bronnen in Den Haag wis
ten zaterdag te melden dat
Lubbers het optreden van de
prinses zou hebben afgeraden.
Een woordvoerder van de pre
mier weigerde zaterdagavond
evenwel in te gaan op de
vraag, of de regering vooraf
was geïnformeerd over het op
treden van de prinses. Hij
noemde die vraag 'volstrekt
irrelevant'.
Lopen voor de vrede
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Het was zater
dagochtend al vroeg druk in
de Haagse binnenstad. De de
monstranten werden in grote
drommen per bus (ruim
160.000) en trein (ruim 150.000)
naar Den Haag gebracht.
Daarnaast maakten ruim
200.000 mensen gebruik van
eigen vervoer om Den Haag te
bereiken. Met name deze cate
gorie bezoekers leverde nogal
wat verkeersproblemen op.
De grootste problemen ech
ter ontstonden met het bus
vervoer. De toevoer verliep
lange tijd uiterst moeizaam.
Door de komst van ruim 600
bussen meer dan waarop was
gerekend ontstonden parkeer
problemen, die tot ver in de
middag files tot gevolg had
den. Zelfs om half drie waren
groepen demonstranten met
touringcars nog onderweg
naar de parkeerterreinen bij
het Zuiderpark.
In het begin van de middag
waren er al zoveel demon
stranten in Den Haag dat de
geplande protestroutes tussen
Zuiderpark en Malieveld (bij
na twaalf kilometer) in beide
richtingen potdicht zaten.
Tegen vier uur in de middag
vertrokken de eerste groepen
demonstranten weer, in de
hoop de hoofdstroom voor te
blijven. Met name het station
Den Haag CS raakte daardoor
verstopt. Pas in het begin van
de avond nam de ergste drukte
daar af.
Applaus
De sprekers uit de politieke
hoek (van PvdA, D'66, CPN,
PSP, PPR en EVP) en van de
vredescomité's hadden weinig
moeite de massa's op het Ma
lieveld en in het Zuiderpark
telkens weer tot een donde
rend applaus te brengen.
PvdA-leider Den Uyl riep de
regering op nog vandaag een
initiatief te ondernemen om de
plaatsing uit te stellen.
PPR-leidster Beckers vroeg
alle demonstranten en thuis
blijvers een kaart naar Lub
bers te sturen met de tekst „29
oktober" en „Nee".
IKV-secretaris Faber ver
weet de NAVO de vredesbe
weging knollen voor citroenen
te verkopen door 1400 atoom
koppen te ontmantelen. Hij
omschreef dit besluit als 'het
opruimen van oude rommel'.
Veel waardering kreeg ook
de Bredase bisschop Ernst
(voorzitter Pax Christi), die in
zijn betoog duidelijk maakte
dat de kernwapens nu al
slachtoffers maken. Want al
het geld dat Oost en West aan
wapens besteden „doet on
recht aan mensen die honger
hebben of leven in armoede".
Tevreden
Na afloop waren zowel de
Haagse politie als de organisa
toren meer dan tevreden over
het uiterst vredige en vaak
zelfs uitgesproken feestelijke
karakter van de demonstratie.
Incidenten werden er nauwe
lijks gemeld.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - De Residentie is weer Den
Haag. De deftige dufheid wordt alleen ver
stoord door krijsende meeuwen, die afkomen
op het afval dat een half miljoen vredesduiven
hebben achtergelaten.
Het is zondagochtend. Het Malieveld ligt er verlaten
bij. Tussen vertrapte pamfletten, flarden van span
doeken en lege bierblikjes scharrelen enkele jongens,
op zoek naar waardevolle resten van de demonstratie
tegen de kruisraketten.
De hal van het Centraal
Station schittert weer steriel
in de half lege treinen sporen
«eer volgens het boekje. Den
ig herstelt zich van de vre-
lelievende chaos van zater-
lag, maar de echo van een half
liljoen stemmen is nog hoor-
aar.
Het begon al op vrijdag
avond, toen demonstranten in
de uithoeken van ons land de
wekker zetten om op tijd te
kunnen vertrekken naar de
stad waar de vredesbeweging
opnieuw haar kracht moest
bewijzen. Op het Binnenhof
werd een nachtwake voor de
vrede gehouden. Een nood
kreet van zwijgende Francis
caner monikken. Slechts om
het uur verbraken zij hun stil
zwijgen om met omstanders te
bidden: „Heer, maak mij tot
een werktuig van Uw vrede.
Waar haat heerst, laat mij
vrede brengen, waar krenking
is vergeving, waar tweedracht
is verzoening." Direct werden
ze op de proef gesteld door
brallende bierblagen, voor wie
heibel humor is.
Spanning
Er heerste toen nog span
ning in de stad: zou één zo'n
vervelend vonkje tot een vuur
van rellen kunnen leiden?
Soms leek het er op. Even voor
middernacht stroomden sen
satiezoekers samen rond een
brallende barbezoeker, die
met zijn laatste zatte kracht
begon aan het neerhalen van
een spandoek dat anderhalve
kilometer lang door de stad
slingerde. Toen de man,
woestschreeuwend, zo'n hon
derd meter gesloopt had, werd
hij tegengehouden door men
sen die even verderop op de
tram wachtten. Er onstond een
„discussie" met gebalde vuis
ten, die later in vele varianten
werd gehouden tussen vredes-
demonstranten en „anders
denkenden".
„Weg, met die troep." „Joh,
laat dat doek toch hangen."
„Had je het tegen mij, roet
mop" „Nou gaan we niet bele
digen, hè." „Rot op naar Suri
name in plaats van hier steun
te trekken. Al die demonstran
ten, welzijnswerkers, sociale
dienst." „Zatlap, je weet niet
waar je het over hebt." „Oh
nee, ik ben Nederlander en
ben daar trots op. We leven in
een vrij land en dat moeten we
zo houden. Néérzetten die
kernwapens. Denk je dat ze in
Rusland kunnen demonstre
ren?!" „Nee, maar dat hoeft
toch niet te..." „Ah joh, rot
toch op."
Geen rellen
Het werd geen rel en ook la
ter, het hele weekeinde, vielen
er geen uit de hand lopende
ongeregeldheden te noteren.
Dat blijft opmerkelijk in een
stad van nog geen half miljoen
inwoners, die opeens onder de
voet wordt gelopen door een
half miljoen demonstranten.
Natuurlijk gebeurde er wel
wat. Enkele Glimmerveen
aanhangers brachten de Hit-
Ier-groet en werden, nadat ze
door vredesdemonstranten
waren onthaald op een kanon-
nade van scheldwoorden, fruit
en bierblikjes, door de politie
aangehouden.
Ook greep de politie in toen
twee jongens met een rubber
bootje de Hofvijver oversta
ken op weg naar de achter
kant van de, aan het water lig
gende, gebouwen van het Bin
nenhof. Toen ze daar aan wa
ren gekomen, trok een kame
raad het gele opblaasbootje
aan een touw terug, zodat
twee andere jongens de over
steek zouden kunnen maken.
Toen echter greep de politie in,
nam de boot in beslag en liet
de twee knapen aan het ver
keerde eind van de Hofvijver
in lichte paniek achter. Nadat
ze een poging hadden onder
nomen om, onder luid applaus
van omstanders, de Hofvijfer
te doorwaden, probeerden ze
een werkschuit in de vijver te
kapen, maar werden vóór de
ontsnapping opgepakt door
agenten die via de Eerste Ka
mer ter plaatse waren geko
men. De jongens werden mee
genomen en de omstanders
bleef de vraag wat de bedoe
ling was geweest van de mis
lukte missie.
Politie
Maar verder had de politie
een rustig dagje. Misschien
moet daarvoor premier Lub
bers bedankt worden. Omdat
hij óók ambtenaar-agenten 3,5
procent van hun salaris wil
afnemen, waren hun unifor
men versierd met stickers als
„Boos op Koos". En hoe kan
een vredesdemonstrant nu
boos worden op een andere de
monstrant?
Het werd dus een vriende
lijk-vredige demonstratie. Een
carnavaleske chaos, die zelfs
niet verstoord werd door wan
hopige wanklanken van de
monstranten die uren in de fi
le vastzaten. Het record werd
gebroken door een busvol ge
duldige Groningers die pas om
kwart over drie op de plaats
van bestemming aankwam en
de demonstratie grootdeels via
de auto-radio moest volgen.
Veel reizigers hadden gere
kend op zo'n vervelende ver
traging, maar dankzij een
overwachte perfectie van het
NS-apparaat, konden 155.000
treinreizigers al vanaf acht
uur in een continue stroom op
de Haagse stations worden af
gezet en bleef het niet-zo-blij -
in-de-rij -staan voor bussen en
HET Malieveld was het een
van de vertrekpunten voor
de demonstranten. Net als in
het Zuiderpark werden spre
kers er afgewisseld door mu
ziek. - foto's anp
'rö~
t* y:-TTX
auto's ook redelijk beperkt. Al
moest men vaak wel kilome
ters buiten het centrum par
keren, zodat velen al met de
tong op de schoenen op Malie
veld of Zuiderpark aankwa
men, waar dan nog eens aan
de échte vredesmars begonnen
moest worden.
Processie
De mars zelf? Een poëtische
processie. „Liever blommen
dan bommen", „Lubbers ge
bruik je verstand, geen raket
ten in Nederland", „Kaaskop
pen tegen kernkoppen", „De
VS en de Russen en wij ertus
sen", „Korte metten met de
kruisraketten." Staaltjes van
pakjesavond-poëzie, waar de
Nederlandse demonstrant al
tijd weer graag op teruggrijpt.
En dan de teksten, bedoeld
voor een grimmige glimlach:
„Ik wil tachtig jaar worden",
„Freezen, geen dooien", „An
dropov, vredesduif(el)", „Ik ga
liever gewoon dood", „Tegen
de 3,5 procent korting" (Een
demonstrant die het doel van
de actie niet goed gelezen had)
„Maak ons land weer kern-ge-
zond". Het is maar een wille
keurige greep uit kilometers
woordgrappen, die ook wer
den overgenomen door de goed
EEN lint van spandoeken
trekt over de Loosduinse Ka
de.
zakendoende middenstanders
(„Geen raketten, maar kroket
ten", „Anti-kernwapen-kof-
fie") die het vredesleger van
prijzige proviand voorzagen.
Niet alleen de grappen, hoe
hard ook bedoeld, deden aan
carnaval denken. De volle
vrolijkheid, de versierde men
sen, de witgeschminkte enge
len met hun doodsangst voor
kernwapens, de kinderen met
hun dodenmaskers, de meege
sleepte huisvlijt, de gekleurde
spandoeken, de beschilderde
bakfietsen, de bordkartonnen
bommen en granaten, alles
maakte er een groot carnaval
voor de vrede van.
Geluidschaos
De grommende geluidscha
os van kilometers kelen, de
massaal deinende mensen-
drommen, de slingerende stoet
van een miljoen schuivelende
voeten, applaus en kreten die
als wolken van geluid over de
twaalf kilometer lange rij
ruggen zweefden. Wat beziel
de al die mensen? Was het een
gezellig dagje uit voor gelijk
gezinden? Een processie van
zich progressief-etiketeren-
den? Een bijeenkomst die je
niet mag missen, zoals je ook
De Aanslag gelezen moet heb
ben, Hans, Het Leven Voor De
Dood gezien moet hebben en
andere dingen moet doen om
je te bevstigen in het „wij-ge-
voel"? Of is het een enthou
siaste explosie van elan? De
massale irritatie van de intel-
ligentia die huivert van politi
ci die de fouten van de ge
schiedenis herhalen? Onver
moeibare dromers? Of onver
moeibare realisten?
Of zijn het een half miljoen
zelfstandige mensen, die zich
niet laten vangen onder die
ene noemer die er op zo'n leger
van een half miljoen mensen
gedrukt moet worden, zodat in
de eenheid van de massa
iedere nuance verloren gaat?
Een half miljoen mensen, die
zaterdag even hetzelfde wil
den zeggen? „Nee tegen kern
wapens", zei die bejaarde die
weet dat '40-'45 zich niet mag
herhalen, de vader die bang is
voor de toekomst van zijn
zoon, natuurlijk ook die choco-
mel-drinker die een modieuze
mening nawauwelt, maar ook
weer die bewuste man daar,
en die loodgieter, die student,
die katholiek, die rechtsback,
die violist, die zwartwerker.
die directrice, die links-handi
ge, die rood-harige, die.
Plotseling valt er een stilte
in die groep van honderddui
zenden die even één zijn. Eerst
waren er de vraagtekens. Von
Lippe wie? Von Lippe Wie-is-
dat-wel? Verwarring, die
plaats maakt voor warme ver
rassing: Prinses Irene. Uit
roepteken. Overal in de schui
felende stoet, die even tot stil
stand komt, scholen mensen
samen rond meegedragen ra
dio's. Prachtig. Dapper. Woor
den van bewondering. Die Ire
ne, die durft maar even. Het
optreden van de eigenzinnige
prinses doet zelfs niet-monar-
chisten duidelijk goed. Wat ze
zegt is dan misschien van
minder belang. Een stroom
van vage lieve taal, waar Her
man van Veen patent of heeft
en die, uitgesproken door een
beroepspoliticus, wellicht tot
hoongelach zouden leiden: De
aarde is prachtig. Ieder mens
is uniek. Waar ben jij? Gooi af
die maskers. Stel dat alle bloe
men maskers zouden dragen.
Ontwapen je van binnenuit.
Wat vioolmuziek erbij en Jan
van Veen maakt er een prach
tige Candle-light-uitzening
van.
Maar misschien maakte dat
het ook wel zo onschuldig ver
tederend. En misschien was
daardoor het optreden van
Irene, die zelf gebruik maakt
van de naam van haar vader,
zo belangrij k voor die pakweg
537.831 demonstranten in Den
Haag. Belangrijker dan het
optreden van bisschop Ernst,
die op het podium de spreek
koren „Zet de lijn van Zwart
kruis voort" misschien wel gé
hoord heeft. Belangrijker dan
de speech van Den Uyl, die als
PvdA-er nu meer steun kreeg
dan destijd in Amsterdam, al
zal de PvdA veel wantrouwen
pas echt kunnen wegnemen
als de partij zich, naast CPN,
PPR en EVP, nu opwerpt als
beschermer van de VVDM-
militairen die een straf riske
ren omdat ze in uniform de
monstreerden. Maar ook daar
over zullen een half miljoen
mensen wel verschillend den
ken.
In Den Haag is het nu weer
rustig, alleen de echo van een
half miljoen stemmen hangt
nog in de straten. Gewacht om
gehoord te worden door politi
ci op het Binnenhof, in Wash
ington en Moskou.
(ADVERTENTIE)
U bent bij deze uitgeno
digd voor de introductieshow
van de nieuwe, revolutionaire
Agfa Copiers: de X41- en de
X29 serie.
Alle apparaten geven
acte de présence. En een ver
rassing geeft de demonstratie
extra kleur. Welkom!
Belt u s.v.p. even of u komt.
Tel. 070-1108 76.
Kasteel Braeckesteijn, Ridderstraat 88, Oosterhout.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Bisschop Ernst
zegt het niet, maar in zijn ogen
ligt ongerustheid. Wat als de
roep van een half miljoen Ne
derlanders onbeantwoord
blijft? Hij wil eigenlijk niet
denken aan wat er gebeurt ais
de demonstratie alsnog op een
mislukking uitdraait. Maat
schappelijk verzet? Burgerlij
ke ongehoorzaamheid?
„We moeten de discussie
kalm houden. We moeten vol
harden in het pogen door ar
gumenten te winnen. Die de
mocratische weg moeten we
tot het uiterste gaan. Pas als
dat mislukt is een discussie
zinvol over wat er moet ge
beuren. Door nu daarop voor
uit te lopen, door nu al verzet
aan te kondigen ondermijn je
de parlementaire verantoor-
delijkheid."
Mgr. Ernst, de voorzitter
van Pax Christi, vindt het niet
genoeg als de kruisvluchtwa-
pens elders in West-Europa
worden geplaatst en het alleen
Nederland lukt om ze tegen te
houden. „Nee, dat is geen
overwinning", zegt hij kortaf.
Maar juist dan moeten de ker
ken de helpende hand blijven
toesteken. Ernst vindt, dat de
kerken de plicht hebben de
vredesbeweging spankracht te
blijven geven, zodat de teleur
stellingen van twee jaar gele
den na het massaprotest in
Amsterdam worden voorko
men.
Hij heeft in een achterafka-
mer van de Kloosterkerk aan
het Lange Voorhout in Den
Haag even rust gevonden. De
demonstratie is in volle gang
en zo meteen gaat hij ook weer
de straat op. „Deze manifesta
tie is de uitdrukking van de
volkswil", meent hij.
Het is nu ook geen moment
om aan mislukkingen te den
ken, daarvoor is de feestroes te
groot. En dat hij daarvan wil
genieten, mag duidelijk zijn.
Duidelijkheid, daaraan la
ten zijn standpunten niet te
wensen over. Hij is kort in zijn
antwoorden. Nee tegen het
dreigen met kernwapens. Een
drastisch en onmiddellijk ein
de aan de wapenwedloop, dat
is zijn inzet. „We moeten fun
damenteel nee blijven zeggen.
Kernbewapening is een ver
spilling van arbeid en geld die
voor het welzijn van de men
sen hard nodig zijn. Dat moe
ten we blijven zeggen. We mo
gen de politici nooit met rust
laten."
De bisschop neemt vervol
gens een verrassend stand
punt is: zelfs als het in Genève
tussen Rusland en Amerika
tot een akkoord komt wijst hij
dat af als het gevolg is dat bei
de machtsblokken elkaar een
(beperkt) aantal wapensyste
men toestaan. „Dan is alleen
maar het gevolg dat bewape
ning weer toeneemt. Dus ben
ik tegen zo'n overeenkomst.
Onderhandelingen mogen niet
met zich meebrengen dat de
wedloop in stand blijft. On
derhandelingen dienen stap
pen te zijn van ontwapening."
Ingelicht
Monseigneur Ernst vindt
dat hij met deze opvatting niet
buiten zijn 'bisschoppelijke'
boekje gaat. Weliswaar heeft
Bisschop Ernst van Breda FO
TO JOEP BEVERS
hij de demonstratie als voor
zitter van Pax Christi en niet
namens de bisschoppen toege
sproken, hij heeft de conferen
tie over zijn voornemen inge
licht. „En ik ben niet tegenge
sproken".
Hij legt uit, dat hij formeel
gesproken ook niet namens al
le bisschoppen kón praten,
want dan zouden alle andere
kerken ook een spreker heb
ben moeten afvaardigen.