ujn.
eek
ECOL OGIE IN HET NEDERLANDSE CHA TEA U PRODOR
i
Kostbare operatie moet Italiaanse toeristenstad redden
ite Stabiel
jaar lang
ist op. Het
ypotheek
krente op
i afsluiten
/potheek-
b en 10%
uw rente
erdernaar
ente 9%.
ot10%,dan
;r naar 8%.
5% dan
4
Iypotheek
biel Hypo-
neente-
nijn. Maak
kadviseur
)p maat en
arden van
n over alle
bele
ïste Rente
ZATERDAG 29 OKTOBER 1983
W4
JljE HEBBEN nu zo'n acht jaar ervaring,
de uit Polen afkomstige Hinryck Recko en
zijn Groningse vrouw Stephanie. Samen
vormen zij directie èn personeel van het
in Nederland unieke Chateau Prodor in
Lelystad. Acht jaar lang importeren zij
nu 'biologische' wijn uit vooral Frankrijk
en verkopen die aan de Nederlandse
consument die er om vraagt. De term
'biologisch' gebruiken zij zelf liever niet.
'Ecologisch' vinden ze beter.
WERK(ST)ER
magement B.V.
tenrijk
Voorschriften
Analyse
Dertig soorten
Afnemers
Hoe is ie
Prijzen
ITALIË kan Orvieto als toeristische
trekpleister nauwelijks missen. Per jaar
bezoeken 1,2 miljoen toeristen (onder wie
180.000 Nederlanders) de vestingstad. Ze
laten er 45 miljoen gulden achter en
geven werk aan een derde van de
bevolking (van 23.000). Er wordt alles aan
gedaan om Orvieto voor wegzakken te
behoeden en de Dom van Maitani, de Put
van StPatrizio en het paleis van de
Capitano overeind te houden.
t
HG07
administratie, de voor-
iprojecten die wij in
irt-time) baan met
een geschiktheid een
maatschappij wélke, in
atieprojecten verzorgt,
ireven sollicitatiebrief met
vens te zenden naar onder-
medewerk(st)er.
248, 4800 CE Breda.
^IJKS NAAR SPANJE.
vertrek vanuit mid. Ned. en het
ize spec, aanbieding. Div. apt. op
89. Te]. 020-267068.
RBRUNN. Nw. 4-6 pers. App- en
ip.w. Ideale ski-mogelij kh. Di
ere facil. Verv. bus en trein mog-
>2-3033.
ïabij Oetz/Kühtai (2200 m.) v.a.
on incl. avondeten. Inl. Jansen-
m. 08340-26384.
Door Hein Sluijter
Termen als 'snobisme' en 'mo
deverschijnsel' worden graag
in verband gebracht met deze
wellicht wat luxe wijnen.
Maar het is zo, dat iedereen
die van wijn houdt, de wijn
moet drinken die hij lekker
vindt. Dat is het belangrijkste
criterium als het over wijn
gaat. Welnu, als blijkt dat er
mensen zijn die graag ecolo
gische wijn drinken, dan
moeten ze dat gewoon niet la
ten.
Vrijwel elke ecologische wijn in
Nederland komt van Prodor (97%).
Bijna alles is Frans. Zo'n veertig zelf
standige wijnboeren in Frankrijk
houden zich met ecologische wijn
bouw bezig. Dat wil zeggen, dat zij te
rug grijpen naar wijnmakersmetho-
den uit overgrootmoeders tijd. Alle
moderne produktiemethoden zijn ta
boe voer hen. Dat geldt voor het hele
proces, van druif tot fles. Er wordt in
de wijngaard bijvoorbeeld geen
kunstmest gebruikt. Alleen organi
sche meststoffen. Spuiten tegen in
secten of ziekten mag ook niet. Het
toevoegen van synthetische middelen
om kleur, geur of smaak te verbete
ren evenmin.
Zo is er een hele reeks van voor
schriften waar de ecologische boer
zich aan te houden heeft. Die man
maakt niet zomaar een afspraakje
met zichzelf. Via een contract is hij
gebonden aan de bepalingen van de
drie organisaties die daarvoor in
Frankrijk bestaan. De instituten Le-
maire-Boucher, Nature et Progrès en
i Dynorga hebben deskundigen op het
I gebied van wijn, landbouw, chemie
I en biologie in dienst.
Zij controleren elke boer die bij een
I van de drie verenigingen aangesloten
is. Zij bepalen wat de boeren wel en
niet mogen. Zo mag het sulfietgehalte
E een maximumgrens niet overschrij-
j den. Binnen de EEG is normaal 225
j tot 400 miligram sulfiet per liter toe-
gestaan. Nature et Progrès laat bij -
I voorbeeld maar 30 tot 100 miligram
toe. Veel minder dus. Lemaire-Bou-
E cher en Dynorga liggen ook ver onder
E de EEG-norm. Sulfiet (zwaveldioxy-
de, SO2) wordt aan wijn toegevoegd
om die beter houdbaar te maken. Een
j methode overigens die al eeuwenoud
I is. Wijn bevat trouwens van nature
E altijd wel een beetje sulfiet. Het kan
WIJN UIT
OVERGROOTMOEDERS
WIJNGAARDEN bij ReimsOok uit dit Champagnegebied komt ecologische wijn.
FOTO ARCHIEF DE STEM
bijvoorbeeld tijdens de gisting wor
den gevormd.
Het toevoegen van suiker aan gis
tende most om een hoger alcoholge
halte te krijgen (chaptalisatie) is tot
een absoluut minimum beperkt en
mag alleen worden toegepast in jaren
waarin dit echt nodig is. De wijn die
uiteindelijk verkocht wordt, is tevo
ren door laboratoria van een van de
drie wijn-milieuorganisaties geana
lyseerd. Pas als het analyserapport
gunstig uitvalt, mag de wijn op het
etiket het handelsmerk van Nature et
Progrès, van Lemaire-Boucher of
van Dynorga voeren.
Nu zijn Hinryck en Stephanie niet
snel tevreden. Het lijkt een koud
kunstje om een paar van die veertig
boeren op te bellen met het verzoek
om maar een paar dozen naar Lely
stad te sturen. Want die wijn is gega
randeerd ecologisch. Jawel, maar ook
hier zijn er kwaliteitsverschillen. Dus
gaan ze elk jaar een paar keer naar
Frankrijk om de wijn ter plekke te
proeven.
Behoefte aan uitbreiding van hun
kleinschalig tweemansbedrijfje heb
ben Hinryck en Stephanie niet. Het
moet, zo vindt hij, een goed betaalde
hobby blijven. Acht jaar geleden heb
ben ze Prodor opgezet omdat ze er al
lebei veel toekomst inzagen. Voor die
tijd zat hij in de reclame, zij in de mu
ziekwereld. En nog eerder woonde
Hinryck in zijn geboorteland Polen.
Hij is een van die velen die Nederland
hebben meebevrijd en na de oorlog
hier zijn blijven hangen.
In 1975 begon het paar in Amstel
veen met 5000 flessen. Nu, in 1983 en
inmiddels verhuisd naar Lelystad, is
dat uitgegroeid tot zo'n 100.000 fles
sen. Een dikke dertig soorten liggen
er in Chateau Prodor. Die naam 'cha
teau' slaat oolfop de grappige en van
kantelen voorziene toren die tegen
het bedrijf is aangebouwd. In de bo
vengrondse kelder (de chai, zeggen de
Fransen) worden de aangevoerde
wijnen op een constante temperta-
tuur gehouden. De kelder is verder
zoals die zijn moet, donker en tocht
vrij.
Wie een doos Prodor wijn bestelt,
kan er op rekenen dat Hinryck die
zelf komt brengen. Laatst was er een
bruiloft in Heerenveen. Men bestelde
acht flessen. Die werden gewoon even
in het autootje gebracht. Dit om aan
te geven dat ze inderdaad alles zelf
doen. Alleen voor het vervoer van in
Frankrijk uitgekozen wijnen wordt
een transportbedrijf in de hand geno
men. Er is zelfs een beetje export
naar Engeland, maar dat zijn maar
een paar dozen per jaar. In die en an
dere dozen zitten flessen uit alle
Franse wijngebieden met uitzonde
ring nog van de Loire, omdat het paar
daar nog geen geschikte ecologische
wijnen heeft gevonden. Op de prijs
lijst prijken nu sinds kort ook een
paar Duitse wijnen. Een paar maan
den geleden zijn Hinryck en Stepha
nie naar Spanje geweest, maar ginds
hebben de boeren kennelijk geen zin
in een ecologisch avontuur.
Het is duidelijk waar de afnemers
van Prodorwijn te vinden zijn. In re
formzaken en vegetarische restau
rants en natuurlijk bij partiku'lieren.
Reclame wordt er niet gemaakt. Het
paar is niet van plan om met het pro-
dukt te gaan leuren. De twee willen
het met zijn tweeën aankunnen en
daarmee uit. Laaiend enthousiast
vertellen ze verhalen van grote wij
nen die ze bij een kleine wijnboer
kunnen ontdekken.
Dat zijn vaak wijnen die voor een
grote importeur niet interessant zijn
omdat het transport niet loont, de be
langstelling er hier te gering voor zal
zijn en ook omdat de partij vaak te
klein is. Die kleine boeren hebben
.soms niet eens geld om bijvoorbeeld
hun etiketten te kunnen betalen. Hin
ryck en Stephanie weten uit ervaring
dat wanneer een boer niet zo toe
schietelijk is om zijn wijn aan „die
Hollander" te verkopen, dit een
kwestie van geld kan zijn. Daarom
betalen ze vooruit. Dat helpt. Meer
dan eens wil de boer dan ineens graag
tot verkoop overgaan.
Alles goed en wel, maar hoe is nu
die ecologische Prodorwijn. Dat valt
reuze mee. Men bedenke dat het hier
gaat om wijn die onder de normale
Franse controlebepalingen valt. Het
zijn dus 'vins de pays' of nog een
trapje hoger 'vdqs' (vin délimité de
qualité superieure) of opgenomen in
de hoogste kwaliteitsklasse 'appella
tion controlée'. Ik proefde een Co-
teaux des Baux en Provence, een
vdqs-rosé, die luistert naar de naam
Mas de Gourgonnier. Een volle, veel
belovende geur liet de tong alvast
krullen. De wijn smaakt droog, vol
voor een rosé en vooral zuiver. De af
dronk is onverwacht frii Ik wil niet
zeggen dat ik puur natuur proefde,
want dat is maar onzin. Maar een in
teressante wijn is het wel. Goedkoop
is hij niet: 11,75. Ecologische wijnen
kunnen niet goedkoop zijn, omdat de
opbrengst per hectare in het produk-
tiegebied vaak de helft geringer is
dan bij commerciële wijn en ook om
dat er nogal veel tijd en werk mee ge
moeid is.
Nog een, een witte Bourgogne. Een
Hautes Cötes de Nuits 1980 van Alain
Verdet. Gemaakt van de chardon-
naydruif. De geur is bloemig maar
wat ingehouden. De smaak is vol be
lofte. Moest op dat moment nog zeker
zo'n hall' jaartje liggen om zijn on
rijpheid kwijt te raken en iets moois
te worden.
Nu een rode. Een Cötes de Provence
1979 van het domaine Richeaume. De
geur is Medocachtig en dat zal wel
liggen aan de Cabernet-Sauvignon-
druif die hier met kwistige hand in
verwerkt is. De smaak is vrij vol, iets
belegen en fruitigheid is er ook Heel
lekker, maar toch wat apart van
smaak.
De prijzen van deze wijnen begin
nen bij 6,95 en houden op bij 65. De
meeste moeten tussen de tien en
twintig gulden kosten. Maar er zijn er
genoeg die goed zijn en toch te koop
zijn onder een tientje. Erg veel duur
der dan commerciële wijn is de ecolo
gische wijn niet. De meeste boeren,
die hun bedrijf terug de vorige eeuw
in hebben gevoerd, zullen er zich dan
ook niet mee verrijken. Het ver
schijnsel is trouwens in Frankrijk be
slist geen rage. Er zijn boeren die het
opgegeven hebben. Toch hoeven de
liefhebbers van wijn uit overgroot
moeders tijd niet te wanhopen, want
'de klassieke wij nbereiders nemen
licht in aantal toe. Ondanks de afval
ligen.
Door onze correspondent
Cees Manders
ORVIETO - Pozzuoli bij Na
pels wordt elke dag door ver
borgen vulkanische krachten
millimeters omhoog geduwd;
het Umbrische toeristenstadje
Orvieto zakt elk jaar centi
meters verder weg. Dit zijn
maar twee voorbeelden van
het grillige spel dat de natuur
met Italië speelt. Vulkaanuit
barstingen, aardverschuivin
gen, overstromingen en aard
bevingen stellen dit land voor
problemen die meestal onop
losbaar zijn.
Slechts af en toe is de mens tot
meer in staat dan alleen maar toekij
ken en wachten totdat de vulkaan
barst en de heuvel begint te schuiven.
Zoals in dit geval van Orvieto dat
dankzij de modernste techniek de
strijd tegen de natuur kan winnén en
zal winnen alls de financiële middelen
tijdig beschikbaar zullen komen.
Orvieto, aan de weg tussen Floren
ce en Rome, noemt zich met recht een
van de fraaiste steden van Midden-
Italië. Het is een traditionele aanleg
plaats voor touringcars die toeristen
aanvoelen uit alle landen van Euro
pa. Ze komen kijken naar die fameu
ze 'gestreepte' Dom van Maitani, die
dateert uit de veertiende eeuw. De
Dom heeft een voorgevel van uniek
mozaïek met voorstellingen uit het
oude en nieuwe testament, het werk
van bouwmeester en beeldhouwer
Maitani, terwijl Signorelli het leeu-
wedeel van de 'danteske' muurschil
deringen binnen voor zijn rekening
nam.
Maar de ligging van de stad alleen
al is een bezienswaardigheid. Orvieto,
een stadje van 0,7 km. bij 1,5 km. is
geheel gebouwd op een rotsplateau en
verheft zich ongeveer 150 meter uit
het omliggende Umbrische heuvel
land. Een vesting van nature dus, en
dat is (waarschijnlijk) ook de reden
geweest waarom ongeveer 2.500 jaar
geleden de Etruskische herders er
hun oog op hebben laten vallen.
Maar deze rots, het fundament van
Orvieto, dat de eenvoudige levens
vormen van vroeger gemakkelijk kon
dragen, dreigt nu weg te zakken on
der de last van de moderne tijd. Tien
tallen keren is de stad in het verleden
belegerd geweest door vijandige le
gers waarbij de steile rotswand een
onoverkomelijke barrière vormde.
Nu hangen arbeiders en technici te
gen diezelfde rotsmuur om deze juist
te verstevigen en Orvieto te behou
den. Orvieto staat in de steigers,
wordt 'gerestaureerd', en de techniek
die daarbij wordt toegepast is nog
ORVIETO IN CORSET
GEZICHT op Orvieto. Links de steigers tegen de rotswand, rechts' de beroemde Dom.
- FOTO C MANDERS
niet eerder in dit deel van Italië toe
gepast.
De rotsmassa waarop Orvieto rust
is van tuf, en daarin zit 'm juist het
probleem. Tuf blijft hard als het
droog blijft, maar de laatste eeuwen
hebben slechte afwatering, een verrot
rioleringsysteem en ook de overbelas
ting als gevolg van te intensieve hui
zenbouw en modern verkeer teveel
van het gesteente gevergd. Bovendien
is nu gebleken dat het tufstenen pla
teau verre van massief is: ruim 8.000
grotten zijn onder de stad ontdekt,
met als klapstuk een gehele necropo
lis van de eerste bewoners, de Etrus-
ken. Deze zachte en poreuze onder
grond veroorzaken een verzakking,
die de stad elk j aar centimeters bene
den zijn vorig niveau brengt en haar
voortbestaan bedreigt.
De techniek die nu wordt gehan
teerd om Orvieto overeind te houden
bestaat uit twee delen. Eerst wordt
het water uit de tufmassa gepompt en
het afwateringsysteem van de stad
verbeterd. En vervolgens worden de
grotten onder de stad met cement ge
vuld of verstevigd en de rotswanden
verankerd. De vernieuwing van het
afwaterings- en rioleringsysteem is
het verst gevorderd. Alle straatjes en
pleinen van de stad worden opgebro
ken en oude pijpen vervangen. Het
hele buizensysteem mondt uit in een
centrale afvoerbuis die het afvalwa
ter naar een nog te bouwen zuive
ringsinstallatie moet leiden in het dal
beneden. Het riool- en hemelwater
krijgt dus niet meer de kans in het tuf
te verdwijnen, maar wordt direct van
de berg afgevoerd. Dit gedeelte van
de reddingsoperatie van Orvieto is
het minst spectaculair, maar wel het
meest ingrijpend, en ook het hinder
lijkst voor het leven in de stad.
Indrukwekkender is het werk dat
rond de natuurlijke stadswallen
wordt verricht. De kwetsbaarste ge
deelten van de rotswand, onder ande
re op een plek enkele tientallen me
ters van de beroemde Dom, worden
met 5.000 ijzers verankerd en verste
vigd: onder in de rotswand, die onge
veer veertig tot vijftig meter lood
recht de hoogte in gaat, worden veer
tig meter diepe gaten gebood, van en
kele centimeters doorsnee, schuin
naar boven en schuin naar beneden
gericht.
Daarin gaan eerst lange stalen pin
nen, en vervolgens wordt er cement
in gespoten. Beweegt de rotswand
dan komen deze ankers onder span
ning en trekken het zaakje vanzelf
recht. Volgens de technici is het best
mogelijk pinnen van 700 meter lengte
(de afstand van de zuidkant tot de
noordkant van de stad) aan te bren
gen, om het hele rotsplateau waarop
Orvieto zich bevindt als het ware vast
te schroeven. Maar een stalen corset
van pinnen van 30 tot 40 meter is al
voldoende, mits Orvieto niet veel
zwaarder wordt dan het nu is.
Dit betekent dat Bet gemeentebe
stuur nieuwe bouwplannen voortaan
met de grootste zorgvuldigheid moet
bekijken, en het zware verkeer de
toegang tot de stad voorgoed te ont
zeggen. Met het'oog daarop zijn de
plannen om het uit 1888 daterende
kabeltreintje, dat al jaren niet meer
wordt gebruikt, weer in ere te her
stellen. De toeristen kunnen dan hun
bussen beneden laten staan en met
het treintje omhoog.
Maar al deze plannen voor het be
houd van Orvieto worden dagdromen
als er niet snel geld beschikbaar
komt. Sinds de werkzaamheden aan
de riolering en de verankering van de
rotswanden begonnen (in 1980) is er al
15 miljoen gulden uitgegeven, zoveel
als Rome en de regio voor het behoud
van de stad hadden geboden. Daar
mee heeft men nog geen derde deel
van de totale operatie kunnen uitvoe
ren. Voor de rest en het belangrijkste
deel van het werk is nog eens ruim
100 miljoen gulden nodig. En dat is
veel voor een land dat er financieel
toch al niet zo best voor staat en juist
geneigd is op dit soort 'restauraties' te
bezuinigen «omdat dat politiek het
meest pijnloos is.-
Bovendien is Orvieto niet de enige
stad in Umbrië die er zo bij ligt. Peru
gia, Todi, Assisi, Narni, Attigliano en
25 andere eveneens op dergelijke tuf-
plateaus geconstrueerde steden heb
ben ook assistentie nodig omdat 'de
grond verzakt.' Maar Orvieto is wel
een van de urgentste gevallen, waar
op korte termijn 'iets' gedaan moet
worden.
111, toestel 221.
-tbus 65, 5900 AB Venlo.
