jlJlOMMUIÜÖ BBfflBfffl®
Bestrijding
uitstoot
industrie
kost
miljarden
Staatssecretaris
Ad Ploeg ziet
weinig verschillen
IeDEREEN WEET zo langzamerhand
zure regen' een alarmerende
verzamelnaam is voor een scala van
ecologische vervuilingen die ons
leefmillieu aantasten op een ongekende
schaal.
De zure regen is een schrikbeeld
geworden.
Er dreigt een ecologisch Hiroshima, heet
het al en alle politici verklaarden zich
ijdens een Europees congres in Karlsruhe
bereid tot ingrijpende maatregelen om
verder verval tegen te gaan.
Visstand
Kolen
In de TURBULENTE dagen rond de
vorming van het kabinet-Lubbers
belandde, tegen ieders verwachting in,
vvd'er Ad Ploeg, de defensiespecialist,
tenslotte als staatssecretaris op het
ministerie van Landbouw en Visserij. De
barse ijzervreter van weleer werd boer.
„En ik voel me hier uitstekend op m'n
plaats", zegt hij nu met nadruk.
Leiding
Kerstmaal
Verbetering
Self-supporting
Ozon
Normen
Mensgericht
ZATERDAG 15 OKTOBER 1983
W4
Zure regen 'verpest'onze bossen
Door Huub van Heiningen
Engelse studie, gepubliceerd
voor het EG-congres over zu
re regen in Karlsruhe (Acid
Rain, A review of the pheno
menon in the EEC Europe,
Environmental Resources Li
mited) zijn pogingen gedaan
kosten/baten-analyses te ge
ven voor de bestrijding van de
luchtvervuiling.
De vissterfte als gevolg van de ver
zuring van de Scandinavische meren
kost jaarlijks 'slechts' 72 miljoen gul
den; bij de bossterfte zou het jaarlijks
om 2,5 tot 7 miljard gulden gaan; het
achteruitgaan van de vruchtbaarheid
van de akkers wordt geschat op meer
dan een 2,7 miljard gulden per jaar en
de schade aan gebouwen moet het
grootst zijn.
In totaal zou de zure regen in Euro
pa jaarlijks wel eens voor 9 miljard
gulden schade kunnen aanrichten. Er
staan duizelingwekkende getallen in
de studie.
Om in de EG de uitstoot van zwa
vel tot aan het jaar 2000 met ongeveer
60 procent te verminderen, zou jaar
lijks 23 tot 35 miljard gulden moeten
worden uitgegeven. Stikstofuitstoten
zijn wat goedkoper te beperken, maar
ook dat zal toch ook miljarden ver
gen.
Als er geen maatregelen worden
getroffen staan we aan de vooravond
van een ecologische ramp waarvan de
omvang niet te voorspellen is, aldus
de studie.
„Het is waarschijnlijk dat de kos
ten waarvoor we nu staan relatief ge
ring zullen zijn in Er is alle reden om
flink ongerust te zijn over de gevol
gen van zure regen in Ne-derland. De
toestand van onze bossen is waar
schijnlijk veel slechter dan we nu nog
denken."
Deze alarmerende waarschuwing
komt uit de mond van de Gelderse
milieudeskundige ir. R. Dorfmeijer,
die het congres in Karlsruhe bij
woonde. „Het is waarschijnlijk dat de
kosten waarvoor we nu staan relatief
gering zullen zijn in verhouding tot
de schade waarmee we in de toe
komst geconfronteerd zullen wor
den", aldus de studie.
Het lijkt dat onze laaggelegen en
kalkrijke gronden minder kwetsbaar
zijn dan elders in Europa. Maar nu al
wordt voorspeld dat de resultaten
van het onderzoek dat thans onder
supervisie van Staatsbosbeheer naar
de toestand van onze bossen wordt
uitgevoerd, schokkend zullen zijn.
Ook al zijn ze het onderling be
paald nog niet eens - de deskundigen
weten nu dat de zogenaamde zure re
gen, die door de veroorzakers ervan
redelijk wordt doorstaan, in de na
tuur een schade aanricht die vergele
ken, kan worden met wat pest, hon
gersnood en oorlog onder het men
senras veroorzaakten.
Het is begonnen in Scandinavië nog
maar een paar jaar geleden. In de
meest regenrijke gebieden van Euro
pa bleek in een groot aantal meren en
rivieren de visstand nagenoeg geheel
te zijn uitgeroeid.
De oorzaak bleek een verzuring te
zijn als gevolg van uit de lucht neer
dalende zwaveldioxide (SO2) en stik
stofoxiden (NOx), die nauwelijks
neutraliseerden in het kalkarme wa
ter. De verzuring had op de bodem
van de meren zware metalen (alumi-
niumionen) losgemaakt, waardoor de
eieren van de vissen waren vergif
tigd.
SO2 en NOx worden vooral door de
verbranding van fossiele stoffen (olie,
kolen en dergelijke) in de lucht ge
bracht en de tragiek wil, dat juist
Noorwegen en Zweden, die electrici-
teit opwekken uit waterkracht en
kernenergie, relatief bijzonder wei
nig van deze stoffen produceren.
Noorwegen krijgt 92 procent van de
in de lucht aanwezige zwavel over
zijn grenzen aangevoerd. Ze zijn af
komstig uit het kolenstokende Enge
land en de Duitse (en andere Europse)
industriegebieden.
Ondertussen was ook in Amerika
ontdekt, dat SO2 en NOx in het lucht
ruim grote afstanden afleggen alvo-
rens als zure regen op de aarde neer
te dalen. In Canada zijn enorme me
ren volledig verzuurd door uit Noord-
Amerika afkomstige luchtvervuiling.
Kort nadat de zure regen zijn in
trede deed in de vaktijdschriften,
kwam Duitsland in beroering door
het 'Waldsterben'. West-Duitsland
bestaat voor een derde uit bossen en
'Boeren en soldaten,
nuchtere mensen'
Door Lidy Nicolasen
Diep in het sombere gebouw
van het ministerie van Land
bouw en visserij, weet Ad
Ploeg binnen twee tellen even
lyrisch over varkens, bijen en
kippen te praten als eertijds
over de NAVO en de kernbe
wapening. „Wat mij nou wei
eens kan storen", zegt hij ten
slotte, „is, dat ik kennelijk
zo'n uitgesproken defensie
man ben, dat elke journalist
daarover begint. Goed, het
blijft m'n interesse houden,
maar of je nou soldaten hebt
of boeren, veel maakt het niet
uit. Het zijn allebei nuchtere
mensen."
Ploeg heeft z'n gevechtspak echt
ingeruild voor lieslaarzen en een boe
renkiel. Grijnst: „Als je nog een lift
nodig hebt, kun je zien wat ik alle
maal achterin m'n auto heb liggen".
Zegt dan: „Natuurlijk heb ik in het
begin weieens het gevoel gehad dat ze
naar je kijken en luisteren zo van:
eens zien wat voor vlees we in de kuip
hebben. Nu niet meer, ik heb niet de
indruk dat mijn komst waar dan ook
twijfels oproept."
Ploeg heeft ervoor een jaar letter
lijk de boer op gemoeten. Uit het oog
van de camera's, ploeterend tussen
verdronken aardappels in het voor
jaar of zwetend in de woestijn van
Oman of Jemen. „Misschien wist ik er
weinig van toen ik begon, maar affi
niteit met de landelijke omgeving heb
ik altijd gehad; ik ben opgegroeid in
de polder en woon nu in het mooiste
natuurgebied in Nederland."
Kennis of affiniteit, het is hem in
den beginne een zorg geweest. „Er
moet iemand zijn die leiding geeft. En
of je dat nou doet bij Shell of bij de
coöperatie van melkfabrieken, ik be
doel of het bedrijf nou het ene of het
andere produceert, je komt dezelfde
elementen tegen die met managment
hebben te maken. Je kunt zelf niet al
les weten."
Hij raakt op dreef: „Ambtenaren
zijn specialisten. Zij brengen advie
zen uit en daarna moet jij politiek be
sluiten nemen, omdat die adviezen
niet altijd eensluidend zijn. De vete
rinaire dienst adviseert anders over
de varkenspest, de wilde zwijnen-
kwestie dan Faunabeheer. Daarom
hoeven die twee nog niet rollebollend
over straat te gaan, maar er moet wel
iemand zijn die de knopen doorhakt.
Het kan een voordeel zijn als dat
iemand is die er helemaal nieuw in
komt, omdat die alleen de grote lijn in
de gaten houdt".
Hij gaat nog een stapje verder:
„Groot voordeel is dat je hier op het
ministerie een agrarische jongen als
minister (Gerrit Braks,red.) hebt. Hij
is op de boerderij opgegroeid en heeft
z'n hele leven in die sector gewerkt.
Als nieuwe in zo'n bedrijf mag je
domme vragen stellen, vraagtekens
plaatsen bij stituaties die als vast
staand worden beschouwd, relative
ren. Dat kan ook heel verfrissend
werken. Och, politieke verantwoor
delijkheid is toch iets heel anders dan
technische kennis."
Vlak na zijn opzienbarende benoe
ming haalde de actiegroep Lekker
Dier hem voor het voetlicht door hem
een sober doch voedzaam kerstmaal
aan te bieden. In een boerenstal was
een klein stukje legbatterij nage
bootst en zat een mestkalf geperst in
een hok. „Lekker Dier moet van mij
niet verwachten dat ik ga ijveren
voor belasting op vlees en eieren, zo
als zij willen. Maar daarom veroor
deel ik hun acties nog niet".
Het Dierenbevrijdingsfront kan
daareentegen geen goed doen in de
ogen van Ploeg. „Welzijn van dieren?
Als je die beesten loslaat moet je wel
realiseren dat ze ten dode staan opge
schreven. Pelsdieren bespuiten bete
kent ook niet een beter leven. Ik heb
alle actiegroepen hier al aan tafel ge
had. Natuurlijk kun je van een leg
batterij zeggen dat er teveel kippen in
een bepaalde ruimte zitten. Interna
tionaal wordt er ook aan verbetering
gewerkt. Ik geloof alleen niet dat hef
zinvol is om eenzijdig maatregelen te
nemen. Als die niet door het buiten
land worden gevolgd is dat de dood
steek voor de export, voor de Neder
landse pluimveehouder. Ook daar
voor draag je verantwoordelijkheid."
„Er is geen land ter wereld waar
zoveel onderzoek wordt verricht naar
het welzijn van dieren als juist in Ne
derland. Want er zijn natuurlijk
grenzen aan de wijze waarop je die
ren opfokt voor de consumptie, ze
hebben recht op een waardig be
staan."
In één adem: „Weet je wat ik zo
frappant vind? Onderzoek heeft aan
getoond dat de dieren weer hun hok
ingaan als ze worden losgelaten."
De draad weer opnemend: „Goed,
we streven naar meer ruimte voor
kippen, we willen dat het mestkalf
zich kan omdraaien en kan gaan lig-
AD PLOEG,
landbouw.
defensie naar
- FOTO ANP
gen. Wij kunnen tegen de boeren hier
nou wel zeggen: hou ermee op! Maar
dat zou mijn beleid niet zijn. Dit soort
initiatieven kun je alleen nemen in
internationaal verband".
Ploeg wil vopral één ding: „Berei
ken dat ik na vier jaar iets achterlaat
dat heeft bijgedragen aan de verbete
ring van de agrarische sector, van de
leven en het werk van boeren, tuin
ders. Nationaal en internationaal."
Hij uit zijn voornemen vlak nadat
hij het land meedeelde dat de Neder
landse overheid, de Landbouwhoge
school in Wageningen en een aantal
agrarische bedrijven, landbouw-
overeenkomsten hebben gesloten om
in de Arabische wereld de helpende
hand te bieden. „Ik ben sterk geïnte
resseerd in samenwerking met de
Derde Wereld", verduidelijkt Ploeg.
Zegt ideëen te hebben voor projecten
in Aziatische landen en voor een op
lossing voor het arme Sahel-gebied.
„We kunnen met Nederlandse des
kundigheid irrigatie en drainage
aanpakken en enige honderdendui
zenden mensen die nu op rand van de
hongersnood leven, helpen."
Over zakelijker internationale con
tacten: „Als bewindsman kun je deu
ren openmaken die voor het bedrijfs
leven gesloten blijven, vooral in lan
den waar de politieke situatie anders
is dan hier in West-Europa. Een kabi
netslid wordt er ontvangen als even
knie, de contacten lopen langs andere
lijnen, gaan sneller."
Ploeg houdt ervan het ministerie
dat hij ten dele beheert, af te schilde
ren als het meest bijzondere ministe
rie dat Den Haag herbergt. Een self
supporting bedrijf, omdat er vrijwel
alles te vinden is,van onderwijs en
onderzoek tot de eigen gezondheids
dienst.
Ploeg: „Een aardig, geweldig le
vend bedrijf. Kijk, of je het nou over
de consumptie van boter, melk, kaas
of eieren hebt, of over fruit, versie
ring van het huis met bloemen of over
recreatie, het hoort allemaal bij de
agrarische sector. Vandaag moet je
keuringen bezoeken, morgen zit je bij
de wereldkampioenschappen sport
vissen. Kneuterig? Vind je een land-
bouw-conferentie met Arabische vi
ce-ministers kneuterig? Nou, ik niet.
Ik noem dat politiek koorddansen".
Toen Ploeg als eerste staatssecreta
ris in de geschiedenis van Landbouw
aantrad, voorspelden niet eens de
grootste pessimisten dat hij weldra de
degens zou moeten kruisen met mili
taire tanks die landbouwvelden en
cultuurgronden aan flarden scheu
ren. Maar voor Ploeg kunnen de mili
taire oefenterreinen niet meer stuk,
net zo min als de protesterende boer
in het landschapspark. Want boeren
en militairen hebben wat hem betreft
nóg een sterke overeenkomst: „Alle
bei uitstekende natuurbeschermers".
ALS ER geen maatregelen wor
den genomen, zullen de Europese
bossen langzaam maar zeker ver
dwijnen.
daarvan zijn thans duizenden hecta
ren stervende. Zoals dat ook het geval
blijkt te zijn in de DDR, Polen en
Tsj echoslowakij e.
In een jaar tijds is het aantal zieke
en stervende bomen in de Bondsrepu
bliek vertienvoudigd en sommige
deskundigen vrezen dat vele bossen
binnen twintig jaar volledig uitge
storven zullen zijn.
Uiteraard werd omhoog gekeken
naar de door SO2 en dergelijke, die
door de Midden-Europese krachtcen
trales en bedrijven dagelijks met
honderden tonnen in de atmosfeer
gebracht wordt.
Zure regen dus.
Maar onderzoekingen hadden on
dertussen ook aangetoond, dat de
Europese productie van zwaveldioxy-
de, die sinds 1940 enorm opgelopen
moet zijn, in de laatste 12 jaar (onder
andere door het stoken van aardgas)
met ongeveer 16 procent was gedaald.
Zodat óf de bomen sterven op ter
mijn - hun hele leven bezig zijn dood
te gaan - óf het benauwend ver
schijnsel nog andere oorzaken moet
hebben.
Het moet wel een complex van oor
zaken zijn, waarbij ook droogte, ero
sie en de natuurlijke gesteldheid van
de bodem een rol spelen.
Deskundigen wijzen de laatste tijd
vooral foto-oxydanten in de lucht aan
als de grootste boosdoeners. Door de
inwerking van het zonlicht op stag
nerende mengsels van stikstofoxiden
en koolwaterstoffen ontstaan ozon
concentraties in de atmosfeer, die de
bladeren of naalden van de bomen zo
ernstig beschadigen dat ze niet meer
bestand zijn tegen droogte of op zich
niet zo schadelijke verzuring van de
bodem. De koolwaterstoffen en voor
een deel ook de stikstofoxiden zijn
vooral van het verkeer afkomstig.
Het zijn niet alleen de bomen.
De ornamenten van de Sint Jan in
Den Bosch takelen de laatste jaren
snel af en in 1980 werd bij ons geschat
dat de schade die SO2 in de lucht toe
brengt aan monumenten, boeken en
archieven 25 a 30 miljoen per jaar be
loopt. Ook elders uit Europa komen
verontrustende gegevens. De beroem
de monumenten van de Griekse
Acropolis hebben de laatste 20 jaar
meer geleden dan in de tweeduizend
jaar daarvoor.
Tijdens het congres in Karlsruhe
zijn van alle kanten de meest benau
wende gegevens ter tafel gekomen. Er
zijn landbouwgronden waarvan de
productiviteit de laatste jaren als ge
volg van de verzuring met 15 of 20
procent is gedaald.
Er worden velerlei cijfers ge
noemd; schadébedragen genoemd
van miljarden dollars. Voorzichtige
schattingen willen dat de gevolgen
van de zure regen de Europeaan jaar
lijks enkele tientallen guldens per
hoofd van de bevolking kost.
Maar er is meer dan zure regen al
leen.
Ir. Dorfmeijer: „Wij zitten ook nog
met zeer hoge concentraties ammo
niak, die wel voor een derde verant
woordelijk zijn voor de bodemverzu-
ring. Deze luchtvervuiling is voor 80
of 90 procent afkomstig van de inten
sieve veehouderijdie grotendeels ge
concentreerd is in onze zeer kwestba-
re gebieden - op de kalkarme zandg
ronden. Ook daar op de Veluwe ster
ven al bomen door tot nu toe onbe
kende oorzaken en op diverse plaat
sen kan geen drinkwater meer opge
pompt worden".
Er gelden normen in ons land voor
de hoeveelheden SO2 en NOx en an
dere schadelijke stoffen die door de
gezamelijke vervuilers mogen wor
den afgestoten.
Die normen zullen worden ver
laagd en de nationale plicht om de
uitstoot te beperken zou wel eens tot
gevolg kunnen hebben dat er straks,
als de installatie die de rook van de
kolengestookte PGEM-centrale in
Nijmegen voor 50 procent zal ontzwa
velen in bedrijf is, nog eens 100 mil
joen zal moeten worden uitgetrokken
om een volledige ontzwaveling van
die uitstoot te bereiken.
Ir. Dorfmeijer: „In het algemeen
blijft de luchtvervuiling bij ons flink
beneden de normen, hoewel we de
laatste tijd op de Veluwe al wel té ho
ge ozon-concentraties hebben geme
ten. Die normen gelden echter steeds
voor de afzonderlijke chemische ver
vuilingen terwijl er veel te weinig re
kening gehouden wordt met de in
werking ervan op elkaar. Hoe gek het
ook moge klinken: de normen zijn ook
veel te veel mensgericht. Het gaat er
steeds om hoeveel wij als mensen
verdragen kunnen zonder onze ge
zondheid te schaden. Bomen en plan
ten die zich niet verplaatsen kunnen
en op één voedingsbron zijn aange
wezen, zijn veel kwetsbaarder".
„Niet de hele medische wereld zal
het daarmee eens zijn. Want ook het
aantal mensen met ademhalings
moeilijkheden neemt toe en luchtver
vuiling kan ook bij ons best meer
kwalen en ongemakken veroorzaken
dan we weten. En natuurlijk straffen
we uiteindelijk onszelf door het mi
lieu te schaden. Maar ik blijf er toch
bij, dat we de normen aan de kwets
baarheid van bomen en planten moe
ten gaan aanpassen".
