UITBLAZEN
Al ruim honderd mensen azen op presidentspost
Internationaal
'voetstuk' voor
Poolse symbool
'Rode oktober' eert Alfrink
even.
Adviseur v
Tapestry en
lamsbout
AMERIKA MAAKT ONGEKENDE GOLF VAN 'PRESIDENTIALITIS' DOOR
DE STEM COM.'
Seen nationale
Spoorstaven
Tapestry
Lamsbout
DONDERDAG 6 OKTOBER 1983
ACHTERGROND
WALESA KRIJGT NOBELPRIJS VOOR DE VREDE
Goddijn boekstaaft kennis over roemruchte kerkperiode
ONDERDAG 6 OKTO
burger betaalt
e lage prijs
0or onderwijs
gapens uit
eheime en
mbewaakte
pslagplaats
Rai ya wordt een stel mannen er
Eind september ziet Wa
les er heel anders uit
dan in de zomer. De
herfst kleurt reeds het ge
boomte, met dit jaar iets te
veel verdord bruin als ge
volg van de droge zomer.
Op de ruige, slechts door
schapen bewoonde hoogten
staat de heide in bloei. Het
meest opvallende verschil echter
is de stilte. Je kunt weliswaar niet
zeggen dat Wales 's-zomers door
toeristen wordt overlopen, druk
ker is het er dan in elk geval wel.
Nu rijden we vele kilometers zon
der iemand tegen te komen.
Hoogstens af en toe een boer in
een Landrover en natuurlijk de
onvermijdelijke schapen.
Ik heb eens gelezen dat er per
jaar zo'n 25.000 worden doodge
reden in heel Engeland, Schot
land en Wales. Ik weet niet of dat
naar verhouding veel is, maar het
is een schrikbarend cijfer. Het is
tegelijk een beetje verbazingwek
kend omdat je juist op die wegen
waarop je schapen kunt verwach
ten zelden hard kan rijden. Het
zijn doorgaans slingerende, da
lende en klimmende single track
roads, zeer smalle wegen zonder
bermen en met hier en daar een
passeerplaats. Wie dus zichzelf en
z'n auto liefheeft gaat niet hard.
Daar komt nog bij dat één of
twee ontmoetingen met schapen
de meest argeloze automobilist al
leren hoe volstrekt onbereken
baar het gedrag van schapen is.
Ze liggen vaak aan de hoge
kant van de weg waar ze zelf on
diepe holen hebben uitgeschuurd
in de veenwand, waarin ze schui
len en slapen, meestal half op de
weg liggend. Je ziet ze tijdig ge
noeg, maar je weet nooit of ze
niet op het laatste moment op
springen en nog voor de auto
langs de weg over willen steken.
Sommige schapen blijven onaan
gedaan in hun ondiepe hol liggen,
anderen gedragen zich zeer
schichtig en springen weg. Soms
de „verkeerde kant" op. Lamme
ren zoeken snel de moeder op,
dat is duidelijk, maar hoe lang
kun je als leek aan een schaap
zien dat het een lam is? Drie
maanden? Een halfjaar?
Het is dus oppassen geblazen
met schapen. Af en toe zien we
een bloederig wolbaaltje langs de
weg liggen, maar niet zoveel dat
je meteen aan een jaarlijks do
dencijfer van 25.000 gaat denken.
Ik zou daarom wel eens willen
weten hoeveel egels er in Groot-
Brittannië per jaar worden dood
gereden, want die liggen er opval
lend veel op en langs de weg.
Schapen zijn belangrijk in
Wales. Zij bevolken de onvrucht
bare moors ep de kale, met rots
akken bezaaide hellingen van
bergachtige heuvels. Hun ter-
„*ium strekt zjch doorgaans
wat verder uit dan het oog
reikt. Er is geen sprake van een
kudde. De schapen hebben zich
over de geel-bruine. groene en
paarse heuvels verspreid als lui
zen in een pels. Met de verrekij
ker ontdek je ze soms op de on
waarschijnlijkste plekken. Alsof
het solitairen zijn die zich bewust
hebben afgezonderd en niet het
risico willen nemen een ander
schaap tegen het lijf te lopen.
De eigenaars hebben de scha
pen gemerkt met fel gekleurde
initialen. Naarmate de wol groeit
vervagen de letters en blijven
slechts de kleuren ter herkenning
over.
Hoewel je dat op het eerste
gezicht niet ziet is hun territo
rium wel degelijk afgerasterd.
Dat merk je het beste als je over
de eerder genoemde weggetjes
WIM KOCK
rijdt en om de paar kilometer een
hek moet openen en sluiten. Om
het de toeristen en misschien ook
de boeren zelf, gemakkelijker te
maken worden steeds meer hek
ken vervangen door cattle grids.
Daar bestaat het wegdek voor en
kele meters uit een rijtje naast
maar niet tegen elkaar gelegen en
dwars in het wegdek verzonken
spoorstaven waar geen koe of
schaap zich op zal wagen.
Beneden in de dalen, aan de
smalle, maar krachtige bergri-
viertjes die vroeger de machine-
rieën voortdreven staan de wool-
len mills, kleine en ouderwets uit-
geruste fabriekjes waar de terecht =j
befaamde Welsh tapestry wordt
geweven. De weverijtjes maken
nu deel uit van de toeristenindus-
trie. Je kunt er zien hoe de wol
wordt gewassen, gekaard, ge-
sponnen en geweven. Er is ook
een welvoorziene winkel waar je
behalve de produkten van de fa-
briek zelf ook sokken, sportjasjes,
hoeden, petten, dassen, plaids,
dekens, truien, tassen, kusse-
novertrekken en stoffen per yard
of per meter kunt kopen. Alles
van pure new wool natuurlijk en
niet zelden 'woven in Wales'.
De woollen mills zijn de over-
levenden van een echte platte- E
landsindustrie en de fabriekjes E
liggen zonder uitzondering op de E
prachtigste plekken, zoals gezegd E
aan bruisende riviertjes in diepe, E
beboste dalen. E
Tweeds en vooral de tapestry E
zijn de belangrijkste produkten E
van de bedrijfjes. In gewoon En- E
gels betekent tapestry textielbe- E
hang of wandtapijt, maar in Wa- E
les bedoelen ze er iets anders E
mee: een strak geweven stof van E
sterke, stug aanvoelende wol. E
Dubbel geweven is de dan zware S
tapestry tot ver buiten Wales po- E
pulair als een kleurige beddesprei E
die tevens als deken dient. Van E
enkel geweven tapestry worden E
mantels, spencers, mantelpakken E
en pantalons gemaakt. Met zijn E
typische, Keltisch aandoende E
motieven en soms wat bevreem-
dende kleuren is de tapestry een
echt traditioneel Welsh produkt.
In Bala, aan de noordpunt
van het schitterend gelegen Llyn E
Tegid of Bala Lake, met zijn 7x1 E
km het grootste natuurlijke,meer E
van Wales, is de wekelijkse scha- E
penmarkt op donderdag. Stram- E
me boeren die met gespreide ar- E
men de alle kanten uitspringende E
schapen over de weegbrug probe- E
ren te drijven leveren vermakelij- E
ke taferelen op. En aardige foto's E
voor het reisalbum. Het lijkt een E
knus gebeuren maar het blijkt de E
vleesindustrie te zijn die de markt E
dicteert. E
Met groepjes van vier, zes,
acht of tien - bijna altijd gelijke
aantallen - zijn de schapen per E
Landrover of Volvo stationcar E
aangevoerd. Ze verlaten Bala in E
grote veewagens naar de E
slachthuizen. E
The Royal Goat Hotel in E
Beddgelert heeft gebraden lams- E
bout met muntsaus op het menu.
Wie denkt geen lamsvlees te lus-
ten leert het hier zeker waarde-
ren. E
Ik zei het al: schapen zijn be-
langrijk in Wales.
T5
pAGlMj|
Een paar keer per jaar moeten de schapen bijeen worden gedre-
ven. - FOTO ARCHIEF DÉ STEM
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie drs. J.H.M Brader
Hoofdredactie L. Leijendekker en H Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda
Postadres Postbus 3229, 4800 MB Breda
©076-236911 Telex 54176
Centrale redactie Breda.
Nieuwsdienst 076-236883,
Sportredactie 076-236884,
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850
Breda, Nwe, Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, ©01608-21550,
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14. 01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Abonnementen:
20,49 per maand, 61,15 per kwartaal of 238,00 per jaar.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor
Centrale melding (ook op zaterdag) 076-236888.
Lezersservice:
Informatie over Stem-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573
Advertenties:
Informatie grote advertenties 076-236881
t Kleintje 07&-236822
Overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21 30 uur ©076-236394/236911
Rankrpldtioc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Van onze
redactie buitenland
WASHINGTON
Meer dan een jaar
voor de presidentsver
kiezingen in de VS is
een aantal Amerika
nen - uitgezonderd
Ronald Reagan - be
vangen door 'presi-
dentialitis' - een
koortsachtig streven
naar bewoning van
het Witte Huis in
Washington.
Terwijl Reagan zijn tijd
beidt en zich bezighoudt met
Libanon, Moskou en andere
brandende kwesties, komt
de Federale Kiescommissie
('Federal Election Commis
sion', FEC) vingers tekort
om de officiële kandidaten
voor Reagans baan te tellen.
Het jongste aantal is 101 - en
dat cijfer is alweer achter
haald. De oorzaak is 'presi-
dentialitis', zoals Congreslid
Morris Udall het syndroom
noemt waarvan het ver
schijnsel volgens hem is
„onbegrensde eerzucht die
wordt gemaskeerd door
quasi-verstandige onzin" en
die alleen genezen kan wor
den met lij kenbalsem.
Udall, die in 1976 demo
cratisch kandidaat voor de
nominatie was, houdt zich
nu afzijdig. Hij zou het
graag nog eens proberen,
zegt hij, maar doet het niet.
ZES Amerikaanse Democraten die naar de kandidatuur voor het
presidentschap voor hun partij dingen voelen er wel voor met
een vrouw als vice-president volgend jaar de verkiezingsstrijd
aan te gaan.
Een van hen wil wel naast een vrouwelijke presidentskandidaat
als vice-president meedoen. Dit is gebleken op de jaarvergade
ring van de Amerikaanse Nationale Vrouwen Organisatie.
De Democraten die een dergelijke toezegging deden zijn oud-
vice-president Walter Mondale en de senators Alan Cranston,
John Glenn, Ernest Hollings en oud-senator George McGovern.
De zesde senator, Gary Hart, kreeg evenwel het meeste ap
plaus van de ruim 1.000 aanwezigen met de opmerking dat hij er
trots op zou zijn met een vrouw als presidentskandidaat aan de
verkiezingen mee te doen.
McGovern
'niet doen.
Op de lijst van de FEC staat
een zestal 'hoofdkandidaten'
voor de democratische voor
dracht, onder wie ex-viee-
president Walter Mondale
en senator John Glenn uit
Ohio, de voormalige astro
naut.
Op die lijst staan ook vol
strekt onbekenden als Maxi-
mus Englerius en de Profeet
Elias, die iets doet in New
York. Er zijn meer kandida
ten die zich democraat dan
republikein noemen, maar
er zijn ook veel 'onafhanke-
lijken' en bij sommigen staat
achter 'Politieke overtui
ging?': „Onbekend". De kan
didaten worden door veler
lei zaken bewogen: van het
wegdoen van kernwapens
tot het propageren van een
of ander geloof. Het enige
wat men doen moet om door
de computer van de FEC ge
registreerd te worden, is
verklaren dat men meedoet.
Maar 13 van de 101 kandida
ten hebben voor hun cam
pagne maximaal 5.000 dollar
bijeengebracht of uitgege
ven, een fooi vergeleken met
de 5 miljoen dollar die Mon
dale twee weken geleden
had vergaard.
Hoe hardnekkig 'presi-
dentialitis' is, wordt bewe
zen door het feit dat een on
gewoon groot aantal welbe
kende kandidaten het op
nieuw probeert, ondanks fa
len in het verleden. De voor
malige senator van South
Dakota George McGovern,
die in 1972 door Richard Ni
xon werd weggevaagd,
maakte onlangs bekend dat
hij voor de derde keer - hij
probeerde het ook al in 1968
- een gooi naar het presi
dentschap zou doen.
Hoewel zijn kansen klein
zijn en mevrouw McGovern
had aangeraden „doe het
niet", zegt McGovern: „Het
is me langs de kant niet be
vallen". Hij wil in de verkie
zingscampagne gehoord
worden. John Anderson, de
ex-republikein die het in
1980 als onafhankelijk kan
didaat opnam tegen Reagan
en de toenmalige president
Jimmy Carter en die 6,6 pro
cent van de stemmen kreeg,
overweegt een nieuwe kan
didatuur. Anderson probeert
op het ogenblik een nieuwe
politieke partij op te richten,
waarmee hij in de lente van
volgend jaar dan hoopt een
conventie binnen te trekken
voor de nominatie van een
kandidaat. Iemand van wie
men kan zeggen dat hij „on
geneeslijk ziek" is en het
niet laten kan, is Benjamin
Fernandez, de zakenman in
Californië die aan veel repu
blikeinse voorverkiezingen
in 1980 heeft meegedaan en
het zal blijven doen, Reagan
of geen Reagan. Mocht deze
Anderson
.6,6 procent.
zich tegen de verwachting in
niet herkiesbaar stellen, dan
zullen zich zeker vice-presi
dent George Bush, de leider
van de republikeinse meer
derheid in de senaat Ho
ward Baker en senator Ro
bert Dole uit Kansas aandie
nen.
Alle drie dolven in 1980
het onderspit tegen Reagan.
Bush zou, zeker in het begin,
favoriet zijn/Nieuwelingen'
zouden het zijn in vergelij
king met de 76-jarige Harold
Stassen, die voor minstens
de zevende keer republi
keins kandidaat wil worden
„omdat ik 't mijn morele
plicht vind".
De democratische senator
van Massachusetts Edward
Kennedy wordt nog steeds
genoemd als kandidaat voor
de democratische voor
dracht in '84, ondanks zijn
Kennedy
ingeënt
- FOTO'S ARCHIEF DE STEM
verzekering dat beloften aaj
zijn kinderen hem afdoende
tegen 'presidentialitis' heb
ben ingeënt. Een verslagge-
ver die onlangs Kennedy's
naam weer eens hoorde noe
men door een bestuurder
van de Democratische par-
tij, tekende ongelovig op dal
de senator zich bijna mei
dezelfde woorden had ver
schoond als waarmee non
kandidaat William Sherman
het een eeuw geleden had
gedaan: „Ik doe niet aan de
verkiezingsstrijd mee als ik
word voorgedragen en ik
aanvaard het ambt niet als
ik word gekozen". De partij
bestuurder, die duidelijk
twijfelt aan de doeltreffend
heid van inentingen in de
politiek, antwoordde: „In de
moderne Amerikaanse poli
tiek is de enige echt 'Sher-
maneske verklaring': dood"
Door Pieter Eggen
TWEE keer eerder, in 1981 en verleden jaar, al werd de Pool
se vakbondsvoorman Lech Walesa voorgedragen voor de
Nobelprijs voor de vrede.
En even zo vaak werd niet
hij maar een ander omhan
gen met de lauwerkrans van
deze meest smaakmakende
internationale onderschei
ding. Juist op een moment
dat de rol van Wal'èsa en van
'diens' vakbeweging Solida
riteit uitgerangeerd is, is er
de erkenning van 'buiten af'.
Dat wil niet zeggen dat de
Nobelprijs voor Walesa
daarmee tot een loos gebaar
is verworden. Nog steeds is
Walesa het onaantastbare
symbool van het moderne
Poolse verzet. De Poolse
autoriteiten kunnen geruis
loos tal van voormalige lei
ders van Solidariteit of van
de organisatie voor sociale
zelfverdediging KOR op
pakken en hun berechting
voorbereiden of uitvoeren;
Walesa kan zich de weelde
nog veroorloven van een be
trekkelijk vrije opstelling.
Een beetje overdreven
kun je de ontwikkelings
gang van Solidariteit en die
van Walesa in de afgelopen
driejaar als min of meer ge
scheiden beschouwen. Wale
sa vormde aan de ene kant
het schild en het waarmerk
voor de vakbond die het
waagde de Poolse staat uit
te dagen en aan de andere
kant was en is Walesa's bij
zondere positie in het Polen
van na 1980 een garantie
voor een betrekkelijke per
soonlijke onaantastbaar
heid, die aan de rest van de
top van de beweging niet is
gegeven.
Toen Solidariteit met een
serie spectaculaire stakin
gen in augustus 1980 de fa
meuze Akkoorden van
Gdansk wist af te troggelen
van de autoriteiten waren
de namen Solidariteit en
Walesa nagenoeg synoniem.
De golvende massa's in de
straten van Gdansk droegen
'hun' Leszek op de schouders
als ware hij de bevrijder en
de redder van de samenle
ving. En in zekere zin was
hij dat ook. Met zijn tomelo
ze energie, de frisse rede
neertrant van de amateur
diplomaat en gesteund door
onbekend grote delen van de
samenleving leek het alsof
Walesa in zijn eentje als
richtingwijzer voor de vast
gelopen Poolse samenleving
zou gaan fungeren.
Het vervolg op augustus
'80, de trage en fragmentari
sche uitvoering van de Ak
koorden, het tijdrekken van
de overheidsdienaren, de
nauw verholen dreigemen
ten uit Moskou en de steeds
hoger oplopende emoties die
de frustratie bij de Polen
over het uitblijvende succes
van de vakbond was uitein
delijk de gist die in het na
jaar van 1981 tot de drama
tisch afkondiging van de
staat van beleg leidde. In het
voorspel tot deze ontknoping
verloor Walesa bij belang
rijke delen van Solidariteit
zijn gezag. Hij was te voor
zichtig, drong te veel aan op
behoud van de nauwelijks
tast-bare-'-vernieuwingen en-
weigerde het Poolse gezag
het pes op de keel te zetten,
zo was Hé toon van de steeds
luidruchtiger wordende op
positie tegen Walesa.
Eind 1981 dreigde Walesa
eerst het voorzitterschap
van de bond te worden ont
nomen; en in ruil daarvoor
moest Walesa de 'hard-li
ners' binnen de vakbond
meer ruimte laten. Toen die
een 'blauwdruk' voor een
Poolse natie onder Solidari
teit door een speciaal con
gres lieten aannemen was de
maat vol en greep Jaruzelski
met zijn binnenlandse
'staatsgreep' in.
Het hele topkader van So
lidariteit en zo'n 4000 andere
kopstukken verdwenen in
interneringskampen. Voor
Walesa maakte Jaruzelski
in die zin een uitzondering
dat hij niet ook naar een
kamp moest, maar in afzon
dering in een villa ergens in
het zuiden van het land
werd geïsoleerd. De Poolse
junta hoopte hem daarmee
dusdanig te kunnen bewer
ken dat hij, Walesa, zich zou
bekennen tot een nieuwe
vakbondsstrategie, die keu
rig geregisseerd zou worden
door de staat. De bijzondere
behandeling voor Walesa
gaf aan dat de autoriteiten
hoopten via hem het Poolse
volk voor zich te kunnen
winnen. Walesa hapte niet
toe, wetend op die manier
ieder krediet te zullen ver
spelen.
Zijn vrijlating, in novem
ber verleden jaar, kwam tot
stand na langdurige en taaie
onderhandelingen tussen de
Poolse kerkleiders en Jaru
zelski. Zijn betrekkelijke
onkwetsbaarheid heeft Wa
lesa in het laatste jaar voor
een niet onbelangrijk deel te
danken aan de hechte relatie
met de katholieke kerk in
zijn land. Walesa, die steeds
(dat bleek al bij de rellen in
Gdansk in 1970) zijn lot heeft
verbonden aan de morele
voortrekkersrol van de kerk,
leek in het afgelopen jaar in
toenemende mate een pion
te worden in het subtiele
spel tussen kerk en staat.
Het bezoek van paus Jo
hannes Paulus II aan zijn
vaderland, afgelopen zomer,
betekende ook een persoon
lijke triomf voor Walesa,
Zich uitdrukkelijk verre
houdend van de massale
aanhankelij kheidsdemon-
straties, die het bezoek bege
leidden, zocht de ex-vak
bondsvoorzitter de stilte van
het persoonelij ke gesprek
met de kerkvorst. Om die
vurig gewenste ontmoeting
te kunnen bewerkstelligen
nam Walesa - zonder voor
kennis van zij n werkgever -
vakantiedagen op. Dat
eigenzinnige optreden leidde
hech Walesa
.eenzame visser.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
tot een lastercampagne te
gen Walesa en de kerk in de
staatspers - een houding van
feitelijk nogal machteloze
schenenschopperij die on
verminderd doorgaat.
De aanvallen tegen Wale
sa lijken overigens zijn po
pulariteit eerder te verstevi
gen dan wezenlijk aan te
tasten. Als Walesa op zijn
werk verschijnt, een mis bij
woont of op andere manie
ren de openbaarheid zoekt
kan hij steevast op enthou
siaste oploopjes rekenen.
Maar hoe ontroerend deze
aanhankelijk ook mag zijn,
erg pro'duktief is het niet.
Solidariteit, voormalige lei
ders bevestigden dat deze
week nog, bestaat niet meer.
Het verzet tegen het regime
zit op een dood spoor, gede
monstreerd wordt er steeds
minder in Polen, de geweld
loosheid is het nieuwe pa
rool voor de zoektocht naar
een houding in het na-Soli-
dariteitstijdperk.
De Nobelprijs voor Wale
sa op dit moment lijkt dus
mosterd na de maaltijd, en is
dat ook als de prijstoeken
ning opgevat zou moeten
worden als een aanmoe-
dingspremie.
Veeleer lijkt de toewijzing
nü deze suggestie te moeten
ontzenuwen. Had Walesa de
prijs twee jaar geleden ge
kregen - in het heetst van de
strijd - dan zou de Poolse
vakbond dat zeker opgevat
als een belangrijk symbo
lisch steuntje in de rug. Nu
slaat de prijs bijna uitslui
tend nog terug op de ont
vanger, de eenling Walesa,
die in zijn zo menselijke
streven naar gerechtigheid
zo beginselvast bleek. Daar
mee draagt de Nobelprijs -
gewild of ongewild - bij tot
het beeld van Walesa als
standbeeld. Dat wil overi
gens niet zeggen dat de
Poolse autoriteiten ook nu
erg verrukt zullen zijn over
de prijstoekenning. Want
waar zij geen behoefte aan
hebben is aan het taaie
Poolse symbool, dat Lech
Walesa heet.
Door Jan Bouwmans
„HET is het grootste schandaal van de recente kerkgeschiedenis, dat grote
landen als Duitsland en Frankrijk de bisschoppen en gelovigen in Neder
land in de steek hebben gelaten".
Die uitspraak van de in
ongenade gevallen Hans
Küng herinnert prof. Walter
Goddijn, hoogleraar aan de
Theologische Faculteit Til
burg, zich in zijn recente
boek 'Rode oktober; Hon
derd dagen Alfrink'.
Geen vrijblijvende herin
nering van Goddijn. Want
hoewel hij het nergens zo
schrijft, doemt uit zjjn boek
toch wel dat beeld op. Het
gaat over de roemruchte pe
riode 1968-1970 toen katho
liek Nederland met zijn Pas
toraal Concilie wereld
nieuws was. De periode dat
onder leiding van kardinaal
Alfrink in Noordwijkerhout
getracht werd de conciliaire
vruchten van een plurifor
me kerk en collegiaal be
stuur Nederlandse handen
en voeten te geven. Hoe dit
streven in eigen kring stuit
te op barse weerstand van
een kleine minderheid voor
wie in het Vaticaan elke
deur open ging. En hoe het
Vaticaan katholiek Neder
land meende tot de orde te
moeten roepen.
Sinds zijn terugtreden in
1976 heeft kardinaal Alfrink
nooit meer in het openbaar
willen spreken. Hij heeft
consequent geweigerd zijn
vroegere kudde een blik
achter de schermen te geven
van wat er zich in die turbu
lente tijd allemaal heeft af
gespeeld tussen Utrecht en
Vaticaanstad.
Dat heeft nu Walter God
dijn in zijn plaats nu een
beetje gedaan. Een beetje
omdat hij niet van alles op
de hoogte is geweest. Maar
Goddijn zat in die dagen als
directeur van het Pastoraal
Instituut in Rotterdam, dat
dienst deed als wetenschap
pelijk adviesbureau van de
Nederlandse bisschoppen,
wel zo dicht bij het kerkelij
ke vuur dat hij een boekje
kan open doen.
Bovendien zegt Goddijn
van Alfrink alle medewer
king te hebben gekregen.
Alfrink vond het zelfs goed
dat Goddijn zijn licht opstak
in het archief van het aarts
bisdom, maar dat stond kar
dinaal Willebrands niet toe.
Goddijn heeft het dus moe
ten stellen met zijn .eigen
aantekeningen en Alfrinks
.geheugen,., Bn niet te, verge
ten de documentatie van
pers-, radio- en tv-versla-
gen uit binnen- en buiten
land.
'Rode oktober' is voor al
les ook een eerbetoon ge
worden aan Alfrink. God
dijn verdedigt zijn beleid
zonder echt kritiek te leve
ren. De auteur was bij dat
beleid wellicht ook te zeer
betrokken om daar afstand
van te kunnen nemen, hoe
wel men dat van een weten
schapper toch wel zou mo
gen verwachten.
Het boek is een bonte ver
zameling van feiten en
feitjes. Echt opzienbarende
nieuwe gegevens bevat het
niet. Toch is het interessant
een en ander eens te boek
gesteld te zien. De auteur
waagt zich ternauwernood
aan een interpretatie ach
teraf van al die feiten en
feitjes; dat wil zeggen, hij
bouwt geen betoog op over
bijvoorbeeld de vraag of de
verwikkelingen tussen Ro
me en Nederland vermeden
hadden kunnen worden en
waarom zaken fout zijn ge
gaan.
Die behoefte aan inter
pretatie van de feiten is ech
ter levensgroot. De Theolo
gische Faculteit Tilburg
heeft dat begrepen en orga
niseert vandaag een forum
over 'Rode oktober'. Aan dat
forum nemen mensen deel
die het Pastoraal Concilie in
de genoemde periode van
nabij hebben meegemaakt.
Onder meer mevrouw A.
van Straaten-Dütting uit
Wouw, desstijds lid van ie
Pastorale Concilieraad,
Joost Reuten, toen pastoor in
Amsterdam en behorend kt
de Septuagintgroep, prof.
Willems uit Nijmegen, toen,
voorzitter van de concilie-
commissie die het roem-'
ruchte rapport over ie
priester produceerde, drs.
Chamuleau, die als delega
tielid van het .bisjjpjjii Rot
terdam optrad als woord
voerder van de gezamenlij
ke delegaties, en Richard
Auwerda, journalist van De
Volkskrant.
Vooral het ambtsrapport
is voor Rome het breekpunt
geweest. Met het Pastorale
Concilie namen de Neder
landse bisschoppen het
standpunt in dat er ruimte
moest komen in de katholie
ke kerk voor niet-celibataire
priesters. Alfrink zei toe dit
met de paus te zullen be
spreken. De eerste de beste
zondag daarna hield paus
Paulus VI vanuit zijn ge
bruikelijke raam voor het
angelus geheel overwachts
een ware tirade tegen hen
die het celibaat betwistten.
Het moet Alfrink de uil-
spraak ontlokt hebben: „Hij
gaat me toch niet vanuit hel
venster antwoorden." Pau"
lus VI wilde daarna Alfrink
maanden lang niet ontvan
gen.
„Moed of naïviteit?", is de
titel van het forum in dit
verband. Het boek van God
dijn lezend ontkom je toch
niet aan de indruk van een
groot stuk naïviteit, althans
een idealisme dat aan brute
organisatie-conflicten
-competenties in een kerk
instituut als het roomse
voorbij ziet. Dit laatste werd
dan naar Nederland terug
gespeeld in de vorm van
permanente twijfel aan M-
ontkenning van de oprechte
trouw op basis van informa
tie die met gretigheid uiter
mate eenzijdig werd ver
worven. Dat toont Goddijn
zeker duidelijk aan.
Wat in het boek ook wel
duidelijk wordt, is hoe ge
ring het aantal bisschoppen-
dat echt vernieuwingen W
de, in de wereldkerk was en
h®
van
Van onze onderwijsredactie
pv HAAG - De burger be-
t niet de juiste en vaak een
lage prijs voor onderwijs.
Het is nodig dat de overheid
„brengt in de wijze waarop
"eigen bijdrage wordt vast
heid Daarbij zou de hoogte
in cursus-, school- en colle-
,d meer moeten worden af-
iotemd op de kosten van het s
Herwijs en het voordeel dat
jtudent er van heeft.
burgemeester
bh eden:
1 or onze verslaggevers
.HEDEN - De wapens, hand-
ranaten en munitie, die afge-
ipen zomer zijn gevonden in
et bosgebied in de gemeente
heden, waren afkomstig uit
en geheim depot en behoorde
aan de Staat der Nederlan-
en. De opslagplaats was niet
eveiligd en werd niet be-
aakt.
Dit heeft burgemeester H,
an Walsum van Rheden gis-
rmiddag meegedeeld.
Het is voor het eerst dat het
estaan van een geheime wa-
-nopslag in Rheden officieel
rordt toegegeven.
Scholieren uit Rheden en
tozendaal hebben het wapen-
epot volledig leeggehaald
Dnder dat dit werd gemerkt,
fijf handgranaten werden
.oor de vinders uit balorig-
leid tot ontploffing gebracht,
ién daarvan richtte in juli
rote schade aan in het poli-
iebureau van Rozendaal.
Het ministerie van defensie
'eigert 'in het belang van de
:aatsveiligheid' tot nu toe
Dmmentaar te geven op de
apenvondsten bij Rheden.
Het geheime wapendepot,
at volgens Van Walsum in-
liddels niet meer bestaat, is
igericht buiten medeweten
an het gemeentebestuur. Vol-
éns de Rhedense burgervader
:as er in het depot een 'zeer
anzienlijke' hoeveelheid wa-
ens en explosieven verbor
en. Om hoeveel wapens het
ing en hoe die verpakt waren,
iil hij niet zeggen.
in:
aa
zoi
re
je<
tri
jei
va
in
Er
da
nv
de
Bu
mi
da
ov
Aa
vo
w t
toe
hoe vele bisschoppen
Nederlandse collega's
Toen Paulus VI kardinaal Alfrink weer wilde ont
moeten. - FOTO ARCHIEF DE STEM
die tijd met belangstel'1®
hebben laten spatte'6
klaar om van een event®
succes mee te profiteren 6
in het andere geval K
„schoon blazoen" te hóuden-
Lezenswaardig is "f
welke middelen het doe' a
lemaal heiligen in Gods kef
en hoe geloofwaardig 20
kerk dat maakt. Alfr®
rijst hieruit op als een m
nument van oprechtheid ei
goede trouw tot het hit''e
einde toe. Want dat einde
voor hem toch een heel
bitter geweest.
Walter Goddijn: 'Rode (k'-T.J
Honderd dagen Alfrink.
rij Ambo, Baarn, 1983, f 39?
'E BEUK ERIN!' 'Belgische toest:
'orden dan de zomer'! De vakbewer
mbtenaren en anderen die uit de s
geheten trendvolgers, zijn drukdos
«ten voor de grote krachtmeting m<
'ü'ngsplannen voor 1984, De PvdA
'a' het stormrijp maken van de reg
an de FNV en CNV.
'seen uitbarsting van sociale onvr:
,e conclusie zouden we niet graag
e ontwrichting van het dagelijks le\
=n kost zoveel geld en veroorzaak
ariement en vakbeweging zich tot h
an om de verhitte gemoederen tot
^an geringe opgave want de ruimt
aer beperkt. Aan zeer pijnlijke bez
n, tenzij de huidige generatie zie
ent 30 onttrekken en de komend^
totaal ontwrichte economie en ee
zekerheid.
>nK°pen no9te veel verstandige m-
en j®wus,e Poging tot nationale zelf
j ,aar het is ook een feit dat er
ehh wordt ^gemaakt, mensen z
oen van de pijn van het bezuini
&dV'en a"een maar cij'ers en g
ér hi f, er achter verborgen kan ga:
un bureau en rekenmachinetjes
ietPnPASi!raat is de druk op de ketel
11 Alleen in een gesprek met de
lomp.U 9eb°den is, de uiterste gre
In d worden afgetast.
§esPannen situatie van vand
ühK^° ^'ijkheid op ondernemers e
eto?rs e*t hen deze week duchti
order 'n'9 inves'eren. De miljarden
an van de industriële bedrijv
'VemL omenstrekkers naar het b
'arbao eld 9°ed voor minstens
'eet d k~ bren9en onvoldoende r<
in 0nrt6 beleggers en werkgevers g
Hpj n9szin- 'Jan Salie's', scl
riiVp 's natuurlijk onzin om te bewer
ri Wegj- fnrR 7ni iHon biinnon in
elttvaw®er fors zouden kunnen
anw? en n°9 in de rode cijfers.
leurt J,, nde conjunctuur meer gein
!gQinn f 9ezonde delen van het be
us 'ps,ondsen DP dit punt in gebrel
latiQin concrete resultaten krijgen
ondrnPh zal de bereidheid om in te
h a ip9 van onze economie nog
eus iRand 9aat een paar hele moei
jtand ecu naai i ICIU inuci
aao'|SSeri breken °f houwen, tus
,e! hers
jevraand
irsens, durf en pit.