Dnra
In deze
Gids-
Weekend:
P.C. Kerkdienster
E WESTERSCHELDE STINKT. Als
open riool doet de rivier niet onder voor
Rijn en Maas. België produceert de meeste
rommelde rest komt uit Frankrijk en wij
Nederlanders zijn ook niet bang.
Ondertussen prijzen ondernemers het
'zelfreinigend vermogen' en sommige
bestuurders vinden nieuwbouw van
zuiveringsinstallaties 'een luxe'. En wij,
de bewoners langs de oever, wij kijken
marde borden op de dijk: 'Kokkels uit de
Westerschelde niet eten, vergiftigd!'
'wij fel over
tinanciering
lijkverhoging
cL
Bisschop Ernst
enthousiast
over kerk
in Indonesië
Wijn
proeven
met behulp
Dood van een
kind samen
proberen
te verwerken
Di
Staalbekken
1 Cocktail
Verwarming
Borden
Verloren
Zuivering
l
Bron
paterdag 1 oktober
evendedags adventist^
iTerneuzen (Goede Herderkerk)-
fj. ds van Moers.
/liddelburg en Vlissingen: distri
■raadsvergadering te Terneuzen
ondag 2 oktober
I hervormde kerkdiensten
IAARDENBURG: 10.30 uur as t,
Ivalk.
IaXEL: 10.00 uur, ds. H. van rf
iBerg. Q
3IERVLIET: 9.30 uur, ds. C. Balk
ÖRESKENS: 9.30 uur, ds. M v'
lJanen. an
CADZAND: dienst te Retranchp
Tient.
3ROEDE: 10.00 uur, mejuffroi,ü,
C. Hage.
■HOEK: 10.00 uur, ds. W. van Meeu
■wen.
30NTENISSE: 10.00 uur, ds Rw
|Hartog.
HOOFDPLAAT: zie Breskens.
-IULST: 9.00 uur, ds. R.M. Hartop
■NIEUW VLIET: 10.00 uur, dienst i,
IW a terlandkerkj e.
DOSTBURG: 10.00 uur, ds, p
Feenstra
PHILIPPINE: 11.00 uur, ds. D
Koelman.
TRANCHEMENT: 11.00 uur.ds
Ï.J. Mee use.
BAS VAN GENT: 11.00 uur, de heer
W. Jansen.
BCHOONDIJKE: 9.30 uur, ds. p
Brinkman.
BINT-ANNA TER MUIDEN
pienst te Sluis.
BINT-KRUIS: 9.00 uur, ds. H Valk
BLUIS: 9.30 uur: ds. W. Meeuse.
BLUISKIL: 9.30 uur, ds. C. Hoo-
gendoorn.
TERNEUZEN: (Grote Kerk) 1000
Lur, ds. C. Hoogendoorn; (Goede
herderkerk) 10.00 en 19.00 uur, ds
Vogelaar; (Opstandingskèrki
10.30 uur, ds. S. van der Windt
V ATELRANDKERK JE10.00 uur
is. M. Hooijmeyer.
■JZENDIJKE: 11.00 uur, ds C
paik.
lAAMSLAG: 10.00 uur, ds. E. Riet-
leid.
pUIDZANDE: 10.00 uur, dienst
v aterla ndkerkj e.
Gereformeerde kerkdien
sten
Vxel: 10 u. ds. A., Lunshof, 19 u.
jLv.d. Berg en ds. H. Lunshof (gez!
|ienst).
Hoek: 10 en 15 u. Drs. A. Molenaar,
Jlvenhout.
Ferneuzen: (Noordstraatkerk):
10.30 u. Dhr. D. de Best. (Opstan-
pngskerk): 9 en 17 u. Dhr. D. de
3est.
IZaamslag: 10 en 15 u. ds. M. Voet
IH.A.).
^ardenburg: 10.45 u. ds. F. Rama
kers.
Breskens: 17 u. ds. L. Ykel, Middel
burg.
Jostburg: 9.30 u. Drs. F. Ramakers,
Antwerpen.
fechoondijke: 9.30 en 14.30 u. ds. J.
Paksy.
[christelijke gerefor
eerde kerk
[Zaamslag: 10 en 15 u. ds. L.v.d.
fleij.
Gereformeerde kerk
[vrijgemaakt)
\xel10 en 15 u. ds. J. Borgdorff.
Joek: 10en 15 u. ds. H.v.d. Berg.
[Terneuzen: 9 en 15 u. ds. C. Mewe.
Zaamslag: 9.30 en 16.30 u. ds. P.
Lok, Heemse.
doopsgezinde gemeente
\ardenburg: geen dienst.
leger des heils
Ferneuzen: 10 u. Heiligingssamen-
[cornst, 18.30 u. bidstond voor ieder-
en, 19 u. Verlossingssamenkom-
kten.
ragen Eversdijk
Van onze
parlementaire redactie
'EN HAAG - De waterstaats-
peeialist van de CDA Tweede
amerfractie, Huib Eversdijk,
er nog niet gerust op dat mi-
lister Smit-Kroes (Verkeer en
aterstaat) voldoende geld
;al vinden voor de .verhoging
an de zeedijken. Dat blijkt
lit vragen van het Kamerlid
ver de nota Voortgang Ver-
waring Zeeweringen.
Al eerder bleek dat Smit-
roes minder geld dan goede
ledoelingen heeft, maar daar-
oor werd toen met behulp
van de waterschappen een op
lossing gevonden: zij besloten
namelijk een deel van de ver
sterking van de zeeweringen
roor te financieren.
Vraag van Eversdijk is nu,
>f dit jaar niet-bestede gelden
iok volgend jaar nog op die
ranier kunnen worden ge-
ruikt. Het Kamerlid wil ver
ier een precies overzicht van
e dijkvakken die nog moeten
orden versterkt en van de
heerders van die trajecten.
Tenslotte wil Eversdijk we
en waarom in het indicatiet
utvoeringsprogramma van de
ninister dat loopt tot 1993 een
'iertal trajecten niet is °P®f~
ïomen. Die vier zijn de
Cilanddijk bij Vlissingen, de
ioossesweg tussen Westkapei-
e en Zoutelande, het Noorder-
trand op Schouwen Duive-
and en de Burgh- en wes-
'andpolder, eveneens °P
Behouwen Duiveland.
rapport Oosterscheldewerke
gaat Smit-Kroes ook even i
op de verzanding van de nieu
we jacht- en vissershaven
Colijnsplaat. Die verzand™
de
heeft volgens haar niets
maken met de werken m
monding van de Oosterscne
ie, ook gezien de aard van
afzetting: slib en veen. De m
lister zal daarom ook 6®®
:ent uittrekken voor het
gengaan van de verzanding'
maar haar dienst (RÜkswat
itaat) is wel bereid tot tecnn
iche bijstand.
2ATERDAG 1 OKTOBER 1983
c_
Door
Paul de Schipper
„Waar komt die rotzooi toch
vandaan?" zong ooit Barend
Servet. Wat de Westerschelde
betreft weten we dat wel.
Rijkswaterstaat verricht
voortdurend nauwgezette
metingen. Er zijn lozingsver
gunningen en er zijn stapels
wetten en verordeningen.
Langs het Nederlandse deel is
er nog wel een beetje controle,
maar in België is het verschil
tussen voorschrift en controle
een verkouden neus.
Veel van wat er in de Westerschel
de verdwijnt onttrekt zich aan het
oog. Vieze pijpen liggen ook hier het
diepst. In Rotterdam wordt van 3 tot 9
oktober het Internationaal Watertri
bunaal gehouden. Sinds kort opereert
in Zeeuwsch-Vlaanderen de werk
groep Westerschelde, een club van
mensen die zich nauw betrokken
voelt bij de milieuzieke patient die
dagelijks door het Zeeuwse land
stroomt.
Per eb-en vloed verzet de Wester
schelde 1 miljard kubieke meter wa
ter in een krachtige stroombeweging.
Een deel ervan is zoet water afkom
stig uit het 19.000 vierkante kilometer
grote stroomgebied boven Antwer
pen. De Schelde ontspringt op de
hoogvlakte van Saint Quentin in
Noord-Frankrijk tussen Cambrai en
Peronnes. De nog prille rivier komt al
minder fris België binnen.
S Het industriegebied rond Lille loost
via het Spierekanaal afvalwater van
kolenmijnen, staal-, en chemische in-
dustrie op de Schelde. Vervolgens
kronkelt de rivier door staalbekken
van Henegouwen en vervult ook hier
een rioolfunctie, al gaat het dan
S slecht met het Waalse staal. Wat De
3 Schelde bij Antwerpen presenteert is
3 al lang geen H20 meer. Bovenwaarts
S Antwerpen dumpt de Metallurgie
Hoboken kwik en lood in het water en
3 de stad Antwerpen loost er z'n rioie-
S ring. Verderop zorgen de industriege-
bieden van de Linker-en Rechteroe-
3 ver voor een gigantische verontreini-
S gend vermogen.
3 Op de grens van Nederland en Bel-
S gië, ongeveer de lijn Ossendrecht-
Saaftinghe, ligt het zuurstofgehalte
van het water op 30 procent (Meting
Rijkswaterstaat,PdS). Ter vergelij-
3 king het zuurstofgehalte van de Oos-
3 terschelde is ongeveer 98 procent.
3 In Antwerpen monden de lozings-
3 pijpen van Bayer, BASF, Degussa, BP
S en Monsanto in de Schelde uit. Het
afvalwater van deze bedrijven kleurt
het'water in ale tinten. De grootste
gemene deler van cocktail is goor en
"jt*".
-«Al*... 1 y. «4 ->* «"4- M
zwart. Net voor een concentratie van
deze pijpen ligt in het centrum van de
stad het strandje van Sint Anneke. De
Belgen gaan er 's zomers vrolijk te
water. Even gemakkelijk vissen ze op
bot en schar in de koelwateruitlaat
van de kerncentrales bij Doel.
Ten behoeve van het komend In
ternationaal Watertribunaal werden
erbij Antwerpen watermonsters ge
nomen. Thijs Kramer van de werk
groep Westerschelde was erbij: „Er
waren plaatsen waar je een gasmas
ker op moest zetten wilde je niet om-
vervallen. Het water had er alle kleu
ren van de regenboog". Hij wijst erop
dat de milieu-wetgeving in België
van gelijke aard is als die in Neder
land en zegt: „Het verschil is dat er in
België niet of nauwelijks gecontro
leerd wordt. Hij schat ruwweg dat
tweederde van de Westerschelde-
vervuiling uit België komt.
Kramer is niet zo'n groene jongen
die vindt dat alle schoorstenen voor
een kilo kwikvrije mosselen moeten
worden afgebroken. Welvaart heeft
nu eenmaal z'n prijs, maar de tol die
de Westerschelde betaalt is te hoog,
vindt hij.
Op het Nederlandse deel van de
Westerschelde dragen afvalwaterlei
dingen, zoals de AWL te Terneuzen
bij, aan het minder frisse image van
de rivier. Het kanaal Gent-Terneuzen
levert vooral 'minder gecontroleerd
afvalwater' uit de Gentse kanaalzone.
Stroomafwaarts produceren bedrij
ven ais Dow Chemical, Hoechst, Pe-
chiney en Total de nodige verontrein-
ging. De kerncentrale van Borsele
zorgt voor wat ongezonde verwar-
OP DE Westerschelde worden
borden geplaatst met het opschrift
'Kokels uit de Westerschelde niet
eten. Vergiftigd'.
ming van het water.
Een vaak vergeten factor is de lo
zing uit van polderwater en daarmee
de restanten van landbouwvergiften.
Volgens cijfers van Rijkswaterstaat
loost West-Zeeuwsch-Vlaanderen,
het gebied van het waterschap Het
Vrije van Sluis, per jaar bijna 585 kilo
cadmium in de Westerschelde, exact
15 kilo minder dan het hele Antwerp
se industriegebied! Het gaat daarbij
om restanten van 'gewasbeschermen-
de middelen'.
Niet zonder cynisme stelt Thijs
Kramer vast dat Het Vrije van Sluis
de duurste zuiveringsheffing van Ne
derland heeft.
De aanwezigheid van zware meta
len als kwik, lood en cadmium in het
Westerschelde-water brachten de
werkgroep Westerschelde ertoe om
de bevolking in Zeeuwsch-Vlaande
ren middels borden te waarschuwen
tegen het consumeren van schelpdie
ren. Zware metalen zijn niet verteer
baar voor de 'zelfreinigende' Wester
schelde. De stoffen klitten zich vast
aan in het water zwevend voedsel.
Kokkels en mossels, maar ook gar
naal en platvis filteren de hele dag
door het water en daarmee ook het
IN Antwerpen lozen bedrijven als
BASF hun vuile water in de Schel
de. - FOTO ARCHIEF DE STEM
besmette voedsel. Een niet-afbreek-
baar metaal als cadmium komt daar
mee in een keten terecht die normaal
gesproken eindigt in onze maag. Cad
mium tast vooral nierfuncties aan en
wordt door onderzoekers ook in ver
band gebracht met een aantal vor
men van kanker.
Terwijl de beroepskokkelvisserij
op de Westerschelde op het advies
van het ministerie van Landbouw en
Visserij al is gestaakt weten nog
steeds amateur-kokkelstekers hun
weg te vinden naar de Hooge Platen.
Tot voor kort soms meer dan honderd
op een zomerse dag. Vaak de 'allese-
tende' Belgen, maar ook liefhebbers
uit Zeeuwsch-Vlaanderen. Het steken
van kokkels vindt nu nog op kleine
schaal plaats.
Kramer: „Veel mensen weten niet
dat je die kokkels niet kunt eten. Dat
geldt ook voor mossels, zeekraal, lam
soor en eigenlijk voor alle vis".
Conclusie: De Westerschelde is
voor liefhebbers van zeebanket ver
loren. Het veelbeoefende rondzwer
ven over schorren, platen en slikken
betekent nu kijken maar aankomen
niet.
Terug naar een gezonde Wester
schelde is een luxe. Tenminste als we
SURFEN onder de rook van Dow
Chemical in Terneuzen.
- FOTO S DE STEM COR J DE BOER
de Terneuzense VVD-wethouder drs
A.Doorduijn mogen geloven. Hij nam
het woord letterlijk in de mond spre
kend over de mogelijke bouw van een
zuiveringsinstallatie bij Terneuzen.
Niet verantwoord in economisch
slechte tijden zo vond hij. Ook de
Zeeuwse Kamers van Koophandel
vinden dat er 'verhoudingsgewijs' te
veel geld in het water wordt gegooid
om de Westerschelde te zuiveren.
Voorzitter ir K. Horstra van de
Zeeuwsvlaamse Kamer van Koop
handel zei het in zijn Nieuwjaarsrede
voor 1983 als volgt: „Er moet een ver
antwoorde heroverweging plaatsvin
den van de kosten van waterzuive
ring en het voorziene effect op de
kwaliteit van het water in realtie tot
de bestemming die het bekken heeft".
Hij voegde er nog aan toe: „Voor
drinkwater is de Westerschelde van
geen enkele betekenis, evenmin voor
de landbouw en de badstranden lig
gen in het zeegebied".
Directeur K. Slijkhuis van de
Technologische Dienst van de Zeeuw-
se Waterschappen vindt het daaren
tegen wel de moeite waard om bij
Terneuzen een zuivering te bouwen.
Zijn argument: „Vijfendertig procent
van het biologisch afbreekbare afval
in de Westerschelde komt uit Zee
land".
Bij de werkgroep Westerschelde
vraagt men zich inmiddels af waar
om waterschappen en Rijkswater
staat zich niet meer inzetten voor de
genezing van de zwaar zieke Wester
schelde. Thijs Kramer: „Ze hebben
alle gegevens, meten regelmatig,
maar ze doen er niets mee. Ze stellen
zich formeel op en zeggen: Het is zaak
van volksgezondheid. Ze zouden veel
aciever moeten zijn met hun weten
schap. Goede voorlichting aan de be
volking is een taak van de overheid".
De werkgroep Westerschelde is al
begonnen met het informeren van
Zeeland. De waarschuwingsborden
langs de dijken zijn een eerste stap.
Met de resultaten van de watermon
sters van het Internationaal Water
tribunaal wil men nog verder gaan.
Doel is vooralsnog de organisatie van
een met veel publiciteit omgeven
symposium over de Westerschelde in
1984.
Wie nu zuiver water in de Schelde
wil zien moet naar de bron. De Fran
sen maakten er een monument van.
Ze bouwden een muurtje rond het op
wellende water. In het muurtje is een
gedenksteen gemetseld met onder
meer de volgende regels
„Schelde kristalheldere bron,
Gezegend is uw bestemming
Opborrelend uit een heilige grond
bevloeit en verrijkt gij de edele Ne
derlanden.
De weg naar een schone Wester
schelde is lang. De economische re
cessie geeft de 'vervuilers' het voor
deel. Zuiveren kost geld en de 'mi-
lieu-is-luxe-lobby' rekent kokkels
om in arbeidsplaatsen en rendement.
Anders gezegd: de kosten staan 'niet
in relatie tot de bestemming die het
bekken heeft'.
De dag dat je bij pootje baden in de
Westerschelde je grote teen weer kar,
zien is nog ver weg.
i
