Criminele archieven
in Den Bosch open
voor speurneuzen
Het voordeel van\an Lanschot
8,50 Procent ftrCent
ONTDEK DE
VERSCHILLEN
te kunst
te keur
Chuck Berry
treedt op
in Eindhoven
DUITSLAND 2
DUITSLAND 3
VOENSDAG 31 AUGUSTUS 1983
I Verscheidenheid
Spaardeposito's
Spaarbrieven
Een goede vriend met geld
lucky Luke: De Daltons In De Blizzard
Suske en Wiske: De Gouden Ganzeveer
Sugar jo&
4v***uosjnU£Jt
Appie Happie En De Bolle Uit Zwolle
et Staphorst van de we-
Dr. Huub Schellekes (TNO)
Chuck Berry. - fotoap
Van een onzer verslaggevers
EINDHOVEN- De legendari
sche Amerikaanse rock en
roll-artiest Chuck Berry reddt
zondag (4 september) op in het
P.O.C. in Eindhoven. De orga
nisatie is in handen van het
duo Veerman en Huizenga, dat
ook veantwoordelijk was voor
het Holland Art Inititive in
Eindhoven.
De nu 52-jarige Chuck Ber
ry'is veantwoordelijk voor een
lange reeks roek-hits, waar
van onder meer de Beatles en
de Rolling Stones er verschil
lende hebben opgenomen. In
1964 brak hij door in Europa,
nadat hij in Amerika al in de
jaren vijftig hits had gescoord
en furore had verworven met
zijn tingelende gitaarsoli en
zijn fameuze „duck-walk".
Tot zijn grote successen be
horen „Sweet little sixteen",
„Roll over Beethoven", „May-
belline", „Johnny B. Goode",
„Carol", „No particular place
to go", „You never can tell
(C'est la vie)" en „My Ding-a-
ling".
Het oncert van Chuck Berry
begint om 20.15 uur en de
Eindhovense rockgroep Mac
Taple speelt in het voorpro
gramma.
uitstaanbaar en recalcitrant
gedrag van het gymnasium
in het kleine idyllische stad
je Bergen gestuurd. Later
doet hij alsnog als buiten
staander zijn examen. Hij
verzet zich tegen het tradi
tionele gezag en de klein
burgerlijkheid van zijn
ouders. Zijn vader provo
ceert hij steeds opnieuw met
de vraag, hoe deze met de
laadstations van het concen
tratiekamp Bergen-Belsen
in de buurt leven kan.
Beelden, die
de wereld
Een achteloos weggeworpen
sigarettepeuk kan catastro
fale gevolgen hebben. Peter
von Zahn bericht in deze af
levering over de gigantische
bosbrand die op 8 augustus
1975 in het district Gifhorn
ontstond en Nedersaksen op
vierhonderd plaatsen in
vlam zette. De sterke wind
had de brand zodanig aan
gewakkerd, dat de regionale
brandweer weinig kon uit
richten. Dertienduizend
brandweerlieden, duizend
technische helpers, achten
zestighonderd militairen
met vierenvijftig pantser
voertuigen waren niet tegen
hun taak opgewassen. Ook
de drie Canadese blusvlieg
tuigen, die van de Middel
lands Zee naar Nedersaksen
waren gedirigeerd, konden
niet voorkomen, dat acht
duizend hectaren bos verlo
ren gingen. Vijf mensen
kwamen bij de bluswerk
zaamheden om het leven.
[22.15]
De
vrijbuitster
Voor de tweede maal speelde
Mariene Dietrich in 1942 een
hoofdrol in een western: The
spoilers (Duitse titel: Die
Freibeuterin) uit 1942. In de
ze film van Ray Enright
werd John Wayne de tegen
speler van Dietrich. Cherry
Malotte, de eigenaresse van
de saloon The Northern in
het stadje Nome in Alaska is
verliefd op Roy Glennister.
Hij is een van de mede-eige
naren van een rijke goud
mijn. Maar Roy is meer
geïnteresseerd in de jonge
Helen Chester en merkt niet
dat Helens oom, de rechter
Stillman, er op uit is hem de
mijn afhandig te maken.
T3 PAGINA GIDS 2
Initiatief
Kunstenaars uit de vier Oran
jesteden. Galerie Kunst Onder
de Toren, Torenpassage, Breda.
Open: ma, wo, vrij, za van 13-17
uur (tot eind september).
Een leuk initiatief, dat on
voldoende werd uitgebouwd.
De jumelage tussen de vier
Oranjesteden werd kunst-
zinnig Harry Pulles en zijn 1
galerie als idee aangereikt; 1
te elfder ure. Zelfs financiëel i
moet hij er privé voor op-
draaien. Zo kwam hier een f
tentoonstelling tot stand met
werk van telkens één kun
stenaar uit respectievelijk
Breda, Diest, Dillenburg en
Orange. Het geheel werd
aangevuld met enkele histo
rische grafische prenten uit
het Koninklijk Archief. On
danks deze overhaaste reali
sering moet gezegd dat het
voor een weloverwogen her
haling vatbaar is. Maar ik
vrees dat dan het officiële
Beyerd-instituut de kolen
die Pulles uit het vuur haal
de in zijn nest zal leggen.
Uit Breda exposeert Mi
chael Jepkes een aantal van
zijn grafische bladen. Het
hoeft nauwelijks betoog, dat
het kwalitatief allemaal in
orde is met deze kunstenaar.
Helemaal binnen het kader
is zijn ets over Breda als
Oranjestad, met onder meer
Engelbert van Nassau. In
tiemer is zijn serie Romeo en
Julia, waarvan de met I ge
nummerde me zeer aan
spreekt omdat hier de inti
miteit met onbedorven tech
nische gegevens tot diepte
wordt gebracht. Jepkes ver
tegenwoordigt Breda sterk
binnen deze context.
Uit Dillenburg is de
„Kunstmaler" August Her
man Stoll aanwezig met
olieverf, houtsnede en aqua
rel. Het betreft beelden uit
de Lofoten, de Provence en
Dillenburg. Stoll bezit onge
twijfeld technische kwali
teiten - ik denk daarbij aan
zijn houtsnede-, maar de to
taal-indruk is die van een
vervaardiger van het betere
toeristische werk; er is geen
sprake van een echte "la
ding" binnen zijn land
schappen e.d.
Uit Orange is Albin
Woehl vertegenwoordigd
met vooral collagerende
schilderijen. Goed, maar ge
dateerd werk. Woehl vertel
de dat zijn gemeente oud
werk had gestuurd omdat
hij in Orange als te anar
chistisch over komt. Er is
een afspraak voor een nieu
we expositie in Onder de To
ren.
Diest stuurde geëssam-
bleerde kastjes van Remo
Martini. En ook dat werk is
gedateerd en dus niet meer
zo shockerend, maar reeds
door de goegemeente met
tollerantie geaccepteerd.
Stel je voor; je zou anders
niet meer bij de tijd zijn!
Ook met die restrictie is dit
goed werk. Met zeer gevoelig
materiaal heeft Martini zeer
precieus zijn kastjes opge
bouwd als referenties naar
een tijd, die gespleten is.
Henk Egbers
„Leo Gestel als modernist",
werk uit de periode 1907-1922.
Noord-Brabants Museum, Be-
thaniestraat 4, Den Bosch. Open:
tentoonstellingen
FINDREDAKTIE HENK EGBERS
Remo Martini: Object (Onder de Toren, Breda).
dinsdag tot en met vrijdag van
10-17, weekend van 13-17 uur
(tot 16 oktober).
Met name kunsthistorisch
bezien is het interessant om,
vooraleer men de expositie
van Leo Gestel in Den Bosch
bezoekt, de werken van De
Haagse School in het Ge
meentemuseum in Den
Haag te gaan bekijken. De
afstandelijke benadering
welke de latere schilderijen
van bijvoorbeeld Maris, Ga
briel en Weissenbruch ken
merken, is namelijk hetgeen
waar Gestel zich tegen af
zette.
In de jaren van '07 tot '11
vervaardigt hij dan ook
sterk expressionistische ob
jecten om later over te gaan
op een op het Kubisme geba
seerde vormentaal. Het mu
seum toont dan ook doeken
en bladen Uit deze - belang
rijkste-periode '07-'22.
De in totaal negentig olie
verven, aquarellen en
(houtskool)tekeningen laten
een ongekende variatie zien
wat betreft opvatting,
beeld- en vormtaal. Zelfs in
de relatief korte tijdspanne
van vijftien jaar welke nu
wordt getoond, houdt Gestel
zich bezig met een verschei
denheid aan stijlvormen.
Anders dan collega's en
vrienden zoals Jan Sluyters
en Piet Mondriaan die zich
goeddeels beperkten tot het
figuratief-expressionisme,
respectievelijk De Stijl-abs
tracties, doorliep Gestel een
heel gamma van „stromin
gen". Na het behalen van de
L.O.- en M.O.-akte Handte
kenen ('03) zijn daar aller
eerst door het Franse Im
pressionisme beïnvloede
werken. Stillevens en land
schappen in een helder kolo
riet waar de destijds gepro
pageerde lichtval een over
heersende taak is toebe
deeld.
Het is fraai te zien hoe
bijvoorbeeld de vruchten in
een werk als „Stilleven met
bloemen en vruchten" uit
1911, die onmiddellijk doen
denken aan Cézanne, reeds
twee jaar later zijn geculmi
neerd tot een uitgesproken
kubistisch schilderij als
„Landschap met twee ko
renschoven".
Onderwijl pleegt Gestel
meer en meer de nadruk te
leggen op de kleurwaarden,
welke kwaliteit het Orfisme
(Delaunay en Mare) karak
teriseert. Na de reis naar
Mallorca, waar Gestel zijn
fraaiste en meest bekende
schilderijen vervaardigt, is
er bij terugkeer in A'dam
plots weer een hang naar het
figuratieve. Grote stillevens
en bloemstukken als onder
meer het „Stilleven met zon
nebloemen" uit '17 (Van
Gogh...) zijn nu de belang
rijkste thema's en onder
werpen.
In '21 betrekt hij een huis
in Bergen, in welke plaats
hij reeds vaker heeft ge
schilderd gedurende de zo
mermaanden. Samen met
collega's als Mathieu en Piet
Wiegman, Filarski en Col-
not, vormt Gestel de „Ber
gense School". Hij overlijdt
in 1941 in Blaricum.
Rob Schoonen
Door Jan van de Ven
De familie Van de
Ven heeft enkele eeu
wen geleden wegens
verzet tegen het gezag
voor het hoogste Bra
bantse rechtscollege
terecht gestaan. Dat
college heette de Raad
van Brabant en hij
zetelde in de balzaal
op het Binnenhof in
Den Haag.
Brabants gespuis moest een
eind reizen om recht te horen
spreken. Gelukkig liggen de
archieven tegenwoordig voor
iedereen toegankelij k wat
dichter bij huis, namelijk in
Den Bosch.
Nazaten van Brabants ge
boefte en zij die het leuk vin
den met de mensen van toen
kennis te maken kunnen te
recht bij het 'Rijksarchief in
Noord-Brabant', gevestigd in
de Bossche Waterstraat. Ove
rigens, het staat geenszins vast
dat de aangehaalde Van de
Vennen familie van mij zijn.
Het ligt niet zo voor de hand
en als het wel zo is, heeft de
familie nu onder andere een
eigen jurist en koddebeier.
Men zij gewaarschuwd.
De reis van Brabant naar
Den Haag mag nu een peule
schilletje zijn. Enkele eeuwen
geleden deed men er mogelijk
enkele dagen over. In geen en
kel gewest van de Verenigde
Nederlanden was men zo lang
onderweg om in hoogste in
stantie terecht te staan. De
plaats van de Raad van Bra
bant in het Haagse mag daar
om de vraag oproepen: waar
om zo'n eind uit de buurt?
Had ten tijde van de Vere
nigde Nederlanden niet ieder
gewest een eigen hoogste
rechtscollege? Zeker is, dat
Brabant onder de hertogen in
Brussel een centraal bestuur
had. Vanuit Brussel kwamen
wetten, bestuurlijke regelin
gen. In Brussel was ook het
hoogste rechtscollege voor
Brabant gevestigd.
Somber
Met de komst van de Spaan
se legers, we spreken over de
tijd van Alva, Willem van
Oranje, Egmond, Hoorne,
Hendrik van Brederode, om
wat namen te noemen, trad er
voor het gewest Brabant een
sombere tijd aan. In het zuide
lijke deel stonden de Spaanse
troepen. In Brussel huisde de
afgezant van de Spaanse ko
ning. Het noordelijke deel,
grofweg de huidige provincie
Noord-Brabant, was daarmee
van het hoogste gezag afge
sneden.
Gewest Holland zag het
stuurloze deel van Brabant en
greep in. Deze provincie werd
een generaliteitsland. Het
kwam onder beheer van de
rest der Nederlanden. Staten
Generaal, waarin afgevaar
digden uit alle zelfstandige ge
westen, en Raad van State
zorgden voor het Brabantse
bestuur en wetgeving. Het
hoogste rechtscollege kreeg de
naam van Raad van Brabant,
zetelde ver van het gewest en
werd bevolkt door Hollanders.
De bezetting van het rechts
college vroeg om heel wat
handigheid. Een hoogste
rechtscollege van het gewest
moest namelijk worden be-
volkt door ingezetenen van dat
gewest. Men had Brabanders
naar Den Haag kunnen halen,
maar dezen zouden dan bui
tenbeentjes zijn geweest om
dat bestuur en wetgeving door
niet-Brabanders werden ver
zorgd. Mogelijk zag men in
Den Haag niets in Brabanders.
Hoe dan ook, er werden Hol
landers voor Brabantse
rechtspleging aangezocht en
om de schijn op te houden
werden die Hollanders vervol
gens tot Brabander genatura
liseerd. Zo spraken Braban
ders recht over Brabanders.
Hoger beroep
Wie ging er zoal van hieruit
in Den Haag? In ieder geval
mensen, die het niet eens wa
ren met de rechtspleging uit
eigen district. Zo'n district had
ongeveer de omvang van een
huidige gemeente, waarin
eigen gewoonterecht en ge
westelijk recht werd gespro
ken. In Den Haag ging men
naar huidige begrippen in ho
ger beroep. Zoals nu was be
roep mogelijk in civiele zaken
en in strafzaken.
De toestand van Brabantse
rechtspraak in Den Haag
duurde tot 1795, het jaar waar
in de Fransen ons land bin
nentrokken. Toen was het ook
meteen afgelopen met het
eigen gewestelijke recht en de
eigen rechtspraak. De Fransen
hielden niet van die verdeeld
heid. Zij centraliseerden. De
Hollandse Brabantse recht
spraak heeft het 200 jaar uit
gehouden.
Uit die periode is 200 meter
archiefmateriaal bewaard ge
bleven. Men kan zich nu af
vragen wie er plezier in schept
om uit de meter per jaar gege
vens te peuren. Was elk vel
letje keurig met een schrijf
machine volgeschreven dan
zou er iets leesbaars zijn ach
tergebleven. De mens van toen
had echter geen schrijfmachi
ne. Hij noteerde met een gan
zeveer in oud-Nederlands. Een
ongeoefend oog stuit terug van
schrift en taal. Wie toch door
zet staat voor taai ploegwerk
dat ogenschijnlijk heel lang
duurt.
Volgens mr. Trix Jacobs
van de juridische faculteit in
Tilburg, vakgroep oud-vader
lands recht, vallen schrift en
taal best mee. Na een korte ge
wenningsperiode is vrij vlot
door schrift en taal heen te ko
men. Zij heeft er in elk geval
geen moeite mee. Mr. Jacobs
gebruikt materiaal uit Den
Bosch voor colleges in oud-va
derlands (straf)recht. Civiele
zaken blijven nog even buiten
beschouwing, maar de moge
lijkheid bestaat dat straks op
de hogeschool ook daar aan
dacht wordt besteed.
Zodra civiele zaken in het
onderwijspakket wordt opge-
Gedurende 200 jaar (tot 1795) hoorden criminelen uit Bra
bant in Den Haag het oordeel van de hoogste rechtsinstantie.
- foto archief de stem
nomen, krijgen de rechtenstu
denten mogelijk te maken met
Van de Vennen -kennelijk een
hele oude Brabantse naam-
die bakkeleiden over een erfe
nis of over de eigendom van
een stuk grond.
Voorvaders
Het archief in Den Bosch
laat zich niet zo goed gebrui
ken voor het opzoeken van
voorvaders. Daarvoor staat
het te ver af van het dagelijkse
leven, dat zich immers af
speelde in de plaatselijke
rechtsgebieden. In plaatselijke
archieven is het wel en wee
van een familie beter terug te
vinden. Maar net als in de
plaatselijke archieven is in het
Rijksarchief wel een indruk
op te doen over cultuur, maat
schappelijk leven en dat soort
zaken uit een langvervlogen
periode.
Wie inmiddels zijn voorva
deren in een lange stamboom
heeft weten onder te brengen,
zal die stamboom wel kunnen
vermenselijken met behulp
van de archiefstukken in Den
Bosch. Mogelijk zou men kun
nen achterhalen hoeveel
schurken in de familie voor
kwamen. Een originele vorm
van genealogie, omdat de
meesten immers uit zijn op het
vinden van adeldom.
Ook laat het materiaal zich
gebruiken om te achterhalen
hoe de bevolking stond ten op
zichte van minderheidsgroe
pen. Zo zijn er in een periode
nogal wat processen geweest
tegen Joden in het Oostbra
bantse. Voor Nijmeegse we
tenschappers aanleiding om
vragen over discriminatie uit
te plussen.
Op dit moment houdt een
antropoloog zich bezig met het
verzamelen van gegevens over
de bokkerijders, een bende die
in de achttiende eeuw drie
maal de kop op stak. Mede met
behulp van processtukken van
de Raad van Brabant gaat de
man een boek schrijven. Dat
kan een spannend verhaal
worden, dicht bij de waarheid
liggend.
Zo zijn er naar aanleiding
van de historische gegevens
meer verhalen te schrijven,
die alle even spannend kunnen
zijn. Van de schrijver wordt
echter bij het vergaren van de
gegevens engelengeduld ver
wacht. Aangezien weinigen
dat kunnen opbrengen zullen
velen moeten wachten op boe
ken, die ontstaan zijn uit stof
fige archieven.
De activiteiten van het Bos
sche Rijksarchief om de sa
menleving te interesseren
voor archiefstukken hebben
ertoe geleid, dat ook in België,
in de andere helft van het
Brabantse hertogdom, archi
varissen bezig zijn met het ca
talogiseren van Raad van
Brabant-stukken. Stukken die
dateren van voor de afschei
ding. Zo zal op den duur een
totaalbeeld, voor zover van to
taal kan worden gesproken,
ontstaan van vele eeuwen
recht en menselijk samenle
ven in Brabant.
(ADVERTENTIE)
fr
4,5 of 6 jaar vast 8,50%
Jaarlijkse rente. Minimum-inleg f 1.000,-.
4,5 of 6 jaar vast 8,50%
Coupures: f 1.000,-, f 2.500,-, f 5.000,-,
f 10.000,-.
Rente op basis samengestelde
interest.
Amsterdam (020-64 3011), Breda (076-22 58 44), Den Haae (070-46 92 07), Eindhoven (040-44 77 25),
's-Hertogenbosch (073-15 34 61), Hilversum (035-4 8641), Nijmegen (080-22 64 55), Roosendaal (01650-4 09 70)
Rotterdam (010-33 25 44), sittard (04490-2 26 00), Tilburg (013-3515 55), Utrecht (030-33 25 35)
Vught (073-5616 62). Waalwijk (04160-3 58 25), Zaanstad (075-214211), zwolle (038-22 46 44).'
Wijzigingen voorbehouden
U maakt een bedrag van f 1.000,- of
hoger over op onze bankgiro
22.51.75.002 of postgiro 1117570, met
vermelding van de door u gewenste
spaarvorm, looptijd en het kantoor
van uw keuze.
F van Lanschot Bankiers. Sinds 1737.
Hoge Steenweg 29,
5211JN 's-Hertogenbosch. Viditel 711.
Voor alle informatie kunt u bellen
073 -15 34 61 of een van onderstaande
telefoonnummers.
OH. DE GEBCOEZXCG BEUMSCVCCE
EC&TE BéMSElS.'h/AMeOH?HEMBEK/
GEBWkEN'
I *SHQETENONS N/ET
I <*TEN ONTMOED/GEN—
EEN MOUNTIE
i/3/rr zkh Noo/r.
ON7MOEO/OEN
ZEG/... BEMOGJ
OE OOK EENS EEN
EEEE MET AK//
BQKSH/Eps Toot
rc/sscM
EN
&ZZ& (6PÜNÖOR /&P&XWJN)
lc_ STfMSOR A
PTo&S..
KEUI6
OF
iMUMT
(f&teWot/E
MAÖ KIEZEN J
i:0 P L 0 5 8 II G
•jUBid Jooujjarz
-nut 'STjutj jatrqs 'jnapj(j9jj jue^uaAoq 'sbC
uba J9A3J 'ubiu uba jBBq 'u9Aoqsi(uti 'sjqogj
uibbj 'puoq uba JJEBJS 'SEC ubb doouji
