Olievlek in Perzische
Golf blijft groeien
IMF - recept trekt Mexico
verbluffend snel uit de puree
Vakmanschap
heiken je zo.
^Organ
[Riet ext
Westen praat volgende
maand over
extra lening voor IMF
gasprojekt uit
Algerije te verkopen
munitie^
[in voorbi
Bomaani
\0ESO VERF
Kerk Polen
zeer scherp
I aangevallen
DONDERDAG 25 AUGUSTUS 1983
ACHTERGROND
PAGINA 41 DONDERDAG 25 AU^
KANS VOOR NEDERLANDS
BEDRIJFSLEVEN OP
BESTRIJDING NOG NIET VERKEKEN
Initiatieven
'Halstarrig'
DE LA MADRID SCHRIJFT ZIJN LAND HARDE KUUR VOOR
VS ziet er tegenhanger in van Siberisch gas ~\llOOFD WEST
Zwitserland
koopt
Leopard-tank
\STORM VAN PRi
Tl 1
Door Rime Brandsma
NEDERLAND maakt nog steeds alle kans op een dikke order uit de landen
rondom de Perzische Golf, om daar mee te helpen de dreigende milieuramp
af te wenden.
Maar op een 'zeer uitvoe
rige' offerte heeft het minis
terie van verkeer en water
staat sinds mei niets uit het
Golfgebied mogen verne
men. Het ministerie coördi
neert de initiatieven van di
verse Nederlandse diensten
en bedrijven om de giganti
sche olieverontreiniging in
de Golf aan te pakken.
Intussen zijn de berichten
over de olieramp verdeeld.
Sommige instanties melden
een oliekoek, die op enkele
plaatsen 'meters dik' is, an
dere deskundigen houden
het op hooguit een centime
ter of 30. En ook de verhalen
over de totale verontreinig
de wateroppervlakte („zo
groot als België") lopen
sterk uiteen.
Maar feit is, dat per dag
minstens twee- tot vierdui
zend vaten olie (een vat be
vat 159 liter) de Perzische
Golf instromen - al spreken
andere bronnen van wel
10.000 vaten per dag, de helft
van een grote tanker. En feit
is ook, dat de olielekkage,
door de oorlog tussen Iran
en Irak begin dit jaar op
gang gekomen en tot nu toe
niet gestopt, uitgroeit tot de
grootste milieuramp ter we
reld.
Medio april ging de eerste
Nederlandse missie naar de
Golfstaten om hulp aan te
bieden en er een vette op
dracht uit te slepen, eind
mei vloog minister Smit-
Kroes van verkeer en wa
terstaat met weer een missie
naar Saoedi-Arabië. De mi
nister uitte zich bij terug
keer „redelijk optimistisch"
over Nederlands kansen bij
een opruimingsoperatie,
verwachtte „binnen enkele
weken" een reactie. Maar
een echt antwoord is na drie
maanden nog nooit geko
men. Intussen is wel een uit
voerige offerte richting Sa
oedi-Arabië gegaan, nage
reisd door een vertegen
woordiger van het ministe
rie ter verdere toelichting,
op verzoek van de Saoedi's.
Later gingen er nog wat ex
tra telexen achteraan en
daarna werd het stil.
De zwarte vlek in het midden van de Perzische Golf geeft
de omvang aan de olievlek. - foto en kaart archief de stem
Twee Iraakse kustwachten wijzen naar een rookkolom die uit een van de getroffen
olieraffinaderijen opstijgt.
Deze week willen de bij
het opruimingsproject be
trokken Nederlandse bedrij
ven en diensten weer eens
vergaderen, om te kijken of
nieuwe initiatieven ont
plooid moeten worden. De
Golfstaten zelf hebben de
gigantische olievlek in hun
wateren, die hun kusten nu
daadwerkelijk bedreigt, niet
wezenlijk aangepakt. Er zijn
alleen door verschillende
landen voor veel geld spul
len gekocht, om de inlaten
van hun vitale installaties
voor drinkwater tegen de
olie te beschermen.
Eind maart van dit jaar
sijpelden de eerste berichten
over de olieramp de wereld
pers binnen. Het was meteen
raak-, „Een milieuramp die
z'n weerga niet kent." Een
reusachtige olievlek, afkom
stig van Iraanse olie-instal
laties, dreef toen al op de
Perzische Golf, die „dreigt te
veranderen in één groot
oliemeer". Een van de bron
nen van de olievlek was een
bij het eiland Kharg (Irans
belangrijkste olieterminal)
op 2 maart door Irakese ge-
vechtshelicopters stukge
schoten olieplatform. Een
ander, ooit door een tanker
geramd, platform had het
toen ook net definitief bege
ven. De oliestroom liep - en
loopt nog altijd - vrijelijk in
zee. De oorlog, die in dat ge
bied woedde en woedt ver
hinderde reparaties. Geen
deskundige durfde zich te
wagen in dat strijdtoneel
van Iran en Irak.
De dikke oliekoek, die in
grote platen op de Golf
drijft, vaak net onder de wa
teroppervlakte, heeft al veel
schade veroorzaakt aan flo
ra en fauna van de visrijke
binnenzee. Het Wereldna-
tuurfonds heeft noodkreten
geslaakt over dat Arabische
'dierenkerkhof'. Veel vis is
dood op de kusten aange
spoeld, net als nagenoeg de
hele populatie van de zeer
zeldzame zeekoe dugong,
zeeschildpadden, dolfijnen
en zeeslangen. Tankerkapi
teins maken nu ongemerkt
hun schepen in volle zee
schoon en verergeren de
olieverontreiniging. De mi
nister van volksgezondheid
van Koeweit noemde de
olievlek „een ramp voor ons
én onze toekomstige genera
ties".
Begin april repten talloze
deskundigen en delegaties
uit Nederland, de VS en an
dere Europese landen zich
naar de Golfstaten. De olie-
lagen waren toen al zo dik
en omvangrijk, dat een gi
gantische en onbetaalbare
opruimingsoperatie nodig
bleek. Een crisisberaad van
de Golfstaten mislukte door
Irans 'halsstarrige' opstel
ling. Een korte wapenstil
stand of gevechtsvrije zone
voor de eerste reparaties om
de oliespuiters te dichten
bleek niet haalbaar.
In ons land verenigde zich
een uniek consortium in de
'jacht op de miljardenorder':
de directie Noordzee van
Rijkswaterstaat (ervaring
met oliebestrijding), het Ne
derlandse Centrum voor
Handelsbevordering NCH,
aannemers Volker Stevin en
Boskalis, wegenbouwer
NBM, zeesleperij Smit In
ternational. Deze samen
werking van deskundigen
leek grote kansen te maken.
Nederland zou er in de
Arabische landen goed op
staan, omdat de missies
meer dan die van andere
gretig toegesnelde landen op
hulp inspeelden, en minder
op het binnenhalen van de
buit.
Maar Iran en Irak bleven
vechten en de olie bleef stro
men. De omvang van de
ramp begint die van een eer
dere, soortgelijke ramp in
1979 in de Golf van Mexico
(30.000 barrels, meer dan
500.000 ton aardolie in zee) te
overtreffen. Met dat ver
schil, dat de olie in de nauwe
Perzische Golf veel sneller
bedreigend was voor de kus
ten, voor de vis (zeker daar
een volksvoedsel van groot
belang), voor de installaties
die drinkwater uit de zee
distilleren.
Meer dan een half jaar na
het ontstaan van de olielek
kages is nog geen enkele
Golfstaat serieus begonnen
met de aanpak van de enor
me en zich onstuitbaar uit
breidende oliekoek. Er is ge
harrewar in de geest van
'wie zal dat betalen' en bo
vendien komen de olielan
den meer en meer krapper
bij kas, nu we het met min
der olie blijken af te kunnen.
Daarbij kwam een hele
maand Ramadan, die alles
in de Golfstaten lam legde
(behalve de oliestroom).
Nederland handhaaft het
aanbod om een speciaal
vliegtuig voor opsporing van
verontreiniging in te scha
kelen, om allereerst de ware
omvang van de olieramp te
verkennen. Die aanbieding
is in de Arabische wereld al
positief beoordeeld, maar
Iran had ook daar moeite
mee.
Volgens J.Vos, secretaris
Midden-Oosten van het
NCH in Den Haag, vanaf het
begin betrokken bij de Ne
derlandse missies naar de
Golfstaten, kan nu weinig
anders gedaan worden dan
afwachten tot de olie het
eerste land zó tot de lippen
stijgt, dat er wel wat gedaan
móet worden en de eerste
orders afkomen.
Woordvoerder van ver
keer en waterstaat B.Vos-
kuil: „Het zal dan gaan om
de aanpak van de kusten. De
hele Perzische Golf hele
maal uitmesten op olie is on
doenlijk. Inderdaad, een mer
a boire, letterlijk."
Van onze redactie buitenland
MEXICO-STAD - Het armlastige Mexico is be
zig aan een wonderbaarlijk herstel.
Verleden jaar rond deze
tijd leek Mexico de twijfel
achtige eer te beurt te vallen
het eerste land te zijn dat
zou bezwijken onder de gi
gantische buitenlandse
schuld.
Bankkringen in Amerika
voorzagen in somberheid
dat Mexico niet langer de
afbetalingen van de schul
den zou kunnen voldoen,
waarna - volgens het scena
rio - een wereldwijde bank
crisis amper meer te vermij
den zou zijn. Een jaar later
blijkt Mexico de weg naar
het herstel met verbluffende
kracht te hebben hervonden.
De aanslag op de Mexi
caanse economie bereikte
verleden najaar zijn hoogte
punt. Zes jaar politiek en
economisch stuntwerk van
president Lopez Portillo
hadden het land een econo
mische groei van gemiddeld
zeven procent gegeven, de
werkgelegenheid groeide
met zo'n half miljoen banen
per jaar en Mexico groeide
uit tot het vierde olieprodu
cerende land van de wereld
(tien jaar daarvoor was Me
xico nog een energie-impor
teur). Maar wat iedereen
wist, alleen niet zei, was dat
het Mexicaanse 'wirt-
schaftswunder' tegen on
aanvaardbaar hoge kosten
was gerealiseerd. De schuld
aan buitenlandse banken
was opgelopen tot een slor
dige tachtig miljard dollar
(ruim 230 miljard gulden).
De ziekte brak pas in alle
hevigheid uit, toen de terug
val in de wereldeconomie
zijn uitstraling kreeg op de
olie-exporten. Mexico ver
loor een flink deel van zijn
'vaste' inkomsten en kwam
accuut in betalingsproble
men. Dat had een paniekgolf
in het Amerikaanse bank-
circuit tot gevolg. Alleen al
in de VS bleken de negen
grootste banken bijna de
helft van hun banktegoeden
in Mexico te hebben uit
staan. Als de betalingen aan
die banken in gevaar zouden
komen, moesten de centrale
banken bijspringen en dat
kon er dan weer toe bijdra
gen dat het hele wereldgeld
stelsel in elkaar zou klap
pen.
Inmiddels hadden verkie
zingen in Mexico zelf een
nieuwe politieke top aan de
macht gebracht, onder lei
ding van de technocratisch
ingesteld Miguel de la Ma
drid.
Na zijn ambtsaanvaar
ding devalueerde hij de Me
xicaanse Peso met tachtig
procent, liet hij de trots van
het grote land met de nog
grotere ambities varen en
klopte aan bij het Interna
tionale Monetaire Fonds
(IMF). Dat Fonds helpt lan
den met betalingsmoeilijk
heden aan overbruggings
kredieten, in ruil voor strak
ke economische recepten.
De la Madrid voerde de
IMF-richtsnoeren nauwge
zet uit. De openbare uitga
ven werden van 16 tot 8 pro
cent teruggebracht; lonen
werden bevroren; de impor
ten werden met 70 procent
verminderd en de Peso werd
nog enkele malen gedeva
lueerd.
De bittere pil leverde
eerst een sterke verminde
ring op van de inflatie (ver
leden jaar ruim 100%; nu nog
'maar' 80%) en het tekort op
de handelsbalans (begroot 9
miljard in 1983) werd in de
eerste helft van dit jaar om-
De la Madrid
.resultaat.
- foto archief de stem
gezet in een overschot van
7,5 miljard. Mexico kon de
wereld verleden maand zelfs
laten weten dat het over
bruggingskrediet van 1 mil
jard gulden van het IMF
noch een snel krediet van 15
miljard van 530 banken aan
gesproken hoefde te worden.
Mexico houdt dus geld
'over'. Dat is natuurlijk niet
waar, omdat het herstel in
feite slechts het gevolg is
van de breuk met de oude
politiek. De gezondere om
gang met de staatsschuld
maakt de economie op zich
zelf nog niet beter, want het
is slechts de voorwaarde
voor echt herstel.
De economische kuur van
De la Madrid krijgt daarom
ook een politiek vervolg. De
sterke overheidsinvloed op
de economie (60% van de hele
huishouding voltrekt zich
binnen de overheidssfeer)
wordt aangepakt. De presi
dent heeft een ministers
ploeg om zich geformeerd
die bestaat uit bankiers en
die elk persoonlijk bekende
tegenstanders zijn van de
politiek van nationalisaties,
die onder Lopez Portillo tot
handelsmerk was verheven.
Na het radde herstel van de
handelsbalans vormt het
aanpakken van het tweede
probleem de nieuwe test
voor de daadkracht van Me
xico's nieuwe leiderschap.
Op de eerste plaats moet de
regering opboksen tegen de
gigantisch uitgedijde bu
reaucratie (en de smaakma
kende corruptie) als zij een
groot aantal nationalisaties
ongedaan wil maken.
De noodzaak daartoe is le
vensgroot. Het gezagheb
bende Engelse weekblad
The Economist schreef deze
week dat de enorme schul
den van de 400 grootste, door
de staat gerunde, onderne
mingen met name de indus
triële takken die de feitelij
ke economische groei moe
ten gaan maken voorlopig
nog de lucht uit de longen
persen. Een sanering op
eigen gelegenheid van de
schulddragende grote
staatsbedrijven zal nodig
maar onontkoombaar zijn,
wil Mexico's herstel uit
meer bestaan dan uit
schuldsanering. The Econo
mist illustreerde de Mexi
caanse ziekte het best door
te stellen dat de feitelijke
omvang van de export van
Mexico (75 miljoen mensen)
op slechts een kwart ligt van
die van een land als Taiwan
(18 miljoen inwoners). Dat
cijfer geeft aan dat Mexico
nog een lange weg te gaan
heeft. Het begin is evenwel
al gemaakt.
Van onze redactie buitenland
ROME - De centrale banken van de rijkste wes
terse landen zullen volgende maand praten over
een voorstel om het Internationale Monetaire
Fonds (IMF) met een grote lening uit zijn on
middellijke financiële problemen te helpen.
Dat zal gebeuren op een
vergadering van de Bank
voor Internationale Betalin
gen (BIB) in Bazel.
Het voorstel is afkomstig
van de algemeen directeur
van het IMF, Jacques de La-
rosière. De landen van de
zogenoemde Groep van
Tien, die na de toetreding
van Zwitserland overigens
elf leden telt, zouden het
fonds drie miljard dollar
moeten lenen. Van Saoedi-
Arabië wordt eenzelfde be
drag verwacht. Het IMF
komt dit jaar naar schatting
zes tot acht miljard dollar
tekort omdat het steeds
meer hulp moet bieden aan
ontwikkelingslanden als
Mexico, Argentinië en Bra
zilië.
De Westduitse minister
van financiën, Gerhard
Stoltenberg, verklaarde deze
week dat Saoedi-Arabië al
leen geld beschikbaar wil
stellen als de rijke indus
trielanden ook over de brug
komen. De meeste industrie
landen zullen hun reactie op
het voorstel vermoedelijk
laten afhangen van de hou
ding van de VS, waar toe
stemming van het Congres
nodig is voor deelneming
aan een lening. Volgens de
functionaris van de Ita
liaanse centrale bank zullen
Japan, Canada en de West-
europese leden van de groep,
waaronder Nederland, wei
nig voelen voor een lening
als de Amerikanen er niet
rechtstreeks of indirect bij
betrokken zijn.
De meningen van de in
dustrielanden zullen ver
moedelijk worden gepeild op
de normale maandelijkse
bijeenkomst van de BIB op
12 september. Afhankelijk
van het resultaat daarvan
zal worden besloten of er
vergadering wordt belegd
voor nadere bespreking van
het voorstel. Het IMF hoopt
dat de zaak rond is voor zijn
jaarvergadering van eind
september.
BARCELONA - Ter
wijl West-Duitsland
zich opmaakt om als
eerste Westeuropese
natie het Russische
aardgas te ontvangen
via de zwaar omstre
den Siberië-pijplei-
ding, is Spanje een in
ternationaal offensief
begonnen om dwars
door de Straat van Gi
braltar een pijpleiding
aan te leggen die aard
gas vanuit Algerije en
Nigeria naar de
Noordeuropese indus
trielanden moet per
sen.
Het Spaanse initiatief, dat
een alternatief kan vormen
voor de Europese afhanke
lijkheid van de Russische
gasleveranties, heeft tot nu
toe alleen in de VS een
warm onthaal gekregen.
Het Spaanse voorstel is
gebaseerd op een technisch
rapport dat in november
1981 door de Amerikaanse
onderneming Bechtel is ge
publiceerd. De pijpleiding
moet in eerste instantie de
enorme aardgasvelden van
Algerije verbinden met de
industriecentra in de Noord
en Middeneuropese landen.
Later kunnen eventueel ook
de aardgasvoorraden van
het veel zuidelijker gelegen
Nigeria er op aangesloten
worden.
De oversteek van de
Straat van Gibraltar, die op
sommige punten van het
uitgekozen traject meer dan
250 meter diep is, geeft vol
gens de deskundigen geen
onoverkomelijke problemen.
De pijp krijgt volgens de
plannen een doorsnede van
20 centimeter en onder
steund door 56 pompstations
moet hij in staat zijn iedere
dag 1,5 miljard kubieke me
ter gas af te leveren bij de
hongerige westerse energie
consumenten. De totale kos
ten van het project bedragen
volgens het rapport tussen
de 8 en 10 miljard dollar.
De Spaanse minister van
Industrie en Energie, Carlos
Solchaga, kwam afgelopen
maart voor de eerste maal
met een initiatief op de
proppen tijdens een verga
dering van het Internatio
nale Energie Agentschap
(IEA). Komende oktober
komt het IEA opnieuw bij
een en dan probeert Spanje
de overige leden van het
agentschap over te halen tot
een serieuze studie van het
ambitieuze project.
Voor beide partijen zitten
er enorme voordelen aan het
plan, aldus de Spaanse mi
nister Solchaga. Voor de
Afrikaanse landen betekent
een rechtstreekse pijplei
ding een ongekende uitbrei
ding van hun tot nu toe be
perkte afzetmarkt en dus
een enorme verhoging van
hun inkomsten. En voor de
Westeuropese landen bete
kent het project een nieuwe
en goedkopere energievoor
ziening. Het Algerijnse gas
wordt op dit moment im
mers per boot naar de West
europese consumenten ge
transporteerd. Daarvoor
moet het eerst via een lang
durig en kostbaar procédé
vloeibaar gemaakt worden.
Een ander, niet onbelangrijk
voordeel, is dat de afhanke
lijkheid van de zwaar om
streden Russische Siberië-
gaspijpleiding door het pro-
Shultz .enthousiast.i
- foto archief de stem
ject sterk verminderd kan
worden.
Het Spaanse ministerie
van Industrie heeft de laat
ste maanden een intensieve
campagne ontketend om de
betrokken landen voor het
plan te interesseren. Tot nu
toe zijn de reacties echter
nauwelijks enthousiast te
noemen. Het land dat in
theorie het meest geïnteres
seerd zou moeten zijn, Alge
rije, is ronduit sceptisch
over de haalbaarheid van
het plan op korte termijn.
De Algerijnen hebben de
laatste jaren miljoenen dol
lars geïnvesteerd in kostba
re installaties om gas vloei
baar te maken. De onkosten
hebben hun rendement nog
maar nauwelijks opgeleverd
omdat het gasverbruik in
West-Europa sterk is terug
gelopen als gevolg van de nu
al tien jaar durende crisis.
Zij willen dan ook eerst wa
terdichte politieke en econo
mische garanties voordat zij
zich opnieuw in een finan
cieel avontuur storten. Ook
een belangrijk industrieland
als Duitsland heeft volgens
de Spaanse opiniepeiling op
dit moment nauwelijks inte
resse voor het geld verslin
dende project. En temeer
niet omdat de aansluiting op
de Russische aardgasvelden
voor de deur staat.
Spanje's industrie-minis
ter Solchaga is echter niet
van plan om zich te laten
ontmoedigen door de eerste
terughoudende reacties. Hij
rekent vooral op Ameri
kaanse steun wanneer
Spanje op de oktober-bij-
eenkomst van het IEA zal
aandringen op de benoe
ming van een officiële on
derzoekscommissie om de
details van het ambitieuze
project verder uit te werken.
Die Amerikaanse steun is al
bij voorbaat verzekerd:
Washington heeft het
Spaanse plan enthousiast
ontvangen. Meer om politie
ke, dan om economische re
denen, dat wel.
De Europese afhankelijk
heid van de Russische gas-
velden is president Reagan
nog steeds een doorn in het
oog, hoewel de Amerikanen
de sancties tegen het ga
sprojekt deze week hebben
opgeheven. Ook George
Shultz, de Amerikaanse mi
nister van Buitenlandse Za
ken, heeft zich de afgelopen
maanden fanatiek voorstan
der getoond van de Afri
kaanse gaspijpleiding. Maar
dat heeft misschien ook te
maken met het feit dat
Shultz jarenlang president
is geweest van de firma
Bechtel, precies de onderne
ming die het onderzoek
heeft verricht waarop Span
je nu haar politieke initia
tieven baseert.
ADVERTENTIE
I van ome redactie buitenland
rONN - Volgens het hoofd
Can de Westduitse binnen
landse veiligheidsdienst Her-
ert Hellenbroich zijn er aan-
tijzigingen dat terroristen
Igewapende aanvallen of bom-
Vra
Van ome redactie buitenland
I WARSCHAU - „De Rooms-
I Katholieke Kerk van Polen is
de belangrijkste vijand van
I het socialisme en een groot ge
vaar voor de staatkundige or-
I dening van Polen". Deze onge
woon felle aanval op de rk
kerk is afgedrukt in het jong-
I ste nummer van het tijdschrift
I van het centraal comité van de
I Poolse communistische partij.
Volgens het blad moet „met
I grote gestrengheid" worden
opgetreden tegen de kerk.
Het orgaan vindt het volko-
Imen duidelijk, dat een gelovi
ge geen deel kan uitmaken
Ivan de partij.
I Het Poolse bewind heeft het
look beleefd dat een van de vijf
ondergrondse leiders van Soli-
I dariteit, Wladyslaw Hardek,
zich heeft aangegeven bij de
I autoriteiten. In een verklaring
voor de Poolse televisie zei
I Hardek gisteren dat voortzet
ting van de ondergrondse
I strijd zinloos is en slecht voor
IPolen. Er is overigens twijfel
I gerezen of Hardek zich vrij-
I willig heeft aangegeven. Ar-
Irestatie wordt waarschijnlij
ker geacht.
- West-Duitsland heeft
jiet m de concurrentiestrijd
|met de Verenigde Staten ge-
I wonnen wat de grootste wa-
I Ponaankoop uit Zwitserlandse
I geschiedenis betreft.
'-)e Zwitserse regering ver-
Ikoos op advies van de militai-
I e deskundigen de aankoop
I an de Westduitse Leopard-
l»j ,nk boven de Amerikaanse
'^-1-Abrams.
I"et leger zal over een perio-
Le van 15 jaar 420 leopards
r0gen.De eerste serie van 210
a zal geleverd worden
l °°,r bedrag van 2,5 mil-
r™ Zwitserse frank (ca 3,25
'O 3rd gulden).
I an onze redactie buitenland
g
fenuM Re Duitse Bonds- v
fcrow is 66,1 sto™ van
L. ,n opgestoken tegen c
Ndomli* Van dC reBerin«-
Ben v m de organisatie van le-
ten de voormalige Waf-
Pist v schrappen van de
«ringp" extremistische groe-
§aat om het „Bundes- h
Ihali Soldaten der ehe- n
L r„en Waffen-SS" (HIAG), n
gelmatig bijeenkomsten
n
Z
H
d
te
n
e<
