Weer invoeren of niet Pootaardappelen dorstige paarden en het kabinet Bevrijde gegijzelden in Soedan ondernamen ontsnappings-poging Dreigende ruzie in Britse kabinet over besparingen Aaiivarin communi met Sovj EN DE GROTE FAO: 600.00 HET EURO COUNTR EN BELEEF DE EFTE1 DE PYTHON, DE GO VERLICH DONDERDAG 14 JUL11983 ACHTERGROND pagina Twee Lagerhuisleden willen beulswerk desnoods zelf doen Aarzeling Uitbannen? Gevoelen Standaard Ethiek Verzet Hindernis nr>NPERDAG14 JULI h I A.s. vrijdag- en zaterdac een spektakel Met als topattraktie titelsong van Verder: Wendell Adk Western Union - Ginnette John Brack - Le< Muckhill Grabblers - en Steneker - Sandra van Met tv- Kaarten a f 12,50 zijn v< de Efteling. Tel. DEEFTEUNt T11 DOODSTRAF: Door Jan van de Ven DOODSTRAF, weer invoe ren of toch maar niet? In Engeland is de premier een voorstandster van herinvoe ring. Een onderzoek in ons land geeft een opvallende uitslag: de helft van de on dervraagden is voor de doodstraf. Opleving van het onder werp in het Verenigd Ko ninkrijk en de procentueel toegenomen aanvaarding van de doodstraf in eigen land hebben vooralsnog niet tot gevolg, dat wetten wor den gewijzigd en doodvon nissen worden uitgesproken. Mogelijk is het wel. Zolang de mens bestaat, heeft hij het gewoon gevon den dat bij rechterlijk von nis een eind aan levens werd gemaakt. Pas de laatste ja ren wordt bij die vanzelf sprekendheid een vraagte ken gezet. In Amerika gaan terdoodveroordeelden niet automatisch meer naar gas kamer of elektrische stoel. Engeland maakte een eind aan ophanging. Frankrijk laat de guillotine onge bruikt. De aarzeling om in te grijpen in levens spreekt ook uit in ternationale overeenkom sten van de laatste tijd. Het internationale verdrag inza ke burgerrechten en politie ke rechten, openstaand voor alle staten in de wereld, geeft elk mens 'een inherent recht op het leven'. Toch erkennen verdrags partijen de mogelijkheid daarop in te grijpen: in lan den waar de doodstraf niet is afgeschaft mag een dood vonnis slechts voor de ergste misdrijven worden uitge sproken, mits de veroordeel den ouder zijn dan achttien jaar en niet in verwachting zijn. Een terdoodveroordeel- de heeft in elk geval recht op gratie of verzachting van het vonnis. Voor een wereldgemeen schap, die het doodvonnis nog lang niet overal heeft uitgebannen, is voorgaande tekst zeer vooruitstrevend. Zij stelt het recht op leven centraal en beperkt het beeindigen daarvan voor landen, waarin de beul nog werk heeft. De tekst laat zich ook anders lezen: om een doodvonnis te kunnen uitspreken zal de rechter van een land eerst van de wetgever een wet moeten krijgen die dat mo gelijk maakt. Staat er een wetgever op, die een derge lijke wet invoert dan behoeft de rechter echter niet per se tot uitspreken van een dood vonnis over te gaan. Helemaal uitbannen van doodstraf zal de wereldge meenschap vooralsnog niet, want na de naoorlogse Neu- renberg-tribunalen bijvoor beeld is het uitspreken van doodstraf in zaken van 'mis drijven tegen de mensheid' erkend. In klein (nationaal) verband zouden de 'ergste misdrijven' binnen lands grenzen in de schaduw van de Neurenbergse omschrij ving zijn te brengen. Ook in Europa zijn staten, die zijn aangesloten bij de Raad van Europa, van me ning dat doodstraf mag wor den uitgesproken. Deze me ning is neergelegd in het 'verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijhe den'. Daarin is eveneens ieders recht op leven gega randeerd, met als uitzonde ring 'een vonnis dat is uitge sproken door een rechtbank wegens een misdrijf, waarop de wet de doodstraf heeft ge steld'. Het mag verbazing wekken, dat Europese staten tot een onderling verdrag kwamen en tevens deelnemers zijn aan verdragen van de Vere nigde Naties, zoals dat over burgerrechten en politieke rechten. Vreemd is het niet. De verdragsteksten zeg gen iets over een algemeen gevoelen. Zij vormen een bo dem in een toegestaan doen en laten van mensen. Het al gemeen gevoelen tijdens het ontstaan van de teksten is echter een momentopname. Gevoel ontwikkelt zich. Zo hebben de ministers van Justitie uit de Raad van Europa tijdens een conferen tie in 1978 te Kopenhagen ge sproken over totale afschaf fing van de doodstraf. Zij deden dat op initiatief van hun Oostenrijkse collega, die daarmee aangaf dat de tekst uit de jaren vijftig niet meer Electrische stoel Guillotine aansloot op de ideeën van het moment. De internationale rechts gemeenschap tracht op pun ten zeer consequent te zijn. Zo leeft bijvoorbeeld het uit gangspunt, dat elk nieuw verdrag op het terrein van de mensenrechten bestaande rechten nooit kan inperken, maar uitsluitend kan bijdra gen tot uitbreiding van de rechten. Uit het oorlogs recht, maar zeker ook toe pasbaar als regel van alge meen recht, stamt de regel van een 'minimum stan daard van menselijkheid in de kring van de beschaafde naties onder alle omstandig heden in acht dient te wor den genomen'. In geval van invoering van doodstraf zal op grond van geschreven en ongeschreven recht een staat zich geremd behoren te voelen, omdat het onder een eigen minimum standaard van menselijk heid wenst te gaan. En het gaat in - zo kan het althans worden gelezen - tegen de tekst van het verdrag inzake burger- en politieke rechten, dat doodstraf restrictief voorbehoudt aan landen, die de straf nog niet hebben af geschaft. Een land dat de doodstraf - FOTO'S ARCHIEF DE STEM wenst in te voeren of her in te voeren zal zich formeel niets van bovenstaande tek sten hoeven aan te trekken als het de verdragen niet heeft geratificeerd. De mees te 'beschaafde naties' hebben dat overigens wel, maar de vraag rijst welk land be zwaar zou maken als Enge land bijvoorbeeld tot herin voering wenst over te gaan. Het protest komt waar schijnlijk niet van een 'be schaafde natie'. Deze zal zich niet geroepen voelen zich in een openbaar proces te men gen in de binnenlandse aan gelegenheden van een ander, waardoor een formele af wikkeling niet veel kans maakt. Tot dusver past de veronderstelling, dat herin voeren van de doodstraf tot de mogelijkheden behoort. Naties kijken bij het willen invoeren van be paalde ideeën echter niet al leen naar verdragsteksten. Zij wensen eveneens reke ning te houden, als dat zo uitkomt, met ongeschreven regels van volkenrecht en met wat daaraan ten grond slag ligt: de ethiek. Daartoe behoort het handhaven van de 'minimum standaard van menselijkheid'. Stel, dat er een appèl op de minimum standaard wordt gedaan. Dat beroep kan ko men van bevriende naties in het niet openbare en dus on grijpbare diplomatieke ver keer. Het kan komen van de publieke opinie, of van de rechtswetenschap, die beide een ontwikkeling hebben doorgemaakt tot ver voorbij de Kopenhaagse conferentie van 1978. Wat toen als moge lijk veranderende ethiek werd opgeworpen heeft nu wat meer profiel gekregen. Tot de beschaving van nu hoort de opvatting, dat de mens - en dus ook de rechter - onvolmaakt is. Wie met stelligheid iets durft te pone ren en zichzelf daarmee be- voegt acht tot het uiten van een eindoordeel, zal het stempel van hoogmoedige niet gemakkelijk kunnen ontlopen. Zolang er geen le vens mee gemoeid zijn en herstel mogelijk is behoeft de schade niet groot te zijn. Na volvoeren van een doodvonnis herkrijgt een do de echter niet meer het leven als zijn onschuld later komt vast te staan. Op dit moment lopen er in Engeland ten minste zes mensen rond, die hun leven danken aan het twintig jaar geleden af schaffen van de doodstraf en die nu levende getuigen zijn van rechterlijke onvolmaak theden. Rechtsgeldig uitspreken van de doodstraf heeft namelijk een snel gevolg. Om de ver oordeelde niet onnodig lang op zijn lot te laten wachten volgt al spoedig uitvoering van het vonnis. Ook een vorm van humaniteit, maar de veroordeelde krijgt niet de kans aan revisie van het vonnis te werken. Een proces dat jaren kan duren. Rechters, rechtsweten schappers en zij die in Enge land met uitvoering van vonnissen te maken hebben getuigen op dit moment - de Engelse kranten staan er bol van - van wat op dit moment als beschaafd geldt. Zij zijn onomwonden tegen herin voering van de doodstraf. Het kost wat moeite om de lijn van de beschaving te volgen, maar het aan de orde stellen van het onderwerp in Kopenhagen is een signaal en het uitblijven of afschaf fen van doodstraf in Enge land, Frankrijk, Verenigde Staten zijn ook niet mis te Van onze redactie buitenland LONDEN - Twee Britse parlementsleden van de Conservatieve partij van premier Thatcher hebben aangeboden persoonlijk als beul te willen optreden. Ze willen dat alleen als - na een eventuele herinvoering van de doodstraf in Groot- Brittannië - niemand bereid zou zijn het beulswerk op zich te ne men. De eventuele herin voering van de dood straf (alleen voor zware criminelen) stuit bin nen- en buitenlands op groot verzet. Rechters, gevangenisdirecteuren en openbare aanklagers hebben al laten weten zeer grote bedenkingen te hebben tegen herin voering. De voorzitter van het Europese Par lement, de Nederlander Dankert, heeft in een brief aan Thatcher het plan „verschrikkelijk" genoemd. Hij waar schuwde er tevens voor dat het aannemen van de wet het Engelse prestige op juridisch en internationaal gebied schade zal berokkenen. vatten signalen. Zij volgen op de aarzelende tekst van het VN-verdrag over bur ger- en politieke rechten. De internationale rechtswereld heeft een verdiepte ethiek gekregen. De westerse beschaving kan bovendien prat gaan op een christelijke ondergrond. Mo gelij k draagt deze er ook toe bij, voorbeelden van het te gendeel uit verleden zijn nu niet relevant, dat het 'collec tieve bewustzijn' op dit mo ment minder behoefte eraan heeft om eigenhandig levens te beeindigen. Christelijke beginselen maken echter deel uit van de ethiek, de aanzet tot wetgeving of ver anderende rechtsopvatting, zodat deze niet afzonderlijk behoeven te worden opge voerd. Zeker is, dat het opnieuw invoeren van de doodstraf in Engeland gepaard gaat met het nemen van een hoge -hierboven geschetste- hin dernis, die zelfs voor een kordate premier te hoog kan blijken. De drempel zal in ieder geval voorkomen, dat het onderwerp in Nederland snel aan de orde komt. Zelfs als vijftig procent voor her invoering blijkt te zijn. Door Louis van de Geijn DE econoom Lubbers fronst zijn wenkbrauwen. Zijn handboeken kloppen niet meer. Stond daar niet dat een impuls van de overheid de economie kon oppeppen? En nu komen economische adviseurs de regering ver tellen dat zo'n injectie juist averechts werkt. Verlicht de lasten voor het bedrijfsleven met 2 miljard en je ziet er maar I of 1,5 miljard van terug, is hun rekensom. Het kabinet meende dat via de aloude multiplier (een vermenigvuldigingsfactor) een impuls van ƒ2 miljard zichzelf zou versterken tot een economische groei van ƒ2,5 miljard. Die vlieger, hebben de economische deskundigen de regering voorgehouden, gaat niet meer op. De bedrijven staan er zo slecht voor dat ze eerder meer gaan reserveren dan investeren als ze minder premies en belastingen krij gen te betalen. En bovendien heeft een ondernemer toch al niet zo'n trek in nieuwe avonturen als hij twijfelt aan het rendement van zijn investering. Dat is het lek dat haast el ke economische injectie par ten speelt. Het effect is af hankelijk van het gedrag van consumenten en onder- nemers die al dan niet extra gaan besteden of investeren. Je kunt, zegt een staande uitdrukking onder econo men, immers het paard wel met de teugel naar de drink bak leiden, maar je kunt het dier niet dwingen te drinken. Ondernemers kijken bij investeringsplannen naar te verwachten afzet en rende ment. Naarmate de aansla gen op de koopkracht hefti ger worden, rijst de twijfel. Maar belangrijker nog lijkt het dat de meeste bedrijven tot aan hun nek in de schuld steken. Gemiddeld is het vreemd vermogen (voorna melijk bankleningen) vier keer zo groot als het eigen vermogen (aandelenkapi taal, reserves). Die fraaie multiplier-theorie werkt dus niet zo best in de praktijk van 1983. Moet die lastenverlichting 'dus' niet doorgaan? De on dernemersorganisaties heb ben zich vanzelfsprekend gehaast om die gedachte de kiem uit te roeien. duurt even voordat p™ aardappelen zijn uitgegrw tot een nieuwe oogst, jjj,, het is zeer kortzichtig om j, krappe tijden dan maar a pootaardappelen op te eten- probeert het NCW, de oW nisatie van christelijk werkgevers. Ook het VNO (Verbond van Nederlandse Onderin mingen) betoogt dat het eco- nomische effect pas op ]aj. gere termijn zichtbaar fej worden. Dat mag geen red/' zijn om de lastenverlichtii te schrappen. Eerder zou 4 overheid er een schepje t». venop moeten doen als mei sneller resultaat wil, mee» het VNO hoopvol. Vraag is natuurlijk of kabinet-Lubbers genoeg ge. duld kan opbrengen om 0; de nieuwe aardappeloogst te wachten. Politici hebben r» eenmaal niet zo veel tijd als economen. Door onze redactie buitenland KHARTOUM - De vijf ont wikkelingswerkers, onder wie de Nederlander Wim Noort, die eind vorige week na meer dan een week ge vangenschap door het Soe- danese leger bevrijd werden uit de handen van het Zuid- soedanese Bevrijdingsfront, blijken kort voor hun be vrijding ontsnapt te zijn, maar door het Front op nieuw te zijn gegijzeld. Hun ontsnappings-poging kwam hen te staan op een aframmeling, maar niette min zagen de gegijzelden er gisteren in de Soedanese hoofdstad Khartoum, waar ze de pers te woord stonden, na hun angstige avontuur gezond uit. Ze ondernamen hun ont snappings-poging, toen zij zich ervan bewust werden dat het Soedanese leger zou ingrijpen om hen te bevrij den. De vijf gegijzelden - een Canadees, twee Amerika nen, Wim Noort en een Westduitser - zouden gedood worden als niet voldaan zou worden aan de eisen van het bevrijdingsfront, een losgeld van anderhalve ton, kleding en schoeisel, alsmede zend tijd op radiozenders om de zaak van het bevrijdings front te bepleiten. De Amerikaanse missio naris John Haspels, een van de gegijzelden, vertelde dat de ze twee dagen voor de be vrijdingsactie slaappillen hadden gedaan in het eten van hun bewakers. Om ne gen uur 's avonds konden zij daardoor ontsnappen, echter zonder iets mee te nemen. Op korte afstand van de plaats van de gijzeling wachtten ze in de rotsen de komst van het Soedanese leger af. In de ochtend kwam echter niet het leger, maar wel het be vrijdingsfront, dat de gijze laars terugbracht. „Ze waren kwaad en be dreigden ons met de dood. Bovendien kregen we ieder vier tot vijf zweepslagen op het hoofd of op de rug", al dus Haspels, die enkele striemen over zijn hoofd had. De andere Amerikaan ou der de gegijzelden, Ron Pon- tier, had schrammen aan zijn handen. De andere gijzelden zagen er echter on gedeerd uit. Vóór hun ont snappings-poging werdenè vijf goed behandeld, aldus Haspels. Daarna werden» opgesloten in een kleine hul. De opstandelingen render, in paniek weg toen het Soe danese leger arriveerde. Df vijf gegijzelden renden met hen mee en vluchtten ander maal naar de rotsen om pas te voorschijn te komen toen de kust veilig was. Bij de actie om de f zelden te bevrijden kwamei volgens het opperbevel het Soedanese leger achttien opstandelingen om en i ten er twee gewond. Aan de zijde van het leger sneuvelt een man en raakten er even eens twee gewond. De vijf gegijzzelden werk ten in het Boma-natuum- servaat in Zuid-Soedan voor westerse hulporganisatia Ze willen hun werk da» voortzetten. Van ome redactie buitenland PEN HAAG - Reclame voor het halen van een Europees acupunctuurdiploma aan de •European University of Traditional Chinese Medici ne' in het Belgische Morsel mjst iedere grond en is be- driegelijk. pit zegt de Europese Door Roger Simons IN DE nieuwe Britse rege ring Thatcher, die nog maar een maand oud is, dreigt al een hooglopende ruzie te ontstaan tussen minister van Financiën Nigel Lawson en zijn ambtgenoten van ande re belangrijke departemen ten. Afgelopen weekeinde zijn zij aan de weet geko men, dat Lawson van plan is de openbare uitgaven, bere kend voor 1984-85, gevoelig te verlagen. De nieuwe cij fers zullen in de herfst be kend worden gemaakt. Lawson is op Financiën de opvolger van Sir Geoffrey Howe, die door premier Thatcher tot minister van Buitenlandse Zaken be noemd werd. Afgelopen week kondigde Lawson on verwacht aan, dat de open bare uitgaven met 500 mil joen pond extra in de schat kist hoopt te kunnen bren gen door bepaalde onderde len van sommige genationa liseerde bedrijven te verko pen. Lawsons drastische bezui nigingsmaatregel was nodig, zei hij, omdat de openbare uitgaven de grens over schreden hadden, die zijn voorganger Howe getrokken had. Als de Britse overheid teveel uitgeeft, moeten de belastingen weer verhoogd worden. Extra leningen zou den een nieuwe forse stij ging van de rentevoet ver oorzaken en teveel buiten lands geld naar Londen lok ken. De City, die vol financiële experts zit, vond het plotse bezuinigingsprogramma van minister Lawson evenwel verre van toereikend. „Als de regering wil verhoeden, dat de rentes opnieuw om hoog gaan, moet ze haar snoeimes veel krachtiger ge bruiken", aldus verklaarden deskundigen. Terwijl de Britse aandelen zakten, bleef tot groot chagrijn van alle exporteurs de waarde van het pond sterling aan de zeer hoge kant. Lawsons collega's zijn boos, omdat hij zijn bezuini gingen afgekondigd heeft zonder dat hij hen vooraf op de hoogte had gebracht. Met uitdrukkelijke toestemming van premier Thatcher ne geerde hij alle andere minis ters, zo gezegd om te voorko men dat zij vroegtijdig iets zouden verklappen aan de media of aan de City. Vooral minister Heseltine van Defensie sloeg een be spottelijk figuur: De dag na dat hij officieel onthuld had hoeveel zijn departement in de komende twaalf maanden ging uitgeven, hoorde hij dat Defensie het met 240 miljoen pond minder moest doen. Volksgezondheid krijgt 140 miljoen pond minder; Werk verschaffing 25,3 miljoen pond; Onderwijs 36 miljoen pond en Verkeer 16 miljoen pond. Het gerucht dat Lawson in de herfst een nieuwe bezui niging van misschien twee milj ard pond zal afkondigen heeft nu tot gevolg, dat de boze Defensie-minister He seltine en diens eveneens 'zwaar beproefde' collega's geschikte middelen zoeken om de minister van Finan ciën te dwarsbomen. Er wordt gesproken van een mogelijke 'samenzwering' tussen de leidende 'wets' van Peter Walker van Energie en James Prior van Noord-Ier- land, die door premier That cher als zwakkelingen be schouwd worden omdat zij in het verleden al verzet aantekenden tegen massale besparingen. Ook minister van Volks gezondheid Norman Fowler zou zich kunnen aansluiten bij de anti-Lawsonbewe- ging. Fowler bevindt zich in een lastig parket omdat de regering Thatcher nog geen maand na haar verkiezings campagne, waarin zij stellig beloofden de uitgaven voor Volksgezondheid onaange roerd te laten, beslist heeft de begroting van dit depar tement met 140 miljoen pond te verminderen. De Britse dokters zijn vreselijk boos; bonden van het ziekenhuis personeel dreigen met acties. In het kamp van de con servatieve 'zwakkelingen' doen zich dan ook steeds meer tekenen van onrust voor, naarmate de geruchten over de zware toekomstige bezuinigingsmaatregelen van minister Lawson toene men. In opdracht van pre mier Thatcher moet hij drastische besparingen doorvoeren om de inflatie zo laag mogelijk te houden. Dergelijke beslissingen lei den onvermijdbaar tot toe nemende werkloosheid. De conservatieve 'wets' verlan gen, dat premier Thatcher meer aandacht zou besteden aan het feit, dat er bijna vier Thatcher miljoen werklozen zijn dan aan de strijd tegen de infla tie. De werkloosheid gaat nog steeds in stijgende lijn. In verband met dit alles is het toch bijzonder merk waardig, dat geen enkele Britse politicus het aandurft de regering Thatcher er op te wijzen, dat zij minstens een miljard pond sterling zou kunnen bezuinigen door haar nutteloze Falkland ko lonie te ontruimen. De 1800 vaste bewoners van deze eilanden, die vóór het gewa pende conflict met Argenti nië bijna volledig verwaar loosd werden, kosten Londen momenteel een fortuin. Om het internationale imago van Groot-Brittannië hoog te houden, wordt in verhouding voor hen veel meer uitgegeven dan voor om het even welke inwoner van Engeland, Schotland, Wales of Noord-Ierland. Het landurige uitblijven van bit tere protesten naar aanlei ding van Thatchers extrava gante beleid inzake de Falk- land-eilanden, bewijst in de eerste plaats dat de rege- ringspropaganda doorge drongen is en in de tweede 00 plaats, dat zelfs de infê®' gentse Britten die de vang van de opente" dwaasheid wel besef®- niets durven zeggen a vrees van door hun eig® landgenoten voor slechte pa triotten uitgescholden worden. Terwijl de ruzie over noodzaak en de wijsheid^ drastische besparingen W" neemt, wordt het rend moeilijker om te terhalen of de Britse e< mie eindelijk serieus stellende is. De City nog steeds voorzichtig, i de economen van de Business School voorsi een voortzetting van wat zi] noemen „de huidige verheti' ring." Volgens een LBS-on" zoek zullen vanaf dit jaar in 1987 de Britse proauK en omzet jaarlijks toei met 2,5%. Of deze ga"6 u zaken de handelsbalans Groot-Brittannië weer tief zal maken, blijft ec een open vraag, want het eerst sedert meer honderd jaar voert hej genwoordig meer ê06 in dan het zelf exporteert Voe ma s naa ROME - De Voedsel- en L er nog 600.000 ton graan n Afrika. w Uit een eerste rapport jat de VN-instelling Van onze corres 'ARIJS - De leider van de Franse c >es Marchais heeft het Sovjet-pers ekst van een verslag over zijn onde pov te corrigeren. Tass had gezegd dat Mar- hais in zijn gesprek met An- lopov de Verenigde Staten •eroordeeld had wegens het pstellen van raketten in Vest-Europa. Het feit dat een Westerse ommunistische delegatie een ïee'uitvaardigt aangaande jerichtgeving van een officieel lovjet-orgaan behoort tot de eer grote zeldzaamheden. Tass had verklaard dat de pvatting van de internatio- iale situatie van de Franse ommunisten praktisch over- wkwam met de analyse van le Russische communistische lartij. Marchais zou volgens 'ass verklaard hebben: „Het oornaamste gevaar bestaat n de opzet van de Amerikaan se imperialisten in Europa wn nieuwe raketten op te tellen". De Franse delegatie in Mos- rou raakte verbolgen over de- ie interpretatie en enkele uren ater annuleerde Tass het be- 'icht en kondigde aan dat in me „da ven de c imp nier Mai een den gen .hij

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 4