Aan het sterfbed
van Nieuw Guinea
DE STEM
STAKING
eel IVitui
kankerverw
■omer
«rote problemen
Het weer 1962
De nieuwsfeiten
zomer van 1962
a
PROTESTEl
DINSDAG 12 JUL11983
BEBTMM
PAGINA TWEE
^NIEUW
GUINEA
gaan terug -
Aanstaande vrijdag:
De zomer van 1963
niNSDAG 12 JUL11983
.EURINGSDIENS:
NEDERLAND STUURT
TROEPEN VERSTERKING
[VOGELKOP
T>v/,
LANDINGEN
INFILTRATIES
CCEIVWK
L. »>U/£
Oniir
LUCHTLANDINGEN
LUCHTLANDINGEN]
VUURCONTACT TUSSEN
NED. EN INDON. MARINE
PARALANDINGEN
Imoetuvir-WS
DAGBLAD VOOR ZUOWEST NEDERLAND
Jaargang 123
Nr. 20.176
Uitgave
Uitgeversmaatschappij
De Stem b.v.
Directie
Drs. J.H.M. Brader
Hoofdredactie
L. Leijendekker
H. Coumans
Breda - Hoofdkantoor
Spinveld 55
Postadres: Postbus 3229
4800 MB Breda
Telefoon: voor directe
verbinding zie onder
betreffende afdeling
Algemeen nr. 076-236911
Telex: 54176
Kantooruren ma. t.m. vr.
van 8.15-17.00 uur
Bankrelaties
Postgiro 1114111
ABN rek. 520538447
NCB rek. 230301584
Raborek. 101053738
Handelsregister 27420
Centrale redactie Breda
Nieuwsdienst 076-236883
Stadsredactie 076-236880
Sportredactie 076-236884
Lezersservice
Inlichtingen over Stemreizen
en promotie: 076-236911
Fotoservice: 076-236573
Abonnementen
Betaling 076-236347
20,49 per maand
61,15 per kwartaal
238,00 perjaar
Postabonnementen met
toeslag
Nieuwe abonnees: opgave bij
elk rayonkantoor en
servicepunt. Ook telefonisch
of d.m.v. bon in de krant.
Bezorgklachten
Voor telefonische meldingen
zie onder betreffend
rayonkantoor.
Rubriek 't Kleintje
Opgave 076-236538, 236381
236244 tot 17.00 uur 2 dagen
voor plaatsing
Grote advertenties
Algemene informatie over
mogelijkheden en tarieven:
076-236881
Regionale informatie: alle
kantoren
Postadres: postbus 3229,
4800 MB Breda
Afsluittijd adV.: 09:00 uur één
dag voor plaatsing,
maandagkrant vrijdag 12.00
uur in Breda
Overlijdensberichten
076-236442.
Buiten kantooruren ma. t/m
vr. van 19.00-20.30 uur en zo
van 18.30-21.30 uur
076-236394/236911
Debiteurenadministratie
Advertenties 076-236227
Rayonkantoren
Bergen op Zoom
Zuivelstraat 26, 4611 PJ
Tel. (alle afd.) 01640-36850
Kantooruren ma. t/m vr. van
8.15-17.00 uur
Breda - Stadskantoor
Nwe. Ginnekenstraat 41481
NN. Abonnementen 076-
236322. Overige afd. 236326
Kantooruren ma. t/m vr. van
8.15-17.00 uur
t
Bezorgklachten
076-236888 ma. t/mvr. 8.15-
18.00 uur, za. 8.15-17.00 uur
Etten-Leur
Markt 28, 4875 CE
Tel. (alle afd.) 01608-21550
Kantooruren ma. t/m vr. van
8.30-12.30 en
13.30-17.00 uur
Goes
Klokstraat 14461 JK
Tel. (alle afd.) 01100-28030
Kantooruren ma t/m vr. van
8.15-12.30 en
13.30-17.00 uur
Hulst
Steenstraat 14, 4561 AS
Tel. (alle afd.) 01140-13751
Kantooruren ma t/m vr. van
8.15-12.30 en
13.30-17.00 uur
Oosterhout
Arendstraat 14, 4901 JK
Tel. abonn. en adv.
01620-54957
Tel. redactie 01620-51800
Kantooruren ma. t/m vr.
van 8.15-17.00 uur
Roosendaal
Molenstraat 45, 4701 JN
Tel. (alle afd.) 01650-37150
Kantooruren ma. t/m vr.
van 8.15-17.00 uur
Terneuzen
Nieuwstraat 9, 4531 CV
Tel. (alle afd.) 01150-17920
Kantooruren ma t/m vr.
van 8.15-12.30 en
13.30-17.00 uur
Vlissingen
Torenstraat 4381 ET
Tel. (alle afd.) 01184-19910
Kantooruren ma t/m vr. van
8.30-12.30 en
13.30-17.00 uur
Door Jan Koesen
NICOLAAS JOUWE zegt het
langzaam en fel:
„De Romeinen hebben eeuwen
midden Europa beheerst. Zij ver
dwenen, Europa bestaat nog.
Napoleon stond op en onderwierp
Europa, maar hij beleefde Water
loo en Europa bestaat nog.
Hitier wilde zijn vaandel neerzet
ten van de Oeral tot de Oceaan,
maar Europa bestaat nog.
Spanje heeft Nederland 80 jaar
onder de knoet gehouden als ko
lonie, maar Nederland bestaat
nog.
En daarom meneer, daarom zal Indo
nesië gedwongen zijn West Papoea-
Nieuw Guinea eens vrij te laten, onder
druk van de moraliteit van de wereld.
Nu nog klettert Indonesië primitief met
de wapens,, maar dat land dat eens de
grootste kolonisten-hater was, zal door
de tijd en de geest gedwongen worden
zijn politiek van neo-kolonialisme te la
ten varen".
In de zomer van 1962 leert Nederland
nieuwe aardrijkskunde. Namen als Fak
Fak, Manokwari, Kaimana en Biak zijn
op ieders lip. Nederland is in zijn laatste
oorlog gewikkeld, een stuiptrekking die
het definitieve vaarwel is aan de gordel
van smaragd. Aan het sterven van Ne
derlands Nieuw Guinea en de geboorte
van West-Irian gaan dertien moeizame
jaren vooraf.
Soekarno
In 1949 is de voormalige kolonie Ne
derlands Indië zelfstandig geworden en
herrezen als de Republiek Indonesia.
Niet langer een vorstin 20.000 mijlen
verderop is er de baas, maar Soekarno.
Dan al laat de leider van Indonesië
weten dat zijn oog op heel wat meer ge
richt is dan zijn eilandengroep. Soekar
no droomt van een Pan-Indonesië,
waaronder hij alle eilanden tussen
Australië en Azië verstaat. Aan de zelf
standige Filippijnen durft hij niet te ko
men, maar hij gluurt begerig naar Ma
leisië en Nieuw Guinea, naar Noord
Borneo en Timor.
De verhouding met Nederland wordt
al spoedig slecht. In '57 moeten de Ne
derlanders Indonesië verlaten, de KLM
mag niet meer landen, de betaling van
pensioenen wordt stopgezet. In augustus
1960 worden de diplomatieke betrekkin
gen verbroken. In januari 1962 landen
de eerste Indonesische para's op Nieuw
Guinea.
Nederland is verdeeld. Premier De
Quay en minister van Buitenlandse Za
ken Luns vertolken de meeste gevoe
lens. Nieuw Guinea moet zelf over zijn
lot beschikken en geen pion van Soekar
no worden, als de Papoea's dat niet ver
kiezen.
De socialisten menen daarentegen dat
we nu definitie schoon schip moeten
maken met ons koloniaal verleden. Nog
steeds is Nieuw Guinea binnenland. In
april wordt de sfeer grimmiger. Para's
landen en Soekarno zegt dat hij, als Ne
derland koppig blijft, West Irian met
geweld zal nemen.
Petitie
Op 20 april stoomt de Zuiderkruis met
Nederlandse soldaten naar de Oost, ge
volgd door de Waterman. Een derde
contingent troepen reist via Panama. De
Nederlandse afgevaardigde Schürmann
protesteert bij de Verenigde Naties. De
PvdA biedt De Quay 200 pakken formu
lieren aan met een half miljoen handte
keningen om het oorlogje stop te zetten,
de zogeheten petitionnementeactie. Het
helpt niet.
Indonesië wil wapens kopen, eerst bij
de Amerikaanse president Eisenhower,
die echter nee verkoopt, waarna op 2
mei minister Soebandrio naar Moskou
reist met hetzelfde boodschappenlijstje.
Ondertussen blijven de para's landen,
bij Fak Fak, Kaimana, overal. De Ne
derlandse marine onderschept een zeil-
prauw met 20 indringers en schiet 3 da
gen later een Dakota neer. Op 19 mei
heeft Soekarno weer 400 man ingezet en
de wapens kletteren nu hard.
Eerste doden
Tot 16 juni zijn er nu 5 Nederlanders
gedood en 6 gewonden. De oorlog is uit
zijn operette-stadium. Een groep van 70
Nederlanders van christelijke grondslag
moedigt Luns aan om hard te blijven, al
was het maar om die 15.000 Nederlan
ders die in Nieuw Guinea wonen.
In Amerika zijn de Kennedy's aan de
macht gekomen. Zij vrezen de Russische
invloedsfeer. Hun diplomaat Bunker
mag zijn plan ontvouwen dat voorziet in
0 Geheime voorbesprekingen in Washington
0 Plan Bunker aanvaard
Accoord ondertekend
Bestuur door Verenigde naties
0 Nederlandse ambtenaren gaan I
0 Troepen terug naar Nederland
erland
V.PELTI62356 I
een geleidelijke overgave aan Indonesië.
Op 31 juli landen 40 para's, op 8 en 9
augustus nog eens 180, op 11 augustus
verjaagt de marine 6 Indonesische mo
tortorpedo-boten, op 12 augustus zwe
ven weer 400 militairen aan hun scherm
boven het land waarin het stenen tijd
perk stil is blijven staan.
Akkoord
En dan, op 13 augustus 1962, wordt
plotseling het akkoord getekend. Soe
karno wint op alle fronten. Voortaan
heet Nieuw Guinea West Irian.
Luns rept in zijn onnavolgbaar
woordgebruik over „een zeker gevoel
van teleurstelling". De reden van de
ommezwaai is het uitvallen van Ameri
kaanse steun. Uit vrees dat het grote
eilandenrijk onder Sovjet-invloed komt,
hebben de Kennedy's besloten hun NA-
VO-partner Nederland te laten vallen.
De Papoea-leider Kassiepo rept ver
bitterd van het verraad van Nederland.
Ruim 20 jaar later vraag ik aan de an
dere Papoea-leider Nicolaas Jouwe, (nu
60) wat hij nu nog voelt en of zijn droom
nog leeft.
Jouwe wenst de zaak niet persoonlijk
te bekijken. Hij praat in data en feiten
en wordt fel als hij de teloorgang van
zijn volk schetst door de hand van Indo
nesië.
„De Nederlandse regering trof des
tijds geen enkele blaam. Wij Papoea's
zijn Nederland bijzonder dankbaar.
Nieuw Guinea is nooit gekoloniseerd,
maar wij hebben altijd onder de be
scherming van Nederland kunnen le
ven. Vergeet niet, toen Nederland in
1828 Nieuw Guinea officieel in bezit
nam, dat ook het einde betekende van de
eeuwenlange jacht op Papoea-slaven
vanuit Azië.
Door Nederland kon ons volk weer op
adem komen. Nederland heeft alles ge
daan wat zij kon doen. Het probleem
was dat niemand in de wereld toen ge
loofde dat Nederland werkelijk goede
bedoelingen met ons had. Nederland
heeft in fasen Nieuw Guinea opge
bouwd en minister Bot (Binnenlandse
Zaken) heeft ons zelfs beloofd dat wij
zelf de datum van onze onafhankelijk
heid mochten bepalen".
Nieuw Guinea, zegt Jouwe, is geogra
fisch, noch cultureel noch etnisch Indo
nesisch, maar Melanesisch. „Wij zijn
geen Aziaten, maar Melanesiërs van
Oceanië".
Als ik Jouwe vraag of hij werkelijk
nog serieus verwacht dat zijn land ooit
zelfstandig zal worden, antwoordt hij
gedreven van ja. Eens zal de stemming
in de wereld omslaan, zegt Jouwe, als
men ziet wat Indonesië voor een terreur
aanricht onder de Papoea's. „De Pa
poea's hebben het nu 100 maal slechter
dan onder Nederland".
Maar hij wil geen militair verzet; hij
wil niet de wereld met bestelformulie
ren voor wapentuig. „Als wij wapens
vragen aan Amerika, gaat die ons over
heersen, en als wij ze aan Rusland vra
gen, komen wij onder de communisti
sche knoet. Daarom moeten wij alleen
strijden met de wapens van de geest en
de nieuwe moraliteit. Wij proberen onze
kinderen te trainen om op waardige
wijze de strijd voort te zetten. Ik aarzel
niet als het gaat om de keuze: rijst of
wapens".
EEN van de legendarisch slechte zomers
van deze eeuw. Wel tamelijk droog,
maar heel koud, met maar vier zomerse
(boven 25°) dagen en maar één armetie
rige echt warme, zonnige en droge zo
merdag.
Juni begint al heel koud: 's nachts
rond het vriespunt, overdag nog geen'
12°, dankzij lucht uit de poolstreken.
Later in de maand wordt het zonniger,
maar het blijft koud, met een enkele
uitschieter van 27°. Juli is te koud en te
somber. Een piek in die maand van 26°
is veelzeggend.
Augustus is mogelijk nog slechter:
koud, somber, droog, met een miserabel
maximum van 23,5°. De zomer zal van
deze eeuw het laagst scoren, met het
KNMI-predikaat 'zeer koel'.
Mammoetwet van Cals wordt aange
nomen.
Algerije wordt na jaren van bloedig
geweld onafhankelijk.
Communicatie-satelliet. Voor het
eerst directe beelden van over de Oce
aan.
Kees Rijvers (36) keert van St.Etienne
terug naar NAC.
Marilyn Monroe overlijdt. Moord of
zelfmoord, die vraag wordt nooit bevre
digend opgelost.
De Staatsmijn Beatrix gaat dicht.
In de zomer van 1963 lazen alleen in de
boosheid verharde zielen de avonturen
van Fanny Hill en werd Lady Chatter-
ley's Lover nog in brede kringen be
schouwd als een frontale aanval op de
kuisheid. Daardoor, en wellicht ook om
dat het in FleetStreet komkommertijd
was en de conservatieven al twaalf jaar
achtereen aan het bewind waren, kon
een callgirl die leefde volgens de regel
van de verschroeide aarde, Christine
Keeler, de heldin worden van een echt
Brits sexschandaal, dat een voortijdig
einde maakte aan de glanzende politie
ke loopbaan van John Profumo, die toen
48 was en minister van oorlog in de re
gering Harold Macmillan. Toen de stor
men rond Christine Keeler waren uitge
woed verloren de conservatieven hun
meerderheid in het Lagerhuis en werd
Harold Wilson premier.
Van onze redactie binnenland
«jEN HAAG - Er komt met in-
ng van I oktober een nieuwe
Ineeli ikheid voor wedden
buiten de renbaan: de W-5.
Het is het zogenaamde win
nend vijf-spel, waarbij de vijf
winnende paarden van vijf
koersen voorspeld moeten
worden. De winkans is veel
geringer dan bij het supertrio-
spel, zodat de gemiddelde uit-
zu
hf
Fel
DE Waterman vertrekt op 5 april met Nederlandse soldaten aan boord naar Nieuw
Guinea, uitgewuifd door duizenden familieden en belangstellenden.
.IN Nieuw Guinea zelf kunnen de Nederlandse soldaten het uitstekend vinden met
Papoea-kinderen. De oorlog is nog ver weg
NICOLAAS Jouwe, ruim twintig
jaar later:
..geen wapens tegen Djakarta..
- FOTO HENDRIKSEN-DE VALK
ir t
.IN juni worden de eerste Indonesische invallers gevangen genomen en sneuvelen er
Nederlandse soldaten,.
ALS IK WEJWUllMt .D
',KA»F.KU9 WA5 STtAK.'r I
.HET thuisfront zit inmiddels niet stil. Papoea's demonstreren herhaaldelijk op M
Binnenhof voor zelfbestuur van West-Irian. De zaak zorgt voor tweespalt binnen de Ne
derlandse samenleving. Socialisten en Anti-Revolutionairen die Soekarno zijn zin vil
len geven (Bruins Slot!) worden voor verraders uitgemaakt.
bezu
Van een onzer versli
4ASTRICHT - Zeker dertig proce
yordt gebruikt in Limburgse fritures
kants bevat kankerverwekkende sto:
pakolie.
Dit is gebleken uit een onderzoek v
Karen in Maastricht. De keuringsdk
[leid van deze stoffen in die twee prot
[tundig gebruik ervan.
„In veel horeca-bedrijven in Limbur
fn olie niet vaak genoeg vernieuwd.
Eeze producten zogenaamde carcicoge
Fan vaststaat dat ze kankerverwekke
Ttn", aldus de heer Wolfs.
polgens Wolfs is een en ander aan het
Jprikactie' die de keuringsdienst enké
phouden onder 200 Limburgse horeca
I De keuringsdienst benadrukt overig
pan kankerverwekkende stoffen in vet
Bevaar voor de volksgezondheid vo
ROgt ook carcigonene stoffen binnen,
fat een roker dus ook kanker krijgt. M
rr hsico dan iemand die niet rookt"
BEStemcomiv
WARME zomerdagen, die voor he
li irhk tie in e'9en 'and betekenen,
Kvinkoi e9roet worden. In fabrieken en
lipt a en warenhuizen, maar ook in di
BaarHQe?t:)'ik hee' wa' zweetdruppeltje
Ichpkunner> eveneens erg veel last I
lert c peraturen we nu beleven.
L ®s wat extra zorg voor de klimato
leen n k r hun medewerkers moeten w
ie k,,7o ^at hulpmiddel zijn voor mens<
lan ad hebben. Gewoon dus een bee
r gaan we met z'n allen een goede zc
BnrbAkT. ''9t ver van ons bed maar to
land nï le s°henken aan hetgeen in c
5li,Lyhaande is. Op zich is Brazilië een \e
Rijkheden
Fpn: daar
een vruchtbaar land, rijk
ikkin'iT' IS 9een olie b'j en dat is, afge;
■n j?vesteringsbeleid de voornaams
pol L1 schuldenlast van 90 r
•vorden kr0et staat en een sPeelbal
l^urfcj1?,!,van de zeventiger jar<
industrialisatiebeleid aan het b<
TENSLOTTE moet Nederland wijken voor Amerikaanse druk en komt via de Af
rikaanse diplomaat het plan-Bunker tot stand. Op Schiphol dan de 'vertrouwde' beeldt"
van terugkerende Nederlandse gezinnen uit de laatste 'kolonie' in de Oost
- FOTO'S ARCHIEF DE ST®
Iers r?kker|de welvaartsontwikkeling.
Piaancte><plosieve st'jging van de oliep
lfeantiCAilnvesterin9splannen en schee
Eer r.,1 schuldenlast, de grootste v
leen 'tenlandse financiële hulp was e
fan v°orwaarde dat de regering de
fovenL3e2u|hig.ingsoperatie merkt de
'aar dp h 1let zovee|. de massa van h(
Wat n U|d'9e massale stakingen,
hor dp l 'n ®razi'ia gebeurt zou wel
temen ansen van de arme landen om
jverip p _te k°men en de wereldwijc
®JCp dat is natuurlijk een zaak
anden ten dienste raakt
