Alle radio en
In deze
Gids-
Weekend
De Katholieke
Hogeschool Tilburg
kampt met het
nadeel een
„kleine instelling"
te zijn.
±1onderdvijfentwintig jaar geleden
werd in Zevenbergen Nederlands eerste
suikerfabriek geopend. Dat werd het
startsein voor een voor die tijd
spectaculaire industrialisatie van het
stadje aan de Roode Vaart. In 1983 lijken
Zevenbergen en „de suiker" van elkaar
vervreemd. Zevenbergen geeft niet veel
om zijn rijke suikergeschiedenis en de
suikerfabriek gaat dicht.
ZEVENBERGEN - „Kijk, zo gaat Zevenbergen
nu om met zijn historie".
Arie de Gast roept het wat triomfantelijk uit.
„Ik was even bang, dat ze het snel zouden hebben
opgeruimd", verklaart hij, als ie beseft dat hij
met zijn constatering wat erg enthousiast was.
SRESjji
Arie de Gast: „Zo gaat Zeven
bergen met zijn suikerhistorie
omr'. FOTO DE STEM/DICK DE BOER
neelschef Van Midloo uitkraait:
„Op naar de zeven miljoen".
Verbitterd leest Arie het voor.
„Ze hebben het met voorbe
dachte rade gedaan", zegt hij,
doelend op de moord op de leef-
en werkgemeenschap Zeven
bergen. „Het was hun fabriek,
van de arbeiders, zij hebben
zich er voor honderd procent
ingezet. En na zo'n record mo
gen ze sluiten".
De suikerfabriek gaat per 1
januari '88 dicht. Het hoofdstuk
suiker wordt voor Zevenbergen
afgesloten, een nieuwe hoofd
stuk is nog ongeschreven. „Die
fabriek wordt niet verkocht,
wie koopt nou zo'n gebouw?",
zegt Arie. „Binnen een maand
zijn alle ruiten vernield en
wordt de trotse fabriek een
bouwval. Want je hebt nu zelf
gezien hoe Zevenbergen om
gaat met zijn suikerhistorie".
De opkomst, bloei en verval
van een suikerstad. Arie heeft
er een film en een diapresenta
tie van gemaakt, Wim Meul-
blok schrijft er een boek over.
De industrie is er nog slechts
voor historici. „We zijn van een
klein rijk stadje verworden tot
de grote arme hoofdstad van de
Westhoek"
Door Willem Reijn
We staan op bij de afschei
ding tussen de algemene en de
katholieke begraafplaats in Ze
venbergen, waarheen Arie ons
heeft gevoerd om te bewijzen,
dat het Westhoekstadje weinig
waarde hecht aan zijn rijke
suikerhistorie. Zoals de Suiker
Unie ook al niet zoveel bood
schap had aan de verbonden
heid van Zevenbergen met de
suiker: in woorden misschien
wel, maar in daden is er slechts
jaren verwaarlozing van de
suikerfabriek te constateren
geweest, met als uiteindelijk
resultaat, dat de voormalige
'coöperatieve' vanaf 1 januari
'88 gesloten wordt.
Arie laat ons de graven zien
van meneer en mevrouw De
Bruijn. E. de Bruijn was één
van de drie Amsterdamse ge-
broedes De Bruijn, die in 1853
het plan ontwikkelden om in
Zevenbergen een suikerfabriek
te stichten, de eerste in Neder
land. Vijf jaar later was het
zover: aan de Roode Vaart ver
rees de 'beetwortelenfabriek'
Azelma. Dat heugelijk feit vond
dus precies 125 jaar geleden
plaats.
Een grootste daad van De
Bruijnen, want de vestiging
van de fabriek was de aanzet
tot een ongekende industriali
sering van Zevenbergen. Langs
de Roode Vaart, het riviertje
dat de Mark verbindt met het
Hollandsch Diep, kwamen
meer bedrijven. „Niemand wist
vroeger dat die straat de Hui-
zersdijk heette, iedereen noem
de het de Fabrieksdijk, omdat
er wel dertien schoorstenen te
tellen waren. En dat was heel
veel voor een stadje met vier
duizend inwoners", vertelt De
Gast. Te meer als we bedenken,
dat de industrieele revolutie in
Nederland pas na de tweede
wereldoorlog op gang kwam.
Tegen die achtergrond bekij
ken we het graf van De Bruijn
anders, dan de andere oude,
donkergrijze en verweerde
grafstenen. Te meer, omdat De
Bruijn en zijn vrouw letterlijk
dwarsliggers zijn. De begraaf
plaats is een rechthoek, waarop
alle graven in de lengte liggen.
Halverwege gaat de katholieke
over in een algemene begraaf
plaats en om het verschil tussen
gewijde en wereldse aarde dui
delijk te maken, scheidt een heg
van coniferen de katholieke
overledenen van de andersden
kenden.
„De Bruijn mocht niet in ge
wijde aarde begraven worden
en zijn vrouw wel", legt Arie
den Gast uit. „Maar ze wilden
toch erg graag dicht bij elkaar
worden begraven". De oplos
sing werd daarom erg onortho-
5-2710
van de Zevenbergse
dox: de graven moesten in de
breedte worden gelegd, op twee
decimeter afstand van elkaar,
met daar tussenin de coniferen.
Twee geloven op het laatste
rust-kussen, daar horen dui
velse coniferen tussen.
Is de opstelling van de gra
ven opmerkelijk te noemen, in
het onderhoud wordt daar geen
rekening mee gehouden. Want
het graf van mevrouw De
Bruijn ligt als enige aan de
rechterkant van een pad en
wordt daarom blijkbaar door
de bezoekers niet als zodanig
herkend. De bezoekers gooien
er de uitgedroogde bossen bloe
men, de verdorde kransen en
alle andere overbodige troep
op, waarmee in een eerder sta
dium de andere doden zijn her
dacht en geëerd.
„Zo gaat Zevenbergen met
zijn historie om", zegt Arie
nogmaals. En sprint met zijn
sportieve loop naar de auto om
ons naar het voormalige ge
meentehuis te leiden. „Zie je
het gras groeien?", vraagt hij
ons, terwijl hij wijst naar het
onkruid, dat op het dak al een
hoogte van een halve meter
heeft bereikt. Het statige pand
was de woning van de eerste
suikerdirecteur en staat op de
nominatie om gerenoveerd te
worden. Althans: totdat twee
weken geleden bleek dat er
misschien geld uit de gemeen
tekas bij zou moeten en de
plaatselijke politici opeens
kramp in de portemonnee kre
gen. Sloop hangt nu als een
zwaard van Damocles boven
het pand.
„Het komt allemaal door de
import", weet Arie met stellig
heid, als hij hoort welke volks
vertegenwoordigers sceptisch
tegenover renovatie staan. „Het
begon met het verdwijnen van
de floes: de fluit van de suiker
fabriek, waarmee om kwart
voor acht het begin van de
werkdag werd aangekondigd.
Dan lagen de Holanders nog in
bed en werden ze gestoord.
Daarna begonnen ze te klagen
over de stank, het vervoer van
de bieten. Maar dat is toch al
tijd zo geweest? Dat hoorde bij
Zevenbergen!", uit Arie zijn er
gernis over het onbegrip onder
de allochtonen.
gleuf van een raam naar bin
nen te kunnen kijken.
Ook weet hij nog hoe in de
jaren dertig elke campagne de
Heikesmannen en -vrouwen al
om vijf uur van Sint Wille-
brord en Rucphen naar Zeven
bergen fietsten om bij één van
de fabrieken voor de poort te
staan wachten of er een plaats
je vrijkwam. Misschien was er
wel iemand niet op komen da
gen of werd er iemand ziek.
Dan vielen er misschien weer
een paar stuivers te verdienen.
Arie de Gast zelf heeft nooit
aan een van de machines kun
nen staan. „Tussen de verschil
lende Zevenbergse fabrieken
liepen afspraken, dat men geen
personeel van elkaar zou over
nemen. Ik had vlak voor de
oorlog een baantje kunnen
krijgen bij de matrassenfa-
briek van Hartman. En toen ik
solliciteerde bij de suikerfa
briek, kon ik er daarom niet
meer tussen komen", zegt hij
met spijt in de stem.
Neen, liever herinnert hij
zich het machtige gezicht van
de binnenvaartschepen, die 's
nachts over de Roode Vaart
met de lichtjes in top de suiker
fabrieken van bieten voorza
gen. Met vriendjes stond hij
dan vlak voor het huis van zijn
vader, dat tussen Zevenbergen
en de nederzetting Roode Vaart
net achter de dijk was gelegen.
Of aan de stoommachines,
waarvan de duizenden paarde-
krachten het jonge manneke el
ke vrije minuut naar de fabriek
lokten. Om stiekum door een
Hij haalt een grote doos met
oude foto's en dia's naar bene
den. Mijmert over die goeie
oude tijd. Kan het niet begrij
pen, dat de Suiker Unie Zeven
bergen heeft laten vallen en
niet Sas van Gent, waar Suiker
Unie en CSM twee fabrieken
naast elkaar hebben staan.
Pakt het personeelsorgaan
'Suiker Unie Kristallen' van
vorig jaar, waarin het record
van een omzet van zes miljoen
bieten wordt gevierd en perso-
„En wat hebben we nu nog?
Alleen Van Opstal nog. De rest
is allemaal verdwenen". Want
de Suiker Unie is de laatst
overgeblevene van vier suiker
fabrieken, die vlak voor de oor
log nog alle vier tegelijk heb
ben gedraaid: de Azelma, de
Eendracht, de Phoenix en de
Coöperatieve, later dus de Unie.
Het voormalige gemeentehuis aan de Zevenbergse Stationstraat was
de woning van de directeur van de eerste Nederlandse suikerfabriek,
De Bruijn. Er gaan stemmen op om het karakteristieke, maar schro
melijk verwaarloosde pand te slopen. Inzet: alleen duiven hebben er
nog een goed onderkomen. FOTO DE STEM DICK DE BOER
«rfabilék'nde SS&talx" Zsvenliwgea
I .,-,rk'k ,dr i- Zevenlicrgcn
Zeeuwse. Wist u trouwens
een bijzonder breed en aant
'en voor u heeft? Levensverd
ok ziektekosten-, caravan-, t><
rzekeringen. Ook daar
>1. 01180 - 33000
De Coöperatieve suikerfabriek. Goed zichtbaar is hoeveel
mensen werk vonden bij het lossen van de bieten.
eerste Nederlandse 'beetwortelenfabriek': Azelma.
De 'Phoenix'
De Eendracht.
