NDFOS
i DE
Oj
Renée van Hoof
op de top van de
toren van Babel
Leden nazi
rechtbanken
nooit
veroordeeld
37ATERDAG 18 JUN11983
W4
'P 8 DECEMBER 1944 werd de
verpleegster Ehrengard Frank-Schulz
onthoofd in een Berlijnse gevangenis
nadat zij door een Volksgerechtshof ter
dood was veroordeeld. Haar misdaad? Ze
[had tegen een collega gezegd dat ze wenste
dat de aanslag op Adolf Hitler van 20 juli
1944 was geslaagd.
Tal van mensen zijn door Hitler's
Volksrechtbanken gerechtelijk vermoord
om bizarre futiliteiten. Het wordt tijd dat
die „rechters" alsnog ter verantwoording
worden geroepen.
Zwarte bladzijde
Vrijspraak
Aanloop
Gepensioneerd
ToLK bij de EEG is een zeer goed
betaalde, maar ook erg moeilijke baan.
Zonder academische opleiding kom je er
niet in. Dat heeft gedeeltelijk te maken
met de aard van het werk, maar ook met
het feit dat de Nederlands-Duits-
Belgische Renée van Hoof die aan het
hoofd staat van de dienst, zelf ook een
academische studie volgde alvorens voor
tolk te gaan leren
453
bieden:
;degen opleiding in eigen
drijf
>ede honorering
ima arbeidsvoorwaarden
Ifstandige funktie
'iffelijke, met de hand
:hreven sollicitaties worden
ne ontvangen door de
die van Grundfos
erland B.V, Postbus 104,
AC WEESP.
BV.
JS WEESP Tel.: (02940-15175
DER
I.
0, het snelst groeiende
tnd. Dankzij de
r de toegenomen
van Grundig u biedt
storingvrije las tussen
rekte afstemming op
le geprogrammeerde
waarmee Grundig zich
bij stilstaand beeld,
hikt voor alle
matische zenderzoeker
ve compacte
)oorlusmogelijkheid
HiFi-instailatie
oor intoetsen
rgave.
liening van
RECHTERS MET
DE DOLK
ONDER DE TOGA
De
beruchte
Roland
Freisler
spreekt
„recht".
- FOTOARCHIEF
DE STEM
Door Gerard Kessels
BONN - De gevangenis van
Berlijn-Plötzensee. Kalm en
rustig ging de ziekenzuster
Ehrengard Frank-Schultz die
8ste december 1944 haar dood
tegemoet. „De veroordeelde
liet zich zonder tegenstribbe
len op het schavot leggen,
waarna de beul de onthoof
ding met de valbijl uitvoerde
en vervolgens meldde dat het
vonnis voltrokken was. De
voltrekking duurde van de
voorgeleiding tot de melding
negen seconden."
De laatste twee zinnen uit het
strafdossier Frank-Schultz. De mis
daad van de zuster? Ze had tegen een
collega gezegd dat ze het jammer
vond dat de aanslag van 20 juli 1944
op Adolf Hitler mislukt was. Het
Volksgerechtshof o.l.v. de bruchte
Roland Freisler kende geen pardon.
Ehrengard Frank-Schultz werd voor
'altijd eerloos' verklaard en ter dood
veroordeeld.
Zij was niet de enige. Een monnik,
die een brief had geschreven waarin
kritiek uitte op de Führer, moest dat
met de dood bekopen. Hans en Sophie
Scholl, die pamfletten tegen Hitier
uitdeelden, werden na een snel proces
ter dood gebracht. Een doodvonnis
was er ook voor het echtpaar Gran-
gert uit Wiesbaden dat zijn zoon een
paar tips had gegeven hoe hij zich
kon onttrekken aan inzet aan het
front. De Volksgerechtshoven velden
5286 doodvonnissen. Elke tweede be
klaagde werd naar het schavot ge
stuurd. In één nacht, 7 augustus 1943,
werden in Berlijn-Plötzensee
186 veroordeelden geëxecuteerd. Drie
officieren van justitie in Berlijn doen
momenteel een allerlaatste poging le
den van de Volksgerechtshoven ach
ter de tralies te krijgen.
Het Volksgerechtshof moest een
'meedogenloos, hard en brutaal recht'
spreken, zo had Hitier bevolen. Zijn
propagandaminister Josef Goebbels
was nog duidelijker. Het Volksge
rechtshof moest „niet van de wet uit
gaan, maar van het besluit: de man
moet weg." Zo werd elke afwijkende
uitlating over Hitier meteen hoogver
raad, elke kruimeldiefstal plunde
ring. Geen wonder dat de Ameri
kaanse hoofdaanklager Taylor bij het
proces van Neurenberg sprak over
'rechters met de dolk van de moorde
naar onder de toga'.
Vooral nadat Freisler in 1942 presi
dent van het Volksgerechtshof was
geworden, draaide de executie-ma
chine op volle toeren. In het eerste
jaar van zijn presidentschap werden
1200 doodvonnissen geveld, tegen 263
in 1941. Freisler, die de verdachten
toeschreeuwde en beledigde, de uit
spraak meestal vantevoren afsprak
met de openbare aanklager, kon na de
oorlog niet meer ter verantwoording
worden geroepen. Hij stierf bij een
bombardement van de geallieerden,
getroffen door een granaatscherf.
Niet alleen Freisler werd nooit ver
oordeeld. Geen enkele van de
564 rechters en officieren van justitie
van deze hoogste nazi-rechtbank
hoefde zich ooit te verantwoorden
voor het onrecht dat zij in naam van
het volk hadden gesproken. Velen
van deze moordenaars in toga pasten
zich na de oorlog als kameleons aan
de nieuwe situatie aan. Alsof er niets
gebeurd was maakten ze verder car
rière in de rechterlijke macht van de
Bondsrepubliek.
De gang van zaken rond de Volksge
rechtshoven is een zwarte bladzijde
in de geschiedenis van het naoorlogse
Duitsland. En de tijd dat er nog iets
aan deze misstand gedaan kan wor
den verstrijkt snel. Twee jaar geleden
waren al 207 leden van de Volksge
rechtshoven dood. Dat aantal is in
middels opgelopen tot 387. Degenen
die nog leven zijn tussen de zeventig
en negentig jaar. In het verleden zijn
diverse .malen pogingen ondernomen
deze nazi-rechters aan te pakken. Die
hebben echter alle schipbreuk gele
den.
Hans-Joachim Rehse, bijzitter in de
senaat van Freisler. was nog het
dichtst bij een verblijf achter de tra
lies. Hij werd in de jaren zestig ver
oordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf
wegens medeplichtigheid aan moord.
Het vonnis werd echter in hoger be
roep vernietigd door het Bondsge-
rechtshof in Karlsruhe dat Rehse in
1968 vrijsprak. De overweging van
het Hof: Rehse zou alleen dan schul
dig zijn als hij op 'minderwaardige
gronden', dus tegen zijn rechterlijke
overtuiging in, voor de doodstraf ge
stemd had. Dat was echter niet geble
ken. Verder overwoog het Hof dat het
Volksgerechtshof van de nazi's „een
onafhankelijke rechtbank was, die
alleen aan de wet gebonden was."
Een verbluffende uitspraak. Het
Hof negeerde daarmee de stapels
aanwijzingen dat het Volksgerechts
hof geen rechtbank was, maar een
brute terreurmachine. Geen wonder
dat de Berlijnse Hoofdofficier van
Justitie Günther zeer scherp reageer
de: „Deze vrijspraak getuigt van vol
ledig begrip voor de omstandigheden
waarin de Volksgerechtshoven inder
tijd moesten werken. In gedachte
worden de doodvonnissen waar Reh
se bij betrokken was nog een keer
overgedaan", zo zei hij. De verden
king komt op dat de Duitse rechters
er weinig voor voelen de collega's uit
de oorlogsjaren al te hard aan te pak
ken. In deze kringen heeft de uit
spraak van de voormalige marine-
rechter Hans Filbinger opgang ge
maakt, die zijn hoge functies in de
CDU op moest geven vanwege zijn
oorlogsverleden. „Wat toen. recht
was", zei Filbinger, „kan nu toch geen
onrecht zijn?"
De Rehse-vrijspraak heeft de ani
mo bij de Justitie om de nazi-rechters
opnieuw te gaan vervolgen sterk ver
minderd. Hoger beroep was niet mo
gelijk omdat Rehse kort na de vrij
spraak stierf. De uitspraak had een
verlammende werking.
In Berlijn wordt momenteel een nieu
we aanloop genomen. Sinds 1979 on
derzoeken drie officieren van justitie
de praktijken van 52 leden van de
Volksgerechtshoven. De verdachten
zijn tussen de 73 en 88 jaar oud. „Wij
verwachten dat het vooronderzoek in
1985 is afgesloten en dat de zaak dan
voor kan komen", zegt woordvoerder
Spleth van de justitie in Berlijn. Maar
de Berlijner justitie voert een wanho
pige strijd tegen de tijd. Het proces
dat in 1985 begint zal ongetwijfeld
land duren en daarna kan er weer in
beroep worden gegaan. Met het oog
op de leeftijd en de gezondheidstoe
stand van de rechters lijkt het vrijwel
uitgesloten dat nog een van hen de
gevangenismuren van de binnenkant
zal bekijken. „Het zal inderdaad heel
moeilijk zijn", erkent Spelth, „maar
we proberen het toch."
Nee, Paul Reimers (81) in Bremen
hoeft niet al te bezorgd te zijn dat
over zijn oude dag nog de schaduw
van een gevangenschap zal vallen.
Reimers, gepensioneerd rechter uit
een arrondissementsrechtbank, was
als bijzitter in de Fresler-senaat me
de-verantwoordelijk voor de dood
van 122 Hitler-tegenstanders. Een
van zijn slachtoffers was de veehan
delaar Karl Grabe omdat die van me
ning was dat „wij de oorlog niet zou
den mogen winnen." Ook de 79 nota
ris en advocaat Willmar Hager uit
Usingen hoeft zich geen al te grote
zorgen te maken. Hij was aanklager
bij het Volksgerechtshof en op
25 april 1945, enkele dagen voor het
einde van de oorlog, verscheen hij in
een tuchthuis om op de valreep
28 doodvonnissen te voltrekken. Hij
had daarvoor een speciale volmacht
gehaald bij het ministerie van Justi
tie. „Wij zijn gekomen om op te rui
men", zei hij volgens een ooggetuige
toen hij bij de gevangenis arriveerde.
Hager en Reimers zal het net zo
vergaan als de rechters en aanklagers
die Hans en Sophie Scholl naar het
schavot stuurden. Die zijn inmiddels
allen gestorven, nadat ze als keurige
en verdienstelijke beambten gepen
sioneerd waren. Hoe zei regisseur Mi
chael Verhoeven het ook weer, die
een indrukwekkende film maakte
over het uitblijven van straffen voor
de nazi-rechters?
„Het is en grotesque rechtstoestand
dat de plaatsen waar de verzetsmen
sen ter dood gebracht werden bede
vaartplaatsen zijn voor de school
jeugd en dat de bloedrechters een
staatspensioen genieten."
[i metallic of zwart Het model
In de toeKomstzekere
p gepubliceerd in de uitgave
De Gemeenschappelijke
Tolken- en
Conferentiedienst van de
Commissie van Europese
Gemeenschappen werd op 15
april 1981 pas officieel
opgericht. De dienst doet
alle Europese zaken met
uitzondering van het
Europees Parlement en het
Europese Hof met een
jaarbegroting van bijna 41
miljoen gulden.
Er zijn 384 tolkenposten,
waarvan er 318 thans bezet
zijn. Per dag zijn er echter
400 tot 500 tolken aan het
werk. Grootste probleem:
Hoe vind je iemand, die uit
het Deens in het Grieks kan
vertalen en omgekeerd?
De beste vertegenwoordigde
taal is hét Frans (309),
gevolgd door het Engels (253)
en het Duits (238). Een
oplossing voor moeilijke
problemen wordt gevonden
met het zogenaamde relais.
Daarbij vertaalt
bijvoorbeeld een tolk van
het Deens naar het Frans,
waarna een collega van het
Frans naar het Nederlands
vertaalt.
Universitair
afgestudeerden, die
geïnteresseerd zijn, kunnen
zich wenden tot de
Gemeenschappelijke
Tolken- en
Conferentiedienst,
Wetstraat 200,1040 Brussel.
Door onze correspondent
Aad Jongbloed
BRUSSEL - Even lijkt
het erop, dat Renée van
Hoof, hoofd van de groot
ste tolkendienst ter we
reld, een voorwaarde wil
stellen voor het inter
view, als ze zegt: „Maar u
moet wel zorgen dat we
Nederlandse tolken krij
gen."
Ze blijkt echter geschrokken
te zijn van de meest recente cij
fers, die aantonen dat er van de
384 tolkenposten in de Europese
Gemeenschap slechts 15 bezet
worden door Nederlanders.
„Dat kan toch niet", zegt ze met
de vlakke hand op de lijst met
cijfers slaand, „wat is er in he
melsnaam aan de hand? Tot
voor kort zorgden we ervoor dat
'de Belgen en Nederlanders al
tijd in evenwicht waren en wat
zie ik nu? 23 Belgen en 15 Ne
derlanders."
Nog even een paar tele
foontjes, rap overschakelend
van Frans naar Duits, Engels,
Nederlands, dan gaat ze zitten
om op haar gemak vragen te be
antwoorden.
De eerste vraag weet ze geen
raad mee. „In welke taal ik
droom? Ik weet het niet. Ik
droom, geloof ik, alleen in beel
den, ik kan me niet herinneren
ooit in een droom gesproken te
hebben. Tellen doe ik in het Ne
derlands, want ik ben in Neder-
Mevrouw Renée van Hoof,
de enige vrouwelijke direc
teur-generaal bij de EG en
hoofd van de grootste tolken
dienst ter wereld.
land op de lagere school geweest
en daar leer je tellen."
Dan komt het verhaal van
een meisje, dat om mysterieuze
redenen altijd al tolk wilde
worden en nu de enige vrouwe
lijke directeur-generaal binnen
de EG is met de verantwoorde
lijkheid over een gigantische to
ren van Babel. Renée van Hoof,
Duitse van geboorte, op school
geweest in Nederland en Belgi
sche door haar huwelijk. „Ik
ben op een Belgische universi
teit geweest, waar ik, zo ging
dat nog, in het Frans in mijn
vak onderwezen werd, het
Duits. Een vriend van mijn
ouders had gezegd: als je tolk
wilt worden kun je beter eerst
op een universiteit een vak le
ren, vandaar. Toen ik afstu
deerde in de germanistiek en fi
losofie ontmoette ik op een
bootreis naar de Verenigde Sta
ten Paul Henri Spaak, een be
kend Belgische politicus, die
aan de wiegvan Europa zou
staan. Hij kende geen enkele
taal, behalve het Frans, en hij
was op weg naar Amerika om
daar de UNICEF-baan op zich
te nemen, die Danny Kaye later
van hem over zou nemen. Ik
vertaalde voor hem, ik tolkte
voor hem en ik leerde aan zijn
hand me voor Europa te inte
resseren. Uiteindelijk kwam ik
in Genève terecht, waar een van
de grootste tolken, die ooit ge
leefd heeft, de vader van de
Franse actrice Simone Signoret,
me zei: „Nog even de techniek
leren en je bent klaar."
Ze vertelt hoe ze terecht
kwam bij de pioniers van de
Europese Gemeenschap in Lu
xemburg, waar ze in 1953 deel
uitmaakte van de eerste groep
tolken rond de Europese Kolen
en Staal Gemeenschap. „Ik ging
toen trouwen met een Belg en ik
vond dat ik in België moest wo
nen", zegt ze, „ik nam dus ont
slag, maar dat ontslag werd me
geweigerd." Wel werd ze over
geplaatst naar Brussel, waar
men zich bezig ging houden met
het Verdrag van Rome, het ge
boortebewijs van de EG. „Ik
werd chef van een klein team.
Er zat toen nog vaart in Europa
en we werkten dag en nacht.
Een blik op de eigen tolkenopleiding
van de EG, die onder leiding staat van mevrouw Edmée Gangier.
Allengs kwam daar - na het
verdrag - de raad van ministers
bij, Euratom, de investerings
bank. Sinds twee jaar bestaat de
dienst, zoals die nu functioneert,
de Gemeenschappelijke Tolken-
en Conferentiedienst van de
Europese Gemeenschap offi
cieel."
De successtory van een
vrouw, wier carrière van toe
valligheden aan elkaar hing.
Mevrouw van Hoof beaamt dat.
„Maar", zegt ze, „de grootste
toevalligheid is dat die vriend
van mijn ouders zei dat ik eerst
iets anders moest gaan doen. En
daar houd ik nog aan vast. Er
komt hier niemand in dienst of
hij moest eerst een universitaire
studie afgemaakt hebben." En
inderdaad, de lijst die ze toont,
staat bol van de academische ti
tels.
„We ronselen", beaamt ze een
vraag. „We gaan naar de uni
versiteiten van Leiden, Nijme
gen, Oxford, Cambridge, we
gaan naar Frankrijk, noem
maar op. We nodigen talentvol
le mensen uit om een stage van
negen maanden, betaald, te vol
gen, maar dan moeten ze zich
wel verplichten minimaal twee
jaar in dienst te blijven." Ze is
dus geen afneemster van tol-
kenscholen. „Nee", zegt ze gede
cideerd, „ik zeg altijd, verdoe je
tijd toch niet. Als je vier jaar
een tolkenopleiding volgt en je
zakt, heb je niets. Wat ik moet
hebben zijn mensen die afgestu
deerd zijn in een bepaalde rich
ting en veel interesse hebben in
een taal. Nu met name heb ik
behoefte aan mensen, die geen
gangbare, maar een gekke taal
kennen, zoals Deens, Grieks,
Portugees. We gaan ervan uit
dat iedereen moet terugvertalen
in zijn eigen taal. Dat betekent
dus dat een Nederlandse tolk
van het Deens of Grieks moet
kunnen terugvertalen in het
Nederlands.
Om de problemen van de op
leiding nader toe te lichten
haalt mevrouw Van Hoof er Ed
mée Gangier bij, verantwoorde
lijk voor die opleiding. Me
vrouw Gangier: „We gaan bij de
opleiding uit van de universele
belangstelling. Als er een lacune
is dan moet die bijgespijkerd
worden. Een tolk moet de ene
keer een conferentie over land
bouwprijzen en de andere keer
er een over douanerechten doen.
Ze moeten dus de ambtelijke
terminologie onder de knie krij
gen."
Wordt er gelet op accenten?
„Jazeker, we gaan uit van het
meest gangbare accent in een
land. Het hoeft geen Hoogduits
of Algemeen Beschaafd Neder
lands te zijn als er maar sprake
is van een algemeen geaccep
teerd accent. Niet iedereen in de
wereld hoeft hetzelfde accent te
hebben. Als er sprake is van een
verkeerde dictie, dan leren we
dat af. Te snel of te langzaam
praten verbeteren we ook."
Mevrouw van Hoof: „De idea
le tolk is geen machine. Het is de
man of vrouw, die naast een
grondige kennis van drie gang
bare talen van de Gemeenschap,
waaronder zijn moedertaal, ook
nog de gave bezit om het be
langrijke van het bijkomstige te
onderscheiden. Om zich met net
zoveel overtuiging uit te druk
ken als de sprekers. Hij of zij
moet zich weten te identificeren
met de spreker en waar die voor
staat. Jawel, het is een moeilijk
vak, maar het wordt ook zeer
goed betaald."
„Denk eraan", zegt ze tenslot
te, „ik wil absoluut meer Neder
landers."