Generaal De Jager: „Een commandant die op eigen houtje een kernwapen afschiet? Dat is eenvoudig onmogelijk" Butler Gi 'EEN ARTS en geen bisschop kan het kabinet afbrengen van zijn standpunt: eerst wachten op de resultaten van Genève, dan pas een besluit nemen over het plaatsen van 48 Tomahawk kruisraketten, die Nederland door de Navo zijn toebedeeld. Vuursteun Averechts Tegenwicht Judaskus ZATERDAG 18 JUN11983 Generaal De Jager .alle wapens hebben hun functie Jan Dirk Blaauw .zo trekje de aanval naar je toe. Ton Frinking .afschrikki ng ongeloof- waar dig Politiek stratego met atoomgranaten Door Herman Mertens De medici en de bis schoppen hebben deze week alvast de nieuwe kernwapens afgewezen. Het CDA maakte zich subbiet deze mening eigen door te verklaren „dat ook wij geen nieuwe middellange afstrands- raketten willen." Het doel is hetzelfde, aldus het CDA, maar we moe ten uit tactisch oogpunt wel de mogelijkheid tot plaatsing openlaten, an ders zijn de Russen niet meer tot concessie bereid. Tot nu toe is het CDA en VVD gelukt het kernwa penprobleem onder deze hoge goochelaarshoed te houden, daarmee hun- ernstige meningsver schillen verbergend. Maar het duurt niet lang meer, dit wonderlijke pact. Want er ontwikkelen zich politieke krachten die danwel geen nu cleaire potentie hebben, maar die in Den Haag voor heel wat opschudding kunnen zorgen. De Tomahawks spelen daarbij een belangrijke rol, maar niet de hoofdrol. Die is toebedeeld aan de kernwapens waarover Nederland nu al beschikt. Minister Job De Ruiter (CDA, defensie) wil er nog maar twee (de F-16 en de Lance) overhou den, maar de VVD-fractie in de kamer zal zich daar met grote halsstarrigheid tegen verzet ten. Generaal De Jager en de VVD- defensiespecialisten Joris Voorhoeve en Jan-Dirk Blaauw leggen uit waarom ze persé willen vasthouden aan wat de CDA-deskundige Ton Frinking juist kwijtwil. Bram Stemerdink (PvdA-kamerlid, oud-minister en staatssecreta ris van defensie) mengt zich in de discusie. Hij schiet Frinking te hulp en zorgt daarmee in elk voor wat meer getalsmatig evenwicht. „Alle kernwapens waarover Nederland in Navo-verband beschikt vervullen hun functie in het afschrikken van een mo gelijke tegenstander", doceert generaal De Jager op vriende lijke toon. De tegenstander wordt niet met name genoemd, maar de blik is naar het oosten gericht. Welke vijand De Jager op het oog heeft is duidelijk als hij zijn college vervolgt met een verhaal over het denken in mi litaire machtstermen, dat vol ledig in de politiek van de Sov jet-Unie ligt ingebed, terwijl het westen alleen in het uitser- ste geval aan militaire midde len denkt als „de politiek on- F-16: tot diep achter de vijandelijke linies, maar primaire taak is directe steun aan de grondtroepen. NIKE-Hercules: „Uitfasering" al begonnen vóór politieke beslissing over (conventionele) opvolger Patriot is genomen. machtig is gebleken". Later noemt hij man en paard. Het gaat dan over de geloof waardigheid van de korte af- stands nucleaire wapens waar over Nederland beschikt. Im mers, al die gevechtssystemen zijn uiteindelijk bestemd voor gebruik op westers grondge bied en komt het bij de tegen stander niet onwaarschijnlijk voor dat de Navo-lidstaten een verschroeide aarde-taktiek toepassen op zichzelf? En nog wel met kernwapens? Als dat zo is, hebben de ge- vechtsveldwapens ook geen functie in de afschrikking. De Jager: „Nee, het Warschau pact kan er nooit zeker van zijn, dat wij die wapens niet ge bruiken als de nood aan de man komt. Want ook de Oostblok landen beschikken over deze wapensystemen. Hun aanval- staktiek is zelfs op het daad werkelijke gebruik ervan afge stemd. Als wij ze niet meer zou den hebben kunnen die zonder risico inzetten. Bovendien kan het Kremlin dan ongestoord troepen en tanks uit het achter land aantrekken." De Jager wil geen enkele van de korte drachtssystemen mis sen en gaat daarmee resoluut in tegen minister De Ruiter (de fensie), die ernstig twijfelt aan het afschrikkende nut ervan. De Jager voert nog een argu ment aan om het arsenaal op peil te houden: „Eenzijdige ont wapening lukt niet. Iets doen voor niets, daar is niemand voor te porren. En zeker niet op het gebied van de veiligheid. Vanuit Moskou is geen enkele reactie gekomen op de eenzijdi ge westerse stappen om de B-l bommenwerper te schrappen, de neutronenbom niet te produ ceren en duizend atoomkoppen uit Europa weg te halen." De Jager stuit met zijn theo rieën op felle kritiek van het CDA-kamerlid Frinking, zelf een oud-militair. „Je kunt die wapens eenvoudig niet gebrui ken en dan is het onzin de in druk te wekken dat je ze wel gebruikt. Je bent dan bezig te vernietigen wat je juist wil be schermen. Wapens die voldoen aan de eisen van afschrikking moeten het grondgebied van de Sovjet-Unie kunnen bereiken." Naar mijn mening is ook niet conventionele middelen voor komen dat de andere partij grote troepenconcentraties op de been brengt. „Wat is nu bij voorbeeld de taak van het 8 inch-kanon? Vuursteun geven. Nou, dat kan ook op een niet- nucleaire wijze." Naar zijn mening moet De Rui ter daarom zijn pogingen een aantal Nederlandse taken te schrappen doorzetten. „Gewoon van achteren af beginnen. Wel ke systemen hebben het kortste bereik. Die moeten weg. Zo hou je uiteindelijk de Lance en de F-16 over." Het wordt hoog tijd voor deze opschoning, aldus Frinking. „Al in 1978 heeft de toenmalige re gering Van Agt/Wiegel uitge sproken dat die wapens het beste kunnen verdwijnen. Sindsdien hebben we de F-16 en de Orion gekocht en besloten de nucleaire taken die hun voor gangers hadden voorlopig voort te zetten. Het kabinet moet dus nu niet met nieuwe voorstellen komen om het verminderen van taken op de lange baan te schuiven. In de defensienota verwacht ik een concrete ver mindering. Om dat de te berei ken moet Nederland met de bondgenoten rond de tafel gaan zitten. De Navo kan veel van haar nucleaire artillerie eenzij dig afstoten al mogen we de Russen best vragen: wij doen dit, wat doen jullie?" De VVD-ers Joris Voorhoeve en Jan-Dirk Blaauw zetten zich schrap tegen de ideeën van hun coalitiegenoot. „Stel dat Nederland zijn nu cleaire systemen in de Noord- duitse laagvlakte afschaft. Dat heeft een averechts effect, want je trekt de aanval juist naar je toe. Er valt een gat in de be langrijkste potentiële offensie ve route van het Warschau pact," aldus Voorhoeve. En dus zijn er twee mogelijkhe den: „Ofwel de Nederlandse Vermindering wordt door ande re Navo-landen opgevuld waarmee wij onze handen in onschuld wassen ofwel de Navo zegt: op die wijze zijn jullie Ne derlanders geen betrouwbare verdedigingsschakel, hoepel maar op." Blaauw: „Ook bij ons leeft de basisgedachte om korte drachtssytemen af te stoten. Maar onder twee strenge voor waarden: er moet een conven tioneel alternatief zijn en er moeten voldoende financiële middelen zijn om dat alterna tief ook uit te voeren. Want denk erom, dat dat het vermin deren van kernwapentaken een ernom kostbare aangelegen heid wordt willen we onze de fensie niet verzwakken." Uit het vervolg van hun ver haal blijkt, dat de VVD geen enkel conventioneel alternatief voor de Nederlandse taken ziet. Het 8-inch-geschut, het meest omstreden wapen, „maakt een Blitz-aanval onmogelijk" en kan dus niet worden gemist. Voor de ADM-mijn is op korte termijn geen gelijkwaardige conventionele vervanger te verwachten en „we moeten geen oude schoenen weggooien voor we nieuwe hebben." Blaauw noemt het verder een „merkwaardige kronkel" dat Russische onderzeeërs zomaar kunnen worden opgespoord en vernietigd. Opsporen is al bijna niet mogelijk en vernietigen lukt daarom alleen met een kernbom." De beide VVD-ers zeggen zelfs moeite te hebben met het niet toekennen van een nucleaire taak aan het 155 mm-geschut. „We hebben destijds ook niet voor die CDA-motie gestemd", aldus Blaauw, die overigens nog een ernstige waarschuwing aan het adres van het kabinet heeft. De vervanging van de Nike-raket door de Patriot dreigt te worden vertraagd door de financiële problemen van het ministerie. „Dan moet ook de uitdiensttreding van de Nike worden uitgesteld, anders valt er een gat en ligt Rotter dam in feite open." Voorhoeve wijst er nog op, dat Moskou momenteel bezig is met het op bouwen van een enorme over macht aan SS-21 en SS-22- ra ketten voor de korte afstand, die evenwel vanaf het Ijzeren Gordijn het grootste deel van West-Europa te bestrijken. „Daarom moet Nederland inia- tieven nemen om over deze ca tegorie tot onderhandelingen te komen." Bram Stemerdink, PvdA-ka merlid, zorgt voor tegenwicht. „De korte afstandswapens een nuttige functie? Onzin. Denk eens na over hoe je West-Euro pa wilt verdedigen. Door het dreigen met nucleaire kanon systemen aan de oostgrens, zo als nu gebeurt? Het gevolg is, dat bij het uitbreken van een conflict een snelle beslising is gewenst over de inzet ervan, willen ze succes hebben. Maar daarmee vergroot je de kans op een escalatie van het conflict." Voor Stemerdink staat als een paal boven water: korte af standssystemen passen niet in een verdedigend concept. „En waar zou je die dingen moeten inzetten? Als je West-Duits- land bekijkt is er maar een smalle strook net ten westen van het Ijzeren Gordijn voor manoeuvres geschikt. De helft van het land is te dichtbevolkt. Met andere woorden: ofwel je gaat met die nucleaire syste men de grens over waarmee je echter aanvallende bedoelingen hebt ofwel ze zijn niet geloof waardig." Ongeveer vijftig procent vani- litaire deskundigen op het Na- vo-hoofdkwartier in Brussel zijn bezig met een studie over het vervangen van atoomveld- wapens door systemen met een groter bereik of door conven tionele middelen. Hoewel die zogenaamde Shiftstudie, een initiatief van Nederland, offi cieel pas in oktober is afgeslo ten afgesloten, zal daar uit rol len dat de Navo voorlopig nog geen enkel nucleair wapentype kan missen. Wel wordt voorge steld om nog eens tweeduizend van de atoomkoppen voor deze systemen te ontmantelen en uit Europa te verwijderen. Een grote tegenvaller voor minister De Ruiter. Het aantal ladirtgen vermindert weliswaar, maar het aantal wapensystemen waarmee die kunnen worden afgevuurd zal juist vergroot worden. Er komen zogenaamde special mission teams, die atoomgranaten snel per heli copter naar de frontlinie kun nen vervoeren, waardoor de vijand nooit kan voorzien waar ze precies ingezet worden. Dit militaire concept maakt het af stoten van nucleaire kanonnen en houwitsers onmogelijk. Een andere voor De Ruiter minder gunstige ontwikkeling is, dat de Shiftstudie meer en meer wordt gezien als een 'Ju daskus', nodig om de plaatsing van de 572 middellange af standsraketten erdoor te krij gen. Laat de VVD haar verzet tegen de kernwapentaken va ren als de kruisraketten zijn binnengehaald? "Die gedachte draagt niet bij tot een constructief veiligheids beleid". oordeelt Voorhoeve. Maar Blaauw licht een sluier tipje op: „Ook binnen de VVD liggen denkmodellen voor een dergelijke ruil." De belangrijkste adviescom missie van minister Van den Broek (buitenlandse zaken) windt daar geen doekjes om. In het deze week verschenen ad vies van de Adviescommissie inzake Vraagstukken van Ont wapening en Internationale Veiligheid en Vrede, waar de VVD haar denkbeelden vrijwel letterlijk terugvindt staat: „In dit verband ontveinst de com missie zich niet dat van tijd tot tijd in de politieke discussie de mogelijkheid opduikt kruis- vluchtwapens te aanvaarden in ruil voor het afstoten van be staande kernwapentaken. Zij acht een dergelijke ruil slechts zakelijk verantwoord indien aldus de oorlogskansen worden verminderd." Is dat het draaiboek om ook Nederland een eventueel be perkt aantal kruisraketten op te dringen? Frinking verzet zich met grote nadruk tegen die mogelijkheid. „Een dergelijke koppeling is er nooit geweest. Er is sprake van twee problemen: de middellan ge afstanmdswapens en de kor te afstandswapens. Ik heb grote bezwaren tegen de redenering dat over het afstoten van Ne derlandse kernwapentaken pas beslist kan worden als er over de kruisraketten is beslist." Door Herman Mertens Het Nederlandse leger kan in een oorlog zonodig met kernwapens vechten, maar alleen als de Ame rikaanse president daar voor toestemming geeft. Op haar beurt kan de Nederlandse regering wel het inzetten van de 'eigen' kernwapens verbieden, ook als de Amerikanen dat willen. Óm er zeker van te zijn dat de militaire commandant de volledige goedkeu ring heelt voor het afvuren van nu cleaire ladingen is een zeer inge wikkeld, zogenaamd dubbele-sleu- tel-veiligheidssysteem ontworpen. Dat stelsel van procedures is water dicht, zegt generaal De Jager, tot voor kort de hoogste militair in ons land. Hij zit nu op het hoofdkwartier van de Navo in Brussel. „Als je dat enorm uitgebreide sys teem kent weet \e dat het eenvoudig onmogelijk is dat een commandant op eigen houtje kernwapens gaat af schieten. Dat kan gewoon niet," zegt hij. De Jager blijft, ook na aan dringen, vaag over de tijd die nodig is om die hele procedure te doorlo pen. Hij houdt het op „binnen een paar uur. Maar snelheid is niet zo belangrijk, omdat de Amerikanen immers zelf een atoommacht heb ben die 'a ia minuut kan worden in gezet. De meeste kernwapens in Europa, en zeker de Nederlandse, zijn vechtwapens, die pas ingezet worden als de tegenstander met conventionele middelen niet meer is te stoppen Dat is lang tevoren voor- spelbaar, zodat het gebruik van kernwapens op Europees grondge bied goed kan worden overwogen Tenminste, zo is de theorie Nederland draagt in Navoverband verantwoording over zes nucleaire wapensystemen. Dat zijn: -HET ACHT-INCH-GESCHUT. Acht van deze houwitsers, die in het Nederlandse verdedigingsvak in de Noordduitse Laagvlakte staan (uit valsbasis Seedorf) kunnen nucleai re granaten met een kracht van on geveer 15 kiloton afschieten. Dat is vergelijkbaar met de explosieve la ding van de Hiroshima-bom. Voor elk geschutsstuk zijn drie atoomgranaten beschikbaar. De rei kwijdte van het kanon is hooguit 18 kilometer. -DE IANCE-RAKET. De Nederland se strijdkrachten in West-Duitsland beschikken over zes lanceerinstal- laties, waarmee Lance-raketten te gen vijandelijke gronddoelen ge richt kunnen worden. Het wapen systeem heeft een reikwijdte van iets meer dan 120 kilometer en een explosieve kracht die kan varireren tussen 3 en 50 kiloton. Er bestaat ook een conventionele versie van de Lance, die echter met enkele eenvoudige handelingen geschikt is te maken voor het vervoeren van nu cleaire koppen. De strategische be doeling van het (nucleaire) wapen is massale aanvalsgolven met tanks te stoppen en aanvoer vanuit het ach terland onmogelijk te maken. -DE ATOOMLANDMIJNEN (afge kort ADM wat staat voor Atomic De molition Munitions). Hun aantal is onbekend. De explosieve kracht Is minder dan 1 kiloton. Het wapen kan door een soldaat worden gedra gen. Er is ook een zwaardere uitvoe ring, die per auto vervoerd wordt. De ADM is bestemd voor het opwer pen van hindernissen voor het geval een vijandelijke (tank)doorbraak heeft plaatsgevonden. Generaal De Jager: „De ADM wordt dus altijd in gezet op Navo-gebied, maar wel op terrein dat nog veilig in westerse handen is. De bedoeling ervan is over een breed front grote schade aan te richten aan verkeersknoop punten en andere belangrijke strate gische plaatsen zodat de vijand in zijn opmars wordt belemmerd." Het derde peloton Genietroepen in Wezep is geoefend voor het leggen van de ADM. -DE STA RFIGH TER/F-16. Een squadron F-16-jagers (achttien toe stellen) van vliegbasis Volkel kan worden uitgerust met nucleaire bommen van allerlei typen, in kracht uiteenlopend van één tot 300 kilo ton. Sinds de aankoop van de F-16 vijf jaar geleden is een besluit om dit toestel de nucleaire bommen van de twee squadrons Starfighters defi nitief te laten overnemen uitgesteld. Het het huidige kabinet heeft bij zijn aantreden besloten de nucleaire taak voorlopig voort te zetten in af wachting van de defensienota die Lance-raket: mag waarschijnlijk blijven. eind dit jaar moet verschijnen. De F-16 kan met zijn atoomvracht diep in het Warschau Pactgebied doordringen. De Nederlandse F- 16's zijn echter in eerste aanleg niet voor deze middellange afstandstaak bedoeld. Zij opereren (op papier) in de nabijheid van het Ijzeren Gordijn tegen troepen- en tankconcentra ties. -DE NIKE-RAKET tegen hoogvlie gende doelen. Bedoeling van deze nucleaire, overigens flink verouder de raket (waarvan er 16 zijn onder gebracht bij de Nederlandse lucht macht in Duitsland), is om te verhin deren dat de vijand met grote forma ties bommenwerpers het Navo- Luchtruim op grote hoogte (tussen tien en twintig kilometer) binnen komt. „Dat was vroeger de taktiek, massaal aanvliegen om beter be stand te zijn tegen onderschep pingsjagers. Maar tegenwoordig zijn de inzichten sterk gewijzigd en zal men proberen met één of enkele toestellen te verrassen. Daarom is de Nike, met zijn grote vernietigen de lading overbodig geworden", zegt generaal De Jager. Nederland heeft evenals andere Na- vo-lidtstaten aangekondigd de Nike te vervangen door de Patriot, die geen atoomlading heeft. -DE NUCLEAIRE DIEPZEEBOM- MEN. Tot 1978 is deze zesde Ne derlandse atoomtaak geheim ge weest. De dertien Orion-patrouillie- vliegtuigen van de marine kunnen met atoombommen tegen vijandelij ke duikboten worden uitgerust. On derzeeërs, zeker als ze zeer diep va ren, zijn bijna niet op te sporen. De marines van Noorwegen en Zweden kunnen daarover meepraten. Dat komt door de vreemde afwijkingen in de metingen die door het zoutge halte en de temperatuur van het zeewater optreden en die zelfs door de meest moderne sonar-compu- ters niet 'uitgezeefd' kunnen wor den. Bij het gebruik van een nu cleaire bom komt de plaatsbepaling van een onderzeeër niet zo nauw, omdat die binnen een straal van en kele honderden meters 'effectief' is. •Eigenlijk is er nog een zevende Ne derlandse taak, want de Navo dringt er al sinds 1971 op aan ook enkele 155-mm-houwitsers van het eerste legerkorps in de Bondsrepubliek geschikt te maken voor het afvuren van atoomladingen. De kamer heeft dat in een CDA-motie begin 1979 af gewezen, maar de regering heeft hierover nog steeds geen officieel standpunt ingenomen. Door Bert fan Velzen Met een butler kun je niet J gaan als Greta Garbo datd(.I in Ninotchka, de enige fih, I waarin zij heeft gelachen, j meende met een typisch slachtoffer van de hitbuite I klasse te doen te hebben, ze f noemde hem vadertje, met I Russische tederheid, en IcggJ raad butler. Maar de butkr f kan geen familie zijn en oo); I geen vriend: hij is een lijft I gene. Hij leeft bij de gratie van decorum en mystiek. £t, van de bezwaren die ervoor I mij steevast oprezen bij een invitatie om op het land van deze of gene Lord te ko l men logeren, ujas het butler.I vraagstuk. Ik neem aan dei een der lakeien me wel zot f kunnen afhalen van eenstjl fend station en tijdens de I jacht op moerashoenders®J ik het ritueel zo min mogel-J verstoren en af en toe een I schot lossen oner de kruine I van de bomen. De vossejack: I en de butler blokkeerdenii F opgang naar het grote hiiiij het groen, raadselachtige fel namenen die je volledig motj doorgronden om een heerwl stand of een gentleman te kunnen zijn. Ik ben eigenli/J bang van butlers. Ze hebber f een zekere gestrengheid ws-l over een wereldse glans ligt I zoals bij een kapelaan die eigenlijk croupier had moeie| worden. Zijn kracht ligt in kunstgrepen en rituelen: di I butler kan een seruet uomte! in de vorm van een Franseltl lie, een bisschopsmijter, e vossekop of in een vorm dteól luie lakei wordt genoemd.ftl butler weet dat een kaars®! vochtige vingers moet uwfel uitgeknepen en dat schoei» eigenlijk gepoetst moeten worden met behulp vaneen bot uit een der voorbenen ml het vrouwelijk hert. Jawel moet volgens Stanley Ager, d! koning van de Britse butlers I een vrouwelijk bot zijn, an- ders komt er niets van tereci! Een goede butler weet dat«s| karaf die port heeft bevat moet worden schoongemaolj met water, zout en met h uit een patroon van een jadil-l geweer. Ter bescherming tot de ammunitievoorraad van i His lordship dient de hagel i: een eidopje te worden be waard. De butler zal niemaudi groeten voordat hij begroet.) want dat hoort zo. Dataccen l tueert de onderkoelde stijl tel deze behulpzame dignitaris. die bereid is de koffer van ie j gast uit te pakken en diens kleren te reinigen en te luck-1 ten. Na enige studie van ket butlerwezen weet ik datje hem, als de stilte te kil en te diep dreigt te worden, naar zijn oordeel kunt vragen owl Taylors port van 1908 (hijzo: antwoorden dat je 30 jaar te laat bent) of over het geroep van de pauwen bij het aanbn l ken van de dag. De goede but-| Ier is een magiër, die zo g ruisloos deuren opent dat hij I er, als een spook, dwars door heen lijkt te zijn gewandeld Hij zal de krant opstrijken wanneer deze verkreukeld it maar alleen wanneer het ft Times of een vrijwel enen def tig blad betreft. Sensatieblo-1 den worden niet gestreken maar discreet verwijderd. De eerdergenoemde superW| Ier Stanley Ager begon zijn loopbaan in 1922 in het huis-1 houden van Lord Coventry, die meer dan 40 personeelsle den in huis had. Ager heeft tijdens een halve eeuw diens:- baarheid, heel wat kroonto'j ters gereinigd, heel wat pij gestopt en heel wat moeten slikken van ondankbare of onbehouwen gasten. Stanley Ager heeft ooit, toen hij veilil aan het rentenieren was, be kend hoe hij wraak nam op gasten die naar zijn oordeel onder de maat bleven: met ld scheermesje ondermijnde tö schoenzool en zitnaad inde broek van de gast zodanig, d deze enkele dagen na vertrek de geest gaven en klapzool plus gapend tochtgat het <F volg waren. Ha.' Haha! Jolli good! U ziet, achter dat zo si- reen in de plooi liggende pe ndente croupiersgelaat schil de haatfrons van een terrors- en tiert een woedende lijfe'!1' ne die aan zijn kettingen w' Het is niet voor niets dateer butler het zo vaak gedaan blijkt te hebben in moordt#' teries. Volgens de moderne Britse etiquette mag je een'1 te spruit, die een spoor van boosaardigheid kan trekker- langs slokdarm en maagtW* achter een klein handgeha of mini-veronica met het se'' vet, terugzenden naar het bord. Maar je mag een butlf' nooit vragen naar ophelder van raadsels van protocol- Geen vadertje, geen kame'33' is hij, maar een ziel aan de ketting.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 22