4E1 Nino' oorzaak van natuurrampen
Raadsel van pygmeeën na
50 jaar nog niet opgelost
'Moeder van alle steden'
ligt er vervallen bij
Nieuw bewijs dat
walvissen eens
op land woonden
DR. PA UL JULIEN (82) NOG STEEDS OP ONDERZOEK
NATUURVERSCHIJNSEL ZET WEER OP Z'NKOP
ISLAMITISCHE MONUMENTEN IN CAïRO
iBUITENLAND:
Besparing
Stille Oceaan
Na vijftig jaar
wetenschappelij k
onderzoek is de
Nederlandse
anthropoloog dr.
Paul Julien er nog
niet in geslaagd
een antwoord te
vinden op de
vraag hoe pyg
meeën zijn ont
staan.
Taal
Gezonder
Boeken
Redding
L
Vandalisme
Eerste hulp
Rode grond
Wolfachtig
llllllllllimillllllllllllllimilllllllllllllMIIIMIIIIIIIll
Libregts wil
Van der Korput
en Van der Gijp
PSV bereikt
finale Seoel
01640-41800
DONDERDAG 16 JUN11983
WASHINGTON - Het grillige
v/eer van de laatste twaalf
maanden is te wijten aan een
bekend doch tot op heden wei
nig begrepen natuurver
schijnsel, dat de traditionele
bewegingen van passaatwin
den, straalstromen en de wa
terstand van de Stille Oeeaan
beïnvloedt. Het gevolg ervan
zijn perioden van droogte in
gebieden waar het normaliter
regent en hevige stormen daar
waar men die zelden waar
neemt
Het natuurverschijnsel
wordt 'El Nino' (het kind) ge
noemd. Die naam hebben Pe
ruaanse en Ecuadoriaanse vis
sers er aan gegeven, omdat het
zich altijd rond Kerstmis
gel meer, terwijl er gewoonlijk
naar schatting zeventien mil
joen exemplaren huizen.
voordoet. De vissers legden
tientallen jaren geleden al
verband tussen 'el ninos' en
het feit dat hun vangsten veel
minder waren nadat het ver
schijnsel, waarbij het water
peil van de Stille Oceaan bij
Zuid-Amerika stijgt en naar
Azië toe daalt, zich had gema
nifesteerd.
'El ninos' zijn niet zo zeld
zaam. Sinds hun ontdekking
in 1940 zijn er negen geweest.
Naar de mening van Ameri
kaanse onderzoekers was 'el
nino' van december 1981 de he
vigste tot dusver.
Het ver
schijnsel wordt verantwoor
delijk geacht voor praktisch
elke belangrijke ontwikkeling
van het weer in 1982.
Normaal staat het water
aan de westelijke kant van de
Stille Oceaan bij Azië iets ho
ger en is het iets warmer dan
aan de oostkant. Maar steeds
na een onvoorspelbaar aantal
jaren is deze situatie volledig
omgekeerd.
Het water bij
Zuid-Amerika stijgt dan in
het verloop van zo'n twaalf
maanden met ongeveer een
meter, terwijl het bij Azië
daalt. Ook het temperatuur-
verloop is dan het tegenover
gestelde van die in andere ja
ren.
Deze verandering in de 'hel
ling' van de waterspiegel en de
temperatuur van de oceaan
heeft volgens de Amerikaanse
onderzoekers gevolgen voor de
koers die de passaat- en
straalstroomwinden volgen.
Zware en langdurige regens
en felle stormen doen zich dan
voor in streken die daar in an
dere jaren geen of weinig last
van hebben. Dat hebben de in
woners van het zuiden van
Californië de afgelopen winter
kunnen merken. Aanhouden
de droogte veroorzaakte in
Australië de rampzalige bos
branden en Ecuador had te lij -
den onder de zwaarste over
stromingen sinds een eeuw.
Op het bij Java gelegen Britse
eiland Christmas zag men
plotseling geen enkele zeevo-
Er zijn ook gunstige kanten
aan 'el nino'. In de Verenigde
Staten schat men de lagere
energieverbruikskosten op
circa 2,5 miljard dollar door
dat het klimaat in het oosten
van het land in de afgelopen
winter bijzonder mild is ge
weest.
Verscheidene landen wer
ken sinds kort samen bij het
zoeken naar mogelijkheden
het natuurverschijnsel te
voorspellen en de schade te
beperken. In de VererJ
Staten is men in dit vetkf
bezig een grootscheeps prt j
op te zetten waaraan een (i j
aantal landen zou mi
deelnemen. Genoemd worj
de Verenigde Staten, cv
Peru, Japan, India, FrankrS
Chili, Ecuador, Colomtil
Australië, Nieuw-Zeeiji
Zuid-Afrika en de SovJ
Unie. Een belangrijke rolJ
den weerkunstmanen M
kunnen spelen. De Vererf
Staten zijn met name in,,
samenwerking op dit u
met China geïnteresseerd! jj
land bestudeert 'el ninos' '1
bijna dertig jaar om het
band ervan met moesson I
onderzoeken.
Wel staat volgens hem
vast dat de verspreid over
Afrika en Azië wonende
mensjes geen afstammelin
gen zijn van een vroeger al
gemeen ras.
Op zijn laatste reis naar
de Philippijnen ontdekte hij
dat de daar wonende pyg
meeën geen enkel genetisch
verband hebben met die in
Afrika. De anthropoloog
concludeert dan ook dat het
volkje een produkt is van
zijn omgeving. Maar hoe dit
ooit is gebeurd, kan hij niet
verklaren. Merkwaardig
blijven de grote verschillen
in bouw met mensen, die in
de directe omgeving van dit
zwerversvolkje wonen.
Het is deze maand vijftig
jaar geleden, dat de anthro
poloog aan zijn eerste grote
expeditie begon. Gedurende
meer dan drie maanden nam
hij in het destijds groten
deels onbekende Itoeriwoud
PYGMEEËN, gefotografeerd in Afrika
van het voormalige Belgi
sche Congo van meer dan
duizend pygmeeën van
voornamelijk onbekende
stammen bloedmonsters.
Over honderden kilometers
bospaden en moerassen
voerde hij toen een draag
baar laboratorium mee om
de monsters ter plaatse te
analyseren.
Sindsdien heeft de weten
schapper uit Wassenaar nog
tal van expedities in Afrika
en Azië ondernomen. Paul
Julien - thans 82 jaar oud -
geeft het echter niet op.
Bin
nen afzienbare tijd gaat hij
opnieuw op onderzoek uit
naar dwergvolken en geïso
leerde bevolkingsgroepen in
Peru, Bolivia en op een
eilandengroep in de Stille
Oceaan.
Paul Julien, die zeer geïn
teresseerd is in de bewegin
gen van mensen over de
aarde, is langzamerhand tot
de overtuiging gekomen dat
pygmeeën zich niet over
grote afstanden hebben ver
spreid. Het zijn weliswaar
zwervers en jagers, maar
houden zich in een beperkt
gebied op. Zij hebben altijd
betrekkelijk geïsoleerd ge
leefd en vertonen geen enke
le verwantschap met hun
omringende volken. In Afri
ka bestaan zelfs hele grote
verschillen tussen de pyg-
meeënvolken onderling.
Wellicht zijn de dwergvolk
jes ouder dan de negers.
Ook de taal van de pyg
meeën, die gemiddeld niet
groter zijn dan 1,44 meter
voor de man en 1,37 meter
voor de vrouw, is totaal an
ders dan die van de negers
en de Aziaten. De anthropo
loog heeft tijdens zijn onder
zoekingen evenmin een
spoor van overeenkomst
kunnen vinden tussen de
pygmeeëntaal in Afrika en
Azië.
Het pygmeeënvolk is
thans aan het verdwijnen,
ook al zijn er enkele groepen
die zich nog handhaven. An
dere groepen sterven uit of
vermengen zich met de om
ringende bevolking. Vooral
in Afrika vormen zij dan
een onderdrukte klasse, die
door de negers als minder
waardig wordt gezien. Voor
de zwarte bevolking beke-
nen de pygmeeën in vele ge
vallen goedkope arbeids
krachten.
Hier en daar worden de
dwergvolkjes zich bewust
van hun eigen identiteit.
Voor hun emancipatie moe
ten zij dan wel hun eigen le
venswijze en cultuur opge
ven. Zowel in Afrika als
Azië zijn de pygmeeën bezig
hun zwervende bestaan in te
ruilen voor een vaste woon
plaats. Zij oefenen op be
scheiden scnaal enige land
bouw uit.
Pygmeeën zijn over het
algemeen gezonder dan ne
gers. Aanvankelijk kwamen
bij deze dwergvolkjes geen
geslachtsziekten voor, zo
constateerde de anthropo
loog tijdens zijn onder
zoeken. Vrouwen waren
zeer vruchtbaar. Er was al
tijd een grote kinderrijk
dom. Sinds enkele tientallen
jaren is er wel wat veran
derd op dit gebied, zo vertelt
Paul Julien. Door het con
tact met de buitenwereld
zijn verschillende ziekten de
geïsoleerde groepen binnen
geslopen.
Het overgrote deel van de
pygmeeën woont in Afrika.
Naar schatting bevinden
zich thans nog 30 tot 35.000
van deze mensen in dit we
relddeel. De rest woont ver
spreid over verschillende
gebieden in Azië, maar hun
aantal is verwaarloosbaar
klein. De enige dwergen die
nog praktisch zonder con
tact met de buitenwereld le
ven zijn de Jarawa-pyg-
meeën op de Andaman-
eilanden ten zuiden van Bir
ma. De bewering dat er ook
in Australië pygmeeën zijn
kan de anthropoloog niet be
vestigen.
Hij heeft daar
nimmer enig bewijs voor ge
vonden.
Veel van zijn bevindingen
heeft Paul Julien vastgelegd
in boeken en tijdschriften.
Een van zijn meest bekende
boeken is „Kampvuren
langs de evenaar", dat in ne
gen talen werd vertaald en
dat in een grote oplage over
de gehele wereld verspreid
werd. Andere bekende boe
ken van hem zijn „Eeuwige
wildernis", „Pygmeeën" en
„Zonen van Cham".
De wetenschappelijk on
derzoeker financiert zijn
expedities geheel zelf. Hij
dekt de kosten door het ge
ven van lezingen en voor
drachten en het doen van
publikaties. Een enkele keer
weet hij van de overheid of
een wetenschappelijke in
stelling een kleine subsidie
voor zijn onderzoek los te
krijgen. Op zijn hoge leeftijd
ziet hij er niet tegen op over
enige tijd opnieuw de rim
boe in te trekken om zijn
wetenschappelijke nieuws
gierigheid te bevredigen,
„Elke tocht brengt echter
meer vragen op dan het ant
woorden op allerlei proble
men geeft", zegt de bejaarde
onderzoeker, die zijn pio
nierswerk bekroond zag
door een eervolle vermel
ding van het Koninklijk
Belgisch Koloniaal Instituut
en zijn benoeming tot offi
cier in de orde van Oranje
Nassau.
CAïRO - Toen de Arabische
historicus en socioloog Ibn
Chaldoen in de veertiende
eeuw uit Noord-Afrika in
Egypte aankwam, betover
den hem vooral de prachtige
bouwwerken van Cairo.
„Cairo is de moeder van
alle steden", schreef hij.
„Geen stad ter wereld bevat
zoveel monumenten".
Maar nu bevindt zich de
aan Islamitische kunst
rijkste stad in een bedroe
vende staat van verwaarlo
zing. Veel moskeeën, palei
zen, heiligdommen, scholen
en mausoleums, die ver
schillende Islamitische
bouwstijlen en perioden
vertegenwoordigen, staan
op punt van instorten.
Wat op het spel staat zijn
niet alleen de ongeveer 800
bouwwerken die de schrij
ver van reisgidsen G.S.P.
Freeman-Grenville „ware
architectonische meester
werken, enkele van adembe
nemende schoonheid"
noemt, maar ook het aanzien
van Egypte en het toerisme.
Het vooruitzicht dat het
patrimonium teloorgaat
heeft tot gevolg gehad dat
men op redding is gaan aan
dringen voor het te laat is.
De Volksassemblee, het
Egyptische parlement, stel
de onlangs een commissie in
voor het onderzoeken van de
staat waarin de monumen
ten verkeren en het ver
strekken van advies omtrent
wat er gedaan moet worden.
Het rapport schilderde
een beeld dat nog erger was
dan men had gevreesd.
Van de meer dan 500 Isla
mitische bouwwerken in
Cairo verkeert 80 procent in
staat van verval en staan
enkele op instorten.
De gebouwen van on
schatbare waarde vallen ten
offer aan de tijd en bescha-
diging door het stijgen van
het grondwaterpeil, ver
groot door het lekken of
overstromen van riolen en
EEN van de vele monumenten in Cairo, die in zeer
slechte staat verkeren: de moskee van El Hussein
- FOTO ARCHIEF DE STEM
misbruik van openbare wa
terpompen.
Er is daarnaast gewoon
sprake van verwaarlozing
en vandalisme.
De leden van
de commissie zagen op zeker
ogenblik hoe een groep toe
risten die een blik wilden
werpen in het interieur van
de voormalige villa van de
Mamelukkensultan Qait
Bey, niet bij de ingang kon
den komen vanwege de gei
ten, ganzen, eenden en kip
pen die er in groten getale
rondliepen.
Een zeer oude en beroem
de moskee, zo ontdekte de
commissie, was veranderd
in een complete timmers-
manswerkplaats. In de mos
kee van Sultan Al-Ghoeri
waren kramen gemaakt die
waren verhuurd aan koop
lieden. Zij hadden, om meer
plaats te krijgen, pilaren die
de koepel stutten, afgebro
ken.
De hartverscheurendste
ontdekking van de commis
sie betrof de Citadel, het
symbool zelve van Cairo, ge
bouwd door Salach El-Din
Joesoef Ibn Ayyoeb, beter
bekend als Saladin, in de
twaalfde eeuw.
Wat van het oorspronke
lijke gebouw is overeind ge
bleven, verkeert in zeer
slechte staat. Er zijn scheu
ren ontstaan in de westelij
ke en oostelijke torens en de
muur van de westelijke
poort is ingestort. Lekken in
het antieke waterafvoersys-,
teem hebben geleid tot ver
zakking van de grond.
De Egyptische Directie
voor Antiquiteiten doet wat
zij kan om de monumenten
niet alleen in hun huidige
staat te bewaren, maar te
restaureren. Het museum
voor Islamitische kunst in
Cairo is onlangs geheel ge
restaureerd, er is geld opzij
gezet voor herstel van enke
le Islamitische bouwwerken
en er is nog een som bestemd
voor 'eerste hulp'.
De Egyptische minister
van cultuur, Abdel Hamid
Radwan, zei onlangs tijdens
de ingebruikneming door
president Hosni Moebarak
van het vernieuwde mu
seum, dat hij hoopte dat het
herstel van de moskeeën van
Mohammed Ali en Qalaoen,
de muren van de Citadel en
het resterende deel van het
paleis Al Jawhara, tegen de
volgende verjaardag van de
revolutie op 23 juli voltooid
zou zijn.
WASHINGTON - Een inter
nationale groep paleontolo
gen heeft nieuwe bewijzen
gevonden voor de stelling
dat walvissen eens op land
woonden, zo meldt de Natio
nal Science Foundation in
Washington. De deskundi
gen op het gebied van uitge
storven dier- en planten
soorten denken dat de wal
vis een afstammeling is van
de dissacus. Dit is een wol-
fachtig dier dat allang gele
den is uitgestorven.
Dr. Ph. Gingerich, hoogle
raar biologie en geologie aan
de universiteit van Michi
gan, komt samen met twee
deskundigen uit Pakistan en
Frankrijk tót deze conclusie
op grond van fossielen van
walvissen die zij aan de voet
van het Himalaya-gebergte
in Pakistan hebben gevon
den. De versteende levens
vormen dateren van 45 tot 50
miljoen jaar geleden.
De pakicetus, zoals de on
derzoekers de walvis uit de
ze tijd noemen, at zowel
vlees als vis. Hij leefde langs
de kust van de toenmalige
Tehtys zee, die India en Pa-
kistan destijds omringde.
Beide landen vormden toen
een apart continent, afge
scheiden van Azië. Aange
trokken door de overvloed
aan vis zijn ze volgens Gin
gerich langzamerhand van
land gegaan en tenslotte in
zee gaan leven.
Een van de bewijzen dat
de walvis ooit een landdier
was is dat de fossielen zijn
gevonden in roodkleurige
grond. Deze hoort wat de sa
menstelling betreft meer
thuis in een land- dan een
zeemilieu. De rode kleur van
de grond wordt veroorzaakt
door oxydatie van ijzer in
lucht. Een dergelijk proces
speelt zich niet in water af.
Voorts hebben de onder
zoekers het oor van de voor
wereldlijke walvis onder
zocht. Deze heeft de struc
tuur van een landdier en
niet van een wezen dat in
zee leeft. In water had de
pakicetus niet kunnen ho
ren. Bovendien is de vorm
van het dor zodanig dat dit
de druk van het water niet
kon weerstaan
Een andere aanwijzing
dat de walvis op land leefde
is dat andere fossielen, die
bij de pakicetus zijn gevon
den, afkomstig zijn van ty
pische landdieren. Opmer
kelijk is dat de voorloper
van de walvis lijkt op de
landdieren, die in dei
eoceen, het op een na oudste
tijdperk van het tertiair, in
Azië en elders leefden. De
pakicetus vertoont met na
me gelijkenis met de dissa
cus, een wolfachtig dier dat
allang is uitgestorven.
De paleontologen menen
dan ook dat de voorwereld
lijke walvis mogelijk van de
dissacus afstamt. Er zijn
echter nog geen aanwijzin
gen wanneer, waar, hoe en
waarom dit wolfachtige dier
in zee is gesprongen en een
walvis werd. Binnenkort
gaan de geleerden opnieuw
naar Pakistan om meer res
tanten te vinden van de pa*
kicetus, die twee tot tweee-
neenhalve meter lang 6e'
weest moet zijn en ongeveer
400 pond woog.
VAN RUIM 15.000 GULI{
noNDERPAG16JUNI
2y„||||||||MfHII|"""|l"||l|"|||,,|i|||n|||||||"||||l
1 SCHINZNACH BAD - De
Belgische kampioen op de
weg Frank Hoste, is woens-
jag winnaar geworden van
de eerste etappe van de
Ronde van Zwitserland.
Hoste won de sprint van een
grote groep renners na een
lusteloze eerste rit, waarin
het peloton een achterstand
op het tijdschema opliep
van drie kwartier.
De Zwitser Daniel Gisiger
bleef leider in het algemeen
klassement. De renners van
Peter Post, met name Henk
Lubberding en Johan Lam-
merts, hebben alles gepro
beerd om een zege te be
werkstelligen. De pogingen
waren echter tevergeefs.
1 Jan Raas zat in de massa-
I sprint ingesloten en kon zich
1 niet mengen in het gevecht
5 om de eerste plaats.
1 Dit seizoen maakte Hoste
Cruyf
ROTTERDAM - Thijs Li
bregts, de Feyenoord-trainer
die zich gelukkig prijsde met
de komst van Johan Cruyff,
zal zich de komende weken
buigen over de rol van de ex-
Ajacied.
„Natuurlijk heb ik daar
mijn gedachten over", liet
Thijs Libregts echter nog niet
het achterste van zijn tong
zien, „Cruyff is er voorname
lijk om het enthousiasme aan
te wakkeren. We zochten naar dl
versterking. Dat had iemand h|
anders kunnen zijn dan
Cruyff. d|
Maar we wilden iemand die
dominant is, iemand die aan
spreekt bij het publiek,
iemand die leiding geeft. En C|
dan kom je uit bij Cruyff".
Johan Cruyff, die ongetwij- Cl
feld komend seizoen een grote ccT
stempel gaat drukken op het va
Feyenoord-spel zal door Li- cl|
bregts in principe niet als libe
ro ingezet worden. Feyenoord
is namelijk nog altijd op zoek to
naar een verdediger en een gd
rechterspits. Voor de positie lel
achteraan komt Michel van de bel
Korput in aanmerking. Cor jef
Coster is inmiddels druk doen- acf
de om de vraagprijs van AC
Torino (boven het miljoen) te lal
drukken tot een voor Feyen- keT
oord aanvaardbaar niveau. gej
Voor de rechterspitspositie ne
gokt Feyenoord op de komst on
van René van der Gijp, mo- del
menteel ontevreden rond lo- gif
pend bij Sporting Lokeren. Op wa
het lijstje staan ook Johnny
Rep en René van de Kerkhof, vej
al staat laatstgenoemde wel
ver onderaan het verlanglijst
je.
DE REGELMATIG terugkerende geheimzinnige massale zelfmoord van walvissen stelt de wetenschap nog steeds voo:
raadsels. Wellicht, dat het onderzoek naar hun prehistorische afstamming ook een antwoord op deze vraag geeft.
- FOTO ARCHIEF OEST» I
SEOEL - PSV heeft woensdag
de finale bereikt van het voet
baltoernooi om de Presidents
beker in Zuid-Korea. PSV
ontdeed zich in de halve finale
van het nationale amateurelf
tal van de Verenigde Staten.
De eindstand van 2-1 werd
Pas bereikt in de verlenging,
nadat de normale speeltijd
was geëindigd bij 1-1 door
doelpunten van Huub Stevens
on Kevin Maher. Jurrie Kool
hof hielp de Eindhovenaren
ee minuten voor het einde
van de verlenging naar de
eindstrijd.
Daarin krijgt PSV te maken
met het organiserende land
uid-Korea, dat dankzij een
doelpunt van Lee Tae-Ho met
J-u won van Ghana.
(ADVERTENTIE)
f)veet§2,^Ber^én gpZgornJ,
