NSPECTEUR-GENERAAL KRIJGSMACHT DE GEUS: MOTIVATIE BEDREIGD
VEEL ANIMO
S3S
VLAAIEN,
de Arabieren
lusten er
wel pap van!
ress
D
Si
vra
W3
e beroepsmilitairen voelen zich zwaar
onder schot genomen. Bezuinigingen,
waardoor de geloofwaardigheid van de
krijgsmacht gevaar loopt. Spitsroeden
lopen in de maatschappij en in de kerken,
omdat steeds meer mensen zeggen de
kernwapens niet te pikken. Hun stelsel
van, vaak heel gunstige,
arbeidsvoorwaarden van hogerhand
aangevreten.
t
Kerk
Verzetswerk
Schreeuwen
Prins Bernhard
„Alsof wij die
kernwapens zo
gewoon vinden'
Citaat
iinds enkele maanden komen geregeld
Arabische delegaties op bezoek in Hom.
Een stip bij Roermond, die je voorbij
rijdt, voordat je het in de gaten hebt.
Arabieren met de nodige olie-dollars in
Hom. Het zou een mooie grap zijn, als
daar niet toevallig bakker Geert Teeuwen
(34) woonde. Hij staat in het middelpunt
van de belangstelling van de sjeiks en
hun onderdanen. Of beter gezegd zijn
vlaaien.
Zeven miljoen
Geheim
België
25 a 30 gulden
Eerlijk zijn
Griezelig
pert van Velzen
n, dirigenten, leden van
1rk van de Heiligen der
\te Dagen (Mormonen) en
•en die vanwege naam, of
ie in de élitegids Who's
taan, blijken door de
heen opmerkelijk oud te
?n. Ze worden niet ver
door stress, de ziekte van
-ende zenuweinden, die
mannen aanvreet in
Imaag, longen, lever en,
La l, de psyche. Hoe zwaar
ik me af, is de stress-hy-
ek die op ons leven
t gelegd door verlies van
en zekerheid? Ik lees in
lekblad Time dat twee
van alle Amerikanen
[ch naar de dokter bege-
e sporen vertonen van
en dat stress, afgezien
'iagara's van droefheid
d, een financiële schade-
levert van tweehon-
iljard gulden per jaar.
e grote bestsellers in
ikaanse apotheken die-
bestrijding van maag-
■n en hogebloeddruk en
t men met valium
te kunnen sussen. Er is
ress-epidemie losgebro-
ie rondwaart als een mo-
pest. De directeur van
merican Institute of
te Yonkers in de staat
[York sprak van een
[nische, niet aflatende
o-sociale toestand'. In tal
rote ondernemingen
t al aan 'stress-manage-
gedaan om de schade zo-
ogelijk te beperken. Het
[t dat persoonlijke ram-
Is het sterven van een
gezel, (echt-)scheiding
vangenschap enorme
veroorzaken. Maar er
[ook veel stress zitten in
ieve dingen zoals huwe-
ngerschap, het kopen
en huis en het naderen
'erstmis. Schoonmoeders
■n, conform het oude cli-
|voor heel wat stress ver-
delijk te zijn. Alleen
ie van het onder-
'schoonmoeders' veroor-
e weefselschade bij
rsonen in een experi-
zo verzekert Time. Drei-
\e bezoeken van schoon
ers zijn de oorzaak van
koudheden en prof-
omas Holmes (psychia-
Universiteit van de staat
ington) zegt: „We begin-
choonmoeders te zien als
ij algemene ziektebron
Verenigde Staten.Er is
tresstheorie die zegt dat
m van kleine dagelijkse
lieten en wrijvingen
■er verantwoordelijk is
ziekte en depressie als
klappen als dood, echt-
ding of cel. Dat is de zo-
mde schoenvetertheorie
de stress, naar een gedicht
Charles Bukowski die
,gt dat het niet de grote
en zijn die een man het
■nhuis binnendrijven,
de dood van een geliefde,
een schoenveter die
t op een ongelukkig mo
lt.
[deel van de stress moet dus
ten worden aan schoon
ers en aan Kerstmis. Een
r is het gevolg van
nveterbreuk en aanver-
!te incidenten. Lawaai is
Ier schuldigen, want on-
le bulderbanen van Los
•eles rijzen bloeddruk,
klacht en zelfmoord hoog
ft de statistiek. Ghetto's
n stijf van de stress. Har-
Brenner, van de befaamde
is Hopkins Universiteit te
imore heeft vanaf onge-
1950 een kwart eeuw op
orobleem werkloosheid
udeerd en volgens zijn be
ning veroorzaakt een toe
ing van de Amerikaanse
cloosheid met 1 procent
stijging van de sterfte aan
- en leverkwalen met
orocent en een stijging
het aantal zelfmoorden
4,1 procent,
allen dus doden op het
veld van de crisis. De
rte van de stress-hypo-
k die op de rug van werk-
arbeidsongeschikten,
arden en andere weerlo-
in ons land wordt neerge-
behoort een niet geringe
ss in de regering te veroor-
n. De aanbeveling om
ss te lozen door meditatie
iet geruis van oceaangol-
zal menigeen die in de
stijn der sociale onzeker-
wordt losgelaten even
rijs in de oren klinken als
aad om dirigent, non of
moon en dus zeer oud te
rden. Ze weten zich met
i leven al geen raad.
Het leger ligt sinds een paar jaar goed in de markt. De recessie zorgt voor een
llks stijgende Interesse voor een zekere baan als beroepsmilitair. De cijfers
van het aantal sollicitanten aan de Koninklijke Militaire School: in '80 2300, in
'81 4400, In '82 4600, dit jaar nog meer.
Die komen het leger binnen met een heel ander soort motivatie: „Liever dit
dan werkloos".
Inspecteur-generaal van de krijgsmacht De Geus: „Daar zit een maar aan,
ia. Als |e alleen uit negatieve factoren kiest voor een baan bij de krijgsmacht,
dan betreur ik dat. Maar ik begrijp het wel, Ik ben ook liever aan het werk dan
werkeloos thuis. Zo negatief is het nou ook weer niet om te willen werken.
Maar zo iemand komt inderdaad anders binnen dan in het verleden, toen het
ging om Koningin en Vaderland of om Vrijheid en Onafhankelijkheid van ons
land. Nu is het voor een job en een salaris."
BEROEPSMILITAIREN
J*.
raken in
geestelijke T
B Het wapen van de inspec-
teur-generaal van de strijd-
nood"
Lt.-gen. T.J. de Geus
FOTO/RUUD SANDERSE
door Rinze Brandsma
De inspecteur-generaal van
de krijgsmacht, luitenant-ge
neraal T.J.de Geus, een van 's
lands hoogste legerbazen,
heeft de knuppel maar eens
krachtig in het hoenderhok
geworpen. In zijn jaarverslag
over 1982 schreef hij bezorgd
over de dreigende demotivatie
bij beroepsmilitairen.
Over de duidelijk merkbare symp
tomen van een toenemende gelaten
heid en onverschilligheid. Dat alles
knabbelt rampzalig aan de motivatie.
Ware noodkreten. Wat is er mis
met onze krijgsmacht? Een interview
met de man die de knuppel wierp.
Over de bezuinigingen, demotivatie,
de stormloop van werkloze jongeren
op het leger, de kernwapens, de vre
desbeweging. Over zijn eigen gewe
ten als beroepsmilitair die kernwa
pens wel móet aanvaarden. Een unie
ke kans, want de opvolger van Prins
Bernhard heeft de publiciteit in de
drie jaar van zijn inspecteur-gene
raalschap nooit gezocht.
Juist motivatie is in de krijgsmacht
een sleutelwoord. Immers, met beve
len redt de sergeant of de kolonel het
tegenwoordig niet meer. Wel met mo
tiveren.
„Dat is altijd zo geweest, ook in het
tijdperk van het bevelen."
Even tussendoor: nog steeds heeft
de beroepsmilitair krediet. Een on
derzoek vorig jaar van de Stichting
Maatschappij en Krijgsmacht toonde
aan dat ruim de helft van de bevol
king de beroepsmilitair een bekwaam
vakman acht.
Vooral op drie fronten wordt ge
knabbeld aan de motivatie, vindt de
inspecteur-generaal van de krijgs
macht. Het zit 'm allereerst in de
maatschappelijke acceptatie. In de
toenemend kritische houding ten
aanzien van de kernbewapening. Met
hun afwijzend standpunt daarover
zetten verschillende kerken de be
roepsmilitair voor het blok.
„Een militair die lid is van een
kerk, die neemt zijn levensbeschou
wing mee in de krijgsmacht. Zo'n mi
litair voelt dat bij hem een stuk fun
dament onderuit gehaald wordt, als
zijn kerk zegt: eigenlijk zou jij hele
maal niet meer mee mogen doen aan
dat leger met die kernwapens."
De tweede knabbel aan de motiva
tie: de bezuinigingen. De protesten
zijn bekend. Over de eindeloze repa
raties, prutswerk zonder goede on
derdelen. Per vuurmond voor twee
weken oefenen in Duitsland maar
drie granaten. Een kwart van de
Landrovers op non-actief. Onderde
len opgeheven. Minder benzine, re
serveonderdelen, munitie. Minder
oefenen dus ook.
„Daar zijn grenzen aan. Je mag de
geloofwaardigheid van de krijgs
macht niet aantasten", zegt de in
specteur-generaal ervan. Zo ver is
het overigens volgens hem nog niet.
Knabbel drie hapt in de beurs van
de militair: het ingrijpen in de ar
beidsvoorwaarden. Er is al gedreigd
met massale acties door de 'beroeps'.
De regeringsplannen voor extra sala
risbezuinigingen worden „trappen in
de rug van de militairen" genoemd.
En ook de inspecteur-generaal vraagt
zich af of de beroepsmilitair niet
méér inlevert dan de gemiddelde bur
ger en ambtenaar.
Wat valt tegen die dreigende de
motivatie te ondernemen?
„Het voornaamste is een goede
voorlichting. Als je bezuinigen wilt,
verklaar dan precies waaróm. Als je
het goed uitlegt, dan neemt die man
het wel."
De inspecteur-generaal houdt met
zijn staf (waaronder 13 officieren)
kantoor in het landgoed „De Zwalu
wenberg" tussen Hilversum en Hol-
landsche Rading. Een stijlvol land
huis in een fraaie, ruime parkaanleg.
Overal foto's van alle leden van het
koninklijk huis, die nog stammen uit
de lange tijd dat Prins Bernhard in
specteur-generaal was. Toen hij dat
door de nasleep van de Lockheed-af
faire niet meer mocht, hebben zijn
opvolgers, de luitenants-generaal
jhr.W.H.de Savornin Lohman en
T.J.de Geus uit respect de inrichting
intact gelaten.
Aan de militaire loopbaan van in
specteur-generaal T.J.de Geus (60)
ging actief verzetswerk in de oorlog
vooraf. „Daar rolde je vanzelf in." Hij
zorgde voor hulp aan onderduikers en
het onderbrengen van opgejaagde Jo
den. Voor het vervalsen van per
soonsbewijzen. Hij kwam bij de
groep-Albrecht, inlichtingenwerk,
spionage, sabotage, knokploegen.
Daarna bij de Binnenlandse Strijd
krachten en na de oorlog een carrière
in de landmacht. Als kapitein in
Nieuw-Guinea, laiter bij dé staf van
de inspecteur-generaal, Prins Bern
hard. Zijn vorige baan was directeur
personeelszaken van de landmacht.
Voor hem totaal onverwacht kwam
in 1980 zijn benoeming af tot inspec
teur-generaal van de krijgsmacht. En
dat, terwijl hij allang met functioneel
leeftijdsontslag had mogen gaan.
De generaal is het tegendeel van de
barse bullebak, die je denkt aan te
treffen. Akkoord, de rug is stram,
maar dat komt meer van een bij het
sporten verrekte spier. Een dikke
'gouden loverkrans met drie sterren
op de schouders. En een zachte, lichte
stem. Geen stem om te bulderen.
Snelle lach. „Dat is het misverstand
bij de burgermaatschappij: een be
roepsmilitair moet alleen maar hard
kunnen schreeuwen en verder niet.
Nee, een officier is een manager van
een verdomd ingewikkeld bedrijf."
Het werk van de inspecteur-gene
raal geldt als een vertrouwensfunctie.
Ombudsmanachtig, bemiddelen, con
flicten proberen te voorkomen. Een
vaderfiguur of de grote regelaar?
De generaal kleurt. Lachend:
„Geen van beide. Gewoon een anten
ne die signalen opvangt. Ik voel me
eerder een olieman in de machineka
mer die op de juiste plek af en toe een
scheutje olie geeft of met een doek
wrijft, omdat het anders gaat knar
sen. Dat is voor de organisatie. Voor
persoonlijke gevallen ben ik de vei
ligheidsklep op de stoommachine.
Klep open en je bent het kwijt, als je
dreigt over te koken."
Het grootste deel van zijn werktijd
wordt opgeslokt door op bezoek te
gaan bij de eenheden. „Geen inspec
tie, maar praten met de mensen, waar
zijn de moeilijkheden, wat kan je
daaraan doen."
Niet meer, als vroeger, voorrijden
als het bliksemend Hemels Oordeel,
terwijl een siddering door de gelede
ren gaat? „Ik hoop van niet, want dan
klapt de zaak natuurlijk dicht. Ik
moet juist de mensen aan het praten
krijgen."
Na al die jaren hangt nog altijd de
schaduw van Prins Bernhard zwaar
over het werk van inspecteur-gene
raal van de krijgsmacht. „De Prins
was natuurlijk een autoriteit in bin
nen- en buitenland voor wie de deur
altijd openging, wiens woord een
automatisch gezag had."
Het gesprek komt op de kernwa
pens, heet onderwerp binnen en bui
ten de krijgsmacht. Ik vertel de gene
raal van een feestje in onze buurt.
Een nieuwe buurtgenoot, waarmee ik
in gesprek raakte, maakte me uit
zichzelf deelgenoot van de problemen,
waar hij als jonge beroepsmilitair
mee zat. Dat hij overal en altijd ter
verantwoording geroepen wordt over
zijn dienstdoen bij dat vermaledijde
kernwapen-leger.
Generaal De Geus: „Ik kan me
voorstellen, dat zo'n man daar gewel
dig mee zit. En als je belijdend chris
ten bent, dan kun je aan dat vraag
stuk niet voorbij. Ik heb er begrip
voor, dat mensen daardoor in geeste
lijke nood raken. Hun kerk zegt dit,
maar zij zitten in een apparaat dat
die kernwapens heeft en die zonodig
zal moeten gebruiken."
„Ik had hier een overste. Die zei
me: ik zie er soms echt tegenop om 's
avonds met mijn gezin aan tafel te
gaan om te eten. De kinderen komen
van school, hebben maatschappijleer
gehad en vragen dan: waarom zit jij
er nog in en ben jij het er mee eens.
Die man zit daar enorm mee, maar
moet de volgende dag wel weer en
thousiast zijn werk doen, zijn mensen
motiveren voor hun taak."
Maar bezorgdheid over de (kern)
wapenrace mag toch ook in uw gele
deren?
„Natuurlijk. Dacht u dat wij daar
nooit over spraken? Dacht u dat er
één Nederlandse militair voor een
kernoorlog is? Ik denk dat in de mili
taire leiding net zo hard gepraat
wordt over en getrokken wordt aan
onze kerntaken en de uitbreiding of
inkrimping daarvan. Ik weet dat wel
zeker, ik ben ook wel bij die gesprek
ken."
De generaal zegt vaak kriegel te
worden van de vredesbeweging. „Die
doet alsof wij het zo gewoon vinden
dat we kernwapens hebben. Alsof wij
er niet wakker van liggen. Niet alleen
de vredesbeweging heeft het primaat
om tegen kernwapens te zijn, het mo-
nopolie om vrede na te streven. Wij
vinden die kernwapens ook niet van
zelfsprekend."
Een citaat van inspecteur-generaal
De Geus in een interview dat de De
fensiekrant hem afnam rondom be
vrijdingsdag. De generaal vertelt erin
van zijn verzetswerk in de oorlog,
over fascisme en dictatoriale syste
men. De slotzinnen: „Een systeem dat
mensen verontmenselijkt, dat men
sen ziet als dingen, zo'n systeem moet
je bevechten. Daar kun en mag je niet
mee leven."
Maar een systeem van ontwrich
tende kern- en neutronenwapens, dat
komt aardig ver in die richting van
verontmenselijking.
Lange stiltes na bevestigend knik
ken. De generaal praat nu zoekend,
de vinger op de lippen. „Ik ben het
met u eens, ja. Aan mij is dan de keus
om eruit te stappen. Als ik vind dat
wat wij nu doen de zaak verontmen-
selijkt...maar ik denk dat dat niet zo
is. Daarom zit ik er ook nog steeds in.
Ik denk dat wij heel legitiem bezig
zijn, ook met kernwapens, ook door
de wijze waarop wij erover nadenken
en praten.
„Maar je zou uit de geschiedenis
springen als je denkt dat we nu zon
der kernwapens zouden kunnen. Dat
heeft z'n tijd nodig. Onder de paraplu
van kernwapens moet je bezig zijn de
wereld zo te ordenen dat ze niet meer
nodig zijn."
Door Peet Adams
De inwoners van exotische
staatjes als Djeddah, Bahrein,
Koeweit, Beiroet en Saoedi-
Arabië zijn op Limburgse
vlaaien. De banketbakker uit
Horn was alle echte grote
bakkerijen een slag voor en
ontdekte in het Midden-Oos
ten een nieuwe „hongerende"
markt voor de typisch Lim
burgse vlaai.
Een schets van een self-made-man,
die in zijn woonplaats al gekscherend
„de sjeik van Hom" wordt genoemd.
Het heeft iets weg van een heel zoet
sprookje. Eind vorig jaar stond bak
ker Teeuwen uit Horn met een stand
vol lekkernijen op een tentoonstelling
in Amsterdam. Er kwamen enkele
Arabieren voorbij. „Wilt u eens proe
ven vroeg Geert. Na enkele flinke
brokken vlaai achter de (gouden) kie
zen te hebben gestoken, lieten de
Arabieren fijntjes weten „U hoort
nog van ons. Het moet dan wel iets
zoeter.
Midden-Oosten. Inmiddels bedraagt
de top van zijn Arabische export 8000
vlaaien per maand. Niet gek voor
landen waar ze nog nooit van een
vlaai hadden gehoord.
„Op dit moment is het wat rustiger",
zegt Teeuwen. „Ze zijn daar bezig
met een vastenperiode. Veel van mijn
klanten zitten in Mekka. En daar le
ver ik toevallig nog niet aan. Na de
vasten leeft dat weer op hoor. Vijf
stukken vlaai betekenen niets voor
een Arabier. En dan liefst mierzoet",
lacht de groot-exporteur van Lim
burgs feestgebak.
Teeuwen, een man, die behalve
over een vlotte babbel ook over een
bijzonder zakelijk inzicht blijkt te be
schikken. De cijfers liegen er bijvoor
beeld niet om. Vier jaar geleden had
Geert een omzet van net 800.000 gul
den. Anno 1983 denkt hij een omzet
van zeven miljoen te halen. Vorig
jaar stond hij nog zelf aan de oven.
Het personeelsbestand is in superkor-
te termijn vertienvoudigd. Nu zijn 40
mannen en vrouwen voor hem aan
het werk. Hij verwacht dat dit aantal
zal uitgroeien tot 80.
Vier winkels heeft hij inmiddels. Een
nieuwe bedrijfshal is in de maak. Het
LIOF stak er vol vertrouwen een half
miljoen in. Van ambachtelijke bak
ker tot manager. Van bakkerskloffie
tot driedelig kostuum. En dat is
eigenlijk nog maar het begin. De Ara
bieren hebben immers nog maar
mondjesmaat kennis gemaakt met
zijn vlaai. En wat te denken van het
Caraïbisch gebied? Daar is Teeuwen
nu ook aan het pionieren.
Wat is het geheim van dit wel zeer
succesvolle recept? Geert zou niet
Teeuwen heten als hij niet meteen
zijn antwoord klaar had: „Mijn pro
ducten zijn natuurvriendelijk", zegt
hij zonder aarzelen. "Bovendien ben
ik als eerste op de markt gekomen
met voorgesneden vlaai. Hoeven die
Arabieren tenminste niet te knoeien.
Ik gebruik geen enkel conserverings
middel en ook geen kleur- en smaak
stoffen in mijn vlaai. In de oliestaten
met hun enorme hitte vinden ze die
kwaliteit belangrijk. Puur natuur,
die ingevroren wordt, het vliegtuig
ingaat en vers bij de Arabieren op ta
fel komt. Dat is mijn recept. Iedereen
werkt tegenwoordig met conserve
ringsmiddelen. Ik doe daar niet aan
mee. En ik kan je wel vertellen dat ik
daar heel blij om ben. Het buitenland
wil eerste-klas producten. Geen waar
die bol staat van de kunstmatige stof
fen".
De blijheid die Geert tentoon
spreidt is niet gespeeld. Geen wonder
als je bedenkt, dat landen als Finland,
Noorwegen, Zweden, West-Duitsland
en („niet lachen,hoor, maar in dat
land kenden ze nog geen ingevroren
vlaai!")..België inmiddels ook al
vlaaien van hem afnemen. Het wer
den klanten, nadat hij uit eigen ini
tiatief de verschillende ambassades
had benaderd en natuurlijk had laten
proeven.
Met al die wetenschap kijk je niet
meer vreemd op, als je de bakkerij in
Hom binnenkomt en in het kantoor -
„Sjeik" Geert Teeuwen tussen zijn producten: „Nu al
leen nog kameel leren rijden
FOTO/ANTON WERKER
gedeelte de telex hoort ratelen die
boodschappen (vlaaibestellingen) uit
de hele wereld uitspuwt. Geert laat
een telex zien van de Nederlandse
ambassade in Koeweit. Enkele dagen
voor koninginnedag binnengekomen.
Of hij maar zo goed wilde zijn om
III
voor 150 gasten vlaai in een vliegtuig
te laden. Zitten ze op koninginnedag
in Koeweit van vlaai te smullen uit
Hom. Het kan verkeren.
„Ik vind het
best zo", zegt Teeuwen. En dat is be
grijpelijk.
De sjeiks en hun olieborende on
derdanen in het Midden-Oosten beta
len drie keer zoveel voor een vlaai als
wij hier. Tussen de 25 en 30 gulden
moeten zij neertellen voor een
„cream- of fruit-cake", zoals dat daar
heet. Een officiële Arabische bena
ming bestaat er nog niet voor. Die
prijzen (beïnvloed door de hoge
transportkosten) zijn voor de Arabie
ren geen belemmering om er eens
flink in te happen.
Vlaai met een scheut likeur is ten
strengste verboden. De islam laat die
lekkernij niet toe. „Dan sta ik zó op de
zwarte lijst is me te verstaan gege
ven", lacht Geert.
De snijmachine in de bakkerij moet
telkens worden bijgesteld, omdat
Arabieren houden van grote brokken
vlaai. „Wat dat betreft - zegt hij -
vertonen ze veel gelijkenis met de
Duitsers, die het ook nooit groot ge
noeg kan zijn".
In oktober gaat de bakker uit Horn
zelf voor de eerste keer naar het Mid
den-Oosten. „Ik hoef alleen nog maar
te leren om kameel te rijden. We zijn
al druk bezig met rijles op de Venlose
rotonde, haha!"
Het is de bedoeling, dat hij nieuwe
contacten gaat leggen voor de uit
breiding van zijn handel. In Arabi
sche kranten is inmiddels ook al kond
gedaan van zijn bakkersactiviteiten.
„Ze zijn zo vriendelijk geweest om me
de tekst vooraf te laten inzien. Alleen,
ik kan het niet lezen
Hoe is het om met Arabieren zaken te
doen?
De man die met zijn vlaaien zorgt
voor smaakvolle Limburg-promo-
tion, verzucht tenslotte dat hij soms
toch wel eens heimwee heeft naar de
tijd dat hij zelf aan de oven stond. „Ik
vind het af en toe griezelig, hoe snel
het allemaal gegaan is", zegt hij. „Eén
ding heb ik me voorgenomen. Ik wil
die gewone jongen blijven uit Horn.
Ik erger me dood als ik merk hoe zo
genaamd succesvolle zakenlieden
hun medemens niet meer zien staan.
Nee, dat is niets voor mij. Sjeik van
Hom? Mij best. Maar dan wel als
iemand zonder kapsones. Desnoods,
op een kameel, haha
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllll
