inspecte
veel
Donderdag
Britse
verkiezingen
Stress
Michael Foot van Labour
Si
ZATERDAG 4 JUN11983
7ATERDAG 4 JUN1198:
RuiM40 miljoen Britten
kiezen donderdag (9 juni)
een nieuw parlement. Over
het algemeen wordt een
grote conservatieve
overwinning verwacht. Als
die voorspelling uitkomt,
blijft premier Thatcher aan het bewind voor een nieuwe
ambtsperiode van maximaal vijfjaar. Onze corresponden t
Roger Simons laat op deze pagina de belangrijkste kandidaten
de revue passeren.
Onbekwaam
Persoonlijke inzet
X)e beroepsmiliti
onder schot gene
waardoor de gelo
krijgsmacht gevi
lopen in de maatsc
omdat steeds me
kernwapens niet
van, vaak
arbeidsvoorwaa
aam
nnds enkele ma
Arabische delega
Een stip bij Roe
rijdtvoordat je
Arabieren met de
Hom. Het zou ee
daar niet toevallig
(34) woonde. Hij s
van de belangste
hun onderdanen
v
S
Wj
LONDEN „Wij gaan er van uit,
dat Labour de aanstaande verkie
zingen verloren heeft en dat wij
nu de enige ware oppositie vor
men", zegt SDP-leider Roy Jen
kins (62), die met de liberale
voorman David Steel (45) aan het
hoofd staat van de Alliantie, het
Britse verbond van Liberalen en
Sociaal Democraten. In de SDP
zitten hoofdzakelijk ontgoochel
de leden van de socialistische
rechtervleugel, die hun vroegere
partij de rug toegekeerd hebben.
Samen met de Liberalen hielden
zij in het Lagerhuis 29 zetels be
zet.
Als deze Alliantie in de huidige
verkiezingen belangrijke voor
uitgang boekt, zal dit de toekomst
van de Britse politiek historisch
beïnvloeden. David Steel ziet het
zo: „In Groot-Brittannië leven
wij in twee werelden", zegt hij.
„Het zuidelijke deel van ons land
is welvarend en conservatief ge
zind; het noordelijke is arm en
leunt aan bij Labour. Op ons rust
de zware taak daaraan een einde
te maken."
Maar het aloude Britse twee-
partijensysteem zet de Alliantie
een stevige voet dwars. De toe
stand is grotendeels een gevolg
van het onbillijke Britse kiesstel
sel. Dit keer zijn er niet minder
dan 650 districten, die elk een La-
gerhuisgevaardigde kiezen bij
Roy Jenkins
gewone meerderheid van stem
men. Miljoenen stemmen, uitge
bracht op een van de verliezers,
brengen dus niets op.
Daardoor komt het, dat een
partij, die in het Britse parlement
de meerderheid behaalt, niet
noodzakelijk het grootste aantal
stemmen op zich verenigd heeft.
Voor de twee grootste politieke
partijen houdt dit systeem echter
het voordeel in, dat ze weinig
concurrenten moeten duchten.
De ene keer winnen de Conserva
tieven; de andere keer komen de
Socialisten terug aan het bewind.
Het is dus geen wonder, dat de
zwakke Liberale Partij van
Groot-Brittannië, die vroeger
heel sterk was, al jaren aandringt
op de vervanging van het huidige
Britse kiesstelsel door een sys
teem van proportionele vertegen
woordiging, waarbij het op na
tionaal vlak uitgebracht aantal
stemmen wel een rol zal spelen.
Het totstandkomen van haar Al
liantie met de SDP heeft deze eis
kracht bijgezet, maar de grote
partijen bewaren veel liever het
status quo.
Als de Alliantie een grote over
winning behaalt (wat bijna een
mirakel zou wezen), of met een
belangrijke zetelwinst het- parle
mentaire evenwicht verstoort,
zou de sterkste partij haar nodig
kunnen hebben een coalitierege
ring tot stand te brengen. In dat
geval zullen de Liberalen en
SDP-ers in ruil voor hun mede
werking een nieuw kiesstelsel
eisen, dat hen in de toekomst een
betere kans geeft om als overwin
naar uit de bus te komen. Dat is
momenteel het belangrijkste
doelwit van het liberale en so
ciaal-democratische verbond.
Steel en Jenkins spannen zich
hard in om de kiezers ervan te
overtuigen, dat hun stem voor de
Alliantie niet verloren is. Hoe
meer Britten hen willen geloven,
hoe meer Liberalen en SDP-ers
gekozen zouden kunnen worden.
De Alliantieleiders speculeren
vooral op de bezorgdheid die mil
joenen Britten blijken te koeste
ren omtrent de mogelijkheid van
een massale overwinning van de
extreem-rechtse Margaret That
cher. Die kiezers geloven echt, dat
een dergelijke victorie rampzali
ge gevolgen zal hebben. Voor hen
is Thatcherisme synoniem van
rechtse dictatuur.
Vroeger zouden zulke twijfe
laars voor Labour gestemd heb
ben, maar het spookbeeld van een
extreem-links bewind, met Mi
chael Foot in Downing Street 10,
jaagt hen minstens evenveel
schrik op het lijf. Jenkins en Steel
sporen hen aan beider traditione
le partijen door een 'tactische'
stem voor Alliantie-kandidaten
de afstraffing te geven, die zij (al
dus de leiders van de 'Derde
Macht') in ruime mate verdienen.
De Conservatieven zijn erg bang
van dergelijke tactische stem
men. „Onze Alliantie is het enige
geloofwaardige alternatief voor
het Thatcherisme", zegt Steel.
„Zij is ook de beste plaatsver
vangster voor de oude Labour-
partij, die een tragische dood ge
storven is."
Maar de Alliantie heeft pas in
de laatste week voor de verkiezin
gen wind in de zeilen gekregen.
Vooral in het begin klonk haar
gematigd programma niet erg
overtuigend. Hoewel de werk
loosheid Groot-Brittannië's
zwaarste probleem is durft de Al
liantie geen grote beloften te
doen. Ze zegt alleen, dat haar re
gering, met Jenkins als minister
president, en Steel als vice-pre
mier, net genoeg zal uitgeven om
in de komende twee jaar een mil
joen minder werklozen te hebben.
Roy Jenkins en David Steel
hebben het echter niet gemakke
lijk om de weifelaars voor zich te
winnen. Jenkins, een Welsman,
die onder de voormalige Labour-
premier Harold Wilson een be
kwame minister van Binnen
landse Zaken en van Financiën
was, waarna hij als president van
de Europese Commissie een tijd
lang in Brussel vertoefde, maakt
een erg slaperige en tamelijk ver
warde indruk. David Steel, een
Schotse advocaat, die al sedert
zijn vijftiende jaar aan politiek
doet, oogst wel meer bijval.
Iedereen mag hem graag, want
David Steel
hij is de enige Britse politieke
leider, die zelfs op de tv niet ho
peloos verwaand doet. In de laat
ste dagen voor de verkiezingen
houdt Roy Jenkins zich een beetje
op de achtergrond, om het per
soonlijke succes van David Steel,
die campagnetoernees maakt in
een fraaie Belgische autobus (vol
Britse apparatuur die om de ha
verklap defect is), ten volle tot
zijn recht te laten komen. Steel en
zijn collega's achten het moge
lijk, dat de kans van hun verbond
nog tijdig zal keren, maar de lei
ders van de twee grote partijen
blijven hopen, dat de Alliantie op
9 juni compleet vernietigd zal
worden.
„De feeks van Downing Street" is
niet te temmen
L_
Margaret Thatcher
- FOTO'S AP/ANP
LONDEN - „Als Labour
op 9 juni aan het bewind
gebracht wordt, zullen wij
vanaf de eerste dag een
aantal noodmaatregelen
nemen om de nationale
crisis op te lossen", zegt
partijleider Michael Foot
(69), die met de moed der
wanhoop tegen zijn eigen
ondergang vecht.
„Eerst komt er een nieuwe be
groting, die het Verenigd Ko
ninkrijk terug op het pad van de
economische expansie zal plaat
sen. De strenge wisselcontröle,
die sedert het einde van de
Tweede Wereldoorlog van
kracht was, en in 1979 door de
Conservatieven afgeschaft werd,
zal opnieuw verhinderen dat te
veel Brits kapitaal naar het bui
tenland gaat. Andere protecti-
nistische maatregelen zullen het
land beschermen tegen de desa
streuze gevolgen van de onge
breidelde invoer van vreemde
produkten."
Labour zou grote leningen
aangaan en naar schatting 70
miljard pond uitgeven om de
Britse werkloosheid zo snel mo
gelijk te doen dalen. Voor de vijf
jaar socialsitisch bewind om zijn,
is Groot-Brittannië geen lid
meer van de EG. Alle Ameri
kaanse atoombases op Brits
grondgebied worden gesloten; er
komen geen kruisraketten en de
Tridents, bestemd voor atoomon
derzeeboten van de Royal Navy,
worden afbesteld. Alleen de oude
Polaris-raketten, die Groot-Brit-
tannië's zogeheten onafhankelij
ke afschrikwapens vormen, om
dat ze met Britse kernkoppen
uitgerust zijn, blijven nog een
poosje in dienst. Ze kunnen
Groot-Brittannië meer medezeg
genschap geven op de kernont-
wapeningsbesprekingen van Ge-
nève. Maar de Britse socialisten
zijn het hierover nog helemaal
niet eens. vooral hun defensiepo
litiek heeft de kloof tussen de
linker- en de rechtervleugel op
nieuw verbreed.
Margaret Thatcher zegt, dat
Labour in de kaart van de Sov
jets speelt. Haar respect voor de
Amerikaanse president Reagan
wordt door Michael Foot niet ge
deeld. Zij is een bereisde dame,
die praktisch alle belangrijke in
ternationale figuren persoonlijk
kent. Foot is sinds 1954 niet meer
in de VS geweest; Moskou heeft
hij sedertdien wel bezocht. Als
overtuigd voorstander van een
zijdige kernontwapening zegt
hij: „De onderhandelingen van
Genève zijn veel te belangrijk
om allegn aan Reagan en Andro
pov overgelaten te worden." La
bour heeft hét Kremlin al schrif
telijk meegedeeld, dat haar toe
komstige regering eenzijdig zal
ontwapenen.
Brengt Michael Foot het tot pre
mier, dan krijgt Groot-Brittan
nië een regeringsleider, die er
nog ouder uitziet dan hij in feite
is. Foot zal ook officiéél de eerste
atheïst aan het Britse staatsroer
zijn. In 1935 sloot hij aan bij de
Britse Vereniging van Vrijden
kers, die ongeveer vijfduizend le
den telt. Hij is ook betalend lid
van Groot-Brittannië's Nationa
le Seculiere Vereniging, een
clubje van vrijdenkers dat in
1866 gesticht werd.
Dit alles zou tot komische toe
standen kunnen leiden, want
Britse premiers benoemen on
dermeer de geestelijkheid van de
Anglicaanse kerk, te beginnen
met de aartsbisschop van Can
terbury.
De Britse socialisten hebben
'Mike' Foot tweeënhalf jaar gele
den tot partijleider gekozen in de
hoop dat hij Labour weer eens
gezind zou maken. Hij is de enige
die beschikte over de nodige
overredingskracht om de ruzie
tussen de linker- en de rechter
vleugel die al geleid had tot het
ontstaan van de afgescheurde
Sociaal Democratische Partij,
enigszins te doen afnemen.
Maar het is al sinds 1932 gele
den dat Labour nog zulk een be
jaarde leider gehad heeft. Lang
niet alle socialisten keuren zijn
beleid goed. Begin dit jaar zag
het er trouwens een poosje heel
sterk naar uit, dat Michael Foot
ontslag zou nemen, om plaats te
maken voor een jongere leider,
als hij voldoende zekerheid had
dat Labour dank zij dit gebaar
zou overwinnen in de verkiezin
gen, die toen al op til wa
ren. Vogelverschrik
ker
In zijn jeugd was Michael Foot
eerst een trouwe aanhanger van
de Liberale Partij. Dat had hij
van zijn vader, Isaac Foot, die
geregeld als liberaal in de ge
meenteraad van Plymouth zat en
ook enkele malen tot liberaal La-
Michael Foot
gerhuisafgevaardigde gekozen
werd.
Isaac Foot was notaris en Me
thodistisch leken-predikant. Hij
bracht nooit een druppel alcohol
over zijn lippen. Zijn vrouw was
een Schotse, die de familienaam
Macintosh droeg. Zij hadden een
groot gezin en stuurden hun zo
nen naar een Quaker-kostschool
in Reading bij Londen.
Zoon Michael studeerde filoso
fie, politiek en economie aan de
universiteit van Oxford. Hij
werd er geen snob en bleef nede
rig en eenvoudig, wat hem veel
vrienden bezorgde. Mike Foot
houdt niet van stijve vormelijk
heid. In gezelschap van anderen
voelt hij zich vaak niet helemaal
op zijn gemak. Ook ziet hij er
soms erg verwilderd uit, met
lang grijs haar, dat achter zijn
oren wappert in de wind. Hij
heeft geen verstand van kleren
en beseft niet eens, dat een pro
minent politicus zoals hij niet als
een vogelverschrikker gekleed
op plechtighheden mag verschij
nen.
Sedert zijn 24-ste jaar is Mi
chael Foot een volbloed socialist,
die snel neiging vertoonde om bij
de linkervleugel aan te leunen.
Pas in 1974 bracht hij het tot mi
nister. Harold Wilson vertrouw
de hem toen het departement
van Arbeid toe om een goede
verstandhouding te scheppen
met de vakbonden. Onder Wil
sons opvolger James Callaghan,
was Michael Foot vice-partijlei-
der en leider van het Lagerhuis.
In die periode spande hij zich
hard in om de levensduur van
Callaghans minderheidsregering
gevoelig te verlengen door mid
del van een pact met de Libera
len en andere kleine partijen.
Michael Foot is een goed rede
naar, die zijn taal voortreffelijk
beheerst. Foot loopt tegenwoor
dig bij voorkeur met een wandel
stok, omdat hij 21 jaar geleden
een zwaar auto-ongeluk gehad
heeft met zijn vrouw Jill, die
vroeger de enige vrouwelijke
filmregisseuse van Groot-Brit
tannië was, achter het stuur.
LONDEN - Volgens pre
mier Margaret Thatcher
(58) valt er niet aan te
twijfelen. Het Verenigd
Koninkrijk heeft haar ra
dicaal rechts bestuur nog
steeds broodnodig. „Als
niemand de bonden in
toom houdt", zegt ze, „zul
len die weer zelf de teu
gels in handen nemen. Ho
ge looneisen leiden onver
mijdelijk tot een nieuwe
stijging van de inflatie,
die momenteel 4% be
draagt, tegen 22% in 1980."
Thatcher pleit ook voor een
verlenging van haar strenge be
zuinigingsmaatregelen. „Als we
opnieuw naar willekeur geld
spenderen, komt het falicant
uit", voorspelt ze. „Verouderde
bedrijven en voorbijgestreefde
toestanden moeten grondig gesa
neerd worden, of je krijgt geen
nieuwe economische welvaart.
Nationaliseringen lossen niets
op; de staat bemoeit zich al met
te veel dingen. Door bepaalde ge
nationaliseerde bedrijven terug
naar de privésector over te heve
len, zullen we komen tot een si
tuatie waarin gezonde wedijver
weer voor de nodige prikkels
zorgt. Privatisering verlicht de
financiële lasten van de maat
schappij."
Dit en nog veel meer staat in
het conservatieve verkiezings
manifest. „Het is een solide en
vastberaden programma", vindt
Thatcher zelf. Ze wil haar werk
van de afgelopen vier jaar voort
zetten en er tevens voor zorgen
dat Groot-Brittannië een sterke
kernwapenmogendheid blijft, die
de vrede kan helpen bewaren en
niet bang hoeft te zijn voor de
Russen. Thatcher verlangt er
naar overal de grote trom te
kunnen roeren. Vooral in de EG
wil zij het maar voor het zeggen
hebben.
Margaret Thatcher rekent dan
ook op een geweldige conserva
tieve overwinning, waarin haar
partij van meer dan de helft van
de Britse kiezers het vertrouwen
krijgt. Sedert 1935 heeft een der
gelijk politiek mirakel zich niet
meer voorgedaan. Het zou That
cher een ongewoon grote parle
mentaire meerderheid geven.
Een dergelijke uitslag zal vrijwel
zeker de conservatieve premier
zelf ongunstig beïnvloeden. Bij
iemand met een dominerend ka
rakter, zoals het hare, en die bo
vendien gelooft dat ze altijd ge
lijk heeft, kan een ambtsperiode
van nog eens vijf jaar haast niet
anders dan naar het hoofd stij
gen.
Francis Pim, Thatchers kleine
mininster van Buitenlandse Za
ken, zegt nu al in privékring:
„Dat mens is onuitstaanbaar!"
Hij praat dan niet over zijn eigen
vrouw, maar wel over mrs. That
cher. Vooruitziende Britten (en
bijna alle buitenlandse waarne
mers) durven er niet aan denken
hoe Thatcher zich na een even-'
tuele verkiezingsoverwinning
zal gedragen. Bijna niemand
vindt het een aanlokkelijk voor
uitzicht. Jonge kiezers noemen
Thatcher „de feeks van Downing
Street 10." De meeste mannelijke
politici benijden haar omdat ze
het als vrouw zover gebracht
heeft.
Margaret Thatcher beschouwt
zich een beetje als de vrouwelij
ke Charles de Gaulle van het
Verenigd Koninkrijk. De Gaulle
was zich in alle omstandigheden
ten volle bewust van zijn grote
Franse waardigheid. Precies op
dezelfde manier is Thatcher het
klassieke voorbeeld van de zich
zeer superieur voelende Brit, die
van grote hoogte neerkijkt op al
les wat niet tot zijn eiland en zijn
volk behoort.
Miljoenen Britten geloven ech
ter, dat zij een Margaret That
cher nodig hebben om er einde
lijk weer bovenop te komen.
Toch is de tijd, dat Margaret
Thatcher 'de meest gehate politi
cus in de moderne geschiedenis'
was, nog maar een goed jaar
voorbij. Alleen de Falklandoor-
log, die door Thatcher gevoerd
werd om te voorkomen dat ze
door haar politieke tegenstan
ders op een zijspoor gerangeerd
zou worden, heeft daarin veran
dering gebracht. De Britse man
in de straat vindt namelijk het
uitsturen van militaire expedi
ties en de spannende veldslagen
die daaruit voortvloeien, nog al
tijd heel fijn, vooral wanneer
zijn leiders alleen van beroeps
soldaten kanonnenvoer maken.
Tijdens de Falklandoorlog voel
den de Britten zich weer groot en
ontzettend belangrijk. Omdat
Thatcher hen dat gevoel gegeven
had, was zij him heldin.
Maar lang niet alle onderda
nen van Elizabeth de Tweede
zijn bereid de conservatieve pre
mier op een voetstuk te plaatsen.
Begin 1983 signaleerde het Was
senbeeldenmuseum van Madame
Tussaud in Londen dat geregeld
kleine enquetes maakt: „Marga
ret Thatcher wordt door onze be
zoekers als de tweede meest ge
hate internationale beroemdheid
beschouwd. Nummer een op dat
terrein is Hitier."
De socialisten van Groot-Brit
tannië gebruiken die aanwijzing
om een vergelijking te kunnen
trekken tussen Margaret That
cher en Hermann Goering, Hit
lers minister van de Luchtvaart.
„Thatcher heeft de Britse indus
trie meer beschadigd dan Goe-
rings bommenwerpers het des
tijds gedaan hebben", zeggen de
Labourleiders. Zij maken de kie
zers er ook op attent, dat veertig
miljard pond van de opbrengst
van de Noordzee-olie naar de
ruim drie miljoen Britse werklo
zen gaat.
In mei 1979 versloeg Margaret
Thatcher de Britse socialisten
met de belofte dat ze de belastin
gen en de werkloosheid zou ver
minderen. Haar vierjarig bewind
bracht sterk verhoogde belastin
gen, forse prijsstijgingen en
tweemaal meer werklozen dan in
de tijd van Labour op. De Britse
oppositie stelt Thatcher volledig
aansprakelijk voor de hoge
werkloosheid en de ravage die de
faillissementen hebben aange
richt.
Zelf steekt de conservatieve
premier alle schuld op de inter
nationale recessie, overbeman-
ning in de Britse bedrijven en de
dictatuur van de bonden. Hoe
dan ook, precies omdat de socia-
'le, industriële en economische
problemen van Groot-Brittannië
zo ernstig zijn, en Margaret
Thatcher gemakkelijk als zonde
bok gebruikt kan worden, is zij
nu de persoonlijke inzet van de
aanstaande parlementsverkie
zingen, die volgens haar een re
ferendum zijn over het conserva
tieve beleid van de afgelopen
vier jaar.
De roodblonde mebrouw That
cher (in werkelijkheid is zij al ja
ren zo grijs als een duif) stamt
uit Grantham, een stadje in het
Engelse graafschap Lincolnshire.
Haar vader, Alfred Roberts, was
een kleine kruidenier, die tot on
afhankelijk raadslid en burge
meester gekozen werd. Hij had
twee dochters; Margaret was de
jongste. Beide meisjes (de andere
dochter heet Muriel) werden
streng opgevoed volgens de leer
van de Methodistische predikant
J. Wesley. Op zondagen was zelfs
het onschuldige ganzebord voor
hen taboe.
Margaret Thatcher promo
veerde in Oxford tot scheikundi
ge. Daarna werkte ze vier jaar
voor het grote bakkersbedrijf J.
Lyons and Co in Londen. In haar
vrije tijd studeerde ze rechten.
Zo bracht de toekomstige pre
mier het tot advocaat, die zich
specialiseerde in belastingwet
ten.
In 1949, toen ze 23 jaar was, werd
ze door de Conservatieven van
Dartford in Kent uitgekozen om
naar een Lagerhuiszetel van een
district te dingen. Bij die gele
genheid leerde ze haar toekom
stige echtgenoot, Dennis That
cher kennen. Zij trouwden in
1951. Hun huwelijksreis werd
Margaret's eerste buitenlandse
trip.
De Thatcher-tweeling Carol
en Mark kwam in augustus 1952
zeven weken te vroeg door mid
del van een keizersnede ter we
reld. Beide kinderen waren al
volwassen toen hun ouders hen
vertelden dat hun moeder vaders
tweede vrouw was. „Wij hielden
dit niet geheim, maar er werd
niet over gepraat", zei Margaret
Thatcher later.
De vrouw die later Engelands
IJzeren Lady genoemd zou wor
den, werd pas in 1959 conserva
tief afgevaardigde van het Lon-
dense district Finchley waar de
Thatchers nu een huis bezitten.
In 1975 volgde Margaret That
cher de verbitterde ex-premier
Edward Heath, die wegens zijn
verkiezingsnederlaag van het
jaar tevoren in ongenade geval
len was, op als eerste leidster van
de Tory-partij. De conservatieve
verkiezingsoverwinning van 1979
had automatisch tot gevolg, dat
Thatcher Groot-Brittannië's eer
ste vrouwelijke premier werd. Ze
zegt, dat ze weet van aanpakken
en dat ze een resoluut bewind ge
voerd heeft.
Voor haar verkiezingscam
pagne maakt de premier gebruik
van een touringcar, die ze haar
'robuuste bus' noemt. Er is tele
foon, televisie en een secretaresse
aan boord. De ongehuwde doch
ter Carol (30), die sterk op vader
Dennis (68) gelijkt, gaat geregeld
mee op stap om over moeders
'kruistocht' een boek te kunnen
schrijven. Carols baan als jour
naliste bij de Daily Telegraph zit
voorlopig in de ijskast.
Achter haar moeders rug
wordt vaak opgemerkt: „Je zou
niet zeggen dat zij een vrouw is."
Zelfs de grootste conservatieve
tegenstanders van het feminisme
noemen Margaret Thatcher de
kranigste 'man' van hun land en
hun partij.
Door Bert van Velzen
Nonnen, dirigenten, leden van
de Kerk van de Heiligen der
Laatste Dagen (Mormonen) en L
vrouwen die vanwege naam of I
prestatie in de élitegids Who's f
who staan, blij ken door de
bank heen opmerkelijk oud te
worden. Ze worden niet ver
nield door stress, de ziekte va» l
de zingende zenuweinden, die
zovele mannen aanvreet in
hart, maag, longen, leveren,
bovenal, de psyche. Hoe zwaar 1
vraag ik me af, is de stress-hy!
potheek die op ons leven
wordt gelegd door verlies van
werk en zekerheid? Ik lees in
het weekblad Time dat twee
derde van alle Amerikanen
die zich naar de dokter bege
ven de sporen vertonen van
stress en dat stress, afgezien
van Niagara's van droefheid
en leed, een financiële schade-1
post oplevert van tweehon
derd miljard gulden per jaar.
De drie grote bestsellers in
Amerikaanse apotheken die
nen ter bestrijding van maag
zweren en hogebloeddruken
leed dat men met valium
denkt te kunnen sussen. Er is
een stress-epidemie losgebro
ken die rondwaart als een mo
derne pest. De directeur van
het American Institute of
Stress te Yonkers in de staat
New York sprak van een
'chronische, niet aflatende
psycho-sociale toestand'. In tal
van grote ondernemingen
wordt al aan 'stress-manage
ment' gedaan om de schade zo- I
veel mogelijk te beperken. Het
blijkt dat persoonlijke ram
pen, zoals het sterven van een
levensgezel, (echt-)scheiding
en gevangenschap enorme
stress veroorzaken. Maar er
kan ook veel stress zitten in
positieve dingen zoals huwe
lijk, zwangerschap, het kopen
van een huis en het naderen
van Kerstmis. Schoonmoeders
blijken, conform het oude cli
che, voor heel tvat stress ver
antwoordelijk te zijn. Alleen
de discussie van het onder
werp 'schoonmoeders' veroor
zaakte weefselschade bij
proefpersonen in een experi
ment, zo verzekert Time. Drei
gende bezoeken van schoon
moederszijn de oorzaak van
vele verkoudheden en prof-
Thomas Holmes (psychia
trie, Universiteit van de staat
Washington) zegt: „We begin
nen schoonmoeders te zien als
een vrij algemene ziektebron
in de Verenigde Staten." Er is
een stresstheorie die zegt dat
de som van kleine dagelijkse
conflicten en wrijvingen
evenzeer verantwoordelijk is
voor ziekte en depressie als
grote klappen als dood, echt
scheiding of cel. Dat is de zo
genaamde schoenvetertheorie
van de stress, naar een gedicht
van Charles Bukowski die
klaagt dat het niet de grote
dinge a zijn die een man het
gekkenhuis binnendrijven,
niet de dood van een geliefde,
maar een schoenveter die
breekt op een ongelukkig mo
ment.
Een deel van de stress woef das
geweten worden aan schoon
moeders en aan Kerstmis. Een
ander is het gevolg van
schoenveterbreuk en aanver
wante incidenten. Lawaai is
een der schuldigen, want on
der de bulderbanen van Los
Angeles rijzen bloeddruk,
hartklacht en zelfmoord hoog
op in de statistiek. Ghetto's
staan stijf van de stress. Har
vey Brenner, van de befaamde
Johns Hopkins Universiteit te
Baltimore heeft vanaf onge
veer 1950 een kwart eeuw op
het probleem werkloosheid
gestudeerd en volgens zijn be
rekening veroorzaakt een toe
neming van de Amerikaanse
werkloosheid met 1 procent
een stijging van de sterfte aan
hart- en leverkwalen met
1,9 procent en een stijging
van het aantal zelfmoorden
met 4,1 procent.
Er vallen dus doden op het
slagveld van de crisis. De
zwaarte van de stress-hypo
theek die op de rug van werk
lozen, arbeidsongeschikten,
bejaarden en andere weerlo
zen in ons land wordt neerge
legd behoort een niet geringe
stress in de regering te veroor
zaken. De aanbeveling om
stress te lozen door meditatie
bij het geruis van oceaangol
ven, zal menigeen die in de
woestijn der sociale onzeker
heid wordt losgelaten even
onwijs in de oren klinken als
de raad om dirigent, non of
Mormoon en dus zeer oud te
worden. Ze weten zich met
hun leven al geen raad.
Het leger ligt sinds een paar jaar c
(Iks stijgende interesse voor een
van het aantal sollicitanten aan dc
'81 4400, in '82 4600, dit jaar nog i
Die komen het leger binnen me
dan werkloos".
Inspecteur-generaal van de krlj
ja. Als je alleen uit negatieve fact<
dan betreur ik dat. Maar ik begrijp
werkeloos thuis. Zo negatief Is h
Maar zo iemand komt inderdaad
ging om Koningin en Vaderland
land. Nu Is het voor een job en eet
door Rï
De inspecte
de krijgsmat
neraal T.J.de
lands hoog
heeft de kn
krachtig in
geworpen. Ii
over 1982 scl
over de dreig
bij beroepsm
Over de duide
tomen van een
heid en onverst
knabbelt rampz;
Ware noodkrt
met onze krijgsn
met de man dit
Over de bezuin
de stormloop va:
op het leger, de
desbeweging. O'
ten als beroepsr
pens wel móet a;
ke kans, want d
Bernhard heeft
drie jaar van z
raalschap nooit
Juist motivati
een sleutelwoorc
len redt de serge
tegenwoordig nii
tiveren.
„Dat is altijd
tijdperk van het
Even tussendt
de beroepsmilit:
derzoek vorig ji
Maatschappij en
aan dat ruim d<
king de beroepsn
vakman acht.
Vooral op dri
knabbeld aan d<
inspecteur-gene:
Door F
De inwoners
staatjes als D
Koeweit, Bei
Arabië zijn
vlaaien. De b
Horn was a
bakkerijen e
ontdekte in
ten een nieuv
markt voor
burgse vlaai.
Een schets van
die in zijn woonf
„de sjeik van Hoi
Het heeft iets w
sprookje. Eind v
ker Teeuwen uit
vol lekkernijen o
in Amsterdam.
Arabieren voorb
ven vroeg Ge
brokken vlaai ac
zen te hebben
Arabieren fijnt
nog van ons. He
zoeter.
Midden-Oosten,
de top van zijn 1
vlaaien per ma
landen waar ze
vlaai hadden gel
„Op dit moment
zegt Teeuwen.
met een vastenp
l