tT${-I WflfWi even. UITBLAZEN Medicijnen- fabriek in ruimte De Duitse norm In '82:1 op alle f verder a DE STEM I ^TêTÊ iW^W ÊTMISWÈÈm Heruitgave Bosch en Heide van Jac P. Thijsse ten doop gehouden B05CI-1 HEII>E VOORALP Nuttig werk DE STEM CO DINSDAG 31 ME11983 nlNSDAG 31 MEI198C ■PAGINA TWEE' T5 PAGINA 2 I 1111 Kentering 400 miljoen plaatjes Auteur Daniël de Lange (64) overleden DAGBLAD VOOR ZUIDWEST NEDERLAND Jaargang 124 Nr.20.140 Uitgave Uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie Drs. J.H.M. Brader Hoofdredactie L. Leijendekker H. Coumans Breda - Hoofdkantoor Spinveld 55 Postadres: Postbus 3229 4800 MB Breda Telefoon: voor directe verbinding zie onder betreffende afdeling Algemeen nr. 076-236911 Telex: 54176 Kantooruren ma. t.m. vr. van 8.15-17.00 uur Bankrelaties Postgiro 1114111 ABN rek. 520538447 NCB rek. 230301584 Raborek. 101053738 Handelsregister 27420 Centrale redactie Breda Nieuwsdienst 076-236883 Stadsredactie 076-236880 Sportredactie 076-236884 Lezersservice Inlichtingen over Stemreizen en promotie: 076-236911 Fotoservice: 076-236573 Abonnementen Betaling 076-236347 20,49 per maand 61,15 per kwartaal 238,00 per jaar Postabonnementen met toeslag Nieuwe abonnees: opgave bij elk rayonkantoor en servicepunt. Ook telefonisch of d.m.v. bon in de krant. Bezorgklachten Voor telefonische meldingen zie onder betreffend rayonkantoor. Rubriek 't Kleintje Opgave 076-236538, 236381 236244 tot 17.00 uur 2 dagen voor plaatsing Grote advertenties Algemene informatie over mogelijkheden en tarieven: 076-236881 Regionale informatie: alle kantoren Postadres: postbus 3229, 4800 MB Breda Afsluittijd adv.: 09.00 uur één dag voor plaatsing; maandagkrant vrijdag 12.00 uur in Breda Overlijdensberichten 076-236442. Buiten kantooruren ma. t/m vr. van 19.00-20.30 uur en zo. van 18.30-21.30 uur 076-236394/236911 Debiteurenadministratie Advertenties 076-236227 Rayonkantoren Bergen op Zoom Zuivelstraat 26, 4611 PJ Tel. (alle afd.) 01640-36850 Kantooruren ma. t/m vr. van 8.15-17.00 uur Breda - Stadskantoor Nwe. Ginnekenstraat 414811 NN. Abonnementen 076- 236322. Overige afd. 236326. Kantooruren ma. t/m vr. van 8.15-17.00 uur Bezorgklachten 076-236888 ma. t/m vr. 8.15- 18.00 uur, za. 8.15-17.00 uur Etten-Leur Markt 28, 4875 CE Tel. (alle afd.) 01608-21550 Kantooruren ma. t/m vr. van 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur Goes Klokstraat 14461 JK Tel. (alle afd.) 01100-28030 Kantooruren mat/mvr. van 8.15-12.30 en 13.30-17.00 uur Hulst Steenstraat 14, 4561 AS Tel. (alle afd.) 01140-13751 Kantooruren ma t/m vr. van 8.15-12.30 en 13.30-17.00 uur Oosterhout Arendstraat 14, 4901 JK Tel. abonn. en adv. 01620-54957 Tel. redactie 01620-51800 Kantooruren ma. t/m vr. van 8.15-17.00 uur Roosendaal Molenstraat 45, 4701 JN Tel. (alle afd.) 01650-37150 Kantooruren ma. t/m vr. van 8.15-17.00 uur Terneuzen Nieuwstraat 9, 4531 CV Tel (alle afd.) 01150-17920 Kantooruren ma t/m vr. van 8.15-12.30 en 13.30-17.00 uur Vlissingen Torenstraat 4381 ET Tel. (alle afd.) 01184-19910 Kantooruren ma t/m vr. van 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur iPWWfjffMl wmmm m m ■PU 0 f v t V W ï'&mum lÊiÉt -ËÊÊt Mi B WIM KOCK WÊÊfm The family that prays toge- ther stays together" zegt een wandkleed achter het al- taar in de kapel van Camp New Amsterdam. „Het gezin dat gezamenlijk bidt blijft sa- men." 1 „Wij hechten groot belang aan het gezin", zegt de 29-jarige en 'pas vijf maanden geleden getrouw- de luitenant Scott Woodham. De Amerikaanse luchtmachtmilitairen E die naar Soesterberg worden over- geplaatst blijven daar op z'n minst twee jaar als ze ongehuwd zijn. Ge- huwden die hun gezinnen mee- brengen blijven minstens drie jaar. E Langer blijven mag zolang dat ook de luchtmacht uitkomt. De vete- E raan van Camp New Amsterdam is momenteel een onderofficier die er E al achttien jaar zit. Hij is dan ook met een Nederlandse getrouwd. E Gehuwden kunnen kiezen: al- leen komen en alleen blijven; voor- E lopig alleen komen en later het ge- zin over laten komen óf het gezin E meteen meebrengen. „De gezin- nen bij elkaar houden kost natuur- E lijk veel meer geld", zegt Wood- ham, „maar wij geven er toch verre de voorkeur aan boven het achter- blijven van een gezin in Amerika of in het land van een vorige plaat- E sing". (Zelf is hij een jaar geleden uit Izmir, Turkije naar Soesterberg E gekomen). Het gezinsleven is goed voor het moreel, zo is het stand- li punt van de nomadische Ameri- kaanse luchtmacht. De Amerikaanse strijdkrachten E getroosten zich overal ter wereld grote moeite om het hun gezinnen naar de zin te maken. Dat uit zich 1 uiteraard in allerlei faciliteiten die zo'n basiskamp biedt, maar ook in 1 kleine voorzieningen waaraan je niet zo gauw zou denken. Het uit- leenbureau bijvoorbeeld. Daar kunnen pas aangekomen gezinnen E gratis grotere huisraad lenen totdat ze zelf nieuwe spullen als vaatwas- ser, koelkast, televisie of wasauto- E maat hebben gekocht. E De voorzieningen zijn prima, E maar de individuele Amerikaanse militairen zijn in Europa en zeker in Nederland niet bepaald rijk. Dat is E ook te zien op de grote parkeer- plaats aan de Quadrangle, het cen- i trum van Camp New Amsterdam, waar de auto's (in militair-Ameri- E kaans jargon POV's van Private 1 Owned Vehicles) soms zeer groot zijn, maar ook zeer oud. Een over- E plaatsing kan door bepaalde uit- leenbureau biedt zeer welkom, s Voor mensen die echt in de pro- i blemen komen heeft de Ameri- kaanse luchtmacht een eigen E Hulporganisatie die uiteraard ook in Camp New Amsterdam een kan- toor heeft. Daar kan men aanklop- E pen voor renteloze leningen of zelfs in sommige gevallen, subsi- §j dies. H New Amsterdam is feitelijk een compleet Amerikaans dorpscen- trum met winkels, een kapel, een bioscoop die dagelijks voorstellin- E gen heeft, een hot-dogs-tent, een politiebureau met een recherche afdeling, een gemeenschapshuis, een wetswinkel, een bowling-cen trum - The Netherlanes geheten i- indoor- en veldsportfaciliteiten en diverse café-restaurants. Ge woond wordt er „buiten in de om liggende gemeenten waar voor re kening van de Amerikaanse rege ring tal van huurhuizen zijn ge bouwd. Overigens is het voor de Amerikanen vaak even moeilijk om aan een huis te komen in het dicht bevolkte centrum van het land als voor Nederlanders. Zó moeilijk in elk geval dat het huisvestingsbu reau van New Amsterdam gedwon gen is een urgentielijst te hanteren. Tijdelijk onderdak kan het kamp wel bieden. Er zijn zelfs hotelfacili teiten waar men voor 4 dollar per nacht comfortabel kan slapen. Hui zen kopen doet vrijwel niemand. Op de eerste plaats hebben onze mensen daar geen geld voor", zegt Woodham. Velen hebben in Ame rika al een huis. Bovendien zijn wij nogal nomadisch ingesteld, zwer vend van de ene buitenlandse ba sis naar de andere. Er zijn mensen die in jaren niet in Amerika ko men. Zo'n grote gemeenschap met gezinnen heeft natuurlijk ook kin deren en die hebben onderwijs no dig. Dat krijgen ze aan de „Soes terberg American School". Daar volgen 640 kinderen Amerikaans onderwijs. Tweehonderd daarvan de High School, de rest lager- en kleuteronderwijs. De High School heeft ook een leergang Nederlands waar behalve de taal van het gast land ook de cultuur, geschiedenis, aardrijkskunde, gewoonten etc. worden onderwezen met als doel de jongelui „meer begrip bij te brengen voor het gastland. (Wordt vervolgd). Door Piet Smolders Over vijf jaar hoopt het Amerikaan se bedrijf McDonnell Douglas een automatische medicijnenfabriek in een baan om de aarde te hebben. Daarin zullen - nu nog -unieke medicijnen gemaakt worden van een zuiverheid en in hoeveelhe den, die op aarde onbereikbaar zijn. In 1985 ai zal de Amerikaanse in dustrie een prototype van een der gelijke productie-eenheid laten vliegen in het vrachtruim van de space shuttle. McDonnell Douglas heeft deze plannen aangekondigd na zeer po sitieve ervaringen met te mini-fa briekjes voor geneesmiddelen tij dens de vierde en zesde space shuttle vlucht. Bij de laatste gelegenheid, in april jongstleden, werd uit een stan daard hoeveelheid basismateriaal 700 keer zoveel medicijn verkre gen als op aarde. Bovendien was het product vier maal zo zuiver. Het gaat onder meer om genees middelen voorde behandelingen van suikerziekte, virusziekten en bloedziekte. In de afgelopen jaren hebben medici ontdekt, dat deze en andere ziekten het best behan deld kunnen worden met bepaalde cellen, hormonen of eiwitten. Deze moeten uit menselijk of dier lijk basismaterial worden afgezon derd. Dat gebeurt met behulp van elektrische spanning: een oplos sing van de grondstof (bijvoor beeld niercellen) wordt door een platte rechthoekige kamer geleid, waarin een spanningsveld heerst. Verschillende substanties in de oplossing worden door dat veld in verschillende stromen opgedeeld, die aan het eind van de kamer wor den opgevangen. Dit proces werkt echter op aarde slecht. De zwaartekracht verstoort namelijk de invloed van de subtie le elektrische krachten tijdens de ze zogenaamde elektroforese. Bij gevolg wordt maar weinig eindpro duct verkregen, dat niet eens erg zuiver is. In de ruimte echter is geen zwaar tekracht en daar werkt het proces honderd procent. Zelfs nog beter dan verwacht. Ook tijdens de komende, zevende space shuttle vlucht (die op 18 ju ni moet beginnen) zal weer een eiektroforese-experiment worden uitgevoerd. Dat gebeurt in een apparaat ter grootte van een bureau. De gepro duceerde medicijnen zullen uit sluitend voor onderzoeksdoelein den worden gebruikt. De fabriek die eind tachtiger jaren om de aarde moet gaan draaien zal een onbemande kunstmaan zijn. Het hele productieproces wordt automatisch. Op gezette tij den zal de space shuttle bij de ruimtefabriek aanleggen om grondstof af te leveren en de in middels geproduceerde genees middelen op te halen. ?ïjlllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllll||ll|llllllllllllllllllllllllllllll||||l|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||l||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||ÏÊ Eekhoorn Rond de cijfers dienen - in de richting van de wijzers van de klok - woorden van vier letters te worden inge vuld. De eerste letter van ieder woord komt in het vakje boven het cijfer te staan. 1. plaats, 2. plaats in Gelder land, 3. groente, 4. groep zan gers, 5. nobel, 6. watervogel, 7. rivier in Duitsland, 8. plaats in Rusland, 9. uniek, 10. ontkenning, 11. verzoek, 12. nauwe, 13. Perzië, 14. eek hoorn, 15. lap, 16. girale beta ling. oj.10 91 'J/aop g; '■435(3 fl 'UDJ.J U '30143 £1 '3p3q Tl 'U33U 01 '6lU3 6 '\3MD '8 '3Q -13 'L 'PU33 '9 'japa g Uoodj f. 'wad jsij, z "5(3(0 r :6uisso]do Door Gerard Kessels Ik word nog kwaad als ik er aan denk. Omdat ik snel naar Duitsland moest verhuizen be sloot ik mijn auto maar mee te nemen. Een stommiteit achter af, maar enfin. Na een kruis weg van uren wachten aan lo ketten en formulieren invul len bij de douane en de ge meente Bonn belandde ik ten slotte bij zo'n typisch Duitse instelling: de Technische Ueberwachungsvereine (TUeV). Als de heren van de TUeV hun zegen zouden geven over mijn twee jaar oude wa gen, was ik uit de brand. Ge wapend met een positief TUeV-rapport zou ik me im mers bij de gemeente Bonn kunnen vervoegen voor de laatste statie, de Duitse num merborden. De TUeV-controleur reed mijn wagen op de band en be proefde snel en vakkundig alle vitale functies. Na een minuut of tien had hij het wel gezien. In orde. Hij liep terug naar het kantoor om de papieren in or de te maken. In het voorbij gaan keek hij nog een keer naar de auto. Dat werd mij noodlottig: „Wass ist das?" Hij wees op de buitenvulling van mijn gastank. Ik zag de bui al hangen. De bak moest open en mijn gas tank werd met een sombere blik gemonsterd. Er werd een hogere TUeV-man bijgehaald, die zo mogelijk nog somberder keek en ik maar praten, in mijn beste Duits. Dat Neder land in de wereld voorop loopt in de ontwikkeling van auto- gasapparatuur, wat verdomd nog waar is ook. Dat er nergens zoveel tankstations zijn met autogas, als in Nederland. Dat de installatie een jaar tevoren nog gekeurd was door de Rijksdienst voor het Wegver keer. Hoe zeg je dat trouwens in het Duits, Rijksdienst voor het Wegverkeer? Der Reichs- dienst fiir dem Strassenver- kehr, probeerde ik. Zelf vond ik het nogal indrukwekkend en zeer Duits klinken, maar de heren van de TUeV werden er koud noch warm van. Fluisterend overlegden ze met elkaar, intussen bladerend in een dikke klapper. Toen kwam het vonnis. De installa tie was misschien wel in orde, maar de vergasser en de ver menger voldeden niet aan de Duitse normen. Bovendien - en daar vielen mij de schoe nen helemaal van uit - was de tank blauw. In Duitsland wa ren rode tanks gebruikelijk. Het kwam er op neer dat ik een vrijwel geheel nieuwe in stallatie moest hebben. En zelfs dan had ik niet de garantie dat hij werd toegelaten. Wat advi seerden de heren dan? Het ant woord was duidelijk. „Holen Sie das ganze Ding raus." Dat heb ik gedaan. Met tra nen in de ogen toegekeken hoe een prima gasinstallatie uit mijn auto werd gehaald. Idioot eigenlijk dat dit mogelijk is bij een verhuizing van het ene EG-land naar het andere. Maar ik ben niet de enige die zich hierover ergert. Officieel wer pen de Duitsers zich op als de grote kampioenen van de vrije handel, maar het land hangt van de regels en de normen aan elkaar. Normen die de eigen markt beschermen. Naast de TUeV is daar bij voorbeeld ook nog zoiets fraais als het Deutsche Institut filer Normen (DIN). Een actieve club, dat DIN. Het instituut heeft meer dan 20.000 normen opgesteld en per werkdag komen er ge middeld zes bij. De Fransen zijn om te plof fen over het Duitse geregel. Een Franse fabrikant, de over de hele wereld reflectoren voor fietsen verkoopt, komt in Duitsland niet aan de bak. Zijn reflector wordt al twee jaar hier getest. De firma Saret uit Parijs probeert al vanaf 1974 platen van spanbeton op de Duitse markt te brengen. Saret heeft inmiddels al bijna twee miljoen frank uitgegeven aan proeven en onderzoeken van zijn materiaal in Duitsland. Maar de platen zijn nog steeds niet te koop. De Franse president Mitter rand heeft er in zijn laatste ge sprek met bondskanselier Hel mut Kohl op aangedrongen eindelijk het kapmes te zetten in het woud van regels en nor men. Kohl heeft beloofd er wat aan te doen. Maar voor mijn gasinstallatie is het te laat. Êén troost heb ik: de benzine is hier goedkoper dan in Nederland. mummmmmmmmmm - BH'.: Van onze kunstredactie EDE - De realist Jae. P. Thijs se past ook nog in onze tijd. Daarom is de heruitgave van zijn 31 Verkade-albums geen daad van nostalgie. Met deze gedachte, geformuleerd door prof. dr. P. Zonderwijk, werd het eerste exemplaar van de heruitgave van Bosch en Hei de in Ede overhandigd aan de "topbaas natuurbescherming" van het ministerie van Land bouw en Visserij, Van Zut- phen. Uitgever Bosch Keuning noemde de beginjaren van de ze eeuw, met namen als Berla- ge, Diepenbrock, Breitner e. a. rijk aan cultuur. Ze werken nog door tot in onze tijd. Met uitzondering van Thijsse kun je dat niet zeggen als het om boeken gaat. Zijn Verkade-al bums, die indertiijd enkele dubbeltjes kostten, maken nu antiquarisch prijzen van tus sen de 50,- en 150,-. Dank zij het bewaren van de origi nele tekeningen door Verkade is er nu een betere herdruk ge maakt. De 100 pagina's, met de 144 losse plakplaatjes, kosten nu 24,90. ben de naam van zeer rijk aan adders te zijn, maar ik geloof, dat 't nog al zou meevallen", aldus Thijsse. Prof. dr. P. Zonderwijk, hoogleraar in de vegetatie- kunde, plantenecologie en on- kruidkunde in Wageningen, schreef een inleiding bij de he ruitgave. Tijdens de feestelijk bijeenkomst rond dit boek noemde hij Thijsse een man van compromissen en niet van anti-thesen. Van Bosch en Heide zijn 70 jaar geleden 27.000 exempla ren aangemaakt. Er zijn in de loop der jaren meer dan 400 miljoen Verkade-plaatjes ver spreid. Ze werden indertijd als reclame gratis gevoegd bij de koek- en dergelijke produkten van de firma Verkade Comp. te Zaandam. Bosch en Heide wordt als een hoogte punt beschouwd uit de reeks albums die tussen 1903 en 1939 verschenen. Hij vertelt daarin over zijn zwerftochten op de Brabantse, Gelderse, Lim burgse en Drentse hei. Som mige streken zooals het Ul- venhoutsche bosch en de Drentsche hei bij Emmen heb- Hij had goede verwachtin gen omtrent het feit dat de "Thijsse-geest" rond natuur bescherming van CRM was weggehaald en ondergebracht bij Landbouw en Visserij. Daarop is veel kritiek geweest. Zonderwijk vindt ook dat je verschijnselen als zure regen en ontwatering moet beoorde len in de context van de huidi ge tijd. Hij zei dat er een ken tering ten goede is. Ook Van Zutphen prees Thijsse als een man van compromissen. „Dit boek is dan ook een document van hoe het was en hoe het niet meer zal worden" Het tweede exemplaar werd aangeboden aan ir. R. Olland, directeur van de ANWB. Deze organisatie functioneert bij het distribueren van het boek. Hij wees erop dat de ANWB, bij monde van Edo Bergsma, ook al vroeg de noodklok ge luid had als het ging om ver lies van natuur. Met de heruitgave van Bosch en Heide is na het ver schijnen van de jaargetijden- albums Lente, Zomer, Herfst en Winter nu ook de tweede reeks oorspronkelijke Verka de-albums compleet. Reeds eerder werden de albums Blonde Duinen, Bonte Wei en Het Naardermeer door Bosch Keuning weer uitgegeven. De plaatjes in Bosch en Heide werden vervaardigd door L. Wenckebach, Jan van Oort en Jan Voerman jr. (ADVERTENTIE) Voorde zakenman die in alle rust en in een volmaakte omgeving wil praten en eten, serveren wij alle werkdagen, behalve maandag, een speciale lunch, die bestaat uit drie gangen Saumon frais, fumépar DeSivcten' a la mousse de concombres Pigeonneau et foie d'oie en feuille de chou vert Moka et friahdises Prijs f 65,-PP De Lind 47, Oisterwijk, 04242-19006- Van onze redactie binnenland ROTTERDAM - Drie aan- „„mingsmaatschappijen S in het Botlekgebied n 'pyrolyse-installatie' louwen: een fabriek die verhitting afvalhout «mzet in gas, stookolie en houtskool. De installatie, die een bij lage kan leveren aan de oplossing van het bouwaf- valprobleem, gaat in okto- her proefdraaien. De installatie wil jaarlijks 70 000 ton afvalhout betrek- Ln Nederland produceert „er jaar circa 600.000 ton af valhout, voornamelijk af komstig van slooppanden in stadsvernieuwingsgebieden. pe 70.000 ton afvalhout wordt omgezet in 15.000 ton houtskool, 12.000 ton houtpy- rolyse-olie (geschikt als PT mei Van onze redactie binnenland KAMERIK - De publicist, uit gever en studie-secretaris in dienst van de oecumene Da niel de Lange is vorige week woensdag in zijn woonplaats Kamerik op 64-jarige leeftijd overleden. Zaterdag reeds is hij in Woerden begraven, zo is maandag bekend geworden. Daniel de Lange studeerde in Utrecht letteren, geschiede nis en Spaans. Zijn grootste bekendheid genoot hij als to neelrecensent, eerst van het Utrechts Katholiek Dagblad en later van de Volkskrant. Hij was tevens redacteur en adjunct-directeur van uitge verij Het Spectrum en tot voor kort docent maatschappelijke ontwikkelingen aan de sociale academie de Aemstelhorst in Amsterdam. De Lange was ook een paar jaar voorzitter van de Vereni ging van Letterkundigen. CNV: MET 60II Van onze rede DEN HAAG - De economische in 1982 op alle fronten verder v Zowel de produktie van wo ningen, gebouwen, wegen en kunstwerken als het aantal afgegeven bouwvergunningen verminderde. Ook de werkge legenheid werd krapper. Dit blijkt uit het maandag gepubliceerde kwartaalbe richt over de bouwnijverheid van het ministerie van volks huisvesting. Vergeleken met 1981 is de Produktiewaarde van de sec tor burgerlijke en utiliteits bouw vorig jaar met een half biljard gulden gedaald. In vergelijking met 1978 met 4,3 m'ljard gulden. De waarde verbonden aan de afgegeven bouwvergunningen zakte in 1982 met 2,8 miljard gulden, vergeleken met 1978 bedroeg he daling 5,9 miljard. ^GAANDE op de partijraads' aa9 begint het CDA een echte meningsverschillen open en bic f"et door de voorzitter laat rinc htdde makke schapen die zie "et partijbestuur wil. Het belangrijkste punt op de •an enkele dissidenten. Aantjes niet tot de politieke zwaargew ^ijkende standpuntbepaling mogelijke scheuring in het CD vratische gelederen irritatie en oorzitter Bukman zijn zin had i maatregelen zijn genomen, n meer in verzoenende gesprekk terecht. In een echte partij r e meningen. Binnen zekere owel voor de linker- als de re ii eigen kring houdt een partij h n en de representanten van Sn i DA nuttig werk blijven d Peiregeis waaraan ook mind' va K en nu vo|9t een citaat v: zeil uyn' ..de meeste leden ''standig maar praten and ®estal veel interessanter".

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 2