Nederlanders paraat
voor opruiming
Perzische Olie- Golf
Kamer schoot eén gaatje
in Voorjaarsnota
Praktijk huisartsen
moet kleiner worden
Politieke
transfermarkt
in Italië
Journalistiek moet dieper graven
maar vooral verder vooruitzien
Van den
El Salvai
naar eer
iSacharov m
president
incasseert
zware ned
WAT GEBEURT ER OP 1 JULI?
ZATERDAG 21 ME11983
ACHTERGROND
TUI
Offertes
Heesters: landelijk vestigingsbeleid
Preventief
Amusement
Misbruikt
BELASTINGSVERHOGII
Grondrecht
Door Norbert Bökkerink
OVER geen enkele olieramp
is zo druk gespeculeerd als
nu gebeurt met betrekking
tot de catastrofe die zich in
de Perzische Golf voltrekt.
In allerlei superlatieven is
de omvang al aangeduid als
'de grootste milieuramp aller
tijden'. Vooral als gevolg van
de oorlogstoestand in dat ge
bied weet niemand of mis
schien beter over de Perzi
sche Oliegolf gesproken kan
worden. Eén ding staat wel
vast: er moet dringend iets
gebeuren. Maar hoe en door
wie?
De Golfstaten die door de
reusachtige olievlek worden
bedreigd hebben in ieder ge
val niet te klagen over ge
brek aan belangstelling voor
hun probleem. Talloze des
kundigen - momenteel zou
den er zo'n 700 rondlopen in
Koeweit, Saoedie-Arabië,
Bahrein, Qatar, Oman en de
Verenigde Arabische Emira
ten - uit voornamelijk Wes
terse landen verdringen zich
voor de grenzen om hun
diensten aan te bieden. Niet
zo verwonderlijk, want zo
wel letterlijk als figuurlijk
ligt er een vette kluif te
wachten.
Als een van de eersten
trok enige tijd geleden al een
consortium van zeven Ne
derlandse bedrijven (Smit
Internationaal, Volker Ste-
vin, Ballast Nedam, Volker
Stevin, Boskalis, Wijsmuller,
NBM en INA) bij de Arabie
ren aan de bel. Dat resul
teerde in een uitnodiging
van Koeweit aan minister
Smit-Kroes (Verkeer en Wa
terstaat) om eens te komen
praten.
„Redelijk optimistisch"
keerde de minister gisteren
terug na een vijfdaags be
zoek aan Koeweit, Bahrein
en Saoedie-Arabië, terwijl
donderdag al het eerste deel
van de delegatie die de mi
nister vergezelde op Schip
hol was teruggekeerd. De
heren, blijkbaar vooruitge
stuurd, gunden zich geen tijd
om bij te komen van de ver
moeiende reis: vrijwel on
middellijk vertrok het gezel
schap richting Den Haag
voor een 'werkbespreking'
op het ministerie. Een
woordvoerder van het mi
nisterie verklaarde de haast
met: „Er zijn meer kapers op
de kust en op zo kort moge
lijke termijn willen we con
crete voorstellen doen aan de
Golfstaten".
De Arabieren hebben ge
vraagd om offertes over drie
verschillende onderdelen
van de reinigingsoperatie:
luchtverkenning, verwijde
ring van de Olie en onder
zoek naar de eigenschapen
en de herkomst van de olie.
Voor de luchtverkenning
komt de begin dit jaar door
Rijkswaterstaat in gebruik
genomen Cessna Titan 404 in
aanmerking. Dit toestel, vol
gestouwd met uiterst moder
ne apparatuur, kan zowel
overdag als 's nachts en on
der alle weersomstandighe
den olieverontreinigingen
waarnemen. Per uur kan het
een gebied van 15.000 km2
controleren, waarbij onder
meer concentraties van olie-
lagen kunnen worden waar
genomen. Dit is van groot
belang, omdat de bestrij-
dingsschepen dan door het
vliegtuig naar de dikste la
gen kunnen worden gediri
geerd, zodat bij het oprui
men het grootste rendement
kan worden behaald.
Wat betreft de bestrij-
dingstechnieken bieden
Rijkswaterstaat en de be
drijven diverse mogelijkhe
den. De keuze die gemaakt
zal worden, hangt mede af
van de samenstelling van de
olie en de hoeveelheid. De
heer W. Koops van de afde
ling Rampenbestrijding van
Rijkswaterstaat directie
.Noordzee en nauw betrok
ken bij de uitwerking van de
plannen zegt daarover: „Er
zijn nu twee missies naar het
gebied geweest, maar deson
danks zijn we nog niet veel
wijzer geworden. Vanwege
de oorlog tussen Iran en Irak
kunnen we niet bij de lek
kende oliebronnen komen.
Er zijn ons wel monsters toe
gestuurd, maar die blijken,
gezien de samenstelling, niet
uit die bronnen afkomstig te
zijn".
Toch heeft Rijkswater
staat met behulp van de
schaarse gegevens die wel
beschikbaar zijn en compu
terberekeningen een beeld
kunnen schetsen van de om
vang van de olieramp.
Koops: „Vooralsnog gaan we
ervan uit, dat de olie afkom
stig is uit drie bronnen: een
oude, verwaarloosde put en
twee tijdens beschietingen
geraakte putten. Tot nu toe
is er tussen de 35.000 en 70.000
m3 - of ton - olie in de Golf
gestroomd, verspreid over
ongeveer 40.000 km2. Overi
gens omvat de olievlek zelf
in feite maar 400 km2. De
oliestroom lijkt wel iets af te
nemen als gevolg van het
feit, dat dergelijke lekkende
putten op den duur iets
dichtslibben".
Hoewel aan de hand van
nieuwe monsters pas defini-
Het rijks-oliebestrijdingsvaartuig Smal Agt
- FOTO ARCHIEF DE STEM
tief beslist kan worden wel
ke reinigingsmethode toege
past gaat worden, heeft
Rijkswaterstaat één metho
de al geschrapt. „Het gaat in
ieder geval om zeer dikke
olie, zodat van bestrijding
met chemische middelen om
zowel technische als milieu
kundige redenen moet wor
den afgezien. Er zal dan ook
gekozen worden uit mechni-
sche methoden, zoals veeg
en baggerschepen. Ook de
zandbezinkingsmethode be
hoort tot de mogelijkheden,
waarbij de olie wordt be
sproeid met een speciaal be
handeld zand/watermengsel
en tot zinken gebracht", al
dus Koops.
Kosten
Over de kosten die de hele
operatie met zich meebrengt,
wordt druk gespeculeerd.
Onlangs nog werd in een
krant een bedrag van 22 mil
jard genoemd. Maar dat lijkt
sterk overdreven. Als voor
beeld noemt Koops de Kati-
na-actie, vorig jaar op de
Noordzee. Daarbij verloor de
Griekse tanker 1650 m3 olie.
Die hele actie heeft acht mil
joen gulden gekost, wat
neerkomt op ruim 4800 gul
den per m3. Hoewel dat ge
middelde niet zomaar ge
bruikt mag worden voor de
situatie in de Perzische Golf,
geeft een eenvoudige verme
nigvuldiging in ieder geval
een wat reeëler beeld. Uit
gaande van 35.000 m3 op te
ruimen olie zou het dan om
170 miljoen gulden gaan,
voor elke onderneming na
tuurlijk nog steeds mooi
meegenomen.
Ook de bewering 'grootste
milieuramp aller tijden' is
volgens Koops wat overdre
ven. „Bij sommige olieram
pen ging het in het verleden
om aanmerkelijk grotere
hoeveelheden, bij de Torrey
Canyon ging het om 100.000
ton, de Amoco Cadiz 220.000
ton en dan uiteraard de lek
kende olieput in de Mexi
caanse Golf, waar in totaal
ruim 500.000 ton verloren
ging".
Maar toch: 11 miljoen
mensen zijn voor hun drink
water, het bevloeien van
landbouwgronden en elek
triciteitsvoorziening aange
wezen op de Perzische Golf.
De tijd dringt. Aan de Ne
derlandse bedrijven en
Rijkswaterstaat zal het niet
liggen. „Eind volgende week
zullen we de definitieve
voorstellen aan de Arabie
ren presenteren, maar mor
gen al zouden de eerste men
sen en hulpmiddelen naar de
Perzische Golf kunnen ver
trekken", aldus Koops. Het
woord is aan Irak en Iran,
want alleen die landen kun
nen pas écht de mogelijkhe
den scheppen de lekken te
dichten en de olie op te rui
men.
Door Frans van Mourik
„VERKLEINING VAN de
huisartsenpraktijk is nood
zakelijk voor een kwalitatie
ve verbetering van de ge
zondheidszorg in de eerste
lijn", zegt drs. Joep Heesters.
Gisteren promoveerde hij
aan de Katholieke Hoge
school in Tilburg op het
proefschrift „Huisarts, ho
norering en goodwill". Met
enige nadruk op goodwill,
het bedrag dat de aanko
mende huisarts bij zijn ge
vestigde collega op tafel
moet leggen om diens prak
tijk over te mogen nemen.
„Goodwill is", zegt Hees
ters, „een van de belemme
ringen voor de verkleining
van de praktijken. De star
tende huisarts zit meteen
diep in de geldzorgen. Als hij
het terug wil verdienen moet
hij omzet maken en dat gaat
alleen met een grote prak
tij k. Het is een soort vicieuze
cirkel. En wat de overheid
zou moeten inzien is dat
meer kwaliteit in de eerste
lijn leidt tot een beperking
van het aantal patiënten in
de tweede lijn, de ziekenhui
zen en de specialisten. En dat
levert, zeker op lange ter
mijn, besparingen op in de
gezondheidszorg".
Heesters werd, toen hij als
bedrijfseconomoom verbon
den was aan het Overleg van
Limburgse Ziekenfondsen
voor het eerst nauw gecon
fronteerd met het fenomeen
goodwill. Huisartsen die in
loondienst overgingen wil
den toen goodwill overdoen
aan hun nieuwe werkgever.
Als wetenschapper aan de
Katholieke Hogeschool in
Tilburg besloot hij de mate
rie dieper te gaan onder
zoeken.
„Goodwill en honorering
hebben alles met elkaar te
maken", zegt Heesters, „ook
al wordt vaak gedaan alsof
het losstaande zaken zijn. De
rentevergoeding voor good
will zit in de tarieven. Het is
onzin om goodwill te isole
ren. En het gaat om enorme
bedragen. Het gemiddelde
bedrag is 178.000, maar er
zijn uitschieters tot 350.000.
Dat betekent dat de jonge
huisarts begint met een
enorme kostenpost die hij al
leen door omzet te maken
kan terugverdienen. De ban
ken zijn ook niet gek méér,
want die vertikken het in
toenemende mate om de
overname te financieren".
Wat Heesters wil is dat de
overheid een landelij k vesti
gingsbeleid vaststelt. Dat
betekent enerzijds kwali
teitseisen en anderzijds het
aanwijzen van de vesti
gingsplaats. Goodwill kan
dan niet meer gevraagd
worden. De Tilburgse eco
noom wijst erop dat afschaf
fen van goodwill geld kost,
aangezien er, en naar zijn
mening is dat correct, scha
devergoedingen geclaimd
zullen worden op basis van
inkomstenderving.
Hij schat, dat als een der
gelijke regeling een jaar of
zes geleden zou zijn inge
voerd er ƒ965 miljoen aan
schadevergoedingen zou zijn
uitgekeerd. „Tenminste",
zegt hij, „als je de norm han
teert die nu voor goodwill-
berekening wordt gebruikt:
90% van de omzet. Ik betwij
fel echter of voor de schade-
Heesters
vergoedingen eenzelfde per
centage zou moeten worden
gehanteerd. Dat lijkt me
sterk overdreven".
Dat er snel iets gebeuren
moet acht hij des te meer
noodzakelijk omdat het aan
bod van huisartsenpraktij
ken gigantisch terugloopt en
de goodwill-bedragen nave
nant stijgen.
Heesters is ervan over
tuigd dat er meer vraag zal
komen naar huisartsenhulp
omdat de tweede lijn, de zie
kenhuizen en de specialisten
een flinke veer moeten laten
nu de overheid de budgetfi
nanciering hanteert. Die
verschuiving levert op de
korte termijn geen bezuini-
- FOTO't STICHT
gingen op omdat de investe
ringen eerst terug moeten
worden verdiend, maar op
langere termijn wel.
Volgens Heesters betekent
het echter ook dat de prijzen
voor de eerste-lijnsgezond-
heidszorg zullen stijgen.
„Maar", zegt hij, „meer kwa
liteit kost geld, je krijgt ten
slotte meer waar voor je
geld. Dat is iets waar zieken
fondsen en particulieren zich
op moeten zullen gaan be
zinnen. En dat geldt ook voor
de overheid. Als die overheid
zegt dat mensen zo dicht mo
gelijk bij hun eigen milieu
moeten worden behandeld
moet ze maar bepalen wat
dat waard ir"
Door Mick Salet
EEN GAT van een paar miljoen gulden. Dat
is het enige boekhoudkundige resultaat van
het Kamer-debat over de Voorjaarsnota. Al
het politieke vuurwerk heeft niets veran
derd aan de maatregelen die het kabinet
getroffen heeft.
Wat staat ons per 1 juli te wachten?
•de benzine-accijns gaat met tien cent om
hoog en inclusief BTW en andere belas
tingen betekent dat aan de pomp zo'n
twaalf cent per liter extra.
•he( minimum-loon en de daaraan gekop
pelde sociale uitkeringen worden op 1 juli
bevroren en dat betekent dat de bruto-be-
dragen gelijk blijven.
•de sociale premies gaan omhoog. De
WAO-premie wordt 21,15 procent (was
20,9%), waarvan de werkgever 2,95 procent
(was 3,65%) betaalt en de werknemer 18,2
procent (was 17,25%). De premie-vrije voet
blijft ƒ94 per dag. De AOW-premie, die
helemaal door de werknemer betaald
wordt, gaat omhoog tot 11,85 procent (was
11,45%). En de premie AKW (kinderbij
slag), die door de werkgever betaald
wordt, gaat van 4,6 naar 4,75 procent. Deze
premie-verzwaringen moeten ook door
uitkeringsgerechtigden worden opge
bracht, zodat ze hun netto-uitkering zien
dalen.
•binnenkort moet de Tweede Kamer nog
spreken over de verlaging van de kinder
bijslagen met een half procent op 1 juli en
ook de verlaging van de minimum-jeugd
lonen met gemiddeld tien procent.
De Tweede Kamer heeft slechts één gaatje
in deze 1 juli-maatregelen geschoten en dat
dan ten behoeve van de kleine zelfstandi
gen. Die kunnen namelijk tot ƒ3.500 per
jaar extra aan premie gaan betalen (daar
staat wel tegenover dat ze ook een flink be
drag extra kunnen aftrekken bij de belas
ting) en het kabinet heeft beloofd daar nog
een kleine verzachtende maatregel tegen
over te zetten.
Veel aandacht, en wellicht even veel ondui
delijkheid, is er voor de maatregelen die op
1 oktober voor de deur staan. Eigenlijk is
het heel eenvoudig. Het kabinet hoopt dat
de ambtenaren op 1 oktober bereid zijn
twee procent salaris in te leveren voor een
kortere werkweek. Als dat gebeurt gaan
ook de sociale uitkeringen met twee procent
omlaag, want waarom zou je van uitke
ringsgerechtigden niet hetzelfde inkomen
soffer mogen vragen als van de ambtena
ren?
Er zit een addertje onder het gras en daar
zit de onduidelijkheid. Als de ambtenaren
niet op 1 oktober inleveren, dan gaat tege
lijkertijd ook die korting op de uitkeringen
niet door. Er is eigenlijk niemand die echt
verwacht dat de ambtenaren op 1 oktober al
bereid zijn hun handtekening te zetten on
der een akkoord waarbij ze inleveren voor
arbeidstijdverkorting. Dus: de korting van
de uitkeringen op 1 oktober zit er ook niet
in.
Dat betekent dat er een gat valt van ƒ225
miljoen (want de opbrengst van de korting
is al wel in de boeken verwerkt) en dat moet
gevuld worden. Er zijn enkele mogelijkhe
den: de overheid kan minder ambtenaren in
dienst nemen (is kabinet zelf tegen), de
overheid kan ƒ225 miljoen vinden door
ambtenaren en uitkeringsgerechtigden de
laatste drie maanden van het jaar 0,7 pro
cent minder salaris en uitkering te geven
(voorstel minister De Koning met steun in
CDA), alle inkomens kan gevraagd worden
wat extra's in te leveren, waarbij men kan
kiezen uit verhoging BTW (is minister Ru-
ding en VVD tegen), een loonmaatregel (wil
eigenlijk niemand graag), een bezuiniging
op de ziektewet (wil kabinet liever pas vol
gend jaar doen) en met een beetje fantasie
verzint een ieder nog wel wat bezuinigings
plannen die 225 opleveren. Kortom: niets
is uitgesloten om op 1 oktober 225 miljoen
te vinden, maar de kans dat dat gebeurt
door verlaging van de uitkeringen met twee
procent is klein.
Dat wil niet zeggen dat de uitkeringen bui
ten schot blijven. Want de uitkeringen, in
clusief AOW, gaan hoe dan ook op 1 januari
omlaag. Waarschijnlijk wordt dat een ver
laging van twee tot 2,5 procent, omdat ver
wacht wordt dat ook de werknemers vol
gend jaar zoveel inleveren voor een kortere
werkweek.
Maar wie over 1 januari spreekt, moet dat
heel voorzichtig doen, want dan staat er nog
veel meer te gebeuren. Nu al worden de
voorbereidingen getroffen voor die maatre
gelen, die worden aangekondigd in de mil
joenennota voor 1984, die op Prinsjesdag ge
presenteerd wordt. Er moet zeker tien mil
jard gulden worden bezuinigd in 1984 en
niemand hoeft dus verbaasd staan te kijken
als het kabinet voorstelt de WAO-uitkerin-
gen van 80% naar 75% terug te brengen, de
ziektewet-plannen van Den Uyl weer
nieuw leven inblaast enzovoorts.
Dat staat allemaal weer los van die andere
korting op de uitkeringen. Die is noodzake
lijk om de hoogte van de uitkeringen nega
tief aan te passen aan de lonen, die door
verkorting van de werkweek ook omlaag
gaan. Dat is het verhaal van de ontkoppe
ling, invoering van het minimum-uurloon
en andere politiek zwaar beladen zaken,
waar Nijpels, De Vries, Kok, Van Veen en al
die anderen de komende maanden nog veel
woorden over vuil zullen maken.
Door Cees Manders
NOG VIJF weken duurt het
voordat de 45 miljoen Ita
liaanse kiesgerechtigden
zich naar het stemlokaal be
geven. Stemmen is in Italië
een 'burgerplicht', maar ver
wacht wordt dat ruim 8 mil
joen Italianen zich niet aan
deze plicht zullen houden, op
een wijze die de grondwet
bedoelt: men blijft thuis, of
men gaat dat stemhokje in
om het biljet voor een zeer
oneigenlijk doel te gebrui
ken.
De Italiaanse politici ma
ken zich zorgen over deze
enorme 'absentie', maar geen
van hen heeft nog gedurfd
de oorzaken bij zichzelf te
zoeken.
Maar de Italiaanse politie
ke partijen hebben het
eigenlijk veel te druk om
zich nu al op te winden over
de luimen van het kiezers
volk over vijf weken. Van
daag moeten de kandidaten
lijsten zijn ingeleverd, en de
partij leiders hebben dezer
dagen niets anders gedaan
dan gespeurd naar personen
die zin hebben in een politie
ke carrière of deze wensen te
vervolgen.
Alle partijen van enige
omvang doen een beroep op
onafhankelijke bekende Ita
lianen. De christen-demo
craten hebben de man die de
paus twee jaar geleden van
een wisse dood redde, de chi
rurg Crucitti uit het bekende
Gemelli-ziekenhuis gehaald
en hem een plaats op de lijst
gegeven. Zo ook de officier
van justitie Galucci, die en
kele maanden geleden nog
tegen de declaraties van zijn
superieuren bezwaar maak
te, en zo het zogenaamde
koffieschandaal veroorzaak
te.
De sociaal-democraten
hebben de politie-officier
Genova op hun lijst gezet.
Tegen Genova loopt een
strafprocedure omdat hij
terroristen bij hun onder
vraging aan folteringen zou
hebben blootgesteld. De libe
ralen hebben in de Italiaanse
troonpretendent, de Hertog
van Aosta, een partijgenoot
gevonden en hem op de lijst
gezet, in de hoop dat ai die
miljoenen monarchisten zo
het liberale ideaal zullen
omhelzen.
De schrijfster Ginzburg is
aangezocht door de commu
nisten en de schrijver Bevi-
lacqua door de republikei
nen.
Spectaculairste aankoop
op deze politieke transfer
markt staat op naam van de
radicalen, een partij van
professionele dwarsliggers
in de Italiaanse politiek. Zij
hebben de vermoedelijke
terrorist Negri (al drie jaar
in voorarrest op verdenking
van staatsondermijnende
activiteiten) bereid gevon
den op hun lijst plaats te ne
men. Meloen
Verwacht wordt dat der
tig tot veertig groeperingen
met de parlementsverkiezin
gen mee zullen doen, van
christen-democraten tot
'christelijk communisten',en
van 'allerbeste Sicilianen' tot
de partij die simpelweg Me
loen heet.
Door hoek Leijendekker
WAAROM KWAM de val
van de Sjah van Iran voor
iedereen - diplomatie, CIA
en wereldpers - als een vol
slagen verrassing? Waarom
is de internationale crisis die
we nu beleven, in onvol
doende mate voorzien?
Deze en soortgelijke vra
gen hebben op de in Amster
dam gehouden 32ste algeme
ne vergadering van het In
ternational Press Institute
(IPI), een internationale or
ganisatie van hoofdredac
teuren, geleid tot een diep
gaand journalistiek gewe
tensonderzoek.
Conclusie: in deze hoogst
ingewikkelde, aan snelle en
ingrijpende politieke en so
ciale spanningen en veran
deringen onderhevige tijd
blijft de journalistiek in ge
breke. Journalisten (en di
plomaten) zijn over het alge
meen te zeer gefixeerd op
gebeurtenissen en ontwikke
lingen op (zeer) korte ter
mijn.
Onderhoudse bewegingen
en stromingen, die op een ge
geven moment tot een uit
barsting van geweld of tot
verstrekkende (sociale) con
flicten kunnen leiden wor
den veelal niet in een vroeg
tijdig stadium als zodanig
onderkend. De journalistiek
is daarop niet getraind c.q.
ontbeert de middelen daar
toe. Zij blijft veelal steken in
de (overigens gemiddeld zeer
redelijke) verslaggeving van
het belangrijkste nieuws
van de dag, de 'stenografi
sche journalistiek'.
Deze journalistieke bena
dering, ook wel 'incidenten'-
journalistiek genoemd, is, zo
werd op het IPI-congres be
toogd, door allerlei maat
schappelijke ontwikkelingen
ontoereikend voor kranten
die hun publiek naar beho
ren willen informeren. Maar
we kennen toch ook de diep
gravende journalistiek? Dat
is ook niet voldoende meer,
vonden onder meer Michael
O'Neill (New York Daily
News) en Hanna Semer van
het Israëlische Davar, een
van de weinige vrouwelijke
hoofdredacteuren.
Serieuze kranten zullen
zich moeten gaan toeleggen
op wat genoemd werd pre
ventieve journalistiek, een
berichtgeving die het pu
bliek dieper inzicht geeft in
het 'waarom' van wat er in
de wereld werkelijk gaande
is en gevaarlijke ontwikke
lingen signaleert voordat de
mensheid - niet denkbeeldig
in dit labiele nucleaire tijds
gewricht - plotseling met
een catastrofe wordt gecon
fronteerd.
Twee vragen die niet af
doende beantwoord werden:
1. waar halen de kranten het
geld en de mankracht van
daan om dit karwei te kla
ren?
2. stelt het publiek eigenlijk
wel prijs op dit soort leesin-
spanning vergende informa
tie of wenst het - belangrij k
voor de oplagecijfers -
eigenlijk alleen maar het
spectaculaire, sensationele
nieuws van de dag?
In de wandelgangen van
het congres is hierover wel
stevig gediscusieerd. Maar
het blijft bij verwachtings
patronen: een optimistische
over de (overlevings)kansen
van kranten die hun lezers
en zichzelf serieus nemen en
een pessimistische vanwege
een door commerciële druk
gestimuleerde ontwikkeling,
waardoor kranten amuse
ment en verstrooiing be
langrijker gaan vinden dan
informatie en nieuwsanaly-
se. De tijd zal het leren.
Deze discussie, die onder
leiding stond van de demis
sionaire minister-president
van Portugal, Pinto Balse-
mao, zelf van huis uit jour
nalist, had als feitelijk on
derwerp de mogelijkheden
en gevaren van een tot op de
bodem gravende journalis
tiek, sinds de Watergate-af
faire het onderwerp van ge
sprek in journalistieke krin
gen.
O'Neill: „Bij ons in Ameri
ka staat diepgravende jour
nalistiek ongeveer gelijk met
het volkslied. Iedere keer als
er over gesproken wordt,
springt de rechtgeaarde
journalist automatisch in de
houding". Maar Watergate
heeft dan toch maar Nixon
ten val gebracht! Dat klopt,
erkent O'Neill, maar de
Amerikaanse journalistiek-
in-de-diepte beperkt zich
hoofdzakelijk tot corruptie
en schandalen, vooral bij de
overheid.
De Amerikaanse pers
heeft pas ontdekt dat miljoe
nen negers van het zuiden
naar het noorden zijn geëmi
greerd toen daar rassenrel-
len losbarstten; van de grote
gevolgen van de sterk toege
nomen deelname van de
vrouw aan het arbeidsproces
werd men zich eerst bewust
toen vrouwen demonstratief
hun bh's in brand staken.
Ook Werner Holzer
(Frankfurter Rundschau)
legde een zware klemtoon op
de tijdig verklarende, analy
serende journalistiek. Maar
hij zag gevaren. Spectaculai
re onthullingen verkopen
goed. Daar kan het voorko
men - de Stern-affaire met
de zgn. dagboeken van Hit-
Ier is daarvan een sprekend
voorbeeld - dat een hoofdre
dacteur zijn mensen advi
seert: niet te veel checqen
want dan boor je een goed
verhaal de grond in.
Hanna Semer: „Dit soort
uitglijden kan je voorkomen
door scherp te letten op de
motieven, die een krant of
journalist bewegen. Gaat het
hoofdzakelijk om de com
mercie, om een oplage-stij
ging of betreft het zaken die
echt belangrijk zijn voor het
publiek?". AP-topman Keith
Fuller sloot zich hierbij aan:
„want het komt ook voor dat
deze soort journalistiek
wordt misbruikt door jour
nalisten, die alleen maar een
motivering zoeken voor een
reeds getrokken conclusie".
„Jullie behandelen de pro
blematiek van de journalis
tiek van de toekomst" hele
maal vanuit een westers
standpunt, wierp de Indiër
Cushrow Irani zijn Ameri
kaanse en Westeuropese col
lega's tegen. Diepgravende,
laat staan preventieve jour
nalistiek is alleen mogelijk
als in het betrokken land
persvrijheid bestaat en het
recht op informatie wordt
erkend. Dit nu is in grote de
len van de wereld niet het
geval.
De internationaal be
faamde hoofdredacteur van
The Statesman (Calcutta)
die vanwege zij n onafhanke-
lijk redactioneel beleid her
haaldelijk in frontale bot
sing met de regering-Ghandi
is gekomen, gaf een aantal
schokkende voorbeelden van
de 'arrogantie' („groter dan
die van de vroegere kolonia
le machthebbers") van rege
ringen van derde wereldlan
den op het gebied van de
vrijheid van meningsuiting.
„Omdat zij aan het bewind
zijn menen zij per definitie
het recht aan hun zijde te
hebben". Waar hij op doelde
werd pijnlijk duidelijk geïl
lustreerd door de afwezig
heid van George Githii, een
vooraanstaand, onafhanke
lijk denkend Afrikaans
journalist uit Nairobi Ke
nya. Hij zou over hetzelfde
ontwerp het woord voeren
maar heeft geen uitreisvi
sum kunnen krijgen.
Er waren nog veel meer
lege plaatsen op het congres,
even zovele voorbeelden van
journalisten die door hun re
gering bij de uitoefening van
hun beroep aan banden (en
erger) worden gelegd. Er is
hiertegen op het IPI-congres
scherp geprotesteerd. Over
het effect van dit protest kan
men niet optimistisch zijn.
Bij het debat namelijk over
het streven van de Unesco
om een nieuwe wereldorde
tot stand te brengen voor in
formatie en communicatie
bleek maar al te duidelijk
dat er op het gebied van de
vrijheid van meningsuiting
diepe scheidslijnen lopen
tussen - ruw weg - het vrije
westen en de rest van de we
reld.
Ook die derde wereldlan
den, die niet onder de knoet
zitten van een militair regi
me, kijken dikwijls met arg
waan aan tegen het recht op
informatie en communicatie,
zoals dat in het democrati
sche westen wordt gezien.
zii zeggen voor de vrijheid
van meningsuiting te zijn
maar die mag dan niet lei
den tot negatieve publiciteit.
De Russen, die uiteraard
helemaal niets van de vrij
heid van meningsuiting wil
len weten, blazen de beden-
iTFRDAG 21 ME11983
Van onze redactie buitenlar
I MOSKOU - Jelena Bonner, de vro
1 naar de provincieplaats Gorki verba
sische Nobelprijswinnaar Sachai
„iidag verklaard dat haar man gee
roing krijgt om naar het buitenla:
trekken.
pe Noorse regering liet dezer da
Ibereid te zijn Sacharov op te nemen
Iwordt zaterdag 62 jaar en heeft t
hartaanvallen achter de rug sinds h
Inuari 1980 in Moskou werd gearr
WASHINGTON - President Reagar
■ernstige politieke nederlaag gelede
Izijn Republikeinse partij wordt beh«
aannam waarin belastingverhoging
I de overheidstekorten terug te dringe
Het plan, dat een belasting
verhoging voorstelt van meer
Han 74 miljard dollar voor de
Romende drie jaar, werd met
tegen 49 stemmen aangeno-
,ien.
Het was de ernstigste poli
tieke terugslag die Reagan te
Verwerken kreeg sinds hij zijn
(ambt aanvaardde,.
Het voorstel was ingediend
Voor de Republikeinse Senator
Gorton en werd gesteund door
tndere gematigde Republie-
teinen en de meeste Democra-
en.
Naast de belastingverho
ging voorziet het plan in een
feële verhoging van het defen
sie-budget van 6 procent, ver
leneden de 10 procent waarom
heagan oorspronkelijk had
gevraagd en minder dan de 7,1
fcrocent waar de Republikein-
fee leiders zich sterk voor had
pen gemaakt.
Voor binnenlandse beste
llingen trekt het plan 12 mil
jard dollar meer uit dan het
ledrag waar Reagan in janua-
|i om vroeg.
De belastingverhogingen
jvaarop het voorstel is geba-
erd bedragen 9,9 miljard
feollar voor 1984, 13,7 voor 1985
(en 51 miljard voor 1986 en zijn
doeld om het overheidste
kort te beperken dat anders
[egen het eind van de jaren
achtig zou oplopen tot meer
pan 200 miljoen dollar.
Behalve voor de president
etekende de stemming in de
lenaat ook een gevoelige ne-
Berlaag voor de Republikeinse
enaats-aanvoerder Howard
Baker. Die had een begro
tingsvoorstel ingediend dat la
gere belasting en hogere over
heidstekorten behelsde. Nadat
Bit voorstel tot tweemaal toe
fyas verworpen, besloten en
kel
als:
Go
ha:
sp
m
kingen van de Derde Wereld
op alle mogelijke manieren
aan. Aangezien de commu
nisten en Derde Wereldlan
den in de Unesco in de meer
derheid zijn staat de wester
se journalistiek uiterst gere
serveerd tegenover de ideeën
van de Unesco over een
nieuwe wereldorde voor in
formatie en communicatie.
Minister-president Lub
bers en mediabewindsman
Brinkman stelden zich tij
dens een ontvangst van de
congresgangers op dit punt
wat minder gereserveerd op.
Het recht op communicatie
is niet alleen aan (westerse)
journalisten voorbehouden,
zei de heer Brinkman maar
dat gevaar dreigt wel, nu
communicatie-overdracht
zo'n technisch uiterst inge
wikkeld, hoogst professio
neel gebeuren is geworden.
Zonder dat met zoveel
woorden te zeggen wekte hij
de indruk dat de Unesco, wat
hem betreft, regels mag stel
len om het grondrecht van
vrije communicatie in de
breedst mogelijke zin vast te
leggen. Het zou nuttig zij"
als de minister ook deze zaak
nader uitwerkt in zijn me
dia-nota.
De Unesco als waakhond
van de persvrijheid: is dit
niet zoiets als een vos als be
waker van een kippenren?
mi
ró.
Door Frans Boogaard
f)EN HAAG - In de Kamer
is nogal verschil van mening
ontstaan over de betekenis S
van de reis van minister
Van den Broek naar Midden
Amerika, en met name EI tei
Salvador. ee
Informatie opdoen, kijken zo
hoe Nederland en West tei
Europa kunnen bijdragen ge
aan een politieke oplossing, VS
zegt Van den Broek. Maar de
oppositie ziet in het be- Oc
zoek méér: een opwaarde- he
hng van het regime in San aa
Salvador. ne
Aan die polarisatie is niet de
alleen Van den Broek schul- Ra
dig. Maar in een mondeling an
overleg eind april met de bil
vaste Kamercommissies
voor Buitenlandse Zaken en
Jd'Ttwikkelingssamenwer-
king was hij het wel die de Ee]
oppositie (en toen ook zijn in
o'gen fractie) provoceerde de
door Nicaragua te beschul- nj,
d'gen van export van de or
sandinistische revolutie en pp
door de verkiezingen van he
"haart '82 in El Salvador met ga
Aanzienlijk meer begrip te jni
oenaderen dan voor hem gjr
on der Stoel en Van Agt nie
rv0' na
"ie opstelling was voor de de
vvdA aanleiding tot een Ka- be
"krdebat, waarin Van den mc
roek heel wat genuanceer
er stellingen betrok. En de
Week zegt hij in Elseviers do,
agazine: „We hoeven niet
»der uit te weiden over de de
datie van de mensenrech- jat
"in El Salvador. Die is na
ernstig. Waar ik be- mc
™aar tegen heb is de bena- m£
hot"1® van: alles wat je met we
et verzet doet, is okay en dei
'naa. Ik wijs erop dat het da
dofZet geweld allerminst uit do:
n Weg gaat. Het is erg ge-
o«g dat de situatie er over hij
Weer aanleiding geeft tot )ar
s Weid. Maar ik zie niet in xic
Aarom ik me van elk ge- El
mc
De
uii