D<T
relïïiïtDöw
'E resultaten van een enquête, in opdracht van
Dow Chemical door het Bureau Veldkamp gehouden
onder de Zeeuwsvlaamse bevolking, laten weinig
heel van het met zorg opgebouwde image van deze
multinational. De uitkomsten zijn overwegend
negatief. Een paar achtergronden bij de vraag: „Wat
doet Dow in het Zeeuwse land?".
Koffie
Brief
Ommekeer
;;1 krijgi
riifl procesverbaal
lïïTjlH g.
Mf Hi
leukemie niet
aantoonbaar
'«"/(ij
"°ttr'og"MW e" iMdw
rt Stankgolf trok
zondagmorgen
over Terneuzen
Promotie
Joviaal
Goodwill
Controle
Angst
pes. Op de Maurits-
Veste doorsnijdt,
gevallen aan het
i we allemaal dc.t
telt. Zelfs de een
hoe eentje bru-
ie binnen te drin-
de vogelminnaar
fn/haar kroost. Een
olaatste aan beide
rider verkeersbord.
eendjes.
Itraks toch ook wel
een stoet wag-
b s de stem cor j de boer
Dow Chemical
1.17 u. zond. 10.30 u. n
lorpe - O. L. Vr. Visitatie, zaï.
pnd. 8 en 10 u. 1Q J
tdijk - H. Catharina. zat.
nt - H. Theresia. zat. 19 u-
10 u- „t I
ierzande - H. Martinus. zat. j
i. zond. 9 en 10.30 u.
acht - H. H. Philippus en Ja-
zat. 19 u. zond. 8.30 en
ïswaarde - H. Cornells- z
ond. 10 u. i7 u I
v-Namen - H. Jozef. zat. 1' j
10.30 u. if]
isse - H. Willibrordus. zat.
d. 10.30 u. .in
eldijk - H. Gerulphes. zat.
d. 8 en 10 u. q a 1
dl - St. Antonius. zat. j
11 u.
Ie - H. Gerardus Majella zat. j
ond. 8 en 10 u.
- H. Gregorius de Grote,
ond. 11 u.
pine - O. L. Vr. Hemelvaali
u. zond. 9.30 u.
in Gent - Maria HemeWa3
lu. zond. 9 en 11 u.
straat - H. Pastoor van l
llOu.
uzen - H. WillibrordusjTn-
skerk). zat. 19 u. zond. y-
x. Verrezen Christus - m
at. 19 u. zond. 9.30 en H
- H. Kruiskerk, zat.
10.30 u.
lorpe - H. Maria Hemelvaa^
u. zond. 9.45 u.
tISTENKERKEN
apelle - zat. 19 u.
10 u. Zoutelande, WestkaP^j
mburg, Vrouwenpolder -
zond. 10 u.
door Paul de Schipper
Weggedrukt in een hoekje
van de Zeeuwsvlaamse pol
ders bromt monotoon een gi
gantisch chemisch complex.
Bijna verborgen achter vrien
delijk groen, maar zestig pro
cent van de Zeeuwsvlamingen
wil niet bij Dow Chemical
werken. Loopt er liever met
een boog omheen. Zeventig
procent vertrouwt het bedrijf
niet, denkt dat informatie
wordt achtergehouden en
veertig procent vindt dat de
chemie-Amerikanen uit de
Nieuw-Neuzenpolder te veel
macht hebben. De resultaten
van de onlangs verschenen
'image-enquête' ontmaskeren
het met zorg opgebouwde
beeld van de multinational.
Dow Chemical kwam in 1963 naar
Terneuzen en werd met open armen
ontvangen in een regio die het toen
nog hoofdzakelijk van kleinschalige
landbouw moest hebben. Het bedrijf
vestigde zich bovenwinds Terneuzen
aan de Westerschelde. In de Nieuw-
Neuzenpolder verrees door de jaren
heen een pijpengalerij die z'n weerga
in Nederland nauwelijks kent.
Met de pijpen kwamen ook de
Amerikanen en de 'import' van boven
de Westerschelde. Terneuzen kreeg er
groeikrampen van toen het met hele
blokken lege fla'ts bleef zitten.
Het was de tijd dat verslaggevers
tijdens een maandelijkse lunch het
positieve nieuws geserveerd kregen.
Vragen over raargekleurde wolfjes
uit de schoorsteen werden steevast
beantwoord met de opmerking: 'Kom
joh, we gaan ergens wat eten". Wei
nig subtiel maar in sommige gevallen
zeer effectief.
Het proces van communicatie is
minder voorspelbaar dan chemische
produktie. De directie van Dow Che
mical heeft dat niet kunnen voorzien
toen Veldkamp de enquête-opdracht
kreeg. Diezelfde directie schrok zo
hard van de uitslag dat men die aan
vankelijk niet naar buiten wilde
brengen. En dat op zich is al een be
vestiging van het beeld dat veel
Zeeuwsvlamingen van Dow hebben.
Een citaat uit de enquête: „Wat de
voorlichting en informatie betreft die
Dow zelf verstrekt, heeft nog geen 30
procent de indruk dat het bedrijf
open kaart speelt met de bevolking".
Die houding is trouwens niet
nieuw. De directie van Dow Chemical
in Terneuzen heeft op dat punt een
reputatie hoog te houden. Een voor
beeld: Op 17 april 1980 raakt er een
LPG-tank lek. Groot alarm. Honder
den Dow-employees lopen in paniek
het terrein af, knippen zelfs het solide
Heras-hekwerk kapot om de zeedijk
te bereiken. De dienstdoende voor
lichter biedt de snel gearriveerde
verslaggevers een kop koffie aan met
de mededeling: 'Wacht maar op een
verklaring van de directie'. Onder
zoek ter plaatse, 'illegaal' op dat mo
ment, leidde ondermeer tot bijgaande
foto.
'Er is geen paniek geweest. Nie
mand was buiten het terrein', zo stelt
directeur R. Ruules na afloop.
De nasleep was even merkwaardig
als tekenend voor de positie en de in
vloed van Dow in de regio. Toenmalig
loco-burgemeester van Terneuzen,
drs. R. Barbe', zelf oud-werknemer
van het bedrijf, schreef een brief
waarin hij De Stem 'andere manieren
van nieuwsgaring' verweet: niet
langs de officiële kanalen (gemeente
of Dow-directie) maar poolshoogte
nemen op de lokatie zelf.
Nog een aardig detail: De gasont-
snapping werd achteraf door de Dow
maar als de jaarlijkse alarmoefening
beschouwd.
Lekt er ongewenst informatie naar
buiten dan trekt het bedrijf alle re
gisters open om publikatie te voorko
men. Dat gebeurde toen in 1976 be
kend werd dat het bedrijf 60 miljoen
rijkssubsidie had gekregen voor het
Mosselbankenproject. 'Publikatie is
niet in het belang van de streek',
heette het toen van directiewege.
Dow is hardleers en het verdriet
om minder 'positieve publikaties' uit
zich soms ongecontroleerd via nach
telijke telefoontjes van aangeschoten
Dow-toppers die op zulke momenten
meer doen dan je alleen Amerikaans
amicaal bij je voornaam noemen.
Merkwaardig genoeg vindt Dow
het niet nodig de exacte cijfers van de
'image-enquête' te publiceren in de
eigen bedrijfskrant Dow-Nieuws.
„Onze mensen lezen die cijfers toch
niet, dus heeft het geen zin ze erover
te informeren", aldus Willem van
Loon, hoofd van het Communications
Department van Dow. Uitgebreide
publikatie volgde wel toen Dow in
1979 'wereldwijd' een personeelsen
quête hield. Tachtig procent van de
medewerkers verklaarde toen dat
Dow een heel goede werkgever is in
vergelijking met andere maatschap
pijen.
Veertig procent van de Zeeuwsvla
mingen is van oordeel dat Dow te veel
macht heeft en dertig procent meent
dat het bedrijf die macht nog al eens
misbruikt, zo leert de enquête. Wat
macht en invloed betreft toont de nog
korte historie van Dow Chemical in
Terneuzen een merkwaardige omme
keer. In het begin van de jaren '70 nog
hield de chemie-gigant zich angstval
lig buiten alle politiek. De maat-
SÜlsf 5 a
fsl?1 VïJ
vnumxoMl IV 0.1. po*nti<«l N
ONGEVA1S RAPPORT
- - omJ (3),
iTWrsPi
JMt I dtt oiwW tumm
I 'iïÏÏ
SS swvasd
Storing bij Doxc Chemical
Tt I OWN-
Sfi USKSKMit.
5J5jS52^5B£IS2TS
SAO- I is «Mn| van aaag.
"51
Dow Chemical in het nieuws: er wordt iedere week wel een keer over dit bedrijf gesproken. - fotos de stem/corj.de boer
schappelijke bemoeienis ging niet
verder dan af en toe een duur cadeau
voor een lokaal ziekenhuis of een
soortgelijk goed doel. Employees met
politieke ambities kregen te verstaan
dat ze hadden te kiezen tussen hun
Dow-carrière of een politieke loop
baan. Eerdergenoemde Barbé, nu
Zeeuws gedeputeerde, is er een voor
beeld van.
De situatie veranderde echter radi
caal. Vanaf 1975 verdrongen landelij
ke en regionale politici elkaar voor de
poort: Boersma, Lubbers, Terlouw
om er maar een paar te noemen.
Dow-directeuren verschenen als be
langstellende toehoorders op verkie
zingsbijeenkomsten. Men omringde
zich met invloedrijke adviseurs. Oud
gedeputeerde A.J. Kaland en oud-
Eerste-Kamerlid/oud ETI-directeur
M.C. Verburg zijn inmiddels opgeno
men in de raad van bestuur van Dow
Nederland. Diezelfde Kaland is ook
voorzitter van de landelijke commis
sie die de opdracht heeft om vergun
ningenprocedures voor de industrie
te vereenvoudigen.
Het bedrijf kent nu haar werkne
mers ook het recht toe om recht
streeks politiek te functioneren. Vier
van de Terneuzense gemeenteraads
leden werken bij pow, waaronder
Wethouder van Financiën A. Door-
duijn en de invloedrijke CD A-frac
tievoorzitter mr. A.A. Snoodijk. Eén
Dow-medewerker is PvdA-Statenlid
en ook in het waterschap 'De Drie
Ambachten' is Dow vertegenwoor
digd.
De Veldkamp-enquête oordeelt de
werksfeer bij Dow gunstig waar het
gaat om carrière- en promotiekansen.
De prestatie-gerichtheid gaat echter
ten koste van de interne verhoudin
gen en onderlinge collegialiteit zo
denkt een aantal inwoners van
Zeeuwsch-Vlaanderen. Citaat: „Op
de bewering „Dow is een bedrijf waar
ik best zou willen werken" reageert
bijna 30 procent bevestigend, maar
circa 60 procent is het daar niet mee
eens, 30 procent wijst dat zelfs na
drukkelijk af".
Dow Chemical houdt de vakbonden
zoveel mogelijk buiten de poort. Een
doelgericht sociaal beleid, zonder
CAO, geeft hen, die in de filosofie van
'the company' geloven, toch een ge
voel van geborgenheid.
Een opmerking van bedrijfsarts
Reuvers in Vrij Nederland van 6 de
cember 1980 illustreert hoe sommige
Dow-managers over hun personeel
denken. Sprekend over de verhoogde
kans op hersentumoren in de chemi
sche industrie zegt hij„Er kan geen
ongelukkig kind geboren worden of
het is de schuld van de chemie. Wat
moet ik met epidemiologisch onder
zoek. Ik heb al moeite genoeg om hier
achter werknemers aan te zitten die
om de een of andere reden te beroerd
zijn om te werken".
„Ze kweken er een joviale sfeer. Je
kunt leidinggevende mensen bij hun
voornaam noemen, kortom het socia
le vernisje ziet er aantrekkelijk uit,
maar achter een masker met een
vriendelijke grijnslach wordt een
bikkelhard beleid gevoerd". Het zijn
woorden van FNV-districtsbestuur-
der A.P. Norendaal. „Staal met flu
weel bekleed', zo omschrijft hij het
beleid binnen de Dow-poorten.
„Over een cao weigeren ze te on
derhandelen, ze beantwoorden geen
brieven. Arrogant? Dit gaat alle ele
mentaire omgangsvormen te buiten.
Het is onbeschoft. Maar men kan zich
permitteren de vakbond te negeren.
Wanneer mensen kritiek hebben óp
de directie zal men hun carrière niet
bevorderen: kies voor je toekomst,
niet voor de vakbeweging. Dow spe
culeert op het individueel gedrag:
Meer geld of betere arbeidsomstan
digheden? Ze kiezen voor meer geld.
Het beleid is er Amerikaans-liberaal
onder het motto dat ieder de maar
schalksstaf in z'n ransel heeft, maar
in praktijk worden de mensen er ge
raffineerd tegen elkaar uitgespeeld.
Ze hebben de beschikbare kennis
over psychologie en sociologie perfect
in hun personeelsbeleid verwerkt.
Naar buiten toe hebben ze zich om
ringd met uitstekende contacten. Ge
meenten maken ze lekker met geld.
Kamerleden worden met leuke hap
jes ontvangen. In Den Haag bij de mi
nisteries hebben ze prima ingangen.
Denk maar aan de manier waarop de
LPG-aanvoer op stilzwijgende wijze
is doorgedrukt.
Het is eén grote lobby en daarbij
moet je de invloed van Verburg en
Kaland niet onderschatten. Het is ge
woon een feit dat Dow bij al z'n plan
nen nauwelijks weerstand onder
vindt. Dow is een macht, niet alleen
in Zeeuwsch-Vlaanderen. Het is een
macht in de hele Nederlandse chemi
sche sector. De lobby voor de verla
ging van de energieprijzen zegt ge
noeg. Ze kregen hun zin. De campag
ne ging uit van de Samenwerkende
Industriële Grootverbruikers, maar
Dow was de sturende hand", aldus
Norendaal.
Over het huidige cao-loze tijdperk
bij Dow zegt CNV-er Sietse Jorrits-
ma: „Ze kopen goodwill met IAO's,
individuele arbeidsovereenkomsten.
Accepteer je die niet dan dreigen ze
met overplaatsing. Discussie met af
delingshoofden is er nauwelijks. Er
zijn zelfs mensen bedreigd met ont
slag".
„Wat ze doen is de flexibiliteit van
mensen kapot maken. De werkne
mers zijn bang om voor hun mening
uit te komen uit vrees voor hun cariè-
re". Ronnie Jacobs van de Unie BLHP
omschrijft het DOW-systeem als 'het
uitzuigen van de arbeidsproduktivi-
teit van het individu'. „Uitzuigen en
dan opzij", aldus Jacobs en hij voegt
er nog aan toe: „het bedrijf wordt ge-
leid door Nederlanders die willen be
wijzen dat ze net zo hard zijn als
Amerikanen en daardoor zijn ze
roomser dan de Paus".
„Niet waar" vindt voorlichter Wil
lem van Loon van Dow Chemical. „De
sfeer bij Dow is goed. De vermeende
naijver is er niet. De gemiddelde
Dow-er is trots op z'n bedrijf. Dat
blijkt als ze met een Dow-jas aan op
zaterdagmiddag boodschappen gaan
doen. Van de Amerikaanse mentali
teit zal best iets zijn blijven hangen,
al was het alleen maar omdat we el
kaar bij de voornaam noemen".
„Niet waar", vindt Van Loon ook
als hem wordt voorgelegd dat 60 pro
cent van de Zeeuws-Vlamingen niet
bij Dow wil werken. „Dat zeggen
mensen die werk hebben. Als we ad
vertenties zetten kregen we steeds
stromen reacties, ook van Zeeuwen".
Meer controle over 'de macht' Dow!
Dat vindt 50 procent van de onder
vraagden. Het commentaar van Van
Loon op deze stelling is aanvankelijk
een lange stiltedan: „Niet ver
ontrustend. We zijn een normale so
ciale partner, een werkgever met alle
contacten. We zijn er ons niet van be
wust dat we onze macht tussen aan
halingstekens in verkeerde zin zou
den gebruiken".
Met nadruk stelt de Veldkamp-en
quête dat het oordeel van de Zeeuws-
Vlamingen over Dow nauwelijks po
litiek te binden is. „Degenen die een
gunstige indruk van het bedrijf heb
ben, zijn vooral te vinden onder de
mannen van 45 tot 54 j aar, in de hoge
re welstands- en opleidingsniveaus
en onder de mensen die zichzelf als
politiek rechts beschouwen. Het valt
op dat degenen die zich politiek noch
links noch rechts verbinden Dow het
zelfde of nog minder gunstig beoor
delen dan degenen die zich als links
aanmerken".
„Als Dow ploft...." is een bekend
streekgezegde in Zeeuwsch-Vlaande
ren, zo ongeveer in de geest van 'als
de hemel valt..' Fatalisme, berustend
op een zekere anggt voor wat er in die
grote chemische keuken gebrouwen
wordt. Onbekendheid met wat er bin
nen de hoge hekken gebeurt is er nog
steeds, alle rondleidingen ten spijt.
Binnen de hekken is er bij de mees
te werknemers een onwrikbaar ge
loof in 'the company'. De CNV-er Jor-
ritsma benadrukt dat als volgt: „Ik
heb het idee dat wanneer Dow de
lucht invliegt de werknemers het nog
niet zullen geloven omdat ze wijs ge
maakt is dat het er zo veilig is."
Van Loon: „Wat ons verontrust is
dat men kennelijk onvoldoende op de
hoogte is van wat Dow doet aan vei
ligheid en milieu. Dat geldt ook voor
de regionale pers. We hadden al het
vermoeden dat de nadruk moest lig
gen op bepaalde onderwerpen, meer
dan op de andere. Deze enquête wordt
een van de uitgangspunten door de
onderdelen die de basis gaan vormen
voor onze voorlichtingsstrategie in de
toekomst".
De p.r.-afdeling en de Dow-directie
kunnen na de Veldkamp-enquête bij
zichzelf te rade gaan. Communicatie
met de streek is niet alleen het geven
van selectieve informatie. Een bevol
king die dit trekpaard van de econo
mie laat lopen heeft recht op volwas
sen voorlichting.
I
