11 33 DE GOEDE DUITSER OSCAR SCHINDLER EEN SIERLIJK MONSTER WORDT 100 JAAR igh noon Brooklyn Brug TjIJN NAAM was Oscar Schindler. Hij leidde een concentratiekamp, maar hij ligt begraven in Jeruzalem. Wie was deze Duitser die 1.200 joden van de gaskamers redde? Wie was deze playboy en [jndustrieel, die met omkoping en list zand strooide in de vernietigingsmachine van de SS? Afschuw Cognac Slachter Bezeten Diamanten Goud I AmerIKA maakt zich op voor het feest. Het feest van de brug. Brooklyn Bridge. Al lang niet meer, zoals destijds, de grootste hangbrug ter wereld, maar nog altijd het bouwwerk dat meer dan welk van zijn soortgenoten tot de verbeelding spreekt van de kunstenaars, de I filmregisseurs, de vernuf teling en en alle andere dromers en waaghalzen. 7ATERDAG14ME11983 W3 W2 Door Bert van Velzen ta niet bekend als een held, ir toen ik iemand berstens gerst dwars door mijn rdeur heen hoorde zeggen hij eens uitvoerig zou gaan en, ben ik kwaad naar bui- getreden om hem te be ren zijn rits op te halen en e lazeren. Fout! Mensen inzicht en gezag wezen op levaren waaraan ik me had rtgesteld. Een pak naar de nerij, een bek vol nieuwe nen, met een beetje pech fijnde neuro-chirurgie. iad timide achter die dikke nk moeten blijven staan bonzend hart wachtend lat het geklater zou zijn iehouden en de voetstap des sdoeners zou zijn wegge- •ven in de nacht, om dan de schade te bezien. Een \r natter, maar nog recht i lijf en leden en met een verder ingedeukte ziel. itie-psycholoog Denkers jft een hele discussie op ig gebracht over de vraag of nog wel deugdzaam is om vredelievend en geweldloos ijn, dat intimidatie door lieumollers (dat zijn onder iere vandalen, geweldple- s, tasjesdieven en z war trij- ■s) wordt geslikt als een iderlijk natuurverschijnsel, .Is een orermaat aan Tegen veel te weinig zon. Of ver- Hij kt, gezien de sociale ntoestanden die anti-so- al gedrag zouden verklaren, man die zwart rijdt in de nsterdamse tram doet dat gestraft als hij een vuistje It en vraagt of meneer de ntroleur misschien een 2un voor zijn porum wil bben. Als je ziet dat er op ■aat iemand wordt afgetuigd beroofd, dan moet je niets en. Als iemand zijn hond dden op het trottoir of wan- 'ipad een walmende stink- iop laat zitten draaien be- ior je daar niets van te zeg- n. De vraag: kan die hond et een beetje opschuiven met in handel wordt maar al te :ak met een scheldpartij of dreiging met geweld beant- oord. tnkers, die voorzichtig ver- Id heeft, dat mensen een etje agressiever op agressie ogen reageren (een knaap e de boodschappen steelt van n bejaarde mag best een hop onderzijn kont krijgen) itmoet straffe kritiek. Die omt voornamelijk van be- rgde lieden die denken dat jn advies zal leiden tot een calatie van geweld in de sa- enleving, de eruptie van een ederlandse gunslinger-cul- tur en een dagelijks High oon op het Vrijthof. geloof er niets van. Er is '.en sprake van een bewape- ingswedloop van strijdluch- ge Amerikaanse burgers. De eeste burgers zijn daar na- elijk helemaal niet strijd- istig, maar bang. Een handig raatrover hoeft geen schiet- zer meer voor de dag te halen rn snel aan een horloge of een undel bankbiljetten te ko ten, want maar al te vaak is et 'verzoek' om horloge en ortefeuille ten geschenke te even al ruim voldoende. Is iemand in een als gevaar- jk bekend staande buurt met m ouderwets scheermes zijn age Is staat in te korten en de oorbijgangers staande houdt iet het verzoek om geld voor e bejaardenclub, wel, dan zal ij Uncle Sam al snel onder- andeld worden over de hoog- van de bijdrage of men nu :ht wil geven of niet. Dat is e prijs die de timide burger etaalt, een soort van verzeke- ngspremie tegen het risico m in elkaar geslagen te wor- 'en. We worden niet bedreiga oor High Noon en reïncarna- es van Billy the Kid of Wyatt rp, maar door een beklem- ling van de psyche, waardoor et mogelijk wordt dat een ud irromutje in Delft onder rote belangstelling ver- rin kt. Ve zullen gaan leren straat- •/rreur de rug toe te keren. Het il, zoals een jaar of 15 geleden n New York is gebeurd, moge- ijk worden dat een weerloze rouw door iemand op zijn emak kan worden vermoord :rwijl dozijnen mensen daar etuige van zijn. We zuilen iets doen, want we mogen 'een eigen rechter spelen. We logen geen racistische vuil- ouiter de bus meer uitschop- enen straks zitten we te ap- laudiseren als er iemand ordt verkracht. >at is althans in Amerika ortgeleden gebeurd, waar lensen geleerd hebben zich ergens meer mee te be- loeien. En zo te vrezen, dat ze onder revolver onder hun oofdkussen niet meer kun- ,en slapen. Ik denk dat Den- ers gelijk heeft. We moeten en beetje van ons afbijten. 'en straatterrorist pakke me ij voldoende mankracht, bV .et nekvel en men geve hem en pak slaag. Dat is niet goe& naar wel juist. Wie een leven redt, \redt de hele wereld Door Gerard Kessels Oscar Schindler voerde een verbeten eenmansoorlog te gen de nazi-staat. Een oorlog, die hem zijn hele vermogen kostte. Bijna vergeten sterft Schindler oktober 1974 in een klein appartement in het cen trum van Frankfurt. Hij zou nooit meer de aandacht hebben gekregen die hij verdient als de Australische schrijver Thomas Kenealy niet in 1980 een winkel in Los Angeles was binnengestapt om een nieuwe aktetas te kopen. Als eigenaar Leo Page hoort dat Kenealy schrijver is, doet hij hem „een goed verhaal" aan de hand. Page, wiens eigenlijke naam Pfefferberg is, is een van Schindler-joden. Kenealy's boek, verschenen na twee jaar onderzoek, is een bestseller in Amerika en in het najaar komt het in Nederland uit. Het verhaal van een goede Duitser. Als nazi-beulen de joden uit heel Polen gaan deporteren naar het ver nietigingskamp Auschwitz, is er in het geteisterde land nog maar één vluchtheuvel. De plek waar de joden nog enige hoop kunnen koesteren is de Deutsche Emailwaren Fabrik (DEF). De fabriek, geleid door de jon ge Herr Direktör Schindler in Kra- kau, maakt potten en pannen voor de vechtende Duitsers aan het oostfront. Uiterst gewiekst en met gevaar voor eigen leven slaagt Schindler er in 1.200 joodse personeelsleden af te schermen van de bureaucraten des doods. Als een eerbewijs aan hun red der noemen de overlevenden, die op alle continenten wonen, zich tot op de dag van vandaag Schindler-joden. Het is geen held volgens het boekje, deze Oscar Schindler. Kenealy be schrijft hem als een bon-vivant, spe culant en charmeur. In Krakau leefde hij, meestal gescheiden van zijn vrouw Emilie, samen met zijn Duitse vriendin Ingrid. Verder heeft hij een affaire met zijn Poolse secretaresse en daarnaast nog allerlei vluchtige contacten. Van zijn gescharrel maakt hij geen geheim, maar evenmin loopt hij ermee te koop. „Gelukkig", zo zegt een van de geredde joden, „was hij ons trouwer dan zijn vrouw." Deze vrouwenjager, drinker en kettingroker, die in 1938 in Sudeten- Duitsland lid van de nazi-partij was geworden, ontpopte zich al snel tot een vastberaden tegenstander van het systeem. De razzia's in het getto van Krakau, die hij van nabij mee maakt, vervullen hem met diepe af schuw. Onder de indruk van de wreedheden die hij gezien heeft komt hij terug in de fabriek. „Jullie zijn veilig als je hier werkt. Wie hier werkt overleeft de oorlog", belooft hij zijn personeel. Als Schindler de failliete potten- en pannenfabriek in 1939 overneemt, werken er 45 mensen. Met de aan koop, voor een appel en een ei, heeft Schindler een goede zet gedaan. Hij rekent terecht op grote opdrachten van het leger. Hoofd van de inkoop- dienst van het leger is ene generaal Schindler. Geen familie, maar Oscar laat de naam her en der regelmatig vallen, als dat zo uitkomt. Bovendien lijmt hij iedereen die wat te vertellen heeft rijkelijk met drank, sigaretten, etentjes en zonodig met juwelen. De fabriek floreert en Oscar vraagt de SS om steeds meer joodse arbeids krachten uit het getto van Krakau en uit het concentratiekamp Plaszow bij de stad. Voor een gezonde vakman moet Schindler de SS 7,5 Mark per dag betalen. Ongeschoolden en vrou wen doen 6 Mark. Teneinde de fa briek nog meer gewicht te geven bij het leger, begint hij ook een kleine munitie-afdeling. Uiteindelijk wer ken er bij Schindler 1.200 joden. Op zijn 34e verjaardag, 28 april 1942, verschijnt hij met drie flessen cognac op de werkvloer. Hij drinkt met zijn mensen en kust, goedge luimd, een joods meisje. Een ernstig vergrijp voor een Ariër in het Polen van 1942. Schindler, verraden, wordt de volgende dag door de Gestapo gearresteerd.. De machtige relaties, die Schindler in het leger heeft ver worven, zorgen er echter voor dat hij al snel weer op vrije voeten komt. Zij zullen nog tweemaal in actie moeten komen om de gevangenispoorten weer voor hem te openen. Voor de gezondheid van zijn men sen probeert Schindler goede maatjes te blijven met commandant Amon Göth van het concentratiekamp Plas zow. De levensgenieter Gofh is een sadist van de ergste soort. Hij begint de dag meestal met vanaf het balkon van zijn villa in het kamp een gevan gene dood te schieten met zijn jacht geweer. Oscar walgt van Göth maar hij kan toch goed met hem overweg. Beide houden van de goede dingen des le vens. De industrieel paait de kamp commandant met drank en juwelen. Schindler slaagt er niet alleen in de Rosners als 'metaalarbeiders' naar zijn fabriek te halen, maar ook Göth's doof geslagen dienstmeisje Helen Hirsch. Het dienstmeisje wint hij van Göth bij een luguber kaartspel. Bij Schindler werken tenslotte kooplui, artsen, rabbi's en musici als 'geschoolde metaalarbeiders', 's Mor gens worden ze vanuit Plaszow naar de fabriek gebracht en 's avonds weer gehaald. Omdat het verblijf van zijn mensen bij de onberekenbare slach ter Göth steeds riskanter wordt, be sluit Schindler een nachtverblijf te bouwen op het fabrieksterrein. Voor 300.000 Mark laat hij barakken neer zetten. M^t een kostbaar rijzadel heeft hij de corrupte Göth voor zijn plan gewonnen. Ook de SS-autoritei- ten hogerop de ladder voorziet hij van OSCAR Schindler (rechts) rond 1946 in München met enkele van de meer dan duizend joden die hij van de gaskamers redde. „Gelukkig was hij ons trouwer dan zijn vrouw. blijken van dankbaarheid. Uiteinde lijk krijgt zijn fabriek de status van een sub-kamp van Plaszow. Hij weet gedaan te krijgen dat de SS-bewakers buiten de omheining blijven en de fabriek niet betreden. Dan zoyden de mensen maar schrik ken en zou de o zo heilige oorlogspro- duktie in gevaar komen, zo houdt hij de SS voor. In de fabriek zijn de joden relatief veilig. Er zijn geen honden, geen aframmeling, geen executies en de soep is er dikker dan in Plaszow. Bij de SS-ers voor de fabriekspoort houdt Schindler de stemming erin met drank en sigaretten. In zijn drang het nationaal-socia- listische systeem te overwinnen, was Schindler op den duur „niet alleen lichtzinnig, maar op het bezetene af", schrijft Kenealy. Als in de herfst van 1944 de Duit sers het oostfront niet meer kunnen houden, is het allang duidelijk dat zij de oorlog verloren hebben. De Russen rukken steeds verder op. Het concen tratiekamp Plaszow en de Schindler- fabriek moeten worden opgeheven. Schindler weet wat dat betekent: alle joden worden naar Auschwitz ge bracht. Auschwitz, waarvan com mandant Höss regelmatig tegenover SS-prominenten pocht dat „het een capaciteit heeft van 9.000 per dag als alle installaties goed werken." Angst en beven in de fabriek. Had Herr Direktor niet beloofd: „Ik haal jullie er allemaal uit?" Zou hij zijn belofte dan toch niet waar kunnen maken? Maar Schindler geeft de moed niet op. Hij gaat helemaal over op de produktie van munitie- en oor- logsmaterieel, zo laat hij weten. Te gelijk vraagt hij om overplaatsing van zijn fabriek met mensen en ma chines naar het Rijksprotectoraat Bo- hemen en Moravië. Op de zwarte markt laat hij de duurste delicatessen kopen, die voor geld te krijgen zijn. Hij werkt weer volgens het stramien dat vijf jaar lang zijn waarde bewezen heeft. Elke klerk en elke officier die de aanvrage moet bekijken, krijgt voor zijn ge waardeerde mening enkele stoffelijke blijken van dankbaarheid toegescho ven. En zie: het lukt opnieuw. Schind ler krijgt alle vergunningen. Hij mag vertrekken met zijn mensen. In oktober 1944 komen de 800 joodse mannen en jongens in Brünnlitz aan. De 300 vrouwen en meisjes blijven eerst een tijd steken op het tussensta tion Auschwitz. Als hun verblijf daar langer duurt dan veilig is, stuurt Schindler een jonge medewerkster met een koffer vol levensmiddelen en enkele diamanten naar Auschwitz om de leiding van het kamp te paaien. Kort daarna komen ook de vrouwen in Brünnlitz aan. Tegen het einde van de oorlog haalt Schindler nog een kunststukje uit. Bij SS-chef Rasch van Moravië weet hij een arsenaal geweren en handgrana ten los te peuteren. Hij vreest, zo ver telt hij, een opstand van zijn joodse arbeiders als de Russen naderen. Als kleine attentie schuift Schindler een ring met briljanten voor mevrouw Rasch naar de andere zijde van de ta fel. In werkelijkheid heeft Schindler de wapens nodig omdat hij bang is dat de SS-bewakers iedereen op de valreep zullen doden. Na de Duitse capitulatie laat Schindler Churchill's overwinnings toespraak door de luidsprekers over het fabrieksterrein schallen. Daarna spreekt hij iedereen toe. De SS-bewa kers dankt hij dat ze zich onthouden hebben van excessen. Ze druipen zwijgend af. Zijn Schindler-joden wenst hij veel geluk in het 'nieuwe Europa'. Uit het goud van hun eigen tanden smeedden de joden een ring voor hun weldoener. Er wordt een oude joodse spreuk ingegraveerd: „Wie één leven redt, die redt de hele wereld." Vrouwe Fortuna, zo bestendig aan zijn zijde in de oorlog, laat Oscar Schindler na 1945 in de steek. Hij is alles kwijt. Met financiële hulp van zijn Schindler-joden begint hij èen boerderij in Argentinië. In 1957 gaat hij failliet. Dan neemt hij een ce- mentfabriekje over in Frankfurt. Maar ook dat loopt na 4 jaar uit op een faillissement. Ontmoedigd en al leen, leeft hij in een klein apparte mentje in Frankfurt. De ene helft van het jaar woont hij in Duitsland, de andere helft bij vete ranen uit zijn fabriek in Tel Aviv. In Israël wordt hij als 'rechtvaardige uit de volkeren' geëerd. Hij krijgt de Martin Buber-vredesprijs. In Ameri ka worden straten naar hem ge noemd. Maar tot 1968 moet hij soebat ten voordat hij een mager pensioentje van 500 mark per maand van de deel staat Hessen krijgt. De stad Frank furt doet er nog 146 mark bij. Op straat in Duitsland wordt hij nageroepen. „Jodenkusser", schreeuwt een arbeider. Schindler verkoopt de man een klap. De man doet aangifte en Schindler wordt door de rechter tot een flinke geldboete veroordeeld. In 1974 sterft hij op 66-jarige leef tijd. Volgens zijn laatste wens wordt hij in Jeruzalem begraven. De man die met verbetenheid, sluwheid en virtuositeit 1.200 mensen het leven redde, vond na de oorlog eigenlijk nooit meer zijn draai. Misschien om dat alleen het gruwelijke decor van een oorlog niet alleen het slechtste maar ook het beste in de mensen bo ven doet komen. Door Mare de Koninck De Brooklyn Brug, het even gratieuze als monsterachtige gevaarte tussen Manhattan (het eiland dat ooit Nieuw Amsterdam heette) en Brook lyn (het New Yorkse stadsdeel dat ooit Breukelen heette), gaat zijn 100-ste verjaardag tegemoet. De 24-ste mei aan staande is de grote dag. Over de 1056 meters wegdek die al een eeuw hoog boven de East River hangen, zullen in vol ornaat de ontelbare feestgan gers paraderen. En rondom de brug zal dit historisch stuk Amerika met exposities, mu ziek, vlagvertoon en vuur werk de hoogste eer betonen aan de bovenmensenlijke prestatie van welweer. Het zal bijna zijn zoals op die lente dag in 1883. Honderdduizenden men sen hadden zich op beide oevers ver zameld. De rivier lag bezaaid met stoomboten, die him scheepsbellen luidden en hun hoorns onbedaarlijk lieten loeien. Overal wapperden de Stars and Stripes trots ^egen het uit spansel. De president van de Verenig de Staten, Chet Arthur liep in slank gesneden pak en op soepele wandel schoenen te glimmen aan het hoofd van de massa die de triomf van de bouwkunde tegen de voetzolen voel de. 's Avonds was er een spectaculair vuurwerk. Fonteinen van fel ge kleurde sterren, boeketten van helde re kometen, vliegende bommen en gouden regenbuien zetten de buiten sporige constructie in een spookach tig licht. Een paar dagen later sloeg de brug voor het eerst sedert haar voltooiing dodelijk toe. De menigte die de 1600 meter lange houten promenade van oever tot oever wilde bewandelen was nog altijd enorm. Om vier uur in de middag viel een vrouw van de trap die naar het looppad leidde. Ze schreeuwde. De reactie van het pu bliek weerspiegelde de algehele hui ver voor de afmetingen van het ge vaarte en de krachten die erin schuil gingen. Iemand riep dat de brug be gon in te storten. De massa probeerde terug te rennen naar de oever. Tien tallen mensen werden onder de voet DE MACHTIGE brug, een eeuw geleden de grootste constructie in de Verenigde Staten, is nog altijd een slagader naar het spectakel Manhattan. - fotoaudet gelopen. Twaalf vonden er de dood. Het bloed liep uit hun oren en droop tussen de planken door naar de peil loos diepe golven. Diezelfde promena de langs de verkeersweg op de brug is vandaag nog altijd het favoriete tra ject van wandelende, fietsende en joggende New Yorkers. De Brooklyn Bridge is een technisch pionierswerk geweest, dat tijdens de uitvoering al een 40-tal slachtoffers had geëist. De eerste was, wrang ge noeg, de 'mastermind' van het hele project, de uit Duitslang geïmmi greerde architect en matemathicus John Roebling. Hij had al met andere - kleinere - bruggen roem verworven, zoals die over de Niagara. Toen in 1869 de East River er nog maagdelijk bij lag en alleen nog maar op bootjes de eerste metingen werden verricht, stond de 63-jarige ontwerper op een aanlegsteiger te staren naar de over kant waarop hij het bouwkundig had gemunt. Hij bemerkte niet hoe een schip tegen de pier schuurde, totdat zijn voeten bekneld raakten. In het ziekenhuis moesten Roeblings tenen worden geamputeerd. De eigenzinni ge wetenschapper wilde niet met des infecterend spul worden behandeld. Hij geloofde alleen in de genees kracht van het water. Drie weken la ter stierf hij aan tetanus. Zoon Washington Roebling nam het vermetele werk, dat ook hem een voortijdige dood zou bezorgen, over. Roebling j r. is de held van het ver haal van de Brooklyn Bridge. Hij kocht met zijn vrouw Emily een huis op de Brooklyn-hoogten, van waaruit hij de bouw die volgens tallozen on mogelijk was, zou kunnen gadeslaan. Hij ontwierp de reusachtige houten caissons, waarop de twee draagtorens zouden worden opgericht. Door de toenemende druk van de stenenmas sa zouden de caissons eerst op en ver volgens in de rivierbodem zakken, totdat ze op de rotsen in de onder grond een natuurlijk fundament zou den vinden. Alles was ontdekkingswerk. Nog nooit was met zulke grote caissons, waarin per stuk vijf tennisbanen passen, gewerkt. Er zat geen bodem in deze onderwaterzalen, zodat de ar beiders op de bodem van de rivier de modder en de stenen konden weggra ven. Samengeperste lucht hield het water uit de werkplaats, waar door de hoge druk de mechanische gelui den ijl klonken, de stemmen metaal achtig en waar het bijna 30 graden heet was. Een van de arbeiders onder water was.Washington Roebling zelf. Hij draaide 16 uur per dag in de caissons, die aan de lopende band mensenle vens eisten. Zoveel als de briljante in genieur al wist van draag- en span kracht van staal en beton, zo geheim zinnig was nog de caissonziekte waaraan de mannen ten prooi vielen als in de transportkamer naar boven de druk te snel verminderde. Roebling kreeg zijn eerste aanval in 1870, een jaar na de aanvang van de werkzaamheden. Er was brand uitge broken in een van de caissons en de hoofddirecteur van het project zette zichzelf mede aan de bestrijding van het vuur, dat de houten caissonwand aanvrat en de daarop rustende toren dreigde te doen omvallen. Toen het vuur gedoofd was en Roeb ling weer bovenkwam, bleek hij plot seling gedeeltelijk verlamd en leed hij helse pijn over het hele lichaam. Hij nam morfine, liet zich insmeren met een mengsel van zout en whisky, hoorde dat het vuur toch weer was opgelaaid, kleedde zich weer moei zaam aan en ging opnieuw naar be neden Roebling was vanaf 1872 - hij was toen pas 35 jaar - geheel verlamd. Hij bekeek vanuit een rolstoel in zijn huis met een verrekijker de werkzaamhe den, die ook voor het publiek steeds spectaculairder werden. Zijn vrouw liep dagelijks met zijn instructies naar de opzichters op de bouwplaats. De twee torens in de East River gin gen tot 84 meter boven hoog water de lucht in. Dat was hoger dan welk ge bouw ook op Manhattan, dat nog vele decennia zou moeten wachten op zijn eerste wolkenkrabbers. In 1878 werd de eerste staaldraad gespannen tus sen de twee torens. Aan de kaden kwamen in datzelfde jaar de giganti sche ankerplaatsen gereed, waar de vier hoofdkabels, die via de toppen van de torens van oever naar oever zouden golven, werden vastgemaakt. In de jaren daarna groeide en groeide het monster. Duizenden timmerlie den, metselaars, smeden, machinis ten, sjouwers, waren onafgebroken in de weer. De mensen op de minuscule scheepjes, beneden op de rivier keken ademloos op naar de onmetelijke narp die in het luchtruim werd ge sponnen. Misschien is de euforie van het eeuw feest verantwoordelijk voor die zor geloosheid. Feit is dat twee jaar gele den plotseling twee kleine diagonale kabels knapten en een Japanse toerist dodelijk verwondden. Dat was kort nadat een gespecialiseerde firma een rapport had uitgebracht over de alar merende staat waarin de brug zou verkeren. Het zout van de East River, vervuild regenwater en duivenmest zouden het staal ernstig hebben aan getast. Thans is een revisie-programma van tien jaar en 100 miljoen dollar aan de gang, en is iedereen optimistisch, dat het gevaarte er daarna weer een vol gende eeuw tegen kan. Het is niet erg Amerikaans om onheil te verwachten van wat mensen con strueren. Misschien is het kenmer kend dat het een Nederlander is, die de ramp ziet aankomen. De Tilburgse leraar Ed Schilders is al jarenlang geobsedeerd door de Brooklyn Bridge en geeft zelfs een tweemaandelijks bulletin uit over de wederwaardighe den van zijn zorgenkind. In 1981 had Schilders het al over de 'doodsstrijd' waarin de brug verkeert en over vol gende brekende kabels die een ket tingreactie kunnen veroorzaken. Hij vond het net iets voor de Brooklyn Bridge om op 24 mei aanstaande, on der het oog van de televisiecamera's en begeleid door tientallen fanfares wraak te nemen voor haar verwaar lozing en majestueus in de East River te storten. Misschien dat Andy Warhol daaraan nog tijdig zijn poster, die hij voor het eeuwfeest heeft ontworpen, kan aan passen. En wellicht kan Tobias Pie ker van zijn speciaal voor de jarige Brooklyn Bridge geschreven concert voor piano en orkest de laatste maten schrappen en de grote plons als slot akkoord gebruiken.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 15