Meimaand Mariamaand: de bedevaart bloeit weer
A
High noon
ZATERDAG 14 ME11983
W21
JVloRGEN TREKT voor de dertigste keer
de bedevaart van militairen en oud
militairen naar Onze Lieve Vrouw van
Handel, een van de oudste vaderlandse
bedevaartsoorden. Pastoor M. Vogels
verwacht deze zomer zeker meer dan
100.000 mensen. Groepen en vooral
individuelen. En veel, veel jongeren, heeft
hij met voldoening gecontateerd.
m stolp
Buikwond
Zekerheid
Te voet
Grebbeberg
7ATERDAG 14 ME119
iIJN NAAMwa
leidde een concer
ligt begraven in J<
puitser die 1.200 jc
redde? Wie wt
\iridustrieel, die me
strooide in de very
c
MERIKA maakt
Het feest van de bri
Al lang niet mee
grootste hangbrug
altijd het bouwwei
van zijn soortgenot
spreekt van de
filmregisseurs, de v
andere dromen
t »ll 1M«iihMMÜ
Door Wim Kuipers
Gekomen is de lieve mei,
en op het veld een bloemensprei
Een Marialied uit het Rijke
Roomse Leven. Bomvolle ker
ken lieten het mei-in-mei-uit
schallen. Dat is voorbij: de
bloemensprei wordt rigoureus
doodgespoten, de kerken zijn
leger dan de tribunes in de
eredivisie.
Maar - een klein wonder - de Ma
riaverering is terug. Mei is weer Ma
riamaand. Midden in het nuchtere ik-
tijdperk bloeit het verschijnsel bede
vaart luisterrijk op. Onverwacht, uit
de lucht gevallen. Vooral Maria-oor-
den worden weer overstroomd door
pelgrims.
Elke meimiddag
vlamt een triomf
boog van kaarsen
voor het genade
beeld. Handel in
Oost-Brabant leeft
als in barre tijden.
In het onzekere
jaar 1792, toen de
Napoleontische le
gers opmarcheer
den, trok Handel
17.000 pelgrims.
Een bijzonder aan
tal voor die tijd.
Maar wat zoeken
de mensen er nu?
Rechts in de door
de Roermondse
bouwmeester Jos
Cuypers gerestau
reerde kerk be-
vindt zich een ka
pel. Kaarsen, bloemen en twee ber-
kestammen verdringen het eenvoudi
ge, een halve el hoge houten Maria
beeld.
Toch heeft Handel aan dit wonder
baarlijke beeld zijn bestaan te dan
ken. Omstreeks 1220 - zo vertelt de le
gende - vond een scheper uit het na
burige Bakel op de hei 'op enen doren
stock' een Mariabeeldje. Het stelde de
Madonna met Kind voor. Er ontstond
een spontane verering, en toen kond
gedaan werd van de eerste wonderen,
wilden boeren uit de buurt er een ka
pel stichten.
Dat leverde nieuwe wonderen op.
Toen de boeren met een kar stenen en
hout naar de voorgenomen vesti
gingsplaats reden, weigerden de os
sen daar te stoppen. Goddelijk ingrij
pen deed hen een eind verder sjokken,
tot daar waar nu de kerk staat. Later
werd langs de weg tussen Gemert en
Handel de Ossenkapel gebouwd, als
herinnering aan het wonder.
De bouw begon, en op een dag kwa
men de nijvere kapelbouwers zonder
water te zitten. Geen nood: Maria liet
er een bron ontspringen. Midden op
de droge hei. Volgens de overlevering
waste ze zelfs de kleertjes van haar
kind in het immer stromende water,
en hing die te drogen op de doorn
struik.
JAN van den Acker uit
Gemert, directeur van een
textielweverij, met het
vaandel van de Bedevaart
van Militairen en Oud-Mi
litairen.
Deze struik is eeuwenlang gekoes
terd, hij stond onder een glazen stolp
om te voorkomen dat er takjes van
gesneden werden, maar even voor het
zevende eeuwfeest gaf hij de geest.
Het wonderbaarlij
ke water is er nog
wel. Pelgrims drin
ken het om gene
zing te vinden. Er
zijn dan ook een
reeks wonderen te
melden die in Han
del geschied zou
den zijn. Het oudste
dat ondanks veel
branden bewaard
is, dateert van 1603.
De Bossche kleuter
Arnold van Goch
(4) had al meer dan
een maand klem-
mond. Hij kon niet
eten, de doktoren
stonden machteloos
en de hongerdood
dreigde. Maar
tante Johanna uit
Gemert beloofde
„De mensen zijn het beu,
al dat moderne gedoe
O.L.V. van Handel het gewicht van
haar neefje in linnen, was, zilver en
goud wanneer het wicht genezen zou.
Dat gebeurde.
Tientallen blinden, lammen en kreu
pelen volgden. Op een schilderij in de
kerk biedt de achtjarige Hendrik An-
tonij Peeters uit Helmond zijn kruk
ken aan Maria aan: 'Kreupel zijnde
Aan beide Voete' werd hij op de feest
dag van Maria Geboorte 1698 'Te
Handel Subiet Genesen', zo meldt de
tekst op het schilderij
Een Gemertse missionaris die een fles
met het wonderbaarlijke water mee
nam, heelde hiermee op de Gilbert-
eilanden (midden in de Stille Oceaan,
halverwege tussen Nieuw-Guinea en
Hawai) een gutsende buikwond.
Uiteraard leverden deze genezingen
de nodige dankbaarheidsbetuigingen
op. Zilveren armen en benen, harten,
krukken: de bekende ex-voto's. Ex-
voto betekent: uit gelofte. Halverwe
ge de jaren zestig, toen geloof, gods
vrucht en bedevaarten al danig
kwakkelden, verdwenen deze uiter
lijkheden. Pastoor Marinus Vogels
preekte soberheid.
Het hielp niet. De belangstelling snel
de achteruit. „Ik vergeleek het met
een ernstige zieke" zegt nu de nu rus
tende pastoor: „haalt hij het of niet?
We hebben erover gedacht om er he
lemaal mee op te houden."
Nu is de zieke weer kerngezond. Pas
toor Vogels (73) straalt mee. „Ik denk
dat de mensen het beu zijn, al dat mo
derne gedoe" meent hij. „Ze zien geen
resultaat. Mensen hebben behoefte
aan een gesprek. Hier kunnen ze pra
ten. Met Iemand die ze niet kunnen
zien, maar die wel luistert. Weet je
wat ze vroeger zeiden? Durf te gelo
ven als een Bretonse boerin. Dat doen
ze hier. Gewoon, en verder geen gefi
losofeer."
Er zijn meer verklaringen voor de op
leving van bedevaarten en Mariave
rering. Onzekerheid over de toe
komst, oorlogsdreiging. Bedevaart
gangers reppen daar niet meteen
over. Ze wijzen liever naar vroeger.
Toen het makkelijker en goed gelo
ven was. Het lijkt of ze zich enigszins
schamen voor hun devotie. Wie op be
devaart gaat, roept dat kennelijk niet
luid van de daken.
Voor de huidige pastoor, Martinus
Vogels, een neef van voorganger Ma
rinus, kwam de opleving niet onver
wacht. „Dat voelde je aankomen. Je
proefde bepaalde behoeften aan ge
borgen zijn, de mensen zoeken troost
en zekerheid. Die zullen ze hier dan
wel vinden. Ik merk dat sterk. Je
krijgt het niet meteen te horen. Maar
als je langer met iemand praat, komt
het eruit. Angst, ziekte. De misinten-
ties vertellen hetzelfde."
Gedegen onderzoek naar de motieven
om ter bedevaart te gaan, over de
heropleving, ontbreekt. Maar daar
komt verandering in. Pastoor Vogels
krijgt geregeld geleerde telefoontjes:
godsdienstsociologen en theologen
hebben de gewone gelovige en diens
volksreligiositeit ontdekt.
„Een beetje zwart-wit wellicht, maar
we krijgen mensen mee die de rest
van het jaar geen kerk van binnen
zien." Een uitspraak van Harrie Arts
(62), secretaris van de Broederschap
der Handelse Processie te Valkens-
waard. Hij kent Handel als zijn
broekzak. Loopt er eind juni voor de
veertig-en-zoveelste keer heen. In
derdaad: loopt, want Valkenswaard
gaat te t?oet naar Handel.
„We weten absoluut zeker dat we
sinds 1768 gaan" zegt Arts met enige
trots, „maar waarschijnlijk veel lan
ger. En het stopt nu nooit meer. De
bejaarden, zal ik maar zeggen, we
hebben mensen van boven de tachtig,
die gaan door tot ze niet meer kun
nen, en er lopen steeds meer jongeren
mee. Meer dan de helft is beneden de
dertig."
Valkenswaard maakt van Handel een
compleet weekend. Vertrek om zes
uur in de zaterdagmorgen. Er wordt
in Handel overnacht. Vroeger ge
beurde dat bij boeren. Nu zijn er en
kele hotels, er zijn bedevaartgangers
die van opa op vader op zoon bij de
zelfde families in Handel slapen, en
er wordt gekampeerd. Gewoon langs
de weg of in het processiepark. Offi
cieel kan dat niet, maar de bedevaart
van Valkenswaard is bijna heilig.
Als de pelgrims zondagavond terug
komen, loopt half Valkenswaard te
hoop. Arts: „We hebben evenveel be
langstelling als de carnavalsoptocht.
Het is een soort hulde. De kerkklok
ken luiden op volle kracht, en dan zie
ik veel mensen iets wegslikken."
Een enkele reis van Valkenswaard
naar Handel is 38 kilometer. Niet
iedereen loopt. Ouderen kunnen een
deel van de tocht - of helemaal - mee
maken op een van de wagens die de
stoet besluiten. Ouderwetse boeren
wagens en rijtuigen. Vorig jaar wa
ren er veertien. Volgens Arts zijn er
boeren die speciaal voor Handel een
paard aangehouden hebben. „Want je
kunt die draf- of springgevallen niet
inspannen. Die kunnen niet langzaam
lopen, is mij verteld."
Harmonie UNA (Uitspanning Na Ar
beid) speelt Marialiederen in mars
tempo. Dat werkt verkwikkend, vindt
Arts. „Als je bijna niet meer kunt, en
de muziek begint, dan krijg je duiste
re krachten, en je loopt weer verder."
De oud-strijders lopen niet meer. In
het begin gebeurde dat wel nog, de
luttele kilometers van Gemert naar
Handel. Maar toen ook deze bede
vaart een dieptepunt bereikte, en er
een armzalig kluitje van een militair
of twintig liep, riep voorzitter Van
den Acker van het bedevaartscomité:
„Dit is anti-reclame: we gaan voor
taan per auto."
Jan van den Acker (53) is de initia
tiefnemer van deze bedevaart. Hij
was bestuurslid van de afdeling Ge-
LANGS de weg van Gemert naar
Handel staan zogeheten „keskes"
(kastjes): kapelletjes die de Zeven
Smarten van Maria uitbeelden. Fa
milie en buurtbewoners hielden er
vroeger voor een zieke een noveen.
- FOTO'S JACQ. PEETERS
mert van de Nederlandse Bond van
Oud-Strijders en Dragers van het
Mobilisatiekruis. „Het was lente '53,
na de Watersnood herinner ik me,
toen we het idee kregen om naar
Handel te gaan uit dankbaarheid
voor een behouden thuiskomst uit de
oorlog. Indië kwam er snel bij."
Hoofdmoot vormen overigens mensen
die in Limburg, Brabant en op de
Grebbeberg gevochten hebben in de
meidagen '40. Voor velen van hen is
Handel een reünie. Herinneringen
ophalen aan oorlog en bezetting.
Sinds tien jaar wordt de bedevaart
opgeluisterd door gilden in vol or
naat.
De voor een deel stramme Oud-Strij
ders hebben inmiddels ook een vijf
tien coupletten tellend lied, gedicht
door Marinus van der Heijden (64) uit
Mill. Een lied van een jonge soldaat
die gemobiliseerd wordt. Hij komt in
Mill te liggen. In de morgen van de
tiende mei davert een gepantserde
trein tjokvol Duitsers bij Gennep Ne
derland binnen. Bij Mill botst hij op
enkele versperringen en valt in het
zogeheten Defensiekanaal. Er volgt
een gevecht. Het vergaat onze soldaat
slecht:
Hij roept in doodsstrijd om zijn
Moeder,
en zijn hand zoekt in zijn zak,
tot hij de rozenkrans gevonden
heeft in zijn soldatenpak
Marinus van der Heijden: „Er zijn
toen 31 Nederlanders gesneuveld. Ik
heb van de vroegere pastoor Rath
hier, die overleden is, meer dan eens
gehoord dat verschillende van die
jongens gevonden werden met de ro
zenkrans in de hand. Daarom heb ik
dit gedicht gemaakt."
De ongeveer negenhonderd deelne
mers aan de bedevaart komen uit
heel Brabant, en Noord- en Midden-
Limburg. Actieve militairen zijn er
niet of nauwelijks bij, zegt Van den
Acker met een beetje spijt. Het lijkt
logisch, want wat moet een knaap die
nu in dienst is tussen de mannen van
zestig, zeventig? Toch wil het comité
jongeren opwekken mee te gaan. Hoe
is nog de vraag. Maar het is Valkens
waard toch ook gelukt?
Door Bert van Velzen
Ik sta niet bekend als een heli
Maar toen ik iemand berstens
vol gerst dwars door mijn
voordeur heen hoorde zeggen
dat hij eens uitvoerig zou gaar. I
sassen, ben ik kwaad naar bui-
ten getreden om hem te be
zweren zijn rits op te halen en
op te lazeren. Fout! Mensen
met inzicht en gezag wezen op
de gevaren waaraan ik me hai
blootgesteld. Een pak naar de
stomerij, een bek vol nieuwe
kronen, met een beetje pech
verfijnde neuro-chirurgie.
Ik had timide achter die dikke
plank moeten blijven staan
met bonzend hart wachtend
totdat het geklater zou zijn
opgehouden en de voetstap des
boosdoeners zou zijn wegge
storven in de nacht, om dan
pas de schade te bezien. Een
deur natter, maar nog recht
van lijf en leden en met een
iets verder ingedeukte ziel.
Politie-psycholoog Denkers
heeft een hele discussie op
gang gebracht over de vraag o'l
het nog wel deugdzaam is om
zó vredelievend en geweldloos
te zijn, dat intimidatie door
milieumollers (dat zijn onder
andere vandalen, geweldple
gers, tasjesdieven en zwartrij
ders) wordt geslikt als een
hinderlijk natuurverschijnsel
zoals een overmaat aan regen
en veel te weinig zon. Of ver
goelijkt, gezien de sociale
wantoestanden die anti-so
ciaal gedrag zouden verklaren
De man die zwart rijdt in de
Amsterdamse tram doet dat
ongestraft als hij een vuistje
balt en vraagt of meneer de
controleur misschien een
dreun voor zijn porum wil
hebben. Als je ziet dat erop
straat iemand wordt afgetuijdl
of beroofd, dan moet je niets
doen. Als iemand zijn hond
midden op het trottoir o/ioan
delpad een walmende stink-
hoop laat zitten draaien be
hoor je daar niets van te zeg
gen. De vraag: kan die hond
niet een beetje opschuiven m|
zijn handel wordt maar al te
vaak met een scheldpartij of
bedreiging met geweld beam-1
woord.
Denkers, die voorzichtig ver
teld heeft, dat mensen een
beetje agressiever op agressie
mogen reageren (een knaap
die de boodschappen steelt w\
een bejaarde mag best een
schop onderzijn kont krijger,
ontmoet straffe kritiek. Die
komt voornamelijk van be
zorgde lieden die denken dal
zijn advies zal leiden tot een
escalatie van geweld in de sa
menleving, de eruptie van em
Nederlandse gunslinger-cul-
tuur en een dagelijks High
Noon op het Vrijthof.
Ik geloof er niets van. Er is
geen sprake van een betvape-
ningswedloop van strijdluch-
tige Amerikaanse burgers, ft
meeste burgers zijn daar na
melijk helemaal niet strijd
lustig, maar bang. Een handig
straatrover hoeft geen schiet
ijzer meer voor de dag te hak'
om snel aan een horloge o/et«|
bundel bankbiljetten te ko
men, want maar al te vaak is
het 'verzoek' om horloge en
portefeuille ten geschenke tl
geven al ruim voldoende.
Als iemand in een als gevaar
lijk bekend staande buurt mt:|
een ouderwets scheermes zijt,
nagels staat in te korten endt I
voorbijgangers staande houd!
met het verzoek om geld voor
de bejaardenclub, wel, dan ai
bij Uncle Sam al snel onder
handeld worden over de hoot-
te van de bijdrage of men nu
echt wil geven of niet. Dat is
de prijs die de timide burger
betaalt, een soort van verzeke
ringspremie tegen het risico
om in elkaar geslagen te wor
den. We worden niet bedreig'
door High Noon en reïncarna
ties van Billy the Kid of W]/"|
Erp, maar door een beklem
ming van de psyche, waard®'
het mogelijk wordt dat een
oud vrouwtje in Delft onder
grote belangstelling ver
drinkt.
We zullen gaan leren straat
terreur de rug toe te keren.H(-\
zal, zoals een jaar of 15 gelette'-1
in New York is gebeurd, nwt'j
lijk worden dat een weerlott
vrouw door iemand op zijn
gemak kan worden vermoor:
terwijl dozijnen mensen da
getuige van zijn. We zullen
niets doen, want we mogen
geen eigen rechter spelen, ff'
mogen geen racistische vuil'
spuiter de bus meer uitschop
pen en straks zitten we te af
plaudiseren als er iemand
wordt verkracht.
Dat is althans in Amerika
kortgeleden gebeurd, waar
mensen geleerd hebben zich
nergens meer mee te be
moeien. En zo te vrezen, data
zonder revolver onder hun
hoofdkussen niet meer kun
nen slapen. Ik denk dat Den
kers gelijk heeft. We moeten
een beetje van ons afbijten
Een straatterrorist pakke me'
bij voldoende mankracht, W
het nekvel en men geve hem
een pak slaag. Dat is niet QCt»
maar wel juist.
I
hi
ff
Wit
Door Gerard
Oscar Schindler
verbeten eenmai
gen de nazi-staat
die hem zijn he
kostte. Bijna vei
Schindler oktobe
klein appartemei
trum van Frankf
Hij zou nooit mee
hebben gekregen die
de Australische sch
Kenealy niet in 1980 ee
Angeles was binnenj
nieuwe aktetas te kop
Leo Page hoort dat Ks
is, doet hij hem „een
aan de hand. Page, v
naam Pfefferberg i
Schindler-j oden.
Kenealy's boek,
twee jaar onderzoek,
in Amerika en in het i
in Nederland uit. Het
goede Duitser.
Als nazi-beulen de
Polen gaan deportere
nietigingskamp Ausc
het geteisterde land
vluchtheuvel. De plek
nog enige hoop kunn
de Deutsche Email
(DEF). De fabriek, gel
ge Herr Direktór Scl
kau, maakt potten en
vechtende Duitsers as
Uiterst gewiekst en n
eigen leven slaagt
1.200 joodse persom
schermen van de bc
doods. Als een eerbew
der noemen de overli
Door Mare de K
De Brooklyn Brug
gratieuze als mons
gevaarte tussen M
(het eiland dat ooit
Amsterdam heette
lyn (het New York
dat ooit Breukelen
gaat zijn 100-ste vt
tegemoet. De 24-st
staande is de grote
de 1056 meters weg
een eeuw hoog bov
River hangen, zuil
ornaat de ontelbar
gers paraderen. En
brug zal dit histori
Amerika met expo
ziek, vlagvertoon
werk de hoogste ee
aan de bovenmensi
prestatie van welw
Het zal bijna zijn zoals
dag in 1883. Honderddii
sen hadden zich op beid
zaméld. De rivier lag be
stoomboten, die hun sch
luidden en hun hoorns c
lieten loeien. Overal wa
