Rabobank
êM
J
Vier Koreaanse
kinderen vieren
Moederdag
in Nederland
In deze
Gids-
Chaim Herzog,
eens soldaat
In Nederland,
nu president
van Israel
Kernwaoenvriie
flw! Iilruyvllff J
zone oude
Europese droom
Èjjf
1
'Alle radii
op de acht
9
40
tv-program
van het
it nieuwe
ers voor
pagina zeeland 5
IET INTERIEUR van de Amro-bank, de
fleurig ingerichte etalage van
uitzendbureau Randstad, postzegels, het
telefoonboek.
Dagelijks worden we geconfronteerd met
de letters, symbolen, kleuren en
ruimtelijke ontwerpen van Total Design.
De Beyerd in Breda zette alle ontwerpen
op een rijtje. Op deze pagina komen de
scheppers aan het woord.
M
neder land
VriJ
thoff'
+20c
0R
Identiteit
Expositie van Antonio Segui met
schilderijen en pastels. Geop. woe
t/m zat. 13.30-17.30 u. zond. 14-17 u,
IJZENDIJKJE
Streekmuseum West-
-Zeeuwsch-Vlaanderen- Zome-
rexpositie van bodebussen
kantklossen. Geop. werkd. 10-12 en
13.30-17 u. zat. en zond. 14-17 u. (tot
15 aug.).
ZUIDDORPE
M. de Cock -14 u. schieting.
ZONDAG
EXPOSITIES: ZIE ZATERDAG
CLINGE
C. Weemaes-14.30 u. schieting.
GOES
Grandtheater - 14 u. Billie Turf 2
a.l. 19 en 21.30 u. The thing, 16 j.
hulst
De Koning van Engeland -13.45 en
16.15 u. Tron, a.l. 13.45,16.15 en 21.15
u. The road warrior, 16 j. 13.45
16.15,18.45 en 21.15 u. Aas der azen'
a.l. 16.15,18.45 en 21.15 u. Society af
fairs, 18 j. 18.45 en 21.15 u. Diva, 16 j
14.30 en 18.45 u. Toppunt der wel-
lust, 18 j. OZO- 14.30 u. schieting.
Den Dullaert-10 u. postzegelbeurs
KLOOSTERZANDE
Café Kastanje -14.30 u. schieting.
KOEWACHT
G.v. Rumste- 15 u. schieting. Oude
Molen-14.30 u. schieting.
OOSTBURG
Ledeltheater-14 u. E.T. a.l. 16.30 en
20 u. Geheime traume. 18 j
TERNEUZEN
Luxor- 13.45, 16 en 21.15 u. Lemen
popsicle, a.l. 13.45 en 18.45 u. Tron
a.l. 21.15 u. 'n Goed stuk is nooit
weg, a.l. 16 en 18.45 u. De rechter en
linker hand van de duivel, a.l.
VLISSINGEN
Alhambra I - 14 u. Zorro, a.l. 19 en
21.30 u. Porky's pikante pretpark,
16 j. Alhambra 2 - 14,19 en 21.30 u,
First blood, 16 j.
VOGELWAARDE
J. v. Schayck -14.30 u. schieting.
Souburg - Martinuskerk. zond.
10.30 u.
Domburg- Willibrorduskerk-
zond. 8.45 u.
Zoutelande - Catharinakerk: zond
10 u.
OOST - ZEEUWSCH - VLAAN
DEREN
Clinge - H. Hendrikus. zat. 19 u.
zond. 8.30 en 10 u.
Hulst - H. Willibrordus. zat. 19 u.
zond. 8.30, 10 en 11.30 u.Blaauwe
Hoeve. zat. 17.15 u.
Graauw - Maria ten Hemelope-
ning. zat. 19 u. zond. 9 u.
St. Jansteen - H. Johannes de Do
per. zat. 19 u. zond. 8 en 10 u.
Boschkapelle - H. Petrus en Pau-
lus. zat. 17 u. zond. 10.30 u.
Westdorpe - O. L. Vr. Visitatie, zat,
19 u. zond. 8 en 10 u.
Hengstdijk - H. Catharina. zat. 19
u. zond. 9 u.
Heikant - H. Theresia. zat. 19 u.
zond. 10 u.
Kloosterzande - H. Martinus. zat.
18.30 u. zond. 9 en 10.30 u.
Koewacht - H. H. Philippus en Ja
cobus. zat. 19 u. zond. 8.30 en 10
u Lamswaarde - H. Cornelis. zat.
19 u. zond. 10 u.
Nieuw-Namen - H. Jozef. zat. 17 u,
zond. 10.30 u.
Ossenisse - H. Willibrordus. zat. 17
u. zond. 10.30 u.
Stoppeldijk - H. Gerulphes. zat.
u. zond. 8 en 10 u.
Sluiskil - St. Antonius. zat. 19 u.
zond. 11 u.
Terhole - H. Gerardus Majella. zat.
19 u. zond. 8 en 10 u.
Axel - H. Gregorius de Grote. zat.
19 u. zond. 11 u.
Philippine - O. L. Vr. Hemelvaart,
zat, 17 u. zond. 9.30 u.
Sas van Gent - Maria Hemelvaart,
zat. 19 u. zond. 9 en 11 u.
Zandstraat - H. Pastoor van Ars
zond. 10 u.
Terneuzen - H. Willibrordus(Tri-
niteitskerk). zat. 19 u. zond. 9.15 en
10.30 u. Verrezen Christus - maand,
t.m. zat. 19 u. zond. 9.30 en 11 uur.
Hoek - H. Kruiskerk, zat. 19 u.
zond. 10.30 u.
Zuiddorpe - H. Maria Hemelvaart
zat, 17 u. zond. 9.45 u.
Strandkerken
Dishoek - zond. 10 u. Oost- en
Westkapelle - zat. 19 u. Zoutelande
- zat. 19 en zond. 10 u. Vrouwenpol
der - zat. 19 en zond. 10 u.
kerk): 10 u. ds. E. Rietveld. 19 u. ds.
E. Wolbers. (Opstandingskerk): 9u.
ds. E. Wolbers.
Waterlandkerkje: 11 u. Dhr. J. Sin-
ke, Oost-Souburg.
IJzendijke: 9.30 u. Dhr. Kruidenier.
Zamslag: 10 u. ds. A. Schellevis.
Zuidzande: 9.30 u. Dhr. J. Sinke.
GEREFORMEERDE KERKDIEN
STEN
Aardenburg: 10.45 u. ds. J. Noord
hof, 's-Gravenpolder.
Breskens: 9.30 u. leesdienst, 17 u,
Kand. M. Taalman.
Oostburg: 9.30 u. ds. J. Noordhof.
Schoondijke: 9.30 en 14.30 u. ds.
C.v.d. Vaart, 's-Hertogenbosch.
Axel: 10 en 17 u. ds. A. Lunshof.
Hoek: 10 u. ds. P.v. Tiel, 15 u. ds, L.
de Noord (Gent).
Terneuzen (Noordstr. kerk): 9 u. ds.
A. Verhoog. (Opstandingskerk):
10.30 u. en 17 u. ds. a. Verhoog.
Zaamslag: 10 en 15 u. ds. M. Voet.
GEREFORMEERDE KERK VRIJ
GEMAAKT
Axel: 10 en 15 u. ds. J. Borgdorff.
Hoek: 9.30 en 15 u. ds. H.v.d. Berg.
Terneuzen: 9 en 15 u. ds. C. Mewe.
Zaamslag: 9.30 en 15 u. Stud. H.
Pathuis, Kampen.
CRISTELIJKE GEREFORMEER
DE KERK
Zaamslag: 10 en 15 u. ds. L.v.d.
Meij.
DOOPSGEZINDE KERK
Aardenburg: geen dienst.
LEGER DES HEILS.
Terneuzen: 10 u. Heiligingssamen*
komst, 11.45 u. Zondagsscholen. Ij'
u. verlossingssamenkomst o.l.v. ki
en Mevr. Jager.
Centraal Instituut Midden-
Kleinbedrijf, bestaat uit twee
gedeelten. Het commercie®
gerichte deel zal nader ingaa»
op de problematiek rond
marktbenadering.
Hierbij zullen onderwerpen
aan de orde komen als relatj®
produkt- markt, produKj'
concurrentie, prijsbepalerw
factoren, promotie en marke'
tingplannen. Het financiee
gerichte gedeelte bevat nader
uiteenzettingen omtrent 'n*
vesteringsnoodzaak, eigen
nanciële inbreng, extern®
geldstromen en overheidstal'
liteiten.
Door Henk Egbets
„Je mag ons wel zien
als verleiders tot het
kennisnemen van in
formatie. Verleiding
mag echter nooit mis
leiding worden. Daar
voor zijn we uiterst
waakzaam. Total Des
ign levert geen hand
boek hoe Nederland er
uit moet zien. Toch
heeft TD de afgelopen
20 jaar school ge
maakt. Het publiek
weet meestal niet dat
dingen ontworpen
zijn; denkt dat alles
vanzelf ontstaat. Deze
tentoonstelling brengt
dat onder de aandacht
en met name het aan-
del dat TD daarbij
had".
We praten met Ben Bos,
die 20 jaar Total Design
meemaakte, met Jelle van
der Toorn Vrijthoff en Wim
van der Weerd, medewer
kers van het ontwerpbu
reau. Tenslotte neemt een
andere bekende man van
TD, Wim Crouwel ook nog
deel aan het gesprek.
Het Centrum voor Beel
dende Kunst, De Beyerd, in
Breda heeft onder leiding
van directeur Frank Tiesing
het initiatief genomen tot
een tentoonstelling over het
werk van Total Design, dat
nu twintig jaar bestaat. De
ze expositie gaat tot het
midden van 1985 op reis, in
binnen en buitenland. Als op
5 juni de opstelling in Breda
wordt afgebroken gaat het
geheel naar het Stedelijk
Museum in Amsterdam.
Daarna volgen Endhoven en
Gent.
Uitgeverij Reflex brengt
tijdens de tentoonstelling
een rijk geïllustreerde gids
voor 30,- op de markt. In
de winkel kost het boek
35,-. Sonja Herst van De
Beyerd vertaalde de teksten
integraal in het Engels.
Een paar jaar geleden is
TD nogal in discussie ge
weest. De kreet „De Nieuwe
Lelijkheid" werd toen gebo
ren. Aanleiding tot verhitte
gemoederen waren het nieu
we telefoonboek en de cij-
ferpostzegels, ontworpen
door Crouwel.
En Joop den Uyl zei bij de
opening van de tentoonstel
ling in De Beyerd in Breda:
„Ik aanvaard de conseptie
van TD als een lang volge
houden poging om van de
prullaria en het zinloos or
nament naar het essentiële
te komen en ik vind de nieu
we lelijkheid niet lelijker
dan de oude lelijkheid. Maar
ik ben er niet mee ver
zoend".
In de Derde Wereldlanden
heeft een stoel gewoon vier
poten, een huis vier wanden
en een dak, en bestaat een
boek uit simpel bedrukt pa
pier. Zijn de meubelontwer
pen met de uitgekiende lij
nen, de snufjes-architectuur
en de uitgekookte typografie
niet decadent? TD: „Wat wij
doen zijn hier culturele ver
worvenheden. We kennen
Derde Wereldlanden en voe
len ons er goed, terugge
drongen als je er wordt tot
de essentie van het leven. De
problemen daar los je niet
op door ons culturele pa
troon te ontkennen".
TD is een ontwerpbureau
en geen reclamebureau.
„Reclame bespeelt de media
via advertenties. Koop-dat-
nu-boodschappen. Vreet-
meer-dat-signalen. Er zijn
grensgebieden. Maar onze
verantoordelijkheid ligt
méér bij de cliënt/consu
ment dan bij de opdrachtge
ver. We maken wel het ge
zicht van commerciële in-
stellingen. Onze visie op de
mens en de maatschappij
daarbij wordt niet zozeer
bepaald door het houden
van weekends over dit the
ma, maar vanuit het sociale
klimaat bij TD zélf; de
teamstructuur.
Het TD-team vindt zelf
dat het daarin bijvoorbeeld
redelijk geslaagd is bij de
vormgeving/huisstijl van de
AMRO-bank. Het grimmige
gezicht van de granieten
bunker, waar je in de rij
moest staan voor geld, werd
weggepoetst. De bank als
service-instituut, waar niet
alleen het contact met het
publiek, maar ook de ar
beidssfeer voor de werkne
mers een ander klimaat
kreeg, werd in vormen ver
taald.
De TD-stijl streeft naar
een heldere ordening, die
weinig ruimte Iaat voor per
soonlijke tierelantijnen.
Wim Crouwel, één van de
oprichters van TD, zegt nu:
„In de zestiger jaren waren
onze uitgangspunten tame
lijk dogmatisch. In de ze
ventigerjaren is er nogal in
gegrepen in de bemanning
van het bureau. Dat bracht
het voordeel van een nieuwe
pluriforme vrijheid. Zo zijn
we niet vastgelopen in onze
eigen dogma's. Het affiche
en het boek voor deze ten
toonstelling is ook bewust
gemaakt door de jongste ge
neratie van TD. Ik persoon
lijk en Ben Bos zouden nooit
zo'n affiche hebben ge
maakt. We hebben geslikt
bij het schuin afgesneden
boek, waarvan de pagina-
fP
der^frnds0^<^
opmaak drie stramienen
kent, die slag leveren met el
kaar. Een boek dat zeker
voor ontwerpers van bete
kenis is".
Ben Bos: „We zijn calvi
nistisch. Proberen overbo
digheid te voorkomen. Als je
dan een hand hebt in de
huisstijl van de PTT is het
wel spijtig dat je geen greep
hebt op de telefoons die het
bedrijf in de handel brengt.
Ik denk aan dat Rembrandt-
toestel met alle tierelantij
nen erop en eraan". Natuur
lijk heeft TD ook zijn morele
code. Er zijn opdrachten
waartegen men néé zegt. In
ons gesprek vallen namen
van bedrijven en instellin
gen waarmee TD niet in zee
gaat. Is er ook .een techni
sche code, bestaan er vui
stregels die de ontwerpen
van Total Design tot een
succes maken? „Kwaliteit"
is het enige antwoord, dat
overigens verder moeilijk te
definiëren is. Gezegd wordt
dat momenteel de hele auto
matisering ook het ontwerp
bureau de nodige hoofdbre
kens kost om de kwaliteit
daarop te enten.
Er rijdt een PAM-tank-
wagen voorbij met zijn be
kende rode druppel. „Daar
heb je TD".... Als de wagen
weg is kijken we tegen slor
dig beletterde winkelpanden
aan. „Je ziet wel, er is nog
werk genoeg voor ons. De
hele openbare bewegwijze
ring in Nederland is een
puinhoop. Die is in handen
van technocraten. Die han
gen een algebra op waar
niemand nog iets van snapt.
Alles wordt gecodeerd.
.v.l.n,.Mle^der
Tooit1
Beit
Bos
ervWiirt^ «w»'
-4,/ie telefoo'
rfjÊLrnm-
Daaraan weigeren we mee
te werken.
Ben Bos, die nogal eens
rijksgecommiteerde is bij de
eindexamens op kunstaca
demies, maakt zich zorgen
over de opleiding in dit ont
werpersvak. Jelle van der
Toorn Vrijthoff, docent aan
de Amsterdamse Rietveld
academie: „Momenteel is er
een tendens, die zich afkeert
van de vrije opvatting van
laatste vijftien jaar.
_de
O'
Iedereen deed maar wat.
Dat is in de jaren zestig be
gonnen. De leerlingen wer
den zó kritisch dat ze eigen
lijk niets meer leerden. Er
wordt nu weer meer gepro
grammeerd les gegeven. Het
is een vrij jong vak. De ont
wikkelingen gaan snel.
Vaak kan de opleiding geen
gelijke tred houden met die
evolutie. Ér is een soort de
faitisme, omdat er geen geld
meer zou zijn".
Joop den Uyl in zijn rede:
„Ik kan mij niet onttrekken
aan de indruk, dat veel van
wat TD heeft geproduceerd
in feite is toegedicht en toe
geschreven naar de in de ja
ren '60 opgekomen nieuwe
klasse van vrijgestelden, die
vanuit het hogere oplei
dingsniveau het dunne let
tertje en de toto het uiterste
doorgevoerde stylering als
signalen van de incrowd
hebben gecultiveerd. Tussen
Avenue en Panorama is er
behoefte aan een vormge
ving, waarin mensen niet al
leen de hogere identiteit van
de PTT, maar ook hun eigen
identiteit terug zouden moe
ten vinden".....
TD: „We zijn een integer
bureau, dat management
projecten vanuit verschil
lende categoriën zo zuiver
mogelijk probeert op te zet
ten. Onze medewerkers ma
ken zelf ook deel uit van het
publiek waarvoor ze wer
ken. Dat is een goede graad
meter. De reactie vanuit de
eigen omgeving is belangrij
ker dan een zogenaamde al
wetende computer, waar
mee men in Amerika soms
meent te moeten werken.
Dat wij een duur bureau
zijn is een fabel. Onze ge
middelde uurprijs ligt zelfs
onder het tarief dat door de
beroepsvereniging is vastge
steld".
De tentoonstelling, waar-
.voor Wim van der Weerd
het fraaie, lichtvoetige ver
voer en opstellingssysteem
bedacht, wil een retrospec
tieve zijn, met de nadruk op
het recente werk. Toen en
nu. TD: „Als je het geheel
overziet - een kans die we
eigenlijk zelf nooit zó gehad
hebben - valt het mee. Je
merkt dat de zorgvuldigheid
en de toewijding van toen
ook nu nog aanwezig is. De
vorm evolueerde; de uit
gangspunten zijn gebleven.
Geen religieus fanatisme,
maar geloof in helderheid en
ter zake. TD is geen saaie so
berheid. Onze filosofie heeft
in de voorbije twintig jaar
wortel geschoten".
MÉ
^Mi
