Mag dat allemaal?
ATD Vierde Wereld krijgt
steun van Emmaus-groep
Methode heeft kans van één op vijf
Ik ben de gelukkigste
A
ZATERDAG 30 APRIL 1983
W3
Gereformeerd
Hervormd
Is
vrouw ter wereld", zei
Nancy Tilton eind maart na
de geboorte van haar
reageerbuis-tweeling
Heather en Jean. De baby's
kwamen ter wereld in een
ziekenhuis in New York.
Binnenkort is het bij ons
zover. Dan zal de eerste
Nederlandse baby het licht
zien, die werd verwekt in
een laboratorium.
onbevruchte
eicel in de moeder
bevruchting buiten
de moeder(„reageerbuis")
bevruchte eicel
terug in de moeder
Overbekend
Kind kopen
TD De Vierde Wereld
stuurde onlangs via deze
krant en via brieven een
noodkreet de wereld in.
Breda had namelijk
besloten de beweging geen
subsidie meer te verlenen.
De Emmaus-communauteit
in Langeweg besloot hulp te
bieden.
Ui
Moeilijk
De kern
I DR BERT VAN VELZEN
t in de regen aan het
ter van de kastelein,
die door dit sap tot in
pst van hun merg pij-
n aangetast, spreken
liet zelden met zwarte
heid over: de maag
erbij als wapperende
in de wind; je kunt
ijker krom slaan in de
de longen piepen als
muizen en het hart
als een castagnet in een
i o-orkest.
t de pil verguld in het
•donker met de goud-
die getooid is met zijn
\heldere witte manchet
uwelen slok uit de vier-
knuppel De taal van de
is heroïsch - lyrischka-
n grijs en vunzig in
van vier en de evenzeer
als gevreesde Haagse
\ijter- thans in een ma-
van alcohol onder de
zoden - placht tevre-
mediteren over de
ving van orde en tucht
■en klappie in het bekkie
trekkie aan het nekkie'.
I is vaak niet al te zorg-
een biertje is niet zel-
n hele sloot.
•rt mensen die de kroeg
■lengstuk van de huiska-
bben verheven, ook,
•en wazige blik gericht op
vaziger verten, uitreke-
tze, in de loop der ja-
oor de kastelein hebben
zend. Ze hebben er toch al
een nette auto heenge-
t, of de vernieuwing van
bui gefinancierd, of een
g huisje omgezet in eufo-
katers, proost, prut, de
i. Erg veel woonruimte
volgens mij niet aan
genot zijn opgeofferd,
it zelfs met een rampzalige
van 600 gulden per
duurt het meer dan 20
'oordat men een woning
nderhalve ton in de
somloop heeft gebracht.
I zelfs als het regent kan
ijn geld beter investeren
nuttigs, zoals een tuin-
ter met kruiwagen, dan
n melancholieke middag
n café. Maar, zult u tegen-
•n, het is er toch leuk? Ik
het tegen te spreken. Het
te dat ik me uit een kroeg
■ner-het moet ten tijde
e Koreaanse oorlog zijn
est -is dat iemand dwars
het glas van de deur naar
n stapte en daarna be
lt en onbeschadigd om
[pilsjes vroeg,
e heugelijke evenemen
ten meer gegrepen uit
ijk van het surrealistische
:t vreeswekkend banale
itingen van luimige leut.
Viggo een radio uit zijn
iflat had geworpen, kon
pas een beetje lachen
alleen de radio zwaar ge-
in de straat bleek te lig-
hater, toen hij zich in zijn
tje vervoegde bij de Vere-
Naties, wilden zijn
\nden hem niet meer ken-
Thans is hij uitgedroogd
Onverdraagzaam,
leuk zouden de alcoholi-
wandelingen van Dylan
mas in New York langs de
■gen van Third Avenue
geweest? Hij is niet oud
orden en gelukkig is hij
t geweest. Grace, die haar
verborg in een holle boom
en woeste tuin, trouwens
niet. En was de man die
jaar lang tegen dubbel ta-
drcmk om uit de schuld te
ken nu zo happy Een
t van grimmige tevreden-
is het hoogste wat hij ooit
ft weten te bereiken. Dat
toen hij het schuim uit
snor veegde, vaststelde dat
•.iets meer stond en ver
zen om nooit meer weerom
omen.
e's zijn eigenlijk alleen
r goed voor mensen die
nig drinken en die komen
jaan wanneer ze ivillen. De
erikaanse geleerde George
lliant zegt in een zojuist
Harvard University Press
schenen studie dat matige
akers vaak heel wat beter
uial zijn aangepast dan ge
lonthouders. Om over de
te sloebers maar te zwijgen.
Carmiggelt zijn aan de
kruk vergroeide kroeg-
nsen nooit echt vrolijk,
ar veelal tragisch, herfst-
tig en verslagen. Hoe leuk
was in die bruine kroegen
het gouden licht en hun
nbere, zwijgzame filosofen
ter de tapkast laat hij door
bejaarde man zeggen met
verdovende duidelijkheid:
wou dat ik naar huis wou."
<it leuke kroegverhalen zijn
denk ik niet. Maar buiten in
regen is het ook niet alles.
£ii
Door Jan Hooyman
Een reageerbuisbaby is het
resultaat van een bevruch
ting buiten het lichaam van
de moeder. De grote vraag
is: mag dat?
Van de kerken heeft al
leen de rooms-katholieke
kerk een officieel stand
punt. Volgens haar is ver
wekking van menselijk le
ven buiten het lichaam van
de moeder ethisch onaan
vaardbaar. Dat standpunl
is een gevolg van haar op
vatting dat de sexualiteit
als voortplantingsdaad hei
lig en onaantastbaar is. El
ke ingreep in die daad, of
dat nu is om de voortplan
ting af te remmen of om
haar te stimuleren, is ver
boden.
Maar de bekendste ka
tholieke medisch-ethicus in
ons land, prof. dr. Paul
Sporken van de universiteit
van Maastricht, vindt dat
de kerk niet zonder meer de
biologische orde mag ver
eenzelvigen met de ethische
orde. Hoe vaak en op hoe
veel manieren wordt niet
elke dag ingegrepen in de
biologische orde? Al die in
grepen kun je toch zo maar
niet ethisch onaanvaard
baar noemen!
Volgens Sporken is de
ethische vraag deze: wordt
bij een buiten-baarmoeder-
lij ke bevruchting de mens
waardigheid van de voort
plantingsdaad aangetast?
Die vraag kun je princi
pieel niet zonder meer met
'ja' beantwoorden. Het ethi
sche karakter hangt af van
de hele constellatie van de
concrete daad. Daarin
speelt (naast de onmoge
lijkheid van een natuurlij
ke bevruchting) onder an
dere de vraag mee: zullen
de ouders het gebeuren
evenwichtig kunnen ver
werken?
Sporken is niet blind voor
de risico's van manipulatie
met het menselijk voort-
plantingsmateriaal bij deze
methode van kunstmatige
bevruchting. Maar die risi
co's zijn op zichzelf geen re
den de daad zelf op voor
hand te veroordelen. Ze zijn
wel een ernstige waarschu
wing dat hier grote zorg
vuldigheid geboden is.
Zijn gereformeerde colle
ga-ethicus H. Kuitert van
de VU in Amsterdam, heeft
in het tijdschrift Medisch
Contact van 15 april jl. be
toogd dat hij geen enkel
moreel bezwaar ziet tegen
bevruchting buiten de
baarmoeder om daarmee
een vrouw aan de gewenste
zwangerschap te helpen. De
bevruchte eicel (embryo)
wordt hier niet gedegra
deerd tot louter middel,
maar blijft volledig doel in
zichzelf.
Kuitert stelt wel strenge
voorwaarden aan experi
menten met de menselijke
'reserve-embryo's', die door
de techniek van de buiten-
baarmoederlij ke bevruch
ting kunnen worden ver
kregen. Zulke experimen
ten zijn volgens hem alleen
maar toelaatbaar als zij
voldoen aan vier voorwaar
den: zij moeten beperkt
blijven tot observeren (er
naar kijken, maar er verder
afblijven), zij moeten ook in
tijdsduur beperkt blijven,
ze moeten dienstig gemaakt
kunnen worden aan de in
planting waarmee de arts
bezig is en de aanstaande
vader en moeder moeten
het goedvinden.
De hervormde ethica
mevr. dr. Helène Terborgh-
Dupuis heeft evenmin pro
blemen met bevruchting
buiten de baarmoeder om
daarmee een vrouw aan
zwangerschap te helpen.
Ethisch maakt die methode
geen verschil met andere
vormen van kunstmatige
bevruchting. Zij vraagt zich
wel af of in de gezondheids
zorg niet andere prioritei
ten moeten worden gesteld,
bijvoorbeeld de geriatrie
(zorg voor de ouderdom)?
Wat betreft experimen
ten met 'reserve-embryo's'
sluit zij zich aan bij de op
vatting van professor Kui
tert.
Humanisten (zo laat het
Humanistisch Verbond des
gevraagd weten) gaan uit
van het menselijk zelfbe
schikkingsrecht. Er zijn
vanuit humanistisch oog
punt geen hogere wetten
die zouden verbieden dat
wij de menselijke vrijheid
vergroten.
Grotere vrijheid, bij
voorbeeld door toegenomen
wetenschappelijke kennis
en technisch vermogen, be
tekent tegelijkertijd echter
ook een grotere verant
woordelijkheid. Groei van
wetenschap en techniek is
geen doel op zichzelf, maar
dient altijd ondergeschikt
te blijven aan de menselijke
waardigheid.
Daarom dienen experi
menten met reageerbuisba
by's omringd te worden met
de nodige zorgvuldigheid.
Voorkomen dient te worden
dat toekomstig menselijk
leven onnodig in de waag
schaal wordt gelegd. Derge
lijke experimenten zijn
daarom alleen dan gerecht
vaardigd als zij kunnen bij
dragen aan de verbetering
van het menselijk bestaan,
en dienen bij voorkeur be
geleid te worden door le
vensbeschouwelijk pluri
form samengestelde me-
disch-ethische commissies.
Ml
Eerste Nederlandse reageerbuisbaby is
1 S S"
Door Dane Verhey
In al bijna een tiental landen
was de medische wereld onze
dokters in het Academisch
Ziekenhuis Dijkzigt in Rot
terdam voor. Daar, met Enge
land voorop, zagen de medici
hun inspanningen om kinde
ren buiten het moederlichaam
te verwekken, al veel eerder
bekroond met een geslaagde
zwangerschap. Het lukte om
vrouwen, die door een ver
stopping in de eileider ge
dwongen kinderloos moesten
blijven, op deze manier aan
een eigen baby te helpen.
De naam van de eerste Nederland
se reageerbuisbaby (RBB) zullen we,
als het aan de moeder ligt, nooit ken
nen. Deze vrouw wil als het enigszins
mogelijk is, geen enkele publiciteit en
haar kind in alle rust en stilte laten
opgroeien. Ze krijgt wat dat betreft
de steun van het medisch team onder
leiding van de gynaecoloog dr. Alber-
da die samen met professor Zeilma
ker en mevr. dr. Van Gent het rea
geerbuisproject in de Maasstad uit
voert.
„Alle publiciteit rond het reageer
buisproject heeft verwachtingen ge
kweekt, waaraan we niet kunnen la
ten voldoen", vertelt dr. Alberda. „Na
berichten dat de eerste proeven met
bevruchting van de eicel buiten het
moederlichaam om waren gelukt,
werden we overvallen door honder
den aanvragen of het mogelijk was
um met deze methode geholpen te
worden".
op komst
„Binnen enkele dagen hadden we
toen al een wachtlijst met daarop
tweehonderd vrouwen. We konden
niet meer doen dan die vrouwen uit te
nodigen voor gesprekken en tests en
ze op die lijst te zetten".
Op dit moment, ruim een half jaar
later, staan op die wachtlijst al bijna
vierhonderd vrouwen. „Stuk voor
stuk gevallen die we met onze metho
de dolgelukkig zouden maken. Voor
velen zelfs de laatste kans omdat ze
een jaartje ouder worden en de RBB-
methode als hun laatste kans zien".
„Het gaat hierbij telkens weer om
vrouwen die door een verstopping in
een van de eileiders geen kinderen
meer konden krijgen en die met de
huidige techniek dus best kunnen
worden geholpen. Künnen, en wel
vanwege het volgende: de hele opera
tie heeft nu, anno 1983, een kans van
slagen van een op vijf. Gezien de
ernst van het probleem een heel goe
de kans dus, maar het probleem
schuilt 'm in die vijf".
„Bedenk je dat een enkele behan
deling vijfduizend gulden kost, dan
zie je het probleem voor massale toe
passing van deze methode: een enkele
zwangerschap kan zo'n 25.000 tot
35.000 gulden gaan kosten. De capaci
teit is op dit moment verschrikkelijk
beperkt, terwijl duizenden vrouwen
in Nederland met deze methode ge
holpen kunnen worden", zegt dr. Al
berda.
Deze eerste Nederlandse RBB-
moeder leefde tot voor een jaar gele
den in de veronderstelling dat ze
waarschijnlijk nooit kinderen zou
krijgen. Ook bij haar was het voor
een rijpe eicel niet mogelijk de tocht
naar de baarmoeder te maken.
Een probleem dat overbekend is en
waar honderdduizenden vrouwen
over de gehele wereld last van heb
ben. Om deze medische hindernis te
nemen, begon in 1965 in Engeland het
onderzoek en proeven om de be-
- TEKENING JOEP DE BEKKER
vruchting van de eicel buiten het
moederlichaam te laten plaatsvinden.
In theorie best uitvoerbaar ware het
niet dat rekening moest worden ge
houden met het samenspel van de na
tuur en het moederlijk lichaam.
De ingreep, zo was men het al gauw
eens, was aan handen en voeten ge
bonden door de tijd. Doel was laparo
scopic, een medische term voor hel
opvangen van een rijpe eicel in het
moederlichaam. Dit voordat de eicel
in de verstopte eileider werd afgele
verd.
Hierna beoordeelden de specialis
ten de eicel en werd deze twee dagen
apart gezet voor rijping. Vervolgens
werd de eicel in contact gebracht met
zaadcellen, waarna bevruchting
moest volgen. Ging dat allemaal, dan
kreeg de eicel kans zich enkele dagen
te delen, zodat een vier- of achtcellig
embryo ontstond, dat geschikt was
om weer terug te worden geplaats in
de baarmoeder.
Succes was dan nog niet verzekerd.
De grote vraag was of het lichaam de
embryo nog zou accepteren. De baar
moeder zou op het moment dat de
eicel buiten het lichaam was al een
signaal van ontbinding hebben kun
nen krijgen. De eicel houdt normaal
gesproken op zijn weg door de eilei
der het signaal tegen dat de eierstok
naar de baarmoeder stuurt.
Dat signaal was voor de baarmoe
der het teken dat er geen eicel te ver
wachten viel. De eicel, die na de be
vruchting weer was ingeplant, moest
dat signaal tegenhouden als het nog
niet gegeven was, zodat de baarmoe
der zich verder kon ontwikkelen en
zwangerschap mogelijk zou zijn.
Lukte dit dan konden baarmoeder en
eicel zich verder ontwikkelen en zag
men het begin van een zwangerschap,
hetgeen zou betekenen dat iedereen
op den duur aan de beurt zou moeten
komen.
De vraag wie de kosten van de be
handeling moet betalen, heeft ervoor
gezorgd dat de komst van de eerste
Nederlandse reageerbuisbaby lang op
zich heeft laten wachten. De kosten
van kunstmatige bevruchting kun
nen sterk uiteenlopen. Zoals gezegd
per keer zo'n 5000 gulden. In het bui
tenland bleek al snel dat de ingreep
verscheidene malen moest worden
herhaald, omdat de bevruchting mis
lukte of de baarmoeder de eicel niet
meer accepteerde.
Het vraagstuk van de kosten heeft
srvoor gezorgd, dat de specialisten
vorig jaar hun werk enige tijd moes
ten onderbreken. De inplant van het
bevruchte eicelletje bleef achterwege.
De particuliere ziekenfondsen lieten
toen weten, kunstmatige bevruchting
in hun pakket op te willen nemen. De
ziekenfondsraad zei toen al dat een en
ander nog moest worden bestudeerd.
De ziekenfondsraad zegt nog altijd
geen besluit te hebben genomen om
dat moeilijk valt vast te stellen hoe
veel vrouwen met de betrokken me
thode willen worden geholpen. Zo
lang, hierover geen duidelijkheid is
zal geen advies aan de regering wor
den uitgebracht en zal de geldkraan
gesloten blijven.
Het Academisch Ziekenhuis in
Rotterdam is inmiddels op eigen voet
verder gegaan en heeft besloten de
kosten zelf te betalen. Die komen vol
gens dr. Alberda uit de pot research.
In een tijd dat mensen bereid zijn
Dm naar Zuid-Amerika te gaan om er
aen kind te kopen voor zo'n tiendui
zend gulden, kun je concluderen, dat
mensen het geld voor de reageerbuis
baby zelf op tafel willen leggen.
Dr. Alberda geeft als reactie dat „je
niet van de mensen kunt verlangen
dat ze zoveel geld op tafel leggen, ter
wijl ze daarvoor wellicht niets terug
krijgen die eerste keer".
Terwijl de experimenten met de
reageerbuismethode nu al bijna vijf
tien jaar duren, zijn over de hele we
reld niet meer dan 150 baby's buiten
de natuur om verwekt.
Volgens dr. Alberda zal dat over
enkele jaren zeer zeker veranderen.
Britse artsen, zo weet hij te melden,
hebben inmiddels een eenvoudigere
en goedkopere methode ontwikkeld
voor de bevruchting. Enkele maan
den geleden werd een meisje geboren
na het gebruik van een geheel nieuwe
techniek bij de bevruchting.
De eicel was maar zes uur buiten
het lichaam van de moeder geweest.
De eicel werd, vergezeld van zaadcel
len, zo snel mogelijk in de baarmoe
der geplaatst, waardoor de kans op
mislukking kleiner werd, omdat de
baarmoeder hierdoor vëël minder
kans loopt al in een staat van afbraak
te zijn. Het succes van die methode is
echter nog gering.
Volgens dr. Alberda komt het re
gelmatig voor dat vrouwen die al
verscheidene kinderen hadden gekre
gen alsnog een verstopping in de
eileider hadden gekregen en alleen
nog maar een kind kunnen krijgen
met de RBB-methode.
Op de vraag of het dan niet eerlij
ker zou zijn om gezien de beperkte
mogelijkheden vooral vrouwen die
helemaal geen kinderen hebben, te
helpen, antwoordt de dokter dat dat
misschien wel zo zal zijn, maar dat
hij geen recht heeft te beslissen wie
wel of niet met de methode zal wor
den geholpen.
De eerste reageerbuisbaby viert
binnenkort alweer haar vierde ver
jaardag. De Nederlandse baby zal
binnenkort het levenslicht aanschou
wen. Binnen afzienbare tijd zullen
jaarlijks dertig tot veertig vrouwen
met de reageerbuismethode kunnen
worden geholpen, maar of ooit de
wachtlijst bij het Academisch Zie
kenhuis in Rotterdam zal verdwijnen
valt te betwijfelen.
Volgens dr. Alberda komen duizen
den vrouwen in aanmerking, maar
kunnen er niet meer dan enkele tien
tallen worden geholpen. Dat betekent
volgens hem veel teleurstellingen zo
lang over de financiën geen duide
lijkheid bestaat.
Door Toon Kloet
BREDA - Op twee zaterdag
middagen, 14 en 28 mei, van 2
tot 4 uur is de ATD Vierde
Wereldbeweging uit Breda
heel nadrukkelijk aanwezig
op de wekelijkse markt in
tweede handsgoederen van de
Emmaus-communauteit in
Langeweg.
Ze staat er dan met een informatie
stand. Maar dat is niet alles. Als steun
aan de Vierde Wereldbeweging biedt
Emmaus de opbrengst van de markt
van die twee zaterdagen aan.
Voor de Vierde Wereldbeweging
betekent dat twee vliegen in één klap.
Ze zit heel dringend op financiële
steun te wachten, maar minstens
even dringend op andersoortige
daadwerkelijke solidariteit. En voor
dat laatste is iedere mogelijkheid om
informatie uit te dragen er één. Een
voorlichtingsstand op de altijd nog
druk bezochte markten van Emmaus
dus zeker ook.
Hoe komen twee 'instituten' als de
Vierde Wereldbeweging, een solidari
teitsbeweging van en met de aller
armsten, en de Emmaus-communau
teit zo bij elkaar? Kortgeleden zond
de ATD Vierde Wereld via een publi
catie in deze krant en via brieven aan
vrienden en bekenden een hulpkreet
uit. De gemeenteraad van Breda be
sloot op 10 februari van dit jaar de
beweging niet langer te subsidiëren.
En daar sta je dan. Het enige wat je
dan nog kunt doen is een beroep doen
Dp zoveel mogelijk 'buitenstaanders'.
De Emmaus-communauteit pikte
dat op. „Maar eigenlijk snapten we
niet zoveel van doelstellingen en
werk van de ATD", zegt Willemien
van de Emmausgroep. „We hebben
dus eerst om meer informatie ge
vraagd en toen we die eenmaal had
den ontdekten we een beetje ver
wantschap in eikaars geschiedenis".
De Emmaus-communauteit is ove
rigens niet de enige die op de nood-
kreet heeft gereageerd. Ook een groep
religieuzen uit Oudenbosch en enkele
particulieren uit Oosterhout en Breda
hebben steun en aandacht voor de
Vierde Wereld toegezegd.
Hoewel de ATD Vierde Wereldbe
weging, in Frankrijk ontstaan, maar
internationaal uitgegroeid, al bijna
tien jaar in Breda werkt, is het voor
veel mensen nog een onbegrepen,
moeilijke zaak. En toch zijn doel en
werk in vier woorden neer te schrij
ven: solidariteit met de allerarmsten.
Maar de twee vaste krachten in Bre
da, Ann Pancras en Hyacint van
Delft, sinds enige tijd in een eigen
Vierde Wereldhuis aan de Haagweg
261 in Breda, komen tijd tekort om
dat uit te leggen. Bijvoorbeeld dat het
gaat om de allerarmsten in onze eigen
westerse samenleving, in onze eigen
stadswijken. Dat is de Vierde Wereld.
En dat solidariteit iets meer is dan
geld toesteken. De armoede waar het
in de Vierde Wereld om gaat is meer
dan 'alleen maar' financiële armoede.
Het gaat vooral ook om culturele ar
moede. Ann Pancras: „Mensen die
door armoede van generatie op gene
ratie uitgestoten zijn door de samen
leving, nergens meer stem hebben".
Nu wijkt de situatie in ons land af
van elders doordat overheid en parti
culier initiatief al veel aan sociale en
maatschappelijke noden doen. Daar
om kan de Vierde Wereldbeweging
hier gemakkelijker tot de kern van
het werk komen. Hyacint: „In verge
lijking met maatschappelijk werk en
buurt- en wijkopbouwwerk hebben
wij heel wat anders te bieden. De vor
ming van een eigen identiteit. De
mensen met wie wij werken in soli
dariteit met elkaar trots maken op
hun eigen geschiedenis".
Is de geschiedenis van uitsluiting en
achterstelling, van onvermogen, van
kinderen die 'geplaatst' worden, van
analfabetisme iets om trots op te zijn?
Hyacint: „Wel het generaties lang
blijven vechten voor je waardigheid
als mens. Als van een moeder twee
kinderen in een inrichting zijn ge
plaatst omdat haar gezegd werd dat
zij de verantwoordelijkheid niet kon
dragen en bij het derde weigert zij
plaatsing omdat ze voelt dat ze die
verantwoordelijkheid wél aan kan,
dan is er iets gebeurd. Dan is er afge
rekend met een stukje verleden".
In het verleden was het gebruike
lijk, dat de Emmaus-communauteit
de opbrengst van de wekelijkse
markten in tweede hands goederen
bestemde voor Derde Wereldprojec
ten. Toen de groep het voormalige ca-
pucijnenklooster in Langeweg kon
kopen was het geld een tijd lang
daarvoor nodig. Nu de financiële af
wikkeling van die koop achter de rug
is komen weer andere noden in beeld.
De Vierde Wereldbeweging, die door
de 'Emmaüsgangers' als zodanig
werd herkend, profiteert daar nu
