MaareiliTen'ns Een alledaagse geschiedenis' vertaald Hetisweer volop feest onder de hoed van Bobbejaan idvie; ONTDEK DE VERSCHILLEN TIJDLOZE ROMAN VAN IVAN A.GONTSJAROV (1812-1891) nataBank OPLOSSIN ■ONPERDAG 28 APRIL 1983 iillem Breuker |xp° in Breda £19; J f. 97.50 lesidentieorkest ttderscheiden Erik Vos regisseert Molière in Dusseldorp Oblomov Debuutroman Ontastbaar Onverschillig Karikaturaal fske en Wiske: Het Bretoense broertje Lucky LukeDaisy Town ie Happie Als Aerobic Robot Boes m-7%x-7mj T3 PAGINA GIDS 2 i kunststof glas, of Dames zonnehrilj ststof. Heel verfijnd in zachte kelijk te kombineren metd dusief Van Maaren kadotippnj \fillem Breuker. - FOTO ARCHIEF DE STEM DA - In de marge van het jazzleven gebeurt [jal eens iets, en morgen is [i weer zover. Bij de opening van de ten- Icnstelling 'Bladmuziek, een tidverhaal over Jazzmuziek p papier' van de Stichting b Tentoon zullen Willem feuker. Joep Peters, Herman tenneer en Leo Sluimers el- jar op het podium in het Ste- ïijk Museum ontmoeten om istens twee stukken ten ge ls te brengen: „Trumpet van Jac. Grit (waarmee tentoonstellingsaffiche ilustreerd is) en de door [suker gearrangeerde 'Bre- :he Mars'. [De tentoonstelling wordt iend door Wim Verijlen, iacteur van Jazz Freak, ijver van diverse teksten, Idredacteur van het Hand- lek voor Jazz en Muziek in Herland en bestuurslid van Istichting Jazz in Nederland de stichting Nationaal archief. WEGENS ziekte van eindredacteur Edo Sau- ren kan de rubriek Jazz- inn vandaag helaas niet verschijnen. Door Wim Bazelmans Ivan Alexandrovitsch Gonts- jarov geniet hier alleen be kendheid als schrijver van Oblomov, een roman die in 1858 voor het eerst in een Ne derlandse vertaling verscheen. Iemand die andere boeken van hem wilde lezen, want Gonts- ADVERTENTIE) jarov heeft nog heel wat meer op zijn naam staan, was aan gewezen op de Engelse en Duitse taal. De Bezige Bij wil eindelijk verandering in die situatie brengen en een eerste stap is al gedaan: Gontsjarovs de buutroman, Een alledaagse geschiedenis (1847), is deze maand in Nederland uitge bracht in een mooie, goedlo pende vertaling van Marja Wiebes en Yolanda Bloemen, en, om het voorzichtig te om schrijven, er bestaan plannen ook zijn overig werk in het Nederlands uit te geven. Ivan Alexandrovitsch Gontsjarov werd in juni 1812 geboren in het Russische Sim birsk (tegenwoordig Ulia novsk), een plaatsje aan de Wolga. Hij was een telg uit een rijke koopmansfamilie. Op tienjarige Aleeftijd vertrok Gontsjarov* naar Moskou, waar hij een handelsschool bezocht om vervolgens aan de universiteit Taal en Litera tuur te gaan studeren. In 1834 ging hij naar zijn ge boorteplaats terug. Erg lang hield Gontsjarov het daar ech ter niet uit. Na een paar maanden nam hij afscheid van familie, vrienden en bekenden en reisde af naar Petersburg. Op het ministerie van finan ciën kreeg hij er een betrek king als vertaler. Hoewel het kleurloze werk hem bepaald niet aanstond, bleef hij het vijftien jaar doen. tusieve Van Maaren kadotii nebril met geslepen kunststof eigen sterkte u de voorhanger maar opzij, fit voor deze prijs mag u die zi [niet laten liggen. Als uw sterkte r wel tussen +4.00 en -6.00 (di dubbelfocus) ligt In dames- jenuitvoering. SHAAG - Het Residentie- lest krijgt dit jaar de pen- van de Vereniging voor Mandse Muziekgeschie- iis (VNM). De onderschei- ij wordt 7 mei op de jaar- ue musicologendag te recht uitgereikt, folgens de VNM heeft het iidentie-orkest in hoge ma- lijgedragen tot een positie- terwaardering van de Ne- 'se muziek uit het re ilt en verdere verleden. DEN HAAG - Erik Vos ver vult voor de derde keer een gastregie bij het Schauspiel- haus in het Westduitse Dus seldorp. Hij zal samen met Tom Schenk, die de dekors en kostuums ontwerpt, de voor stelling regisseren van 'De vrek' van Molière, waarvan de premiere is voorzien op 25 ju ni. Erik Vos is artistiek leider van toneelgroep De Appel in Scheveningen. In de avonduren schreef Gontsjarov. Aanvankelijk leg de hij zich toe op gedichten en korte verhalen, maar omdat de resultaten hem niet bevie len begon hij aan een roman. Dat ging heel wat beter: In 1847 verscheen Een alledaagse geschiedenis. Tussen 1852 en 1855 reisde Gontsjarov per boot de wereld rond. Zijn er varingen tijdens die tocht ver werkte hij tot een boek, Het fregatschip Pallas, dat in 1858 het licht zag. De toen 46-jarige Ivan Gontsjarov was op dat mo ment al weer twee jaar censor bij het ministerie van binnen landse zaken, een baan die in 1862 voor gezien hield om re dacteur van de regeringskrant Noordse Post te worden. Maar ook dat was niet het werk dat Gontsjarov zocht. Daarom probeerde hij het in 1863 op nieuw als censor en dit keer kreeg hij een betere functie: hij werd raadslid voor het druk- en uitgeverswezen. Dit bleef hij tot 1867, het jaar van zijn pensionering. In 1859 verscheen Oblomov. Het is Gontsjarovs belangrijk ste roman en de romanheld, II- ja Iljitsj Oblomov, een onster felijke figuur. Ofschoon het boek halverwege de negen tiende eeuw werd geschreven en De Tijd dus alle gelegen heid heeft gehad er met Zijn scherpe tanden meedogenloos aan te knagen, is het Hem niet gelukt de waarde van het werk ook maar enigszins aan te tasten. Gontsjarov heeft dat simpelweg onmogelijk ge maakt door de prachtige sfeer- en karaktertekening, de meesterlijke dialogen en het thema. Dat thema behelst iets dat zo oud is als Methusalem. Hoofdpersoon Oblomov staat namelijk symbool voor de ver veling, de willoosheid en het complete nietsdoen. Die facet ten van het menszijn zullen niemand onbekend voorko men en, gelet op de psycholo gische diepgang van de roman, zeker Gontsjarov niet. In de psychologie werd het oblomo- visme een begrip. Daarmee schaarde Gontsjarov zich in het rijtje van roemruchte schrijvers als Thurber, De Sa- de en Sacher-Masoch, die naam gaven aan respectieve lijk het Walter Mitty-syn- droom, sadisme en masochis- Na het uitkomen van Oblo mov bleef het tien jaar stil rond Gontsjarov. Pas in 1869 doorbrak hij die stilte met Het Ravijn, zijn omvangrijkste werk. De laatste jaren van zijn leven bracht de altijd onge trouwd gebleven Gontsjarov tamelijk teruggetrokken door. Zijn gezondheid liet veel te wensen over en hij begon aan achtervolgingswaanzin te lij den. Van 1878 tot zijn dood werd hij verzorgd door een weduwe met drie kinderen, DE OMSLAG van 'Een alledaagse geschiedenis'. Het schil derij van Zelentsov toont de jonge romantische Aleksander en zijn koele, zakelijke oom Pjotr. aan wie hij al zijn bezittingen naliet. In 1888 kreeg hij een be roerte en in september 1891 stierf hij in Petersburg. Maar nu terug naar Gonts jarovs debuutroman, want daar is het hier per slot van rekening om begonnen. Cen traal in Een alledaagse ge schiedenis staan de twintigja- rige Aleksander Fjodorytsj en zijn oom Pjotr Ivanytsj. Alek sander is een romantische jon gen die schrijver wil worden. Hij woont onder de vleugels van zijn zorgzame moeder in een dorpje op het platteland, maar besluit in Petersburg zijn geluk te gaan beproeven. In die grote stad krijgt hij een kamer in het huis van zijn oom Pjotr, een zakelijk en welgesteld man met een koel- afstandelijke, cynische kijk op het leven. Als er iets is waar aan Pjotr Ivanytsj een hekel dan is het wel aan verheven gedoe, overdrijving en senti mentaliteit. En van dat soort dingen heeft zijn neef, die bovendien van mening is dat hij in zijn eentje moet opboksen tegen de „rationeel handelende" massa, nu juist regelmatig last. Hij is vol idealen en illusies en droomt van al het moois dat nog komen gaat. Ook „oprech te ontboezemingen" en diepge meende omhelzingen staan erg hoog bij hem aangeschre ven. Pjotr Ivanytsj moet er al lemaal niets van hebben, vooral niet van omhelzingen steeds als zijn neef een poging waagt of een verdachte bewe ging maakt, gaat hij er als een haas vandoor. Aleksander kan zich met de beste wil van de wereld niet vinden in de houding en de op vattingen van zijn oom. Of, zo als hij aan een vriend schrijft: „Hij is niets anders dan de be lichaming van de menigte". Op zijn beurt tracht oom Pjotr neeflief wat levenswijsheid bij te brengen. Ook al gelooft hij niet, dat Aleksander er ver standig aan gedaan heeft naar Petersburg te komen, want „op de manier waarop men hier gelukkig is zal jij het nooit worden. Hier moeten al jouw begrippen op zijn kop worden gezet". De botsingen tussen het de rationele oom en zijn romantische neef vormen de aanleiding voor tal van scherpe, vaak zeer geestige dialogen. Dank zij oom Pjotr krijgt Aleksander een baantje op het departement. Het is niet pre cies de functie die hij in ge dachte had (hij was het liefst meteen chef geworden en na een week directeur), maar hij besluit het werk te accepteren. Ook aan zijn verlangens op li terair gebied wordt voldaan. Nou ja, literair gebied. Zijn oom zorgt ervoor dat hij voor een tijdschrift een artikel over 'mest' mag vertalen en vervol gens één over 'aardappel stroop'. Aleksander begint er aan, maar de behoefte om oom Pjotr te omhelzen is op dat moment even met vakantie. Hoofdzaak in Een alledaag se geschiedenis zijn echter de vriendschap en vooral de lief de. Volgens Aleksander zijn deze gevoelens „als het ware bij vergissing uit de hemel neergedaald op het aardse slijk", maar Pjotr Ivanytsj vindt dat grote flauwekul: „Met jouw opvattingen kun je goed leven in de provincie, waar ze het leven niet kennen; daar leven ook geen mensen maar engelen. En het zijn ook even grote dromers als jij: altijd aan het snuffelen of het niet ergens naar eeuwige liefde en vriendschap ruikt... Ik zeg het je voor de honderdste maal: je bent voor niets hier heen gekomen!" De jonge Aleksander wordt flink in verwarring gebracht door de raadgevingen van zijn oom, maar hij stoort zich er verder niet aan. Hij blijft zijn* jeugdvriend brieven sturen en ook Sofja, een meisje uit zijn geboorteplaats aan wie hij eeuwig trouw heeft beloofd, vergeet hij niet. Als pjotr Iva nytsj op een keer onverwachts de kamer van zijn jonge neef binnenkomt, treft hij hem druk schrijvend aan, omgeven door herinneringen aan zijn dierbaren. Er ontspint zich het volgende gesprek: Wat is dat? Waar komt dat vandaan? vroeg oom Pjotr. „Dat zijn tastbare bewijzen... van ontastbare vriendschap pen". „Wat, wat? Geef die bewij zen eens hier". Tot grote ont steltenis van Aleksander wor den de spullen resoluut naar buiten geworpen. Woedend roept hij zijn oom ter verant woording: „Oom. Hoe moet ik uw gedrag noemen?" „Worp uit het raam van ont astbare bewijzen en allerlei rommel en flauwekul die je niet in je kamer behoort te hebben..." Als er een paar jaar verstre ken zijn, stort neeflief zich echter in een hartstochtelijk liefdesavontuur en weet nog maar nauwelijks wie Sofja is. Ook zijn jeugdvriend is hij in middels uit het oog verloren. Hij moet zijn oom wat dat be treft gelijk geven, maar is er vast van overtuigd, dat Pjotr Ivanytsj er volledig naast zit als deze opmerkt: „Verliefde mensen zijn net twee Leidse flessen: allebei sterk geladen; door een kus komt de electrici- teit vrij en wanneer die hele maal op is, vaarwel liefde, dan komt de verkoeling". Toch heeft oom Pjotr het bij het rechte eind: het meisje kiest voor een ander en laat Aleksander in de steek. Hij gaat nu langzaam inzien dat de opvattingen van zijn oom nog zo gek niet zijn, maar dat kan hem er niet van weerhou den opnieuw verliefd te wor den. Ditmaal zet hij er zelf een punt achter en als hij dan nog maals een liefdesrelatie ziet mislukken, keert hij gedesillu sioneerd naar zijn geboorte dorp terug. Op 29-jarige leef tijd is Aleksander totaal on verschillig geworden: „Ik heb de hele leegheid en de hele on beduidendheid van het leven ondervonden, en ik kijk er diep op neer. Hij die leeft en denkt, kan in zijn ziel de men sen slechts verachten. Voor mij zijn alle vreugden voorbij; ik heb mijn belangstelling daarvoor verloren". In zijn geboortedorp houdt Aleksander Fjodorytsj het echter niet lang vol. Nadat hij over het leven heeft nagedacht en tot de conclusie is gekomen dat de opvattingen van oom Pjotr de juiste zijn, besluit hij naar Petersburg terug te ke ren. Aleksander is niet meer de gevoelige figuur die hij was en eindigt als de meesten van zijn tijd: na een periode van jeugdige onrust bereikt hij een solide functie op kantoor en trouwt met een niet onvermo gende vrouw. Met Pjotr Iva nytsj verloopt het anders: hij geeft zijn carrière op om zijn huwelijk te redden. Bovendien blijkt hij minder koel en zake lijk te zijn dan hij zich heeft voorgedaan. Een alledaagse geschiedenis mag dan misschien wat min der diepgravend zijn dan Oblomov, Gontsjarov heeft er wel een meesterlijke roman mee afgeleverd. Dat meester lijke zit hem niet alleen in de schitterende, humoristische dialogen, maar ook in de tref fende schilderingen, portret ten, scènes en details. Gontsja rov geeft een erg mooie be schrijving van het Russische leven in de vorige eeuw. Met het conflict tussen de oom en de neef geeft hij gestalte aan de breuk die toen voor het aan de oppervlakte kwam: het af zweren van de oude ideeën en zeden, van de sentimentaliteit en de karikaturale overdrij ving van gevoelens van liefde en vriendschap. Ook het verschil tussen het leven op het platteland en dat in de grote stad wordt door Gontsjarov prachtig uitge beeld, om het maar niet te hebben over de geslaagde vrouwenfiguren die in de ro man optreden: de moeder van Aleksander, zijn eerste liefde en haar moeder, Lizaveta Aleksandrovna (de gevoelige vrouw van oom Pjotr) en Agrafena, de norse huishoud ster van zijn moeder. Agrafe- na is de geliefde van Jevsej, Aleksanders knecht die mee naar Petersburg gaat, en de gevoelens die deze twee voor elkaar koesteren zijn zo puur en tegelijk zo ontnuchterend, dat vergeleken hierbij zelfs de opvattingen van oom Pjotr als uiterst romantisch kunnen worden bestempeld. Bovenal echter is het de kracht van Ivan Gontsjarov geweest, dat hij ook met Een alledaagse geschiedenis een roman heeft geschreven die ieder gevecht met De Tijd glansrijk zal winnen. Ivan A. Gontsjarov, Een alledaag se geschiedenis. Vertaald door Marja Wiebes en Yolanda Bloe men. 394 bladzijden, prijs ƒ39.50. Uitgeverij De Arbeiderspers i apt een lening? land aflossen? nand voor verras- lezierig. i benadering u aan, d binnen bij één >t bellen voor een iok. Praat u liever door, dan is dat na- 7, tel. 076-223430. tel. 01170-4059. iemstraat 3, tel. O164O-41450' MVE£L M/NDEK TfüO. A&waBGQa? AV) stAZZ5- O? l&Q. Zr&tf7i//ZS C5ZA1& 7£ WW ,/zer qundjaaAtnoq 'oi 'ubui a;sjooA p-ienq '6 'auiep uba snau '8 'siqaaj do;§jaq 'i 'aapuosijuij g 'ubui ajsjajqoe -a pueq •g 'jjnjpjBjaoA f 'siqoaj jaSuqs -g ';bbui -o)ne do apqajoqos z 'uaAoqsjfuq jqoM q

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 23