MaareiliTen'ns
Een alledaagse geschiedenis' vertaald
Hetisweer
volop feest
onder de hoed
van Bobbejaan
idvie;
ONTDEK DE
VERSCHILLEN
TIJDLOZE ROMAN VAN IVAN A.GONTSJAROV (1812-1891)
nataBank
OPLOSSIN
■ONPERDAG 28 APRIL 1983
iillem Breuker
|xp°
in Breda
£19;
J
f. 97.50
lesidentieorkest
ttderscheiden
Erik Vos regisseert
Molière in Dusseldorp
Oblomov
Debuutroman
Ontastbaar
Onverschillig
Karikaturaal
fske en Wiske: Het Bretoense broertje
Lucky LukeDaisy Town
ie Happie Als Aerobic Robot
Boes
m-7%x-7mj
T3 PAGINA GIDS 2
i kunststof glas, of
Dames zonnehrilj
ststof. Heel verfijnd in zachte
kelijk te kombineren metd
dusief Van Maaren kadotippnj
\fillem Breuker.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
DA - In de marge van het
jazzleven gebeurt
[jal eens iets, en morgen is
[i weer zover.
Bij de opening van de ten-
Icnstelling 'Bladmuziek, een
tidverhaal over Jazzmuziek
p papier' van de Stichting
b Tentoon zullen Willem
feuker. Joep Peters, Herman
tenneer en Leo Sluimers el-
jar op het podium in het Ste-
ïijk Museum ontmoeten om
istens twee stukken ten ge
ls te brengen: „Trumpet
van Jac. Grit (waarmee
tentoonstellingsaffiche
ilustreerd is) en de door
[suker gearrangeerde 'Bre-
:he Mars'.
[De tentoonstelling wordt
iend door Wim Verijlen,
iacteur van Jazz Freak,
ijver van diverse teksten,
Idredacteur van het Hand-
lek voor Jazz en Muziek in
Herland en bestuurslid van
Istichting Jazz in Nederland
de stichting Nationaal
archief.
WEGENS ziekte van
eindredacteur Edo Sau-
ren kan de rubriek Jazz-
inn vandaag helaas niet
verschijnen.
Door Wim Bazelmans
Ivan Alexandrovitsch Gonts-
jarov geniet hier alleen be
kendheid als schrijver van
Oblomov, een roman die in
1858 voor het eerst in een Ne
derlandse vertaling verscheen.
Iemand die andere boeken van
hem wilde lezen, want Gonts-
ADVERTENTIE)
jarov heeft nog heel wat meer
op zijn naam staan, was aan
gewezen op de Engelse en
Duitse taal.
De Bezige Bij wil eindelijk
verandering in die situatie
brengen en een eerste stap is
al gedaan: Gontsjarovs de
buutroman, Een alledaagse
geschiedenis (1847), is deze
maand in Nederland uitge
bracht in een mooie, goedlo
pende vertaling van Marja
Wiebes en Yolanda Bloemen,
en, om het voorzichtig te om
schrijven, er bestaan plannen
ook zijn overig werk in het
Nederlands uit te geven.
Ivan Alexandrovitsch
Gontsjarov werd in juni 1812
geboren in het Russische Sim
birsk (tegenwoordig Ulia
novsk), een plaatsje aan de
Wolga. Hij was een telg uit een
rijke koopmansfamilie. Op
tienjarige Aleeftijd vertrok
Gontsjarov* naar Moskou,
waar hij een handelsschool
bezocht om vervolgens aan de
universiteit Taal en Litera
tuur te gaan studeren.
In 1834 ging hij naar zijn ge
boorteplaats terug. Erg lang
hield Gontsjarov het daar ech
ter niet uit. Na een paar
maanden nam hij afscheid van
familie, vrienden en bekenden
en reisde af naar Petersburg.
Op het ministerie van finan
ciën kreeg hij er een betrek
king als vertaler. Hoewel het
kleurloze werk hem bepaald
niet aanstond, bleef hij het
vijftien jaar doen.
tusieve Van Maaren kadotii
nebril met geslepen kunststof
eigen sterkte
u de voorhanger maar opzij,
fit voor deze prijs mag u die zi
[niet laten liggen. Als uw sterkte
r wel tussen +4.00 en -6.00 (di
dubbelfocus) ligt In dames-
jenuitvoering.
SHAAG - Het Residentie-
lest krijgt dit jaar de pen-
van de Vereniging voor
Mandse Muziekgeschie-
iis (VNM). De onderschei-
ij wordt 7 mei op de jaar-
ue musicologendag te
recht uitgereikt,
folgens de VNM heeft het
iidentie-orkest in hoge ma-
lijgedragen tot een positie-
terwaardering van de Ne-
'se muziek uit het re
ilt en verdere verleden.
DEN HAAG - Erik Vos ver
vult voor de derde keer een
gastregie bij het Schauspiel-
haus in het Westduitse Dus
seldorp. Hij zal samen met
Tom Schenk, die de dekors en
kostuums ontwerpt, de voor
stelling regisseren van 'De
vrek' van Molière, waarvan de
premiere is voorzien op 25 ju
ni.
Erik Vos is artistiek leider
van toneelgroep De Appel in
Scheveningen.
In de avonduren schreef
Gontsjarov. Aanvankelijk leg
de hij zich toe op gedichten en
korte verhalen, maar omdat
de resultaten hem niet bevie
len begon hij aan een roman.
Dat ging heel wat beter: In
1847 verscheen Een alledaagse
geschiedenis. Tussen 1852 en
1855 reisde Gontsjarov per
boot de wereld rond. Zijn er
varingen tijdens die tocht ver
werkte hij tot een boek, Het
fregatschip Pallas, dat in 1858
het licht zag.
De toen 46-jarige Ivan
Gontsjarov was op dat mo
ment al weer twee jaar censor
bij het ministerie van binnen
landse zaken, een baan die in
1862 voor gezien hield om re
dacteur van de regeringskrant
Noordse Post te worden. Maar
ook dat was niet het werk dat
Gontsjarov zocht. Daarom
probeerde hij het in 1863 op
nieuw als censor en dit keer
kreeg hij een betere functie:
hij werd raadslid voor het
druk- en uitgeverswezen. Dit
bleef hij tot 1867, het jaar van
zijn pensionering.
In 1859 verscheen Oblomov.
Het is Gontsjarovs belangrijk
ste roman en de romanheld, II-
ja Iljitsj Oblomov, een onster
felijke figuur. Ofschoon het
boek halverwege de negen
tiende eeuw werd geschreven
en De Tijd dus alle gelegen
heid heeft gehad er met Zijn
scherpe tanden meedogenloos
aan te knagen, is het Hem niet
gelukt de waarde van het
werk ook maar enigszins aan
te tasten. Gontsjarov heeft dat
simpelweg onmogelijk ge
maakt door de prachtige
sfeer- en karaktertekening, de
meesterlijke dialogen en het
thema.
Dat thema behelst iets dat
zo oud is als Methusalem.
Hoofdpersoon Oblomov staat
namelijk symbool voor de ver
veling, de willoosheid en het
complete nietsdoen. Die facet
ten van het menszijn zullen
niemand onbekend voorko
men en, gelet op de psycholo
gische diepgang van de roman,
zeker Gontsjarov niet. In de
psychologie werd het oblomo-
visme een begrip. Daarmee
schaarde Gontsjarov zich in
het rijtje van roemruchte
schrijvers als Thurber, De Sa-
de en Sacher-Masoch, die
naam gaven aan respectieve
lijk het Walter Mitty-syn-
droom, sadisme en masochis-
Na het uitkomen van Oblo
mov bleef het tien jaar stil
rond Gontsjarov. Pas in 1869
doorbrak hij die stilte met Het
Ravijn, zijn omvangrijkste
werk. De laatste jaren van zijn
leven bracht de altijd onge
trouwd gebleven Gontsjarov
tamelijk teruggetrokken door.
Zijn gezondheid liet veel te
wensen over en hij begon aan
achtervolgingswaanzin te lij
den. Van 1878 tot zijn dood
werd hij verzorgd door een
weduwe met drie kinderen,
DE OMSLAG van 'Een alledaagse geschiedenis'. Het schil
derij van Zelentsov toont de jonge romantische Aleksander
en zijn koele, zakelijke oom Pjotr.
aan wie hij al zijn bezittingen
naliet. In 1888 kreeg hij een be
roerte en in september 1891
stierf hij in Petersburg.
Maar nu terug naar Gonts
jarovs debuutroman, want
daar is het hier per slot van
rekening om begonnen. Cen
traal in Een alledaagse ge
schiedenis staan de twintigja-
rige Aleksander Fjodorytsj en
zijn oom Pjotr Ivanytsj. Alek
sander is een romantische jon
gen die schrijver wil worden.
Hij woont onder de vleugels
van zijn zorgzame moeder in
een dorpje op het platteland,
maar besluit in Petersburg
zijn geluk te gaan beproeven.
In die grote stad krijgt hij
een kamer in het huis van zijn
oom Pjotr, een zakelijk en
welgesteld man met een koel-
afstandelijke, cynische kijk op
het leven. Als er iets is waar
aan Pjotr Ivanytsj een hekel
dan is het wel aan verheven
gedoe, overdrijving en senti
mentaliteit.
En van dat soort dingen
heeft zijn neef, die bovendien
van mening is dat hij in zijn
eentje moet opboksen tegen de
„rationeel handelende" massa,
nu juist regelmatig last. Hij is
vol idealen en illusies en
droomt van al het moois dat
nog komen gaat. Ook „oprech
te ontboezemingen" en diepge
meende omhelzingen staan
erg hoog bij hem aangeschre
ven. Pjotr Ivanytsj moet er al
lemaal niets van hebben,
vooral niet van omhelzingen
steeds als zijn neef een poging
waagt of een verdachte bewe
ging maakt, gaat hij er als een
haas vandoor.
Aleksander kan zich met de
beste wil van de wereld niet
vinden in de houding en de op
vattingen van zijn oom. Of, zo
als hij aan een vriend schrijft:
„Hij is niets anders dan de be
lichaming van de menigte".
Op zijn beurt tracht oom Pjotr
neeflief wat levenswijsheid bij
te brengen. Ook al gelooft hij
niet, dat Aleksander er ver
standig aan gedaan heeft naar
Petersburg te komen, want
„op de manier waarop men
hier gelukkig is zal jij het
nooit worden. Hier moeten al
jouw begrippen op zijn kop
worden gezet". De botsingen
tussen het de rationele oom en
zijn romantische neef vormen
de aanleiding voor tal van
scherpe, vaak zeer geestige
dialogen.
Dank zij oom Pjotr krijgt
Aleksander een baantje op het
departement. Het is niet pre
cies de functie die hij in ge
dachte had (hij was het liefst
meteen chef geworden en na
een week directeur), maar hij
besluit het werk te accepteren.
Ook aan zijn verlangens op li
terair gebied wordt voldaan.
Nou ja, literair gebied. Zijn
oom zorgt ervoor dat hij voor
een tijdschrift een artikel over
'mest' mag vertalen en vervol
gens één over 'aardappel
stroop'. Aleksander begint er
aan, maar de behoefte om oom
Pjotr te omhelzen is op dat
moment even met vakantie.
Hoofdzaak in Een alledaag
se geschiedenis zijn echter de
vriendschap en vooral de lief
de. Volgens Aleksander zijn
deze gevoelens „als het ware
bij vergissing uit de hemel
neergedaald op het aardse
slijk", maar Pjotr Ivanytsj
vindt dat grote flauwekul:
„Met jouw opvattingen kun je
goed leven in de provincie,
waar ze het leven niet kennen;
daar leven ook geen mensen
maar engelen. En het zijn
ook even grote dromers als jij:
altijd aan het snuffelen of het
niet ergens naar eeuwige liefde
en vriendschap ruikt... Ik zeg
het je voor de honderdste
maal: je bent voor niets hier
heen gekomen!"
De jonge Aleksander wordt
flink in verwarring gebracht
door de raadgevingen van zijn
oom, maar hij stoort zich er
verder niet aan. Hij blijft zijn*
jeugdvriend brieven sturen en
ook Sofja, een meisje uit zijn
geboorteplaats aan wie hij
eeuwig trouw heeft beloofd,
vergeet hij niet. Als pjotr Iva
nytsj op een keer onverwachts
de kamer van zijn jonge neef
binnenkomt, treft hij hem
druk schrijvend aan, omgeven
door herinneringen aan zijn
dierbaren. Er ontspint zich het
volgende gesprek:
Wat is dat? Waar komt dat
vandaan? vroeg oom Pjotr.
„Dat zijn tastbare bewijzen...
van ontastbare vriendschap
pen".
„Wat, wat? Geef die bewij
zen eens hier". Tot grote ont
steltenis van Aleksander wor
den de spullen resoluut naar
buiten geworpen. Woedend
roept hij zijn oom ter verant
woording: „Oom. Hoe moet ik
uw gedrag noemen?"
„Worp uit het raam van ont
astbare bewijzen en allerlei
rommel en flauwekul die je
niet in je kamer behoort te
hebben..."
Als er een paar jaar verstre
ken zijn, stort neeflief zich
echter in een hartstochtelijk
liefdesavontuur en weet nog
maar nauwelijks wie Sofja is.
Ook zijn jeugdvriend is hij in
middels uit het oog verloren.
Hij moet zijn oom wat dat be
treft gelijk geven, maar is er
vast van overtuigd, dat Pjotr
Ivanytsj er volledig naast zit
als deze opmerkt: „Verliefde
mensen zijn net twee Leidse
flessen: allebei sterk geladen;
door een kus komt de electrici-
teit vrij en wanneer die hele
maal op is, vaarwel liefde, dan
komt de verkoeling".
Toch heeft oom Pjotr het bij
het rechte eind: het meisje
kiest voor een ander en laat
Aleksander in de steek. Hij
gaat nu langzaam inzien dat
de opvattingen van zijn oom
nog zo gek niet zijn, maar dat
kan hem er niet van weerhou
den opnieuw verliefd te wor
den. Ditmaal zet hij er zelf een
punt achter en als hij dan nog
maals een liefdesrelatie ziet
mislukken, keert hij gedesillu
sioneerd naar zijn geboorte
dorp terug. Op 29-jarige leef
tijd is Aleksander totaal on
verschillig geworden: „Ik heb
de hele leegheid en de hele on
beduidendheid van het leven
ondervonden, en ik kijk er
diep op neer. Hij die leeft en
denkt, kan in zijn ziel de men
sen slechts verachten. Voor
mij zijn alle vreugden voorbij;
ik heb mijn belangstelling
daarvoor verloren".
In zijn geboortedorp houdt
Aleksander Fjodorytsj het
echter niet lang vol. Nadat hij
over het leven heeft nagedacht
en tot de conclusie is gekomen
dat de opvattingen van oom
Pjotr de juiste zijn, besluit hij
naar Petersburg terug te ke
ren. Aleksander is niet meer
de gevoelige figuur die hij was
en eindigt als de meesten van
zijn tijd: na een periode van
jeugdige onrust bereikt hij een
solide functie op kantoor en
trouwt met een niet onvermo
gende vrouw. Met Pjotr Iva
nytsj verloopt het anders: hij
geeft zijn carrière op om zijn
huwelijk te redden. Bovendien
blijkt hij minder koel en zake
lijk te zijn dan hij zich heeft
voorgedaan.
Een alledaagse geschiedenis
mag dan misschien wat min
der diepgravend zijn dan
Oblomov, Gontsjarov heeft er
wel een meesterlijke roman
mee afgeleverd. Dat meester
lijke zit hem niet alleen in de
schitterende, humoristische
dialogen, maar ook in de tref
fende schilderingen, portret
ten, scènes en details. Gontsja
rov geeft een erg mooie be
schrijving van het Russische
leven in de vorige eeuw. Met
het conflict tussen de oom en
de neef geeft hij gestalte aan
de breuk die toen voor het aan
de oppervlakte kwam: het af
zweren van de oude ideeën en
zeden, van de sentimentaliteit
en de karikaturale overdrij
ving van gevoelens van liefde
en vriendschap.
Ook het verschil tussen het
leven op het platteland en dat
in de grote stad wordt door
Gontsjarov prachtig uitge
beeld, om het maar niet te
hebben over de geslaagde
vrouwenfiguren die in de ro
man optreden: de moeder van
Aleksander, zijn eerste liefde
en haar moeder, Lizaveta
Aleksandrovna (de gevoelige
vrouw van oom Pjotr) en
Agrafena, de norse huishoud
ster van zijn moeder. Agrafe-
na is de geliefde van Jevsej,
Aleksanders knecht die mee
naar Petersburg gaat, en de
gevoelens die deze twee voor
elkaar koesteren zijn zo puur
en tegelijk zo ontnuchterend,
dat vergeleken hierbij zelfs de
opvattingen van oom Pjotr als
uiterst romantisch kunnen
worden bestempeld.
Bovenal echter is het de
kracht van Ivan Gontsjarov
geweest, dat hij ook met Een
alledaagse geschiedenis een
roman heeft geschreven die
ieder gevecht met De Tijd
glansrijk zal winnen.
Ivan A. Gontsjarov, Een alledaag
se geschiedenis. Vertaald door
Marja Wiebes en Yolanda Bloe
men. 394 bladzijden, prijs ƒ39.50.
Uitgeverij De Arbeiderspers
i
apt een lening?
land aflossen?
nand voor verras-
lezierig.
i benadering u aan,
d binnen bij één
>t bellen voor een
iok. Praat u liever
door, dan is dat na-
7, tel. 076-223430.
tel. 01170-4059.
iemstraat 3, tel. O164O-41450'
MVE£L M/NDEK TfüO.
A&waBGQa?
AV) stAZZ5-
O? l&Q.
Zr&tf7i//ZS C5ZA1&
7£
WW
,/zer
qundjaaAtnoq 'oi 'ubui a;sjooA
p-ienq '6 'auiep uba snau '8 'siqaaj do;§jaq
'i 'aapuosijuij g 'ubui ajsjajqoe -a pueq
•g 'jjnjpjBjaoA f 'siqoaj jaSuqs -g ';bbui
-o)ne do apqajoqos z 'uaAoqsjfuq jqoM q