ONTDEK DE
VERSCHILLEN
IT Villi'
te kunst'
Sahel
Dukkers en
Lucebert
Galeriedee
i/nENSDAG 27 APRIL 1983
HEB
Wanhopige
getuigenis
Aandacht voor
onderdrukte
kunstenaars
ISuske en Wiske: Het Bretoense broertje
Lucky Luke: Daisy Town
OPLOSSING
T3
T2
Dorado de hoofd™
op hol brengt,
sft echter andere
al haar doodzieke
wie ze genezin.
eeft het kind van
rijke man, die
ten heeft en zjjn
eer probeert te
loor zijn wettige
adellijk huwelijk
iten. Sibilla (Eve
reert om aan gey
>or een schilder in
ra, die een verhou-
met deze dochter
-minnaar.
2 wil helemaal niet
2t de aangewezen
Sibilla sluit het
een rendez-vous
nbra op, zodat het
ir verlovingsfeest
ia geeft zij haar
ran het vluchtende
n het door de moe
schilder te laten
angerand door een
lijft gedesillusio-
er en pleegt zelf.
i realistische scène,
vele andere opvalt
•essieve beeldtaal,
geraffineerde be-
compositie. Een
res toont muzikan-
nsers in ritmische
waarbij Gaillard
andoende muziek
ifonie-orkest werd
angevuld met piano,
ndoline, twee har-
Dt slagwerk. De mu
it o.a. uit Andalusi-
i's, zigeunerdansen,
Zarzuela-muziek
'evallen illustreert
[muziek wat buiten
plaatsvindt, waar-
ïuziek een contrast
toonde vormt,
^rangois Gaillard
ïgaafd pianist, com-
dirigent met een
het exotische. Voor
ihreef hij de parti-
r ronder ook They
fugitive van Alber-
nti. Verder voor re-
s Mélies, Flornoy en
j was een excentrie-
s en componist, die
nkele stroming kon
gedeeld.
Carneval
spel van Theodor
rereidt een echt-
feestje voor. De
jn vrouw komen,
lelangrijk bezoek
Plotseling komt er
ontje: de moeder
vrouw heeft een
1 gehad. Wat moet
aar doen? Naar
e en de chef afzeg-
door de promotie-
ar gaat? Nee, de
;ert de zaak te ba-
en stelt zijn
'ust. De chef rijdt
;r wordt opnieuw
man luistert ge-
reageert met:
verbonden en
tekker uit de tele-
feestje moet sla-
'Photo Cie'
en 'Marcel'
produceerde Jean-
ard samen met An-
Miéville een aan-
waarin Godard
diverse mensen
woord liet komen
.1 beroep. Mensen,
anders nooit op de
ontmoet, werkloze
:sses, professionele
n, een filmama-
wiskundige en een
rden door Godard
ingende vragen be-
a'Photo Cie'is het
fotograaf, die over
k praat en 'Marcel
iteurfilmer.
Door Marjan Mes
Dik in de verf gezette,
minitieus geschilderde
doeken met op de ver
beelding werkende voor
stellingen trekken mo
menteel de aandacht in
het Museum Boymans te
Rotterdam. Het betreft
een overzichtstentoon
stelling van olieverven
van de in Amerika wer
kende, Engelse schilder
Malcolm Morley. Veel
meer dan de'echte'Ame
rikanen David Salle en
Julian Schnabel weet hij
gegevens uit de kunstge
schiedenis, eigen jeugd
herinneringen en moder
ne trauma's samen te
voegen tot hallucineren
de beelden, die op de fan
tasie van de toeschouwer
werken.
Morley is thans vijftig en
heeft in dertig jaar een oeu
vre opgebouwd, dat zich
praktisch geheel in het bezit
van particulieren bevindt.
Niettemin wordt in Rotter
dam een overzicht gegeven
van olieverven uit de perio
de 1965-1982, waarin de ont
wikkeling van foto-grafisch
realisme naar een persoon
lijk soort expressiviteit tot
uitdrukking komt. Geboren
in Londen, waar hij ook de
bombardementen van de
Duitsers meemaakte, werd
Morley al vroeg gefasci
neerd door de zee en sche-
pen, terwijl hij een buiten
gewone gevoeligheid aan de
dag legde voor de (oorlogs)
rampen die de moderne
mens bedreigen.
Hij studeerde op verschil
lende kunstinstituten in
Londen en werd aanvanke
lijk beïnvloed door het ab
stract expressionisme van
onder anderen Willem de
Kooning. In 1958 vestigde hij
zich in New York, een stad,
die hij voor korte perioden
verwisselde voor Toronto,
Berlijn en Florida. Rond
1965 begon Morley zich toe te
leggen op het schilderen van
zijn oude liefde, grote passa
giersschepen, die er op een
afstand uitzien als kolossale
kleurenfoto's, maar in wer
kelijkheid heel nauwkeurig
werden opgebouwd uit mi
ni tieuze vlakjes verf.
Morley wilde natuurlijk
niet alleen maar oceaansto
mers en havens imiteren,
maar de aandacht vestigen
op de functie van reproduk-
ties en de manier waarop zij
de waar neming van de mo
derne mens beïnvloeden. Op
de tentoonstelling hangt bij
voorbeeld ook een geschil
derde reproduktie van een
schilderij van Vermeer,
waarvan de oorspronkelijke
afmetingen sterk zijn opge-
j blazen.
Het is onmiddellijk her
kenbaar, 'lijkt' precies, maar
is toch anders omdat alles
gratis groter is. Wie mocht
denken, dat eigentijdse
schilders niet meer tot een
klassieke schildertechniek
in staat zijn, krijgt hier het
wonderlijke bewijs van het
tegendeel, hoewel dat onge
twijfeld Morley's opzet niet
is geweest. De realistische
beelden heeft hij voor een
Overzichtsexpositie
werk Malcolm Morley
wezige ruimte. Frits
Schremmer, opgeleid als
goudsmid en begonnen als
ontwerper en maker van
sculpturale sieraden, stelt
sculptures tentoon van ko
per, brons, verchroomd en
verguld koper en vernikkeld
staal. Verder zijn aanwezig
wandkleden van Fien Ca
meron en buitenobjecten
van Kees Buckens.
„Age of Catastrophe", schilderij uit 1976 van Malcolm Morley. Bij Boymans Rotterdam.
deel ontleend aan ansicht
kaarten, die hem als kind al
boeiden.
Het thema ansichtkaart
als middel om een stuk wer
kelijkheid in grote oplage te
reproduceren, wordt ook in
een latere periode nog ge
bruikt als onderdeel van
collage-achtige schilderijen
met meerdere betekenisla
gen. In het begin van de ja
ren zeventig ontstaan ge
compliceerde voorstellingen,
waarin opgedane ervarin
gen met de oude Europese
cultuur worden verwerkt,
maar ook jeugdherinnerin
gen en de angst voor trein
en vliegtuigongelukken, die
als een gemeenschappelijke
angst van de moderne mens
het werk betekenis geven.
Paradijselijke landschap
pen worden gecombineerd
met deze moderne gruwelen,
symbolen uit oude en mo
derne culturen worden er
gelijktijdig ook in verwerkt
en zo ontstaat een voorstel
ling, die in de beste gevallen
een beroep doet op het on
derbewustzijn. De schilde
rijen uit de jaren zeventig
staan schildertechnisch ge
zien onder invloed van het
impressionisme, vooral van
het pointillisme van Seurat.
Ze zijn heel dik van verf-
huid, maar toch heel ver
fijnd van structuur en
kleurvermenging.
Schitterend complex van
materie en voorstelling is
het doek „Untitled Souve-
te keur
tentoonstellingen
EINDREDAKTIE HENK EGBERS
nirs, Europe" uit 1973. „The
ultimate anxiety" uit 1979 is
een wonderbaarlijke mélan
ge van Jeroen Bosch en Ca-
naletto (het decor is Vene
tië). Middenover het haven
gezicht vol angstaanjagende
figuren ontspoort een trein.
Morley weet zijn historische
voorbeelden en citaten meer
dan veel andere, nieuwe ex
pressionisten op te nemen in
een persoonlijke stijl.
Meer recent werk wordt
steeds frisser en stralender
van kleur en kennelijk on
der invloed van het actuele
expressionisme groter van
gebaar. Landschappen met
koeien wijken dan weer
sterk af van het soms ge
zochte symbolisme bij veel
collega's.
Schilderijen van Malcolm
Morley. Museum Boymans
van Beuningen in Rotter
dam. Geopend: dinsdag tot
en met zaterdag 10-17 uur,
zondag 11-17 uur. Tot 5 juni.
Olieverven van Ed Dukkers
en gouaches en tekeningen
van Lucebert. Galerie De
Ganzerik, De Lind 41 in
Oisterwijk. Geopend:
woensdag tot en met zondag
13.30-17.30. Tot 16 mei.
Recente olieverfschilde
rijen van de schilder, teke
naar en graficus Ed Dukker
doen op hun 'toernee' langs
een aantal galeries ter gele
genheid van de 60ste ver
jaardag van de kunstenaar
ook Oisterwijk aan. On
danks de grote eigenheid
van de gestileerde figuren,
de sterk constrasterende
kleuren en afgemeten con
touren doen de recente olie
verven van Dukkers, die
nooit aan de weg timmerde,
maar stilletjes zijn eigen
gang ging, denken aan Bart
van der Leek.
Menselijke vormen en on
derdelen van interieur of
voorwerpen vloeien zodanig
in elkaar over, dat zij een
soort machinerie vormen,
die aan kubisme en De Stijl
herinnert. Toch is er een an-
- FOTO JANNES LINGERS
derssoortige kwetsbaarheid
van vorm en kleurgebruik
(veel roze, paars, rood, zwart
en bruin), waarschijnlijk
omdat intuïtie en erotiek en
geen ideologische principes
de voedingsbodem zijn.
In de kelder van de gale
rie hangen zwart-witteke-
ningen en felgekleurde
gouaches van Lucebert uit
1981 en '82; agressieve mens
beesten in groteske situaties
en houdingen met de onver
woestbare spontaniteit van
Cobra. Sommige gouaches
hebben een collage-achtige
gelaagdheid en zijn zeer
smakelijk van materiaalge
bruik en coloriet. Sterk zin-
tuigelijk werk, waarvan af
te lezen is, dat het gemaakt
wordt door een kunstenaar
met veel temperament en
een grote produktiviteit. Po
litieke strekking ontbreekt
in deze serie.
M.M.
Sculpturen van Frits Schre-
mer. Galeriedee, Elftweg 2
in Raamsdonksveer. Ge
opend: vrijdag, zaterdag en
zondag 12-17 uur. Tot 31 mei.
West-Brabant heeft er
weer een nieuwe galerie bij,
gevestigd in het meubelate
lier Ludo van Well. Dimp
Nelemans wil er werk van
bekend en onbekend talent
tentoonstellen, dat aansluit
bij de woonsfeer van de aan-
„Sahel", foto's van Willem
Diepraam. Museum voor
Land- en Volkenkunde, Wil
lemskade 25 in Rotterdam.
Geopend: Dinsdag tot en
met zaterdag 10-17 uur, zon
dag 11-17 uur. Tot 6 juni.
Willem Diepraam behoort
tot de weinige Nederlandse
fotojournalisten (hij werkt
onder andere voor VN en
NCR), die niet zonder meer
informatie verschaffen met
hun foto's, maar daaraan
ook een kunstzinnige meer
waarde weten te verlenen,
die moeilijk uit te leggen
valt. Als fotojournalist is hij
buitengewoon betrokken bij
zijn onderwerp, in dit geval
de omstandigheden waaron
der mensen moeten leven in
de door steeds grotere
droogte bedreigde landen
ten zuiden van de zich uit
breidende Sahara, de zoge
naamde Sahel-landen.
De foto's, die hij tijdens
zijn reizen naar dit gebied
gemaakt heeft, spreken niet
alleen boekdelen over de
aangetroffen situatie, maar
zijn daarnaast prachtig van
compositie en 'kleur'. Ze om
vatten alle nuances tussen
diepzwart, grijs en wit.
Diepraam weet, zonder dat
het storend is, een afschu
welijke realiteit te verbin
den met esthetiek. Hij is er
ook niet op uit geweest om
alleen hongerenden te regi
streren, maar heeft vooral
het gewone dagelijkse leven
vastgelegd en daar hoort
bijvoorbeeld ook de merk
waardige architectuur van
een moskee in Mali bij en
een zandstorm, die alles in
een waas hult. Aangrijpend
zijn foto's van sterk verma
gerde runderen, die pogen
hun dorst te lessen.
M.M.
BOEKENBOEKENBOEKENBOEKENBOEKEN
BOEKEABOEKEiVBOEKENBOEKENBOEKENBOEK'
ENBOEKENg0£-Z£7fBOEKENBO EKEN BOEKEN
BOEmaOEKENBOEKENBOEKENBOEKENBOE
'Verlies je honger niet' door
Marianne Herzog. Uitgave:
Het Wereldvenster, Unie
boek BV Bussum. Prijs
f27,50.
HET is stil geworden rond
de Rote Armee Fraktion in
hetbuurland West-Duits-
land sinds de belangrijkste
figuren van deze terreuror
ganisatie achter de tralies
zijn beland. Maar de jacht is
nog altijd niet gesloten. Ma
rianne Herzog is een van de
vrouwen, wier foto destijds
prijkte op de opsporingsbil
jetten omdat zij er van werd
verdacht contacten te on
derhouden met leden van de
RAF en deel te hebben geno
men aan een actie (een over
val op een bank).
Van 1971 tot 1973, waar
van veertien maanden cellu
lair, heeft zij, op vage ver
denkingen en aanwijzingen,
in preventieve hechtenis ge
zeten in verschillende ge
vangenissen (Anrath, Keu-
len-Ossendorf, Hamburg,
Mainz en Frankfurt). Op 17
december '73 kwam zij op
vrije voeten, werd vrijge
sproken van de roofoverval,
maar tot twee jaar en drie
maanden met aftrek veroor
deeld wegens medeplichtig
heid aan de roof, valsheid in
geschrifte en lidmaatschap
van een verboden organisa
tie.
Marianne Herzog heeft,
geestelijk en lichamelijk, er
varen wat het betekent
langzaam maar zeker los te
worden geweekt uit het le
ven en vervreemd te raken
van de mensen die haar lief
waren. „Ik ben, als alle men
sen van wie het gezicht op
opsporingsbiljetten gestaan
heeft, jarenlang verminkt
geweest".
Bitter constateert de nu
43-jarige Marianne Herzog
op een andere plaats in haar
boek: „Nog steeds kan ik in
dit land, dat van postkan
toor tot de kleinste dorps
kroeg met opsporingsbiljet
ten bezaaid is, zelfs niet de
geschiedenis van een
vriendschap, van een liefde
over mijn lippen krijgen".
Haar boek duidt er niet op,
dat de wonden zijn geheeld.
Integendeel. Het is een
wanhopige getuigenis van
een diep teleurgestelde
vrouw, een hartgrondige af
wijzing van de gevestigde
orde in haar land, waarin
„het verzet (het beste in de
mens) vervolgd wordt zodra
het daar waar we leven en
werken de kop opsteekt".
Geen prettig verhaal, maar
misschien nuttig voor de ve
len, die gauw klaar staan om
de activiteiten van organi
saties als de RAF zonder
meer te veroordelen.
Sw.
(ADVERTENTIE)
Maak dit zinnetje at en stuur 't voor 15 juni in
voldoende gefrankeerde enveloppe naar Friskwis,
Postbus 236, 8901 BA Leeuwarden, met twee
platgedrukte doppen van Rivella of E10 flessen.
U mag zo vaak meedoen als u wilt. Vergeet uw
naam en adres niet.
Prijzen; 150 cheques ter waarde van f 50,-goed
voor een bezoek aan een schoonheidsspecialiste.
Een deskundige jury beloont de origineelste
inzendingen. Prijswinnaars ontvangen uiterlijk
4 weken na de sluitdatum-persoonlijk bericht.
een paar apart met
héél weinig calorietjes
Van onze kunstredactie
ROTTERDAM - AIDA (Asso
ciation Internationale de De
fence des Artistes) houdt van
29 april tot en met 8 mei in
Rotterdam een culturele ma
nifestatie. Opzet is aandacht te
vragen voor onderdrukte kun
stenaars in de wereld. Onge
veer driehonderd professione
le kunstenaars op gebied van
muziek, dans, theater, beel
dende kunst, letteren en film
hebben spontaan en belange
loos hun medewerking toege
zegd.
Op de lijst van medewer
kers staan onder anderen:
Theo Olof, Reinbert de Leeuw,
Vera Beths, Het Nederlands
Blazersensemble, trio Dick
Visser, Misja Mengelberg,
Maarten Altena Kwartet, Rob
van Reijn, Ro theater, Mar
griet Eshuijs, Bram Vermeu
len, Palmeira, Nationaal Bal
let, Simon Vinkenoog, Judith
Herzberg, Nora Kretz en vele
anderen. De voorstellingen
vinden plaats in een dozijn
theaters en andere centra van
cultuur.
In het Centrum Beeldende
Kunst exposeert de Tsjechi
sche fotograaf Ivan Kyncl, die
onder meer aandacht schenkt
aan de Tsjechische toneel
schrijver Vaclav Havel. Op di
verse podia wordt zijn eenak
ter Protest gespeeld. Verboden
Tsjechische rockgroepen krij
gen op 8 mei in De Doelen aan
dacht van Herman Brood en
Margriet Eshuijs.
De Rotterdamse schouw
burg vraagt aandacht voor de
meer dan 100 verdwenen Ar
gentijnse kunstenaars. Een
hoogtepunt van de Aida-week
zal de Tango-avond zijn,
waarop Theo van Boven
spreekt, het Nationaal Ballet
optreedt en Argentijnse tan
go-musici in ballingschap spe
len. In de Doelen vindt een
première plaats van muziek
geschreven in de gevangenis
door de Urugayaanse compo
nist Baladan.
AIDA-Nederland is geves
tigd aan de Passeerdersgracht
32 te Amsterdam (tel. 020-
271232), waar gedetailleerde
informatie over deze week en
de achtergronden van deze or
ganisatie te krijgen zijn.
|[fi l kfrte
Luc Godard
'Photo Cie' en
l'.
- FOTO ARCHIEF 06 STEM
•sqqoaj
joo8 'jueqizniu uaoqas 'jueqiznui jeeq
'sqqoaa ind 'ufipaoS do 8ez8iz 'jueqtznui
dooujqaqoueui 'uCizoquieej uappiui 'piood
uaAoq 'jeeiapuEAv jboa 'squq queqiznui sef
