IN DE
SOVJET-
DESTE]
de4in1kr
Russische vredesbeweging is
doorn in het oog van Moskou
t weken
op
E STEM
Voor toetsi
u* m& i jipSrw
MAANDAG 25 APRIL 1983
In contact komen met 'gewone' burgers is in de Sovjet-Unie geen
eenvoudige zaak. De officiële instanties zullen je er in ieder geval
niet bij helpen. Toch wist Jill Tweedie, een van de vijftien
journalisten die namens The Guardian een week in Moskou is
geweest, de officiële kanalen te omzeilen. Hieronder volgt een
verslag van haar ervaringen.
EXTRA
MOSKOU - Als je officiële
Russen vraagt om een ont
moeting met niet officiële
Russen - gewone mannen en
vrouwen met gewone ver
wachtingen, gedachten en
angsten - krijg je het gevoel
dat je vraagt naar het onmo
gelijke.
Uniek
Defensie
Zwarte markt
Bedreiging
ZIERIKZEE - De Ne|
moet rekening houden
controle-intensiteit, niet
andse havens en visser
visserij zones van andere
;oe zal een logboek wor
gers die menen dat ze
moeten gooien zullen on
»e ervaringen opdoen.
Licht
Doel
Geen benul
lifflT IK
dagblad voor zuidwest ne de
„Ramen van Mos/ca'I
luidt het onderschrift dathi]
Russische persbureau TaJ
meegaf aan deze foto
Van onze
correspondent
SLUIS - Medewerkers van
Rijkswaterstaat hebben afge
lopen weken dode vissen aan
getroffen in het kanaal Sluis-
>amme, in de nabijheid van
,et openbare zwembad dat in
het kanaal is ondergebracht.
De vissen zijn kennelijk door
zuurstofgebrek om het leven
gekomen.
De veldpolitie heeft de zaak
in onderzoek en is van mening
at het nogal meevalt. „Het
anaal heeft geen doorstro
end water. Door rioolozing
llllllllllll||||lllllllllll"»l»IIHII»lll"lllllllllilllll
„Als je niet
wilt wachten
geef je de dokter een cadeautje'|Log
11e
„Ja, natuurlijk", zeggen ze,
maar daarna komen ze er gewoon
nooit meer op terug.
Als je blijft aandringen, komen ze uit
eindelijk met een officiële niet officiële
Rus aanzetten die je met behulp van of
ficiële tolken alleen vertelt wat de auto
riteiten willen horen.
Dus moest ik de contacten zelf leggen.
Met een Engelssprekende Rus wiens
adres ik had gekregen van vrienden,
reisde ik kriskras door de stad met het
openbaar vervoer. De ritten voerden me
door eindeloze moddervlaktes met smel
tende sneeuw naar de uitgestrekte
woonkazernes aan de rand van de stad.
En daar ontmoette ik de 'gewone Rus'.
De grote betonnen flatgebouwen
waarin zij wonen, zijn zo groot en staan
zo ver uit elkaar dat gordijnen voor de
ramen niet nodig zijn. Een fel contrast
daarmee vormen de afmetingen van de
afzonderlijke flatjes die erg klein en ar
moedig zijn, maar wel warm en goed
koop. Een gezin betaalt ongeveer vijftig
gulden huur per maand plus ongeveer
vier gulden voor centrale verwarming.
Ook kopen is niet duur. Een gemiddeld
flatje kost 32.000 gulden. Maandelijkse
rente en aflossing liggen in de buurt van
de 100 gulden.
Igor en Ludmilla, het eerste echtpaar
bij wie ik thuis ben geweest, hebben
twee kinderen, een jongetje en een meis
je.
De kinderen slapen in de enige slaap
kamer, terwijl de ouders de slaapbank in
de huiskamer gebruiken. De kinderen,
zes en acht, zijn naar onze normen uniek.
Ze zijn rustig, evenwichtig, intelligent
en blij met de kleinste dingen. Uit alles
blijkt dat ze nog niet zo verwend zijn als
In een ijltempo zijn in de hoofdstad Moskou de afgelopen jaren talloze flats gebouwd om de snel groieiende bevolking on
derdak te kunnen bieden.
onze jeugd. Hun ouders daarentegen
maken een vermoeide, afgetobde indruk
en zien er veel ouder uit dan ze zijn.
Maar ook zij zijn onschuldig en scheppen
plezier in onnozele genoegens.
Ludmilla zou haar kinderen het liefst
thuis onderwijs willen geven. Ze vindt
de scholen te disciplinair en de lesboeken
te oud. Bovendien leren ze 'verkeerde
dingen'. Bij deze laatste opmerking loopt
Igor rood aan en zegt hij geagiteerd dat
ze haar mond moet houden. Maar dat is
ze niet van plan. Ze zou graag op het
platteland willen wonen, weg uit deze
omgeving, weg van de buren met wie ze
nooit contact heeft.
De tsaar bracht tenminste nog wat
schoonheid in het levèn en wat kleur,
zegt ze uitdagend.
„Maar het lijden, denk eens aan alle
ellende onder de tsaar", zegt Igor ang
stig. Ze haalt haar schouders op en zegt
dat ze Sacharov benijdt. „Hij heeft geluk
gehad", zegt ze. „Hij is naar Novgorod
gestuurd. Novgorod is prachtig." Als de
dissidenten aan de orde komen, weet
Igor niet hoe snel hij op een ander on
derwerp over moet gaan. Na een ogen
blik stilte zegt hij„Onze regering heeft
absolute macht, er is niets dat wij kun
nen doen. Helemaal niets."
We praten, over reizen en Ludmilla
zegt dat Europa een invasie van Russen
te verwerken zou krijgen als de reisbe
perkingen werden opgeheven. Maar de
autoriteiten zouden volgens haar niet
bang hoeven te zijn dat ze niet meer te
rugkwamen. „Natuurlijk komen we te
rug. Dit is ons thuis."
Zonder nadere inleiding zegt Igor
plotseling: „Klein is mooi." „Schuma
cher", zeg ik, terwijl hij blij verrast
knikt. „Rusland moet weer Rusland
worden. Alles is veel te groot." Vervol
gens beginnen ze grapjes te vertellen
over Andropov. Het enige goede aan hem
is dat hij zich tot dusver op de achter
grond heeft gehouden. „Weet U, we ge
loofden dat Stalin onze vader was totdat
we hoorden wat hij allemaal gedaan
had. Toen geloofden we dat Chroetsjev
onze vader was en toen vertelden ze dat
ook hij fout was geweest. Nu geloven we
niet meer in onze leiders. Ons geloof is
verdwenen."
Na Igor en Ludmilla belandde ik bij
een pasgetrouwd stel, trotse bezitters
van een nieuw gebouwde flat.
Maar nu al lieten de plinten los en
hingen de keukenkastjes scheef. De
bruid komt net thuis van haar werk.
Haar man, een student, komt enkele mi
nuten later.
Hij was wezen informeren of er kans
was om aan de dienstplicht te ontkomen.
Kom later nog maar eens terug, hadden
ze gezegd. We komen op het onderwerp
defensie. „Ja", zegt het meisje, „we wor
den geïnformeerd over een kernoorlog,
we zien beelden van Hiroshima op tele
visie. Kinderen worden meegenomen
naar schuilkelders waar ze moeten oefe
nen met gasmaskers die beschermingen
bieden tegen chemische wapens en ra
dioactieve neerslag. „Dat zeggen ze in
ieder geval", voegt ze er met een lachje
aan toe.
Beiden hebben geen groot vertrouwen
in hun leiders. Ze vertrouwen hen maar
wat een ding betreft. Ze weten, zeggen
ze, dat niemand oorlog wil. Ik vraag hun
wat de prioriteiten zijn van de gewone
Russen. Het hangt er van af, zeggen ze.
Jonge mensen willen een huis, meubels,
misschien een auto. Studenten maken
zich zorgen wat voor werk ze zullen krij -
gen. De vrouw zegt dat haar werk ver
schrikkelijk saai is. Op het kantoor waar
zij werkt, staan de meisjes de hele dag
voor de spiegel. Ze leest veel om de tijd te
verdrijven. Een boek wordt in vijf dagen
tijd door vijf mensen gelezen. Je blijft de
hele nacht op om het uit te krijgen.
Ze praat over de 'zwarte markt'. Als er
geen vlees is, vraag je het de slager. Hij
zegt dat je om vijf uur nog maar eens te
rug moet komen.
In de ruimte achter de winkel liggen
stapels vlees. Je moet wel vier keer de
officiële prijs betalen. Als je niet een dag
wil wachten bij de dokter of de tandarts,
moet je de dag ervoor een mooi ca
deautje gaan brengen. Je moet iedereen
cadeautjes geven."
Ik vraag de man hoe hij de I
volksaard zou karakteriseren. „We zjil
nationalistisch", zegt hij. Vindt hij 4;
goed? „Niet echt", zegt hij met een tw|
felende blik, „maar daarom kritii
we onze regering. We maken niet vol
doende vooruitgang, omdat we anders
te veel helpen. Wij vinden de Polen lui
Ze hamsteren voedsel. We weten dat 4
Hongaren het beter hebben dan wij
daarom betalen wij hun defensie, zodat
zij zich andere dingen kunnen veroort.
ven."
Hij zegt dat hij geen aanbidder is vit
Lenin. Die propaganda komt van bover,.
af. „Op school geloof je erin, maar late
niet meer. Maar hij zegt dat er wel spot.
taan en serieus wordt gediscussieerd
over het communisme. Hij zou niet an
ders dan het communisme willen, man
misschien dat hij er wel anders over»
denken, als hij vergelijkingen kon trot
ken. Hij lacht: „Wereldrevolutie. Cot
munisme overal, dat zou mooi zijn. Al.
leen moeten we één hoekje van de m
reld kapitalistisch houden, zodat
daarheen kunnen gaan als we eens echt
plezier willen maken."
Vindt hij dat hij in een politiestal
leeft. „Nee", zegt hij. „Dat is allemaal
propaganda. We zien hoe in Europa m
desdemonstraties wordn beëindigd do»
de politie. Dat is een politiestaat."
De volgende dag hield ik zo maarrni
mensen aan in een park. Ik vroeg hts
naar hun oorlogservaringen.
Van de twaalf die ik sprak hadden e:
acht familieleden verloren in de oorlof
„Denken de mensen in Europa dat Rus
land een bedreiging vormt?", vroeg
vrouw van middelbare leeftijd. „Nou
dat is onzin, waarom zouden wij ienwrt
willen aanvallen?"
Als ik vraag waarom Russiche bruid
jes op hun trouwdag naar het Graf vit
de Onbekende Soldaat gaan, legt
vrouw uit dat ze dat als een plicht In-
schouwen jegens de gevallenen. „Als ji
gelukkig bent, moet je de mensen gaï
bedanken die dat geluk hebben mogell
gemaakt." Een vrouw van in de veert
vertelt me dat haar moeder is omgeko
men bij het beleg van Leningrad. „Da4|
eraan", voegt ze eraan toe, „we
zonder verdediging toen de Duits®|
kwamen. Dat kunnen we niet nog
riskeren."
(Copyright The Guardian/DcS»!
Vervolg van
Door Jonathan Steele
MOSKOU - De twee
Russische burgers die
mij in Moskou ontvin
gen in de flat van een
vriend, liepen nog
steeds wat stijfjes en
konden hun handen nog
maar moeilijk stil hou
den, verzwakt als ze
waren van de maande-
lange hongerstaking die
ze de dag daarvoor had
den beëindigd.
Sergei Batovrin en Sergei
Rozenoer waren in honger
staking gegaan om te pro
testeren tegen de aanhou
dende onderdrukking van
de vredesgroep die ze vorig
jaar samen met enkele
vrienden hadden opgericht.
De naam van hun beweging
luidt: „Groep om Vertrou
wen te Scheppen tussen de
Sovjet-Unie en-de Verenigde
Staten".
In de tien maanden van
haar bestaan zijn de leden
van de groep herhaaldelijk
lastig gevallen en onder
vraagd door de KGB en de
gewone politie. Vaak op een
heel schijnheilige manier,
want het Kremlin houdt
graag de schijn hoog dat het
niet aan repressie doet. Zo
kent de Russische wet bij
voorbeeld geen huisarrest.
Dit had tot gevolg dat Ba-
trovin vorig jaar op een ge
geven moment vier politie-'
mannen op de stoep voor
zijn huisdeur aantrof die
hem beletten zijn huis te
verlaten. De groep zei dat dit
huisarrest was. De politie
ontkende: „Hoe kon dat
nou? Zoiets bestaat toch he
lemaal niet in de Sovjet-
Unie".
Iets dergelijks gebeurde
toen de groep vorig jaar wat
vrienden had uitgenodigd
om foto's te laten zien van
een demonstratie van de
Amerikaanse vredesbewe
ging.
Bij gebrek aan een wet die
het tonen van foto's verbiedt
schakelde de politie gewoon
het licht in het hele flatge
bouw uit. Een van de leden
van de groep werd bij het
verlaten van het flatgebouw
gearresteerd, zogenaamd
omdat hij een paar dagen
daarvoor een politieagent
had uitgescholden. Hij werd
veroordeeld tot vijftien da
gen gevangenisstraf.
Toen vorig jaar zomer de
vredesmars van Scandina
vische vrouwen met officiële
toestemming van het Krem
lin naar Moskou kwam,
werd de voornaamste
woordvoerder van de groep,
Yuri Medvedkov, en een an
der lid tijdens een ritje in de
bus lastig gevallen door een
dronken vrouw. Toen ze de
vrouw beleefd vroegen hen
met rust te laten, werden ze
gearresteerd omdat ze haar
zouden hebben geslagen.
Een vonnis van vijftien da
gen zorgde ervoor dat zij in
de gevangenis zaten toen de
Scandinavische vrouwen in
Moskou arriveerden.
De officiële verklaringen
dat acties tegen hen voort
vloeiden uit hun 'geweldda
dig gedrag* heeft groepen als
het IKV en de Europese
Vredesbeweging niet om de
tuin kunnen leiden.
Zij hebben officiéél tegen
de behandeling van de groep
geprotesteerd. Professor
Medvedkov, ;een geograaf
die enkele jaren voor de We
reldgezondheidsorganisatie
in Genève gewerkt heeft, is
ervan overtuigd dat dit soort
protesten heeft geholpen.
Volgens hem is de repressie
de laatste tijd iets minder
geworden.
Toch kan men de groep
nauwelijks revolutionair
noemen. Ze benadrukt dat
ze achter de ontwapenings
voorstellen staat van de of
ficiële Russische vredesbe
weging en de Russische re
gering, en dat ze afwijzend
staat tegenover de strategie
van de regering-Reagan die
erop lijkt gericht om de Rus
sische economie te ruïneren
door een versnelling van de
wapenrace uit te lokken. De
groep is geen voorstander
van eenzijdige Russische
ontwapening omdat we, zo
als professor Medvedkov
zegt „de wens respecteren
om 's lands defensie op peil
te houden zodat Rusland
nooit meer wordt binnenge
vallen en de Sovjet-Unie
wordt behouden als een hei
lig fort. Dat is ook de reden
dat de Russen bereid zijn de
broekriem nog wat strakker
aan te trekken voor herbe
wapening".
Het belangrijkste doel
van de groep is een vermin
dering van het politieke
wantrouwen en de achter-
-docht die aan de wapenrace
ten grondslag ligt.
Om dit te bereiken heeft
ze een aantal voorstellen op
gesteld. Bij deze voorstellen
spelen de gewone mensen
uit beide supermachten een
belangrijke rol. Zo wil de
groep een televisieprogram
ma organiseren waarin
Russische en Amerikaanse
deskundigen vragen van
kijkers beantwoorden, wil
len ze een gezamelijk vre-
desprogramma als verplicht
Deze ernstige waarschu-
ving van minister ir. G. Braks
del te beluisteren op de zater-
lag in Zierlkzee gehouden
aarvergadering van de Vere-
ilglng Zeeuwse Visserljbelan-
[en (Zevibel). Overigens werd
de vermaning niet door de be
windsman zelf uitgesproken
maar door drs. H. J. Tankink,
ïlaatsvervangend directeur-
leneraal voor landinrichting,
irond- en bosbeheer van het
nlnlsterle van landbouw en
-lsserij. De minister was na-
nelijk wegens het overlijden
an zijn moeder verhinderd de
'ergadering bij te wonen.
Namens de minister wees
ten er op dat binnen de Euro-
lese gemeenschap een ge-
ïeenschappelijk visserijbe
leid is bepaald. „Er zijn regels
'gesproken en de route naar
m gereguleerde visserij in de
«teren van de lidstaten is
litgezet. Het is een illusie te
jopen of te veronderstellen
dat de Nederlanders buiten die
denroute zullen kunnen
'issen. Vissers doen er zeer
Onverstandig aan als zij zich
laten verleiden de regels te
ertreden. Dat zou bijzonder
lortziehtig en nadelig zijn".
oe er over de EG- maatrege-
m ook gedacht mag worden,
yolgens Braks staat het abso-
luuut vast dat zonder een EEG
de visserij mogelijkheden in de
Een officiële demonstratie tegen de kernwapenwedloop tijdens de 1 mei-viering in
Moskou; „Geen middellange-afstandraketten in Europa" staat er op het bord te lezen.
- FOTO'S ARCHIEF DE STEM I
onderdeel op de Amerikaan
se en Russische scholen en
denken ze aan pen-vrienden
en gezamelijk ruimte-on
derzoek.
Professor- Medvedkov
noemt de voorstellen van de
groep nogal bescheiden.
„Voorstellen van onschuldi-
gen die de feiten niet ken
nen". Maar dat is precies de
reden dat de autoriteiten
zich zo slecht op hun gemak
voelen met deze groep.
Spontaan georganiseerd en
niet bereid zich helemaal
naar de officiële lijn te voe
gen zou deze groep op den
duur wel eens de sluier kun
nen lichten van een aantal
taboes. Want op het moment
weet de Russische bevolking
eigenlijk maar heel weinig
van kernwapens en de ge
volgen voor de mensheid. Ze
weten niet dat de wereld
met het bestaande aantal
kernwapens al vele malen
vernietigd kan worden, ze
weten niets van de afschu-
welij k hoge kosten en ze we
ten niets van de gevolgen.
Het Kremlin wil dat
graag zo houden. Weliswaar
is er een toenemende activi
teit waar te nemen van de
officiële Russische vredes
beweging, maar die bewe
ging steunt alleen die initia
tieven die de Russische re
gering reeds heeft ontplooid.
Over de werkelijke kosten
van kernwapens en de gru
welijke gevolgen van een
kernoorlog wordt door de
beweging met geen woord
gerept. Ook in de media
worden die onderwerpen
nauwelijks aangeroerd. Te
oordelen naar gesprekken
met gewone Russische bur
gers hebben de meeste Rus
sen dan ook geen flauw be
nul wat een kernoorlog in
houdt.
Angst dat hierover mee'
informatie naar buiten kom'
is de voornaamste reden dat
de „Groep om Vertrouwend
Scheppen tussen de Vere
nigde Staten en de Sovjet-
Unie" een doorn in het oog
van de Russische autoritei
ten. De Partij heeft graai
alles onder controle en elke
groep die moeilijke vrage»
stelt wordt gezien als eef
bedreiging, met name alsd"
vragen betrekking hebber
op defensie en buitenlandse
politiek en de verdeling van
de schaarse middelen. Me'
kan zich daarom moe®
voorstellen dat deze groef
kan winnen. Maar rnis-
schien kan ze met steun va»
de Europese vredesbewe
ging overleven.
Copyright The Guard iff"
De S(e"
WGBLAD VOOR ZUIDWEST NEDERLAND
s
E co
-ca
SÏ8
o es "5
