I
w?-ém
leven
Natuur
wetenschapper
les Zonneveld:
Op naar status
Nationaal Park
i sz it h
[)e BIESBOSCH is in vele opzichten een
(uniek gebied. Nog steeds. Ondanks het feit
dat de griendwerkers verdwenen zijn en
de getij de werking bijna geheel is
verdwenen. En ondanks de kolossale
spaarbekkens en de duizenden
watersporters die in het seizoen hun vrije
tijd in De Biesbosch doorbrengen. Maar
welke kant moeten we uit met wat we
straks het Nationaal Park De Biesbosch
gaan noemen
1
LO
tp4§'
Praten helpt
n Brandnetels
Evenwicht
Kwak zand
Centen vangen
ilNA ZEELAND
5
k\ J jf
- MÊm
eskens
foto de stem/cor j de boer
kt het ook anders kan
|ezen Clinge en HVV'24
plkaar een klasje lager
kampioenschap betwis-
Ook zij stonden deze
tegenover elkaar maar
fotograaf mocht gerust
Jwerk doen. Zelfs Steen,
|en met Breskens in de
liet het toe. Maar ja,
£n verloor, en Clinge en
/'24 speelden gelijk,
luntenverlies vanwege
T krantefoto zou je kun-
denken. Misschien had
[Winde dus toch gelijk.
dan ook, wij hopen van
Ite dat Breskens de zo be
rde titel binnensleept. Of
Ie fotograaf de feestelij le
ien komt vastleggen? Hij
wel eens te gespannen
hnen zijn.
iet was even stil gebleven
de andere kant van de
toen onze medewerker
kneer Goethals belde. „Ha
begon deze vervolgens
In voor de redactie bescha-
pnde uitleg. „Bewaren jul-
alles zo lang? Dat pa
tertje zal ongeveer een jaar
|d zijn. Het ging over een
Irkiezingsforum in het
fildehuis".
Om het nog erger te ma-
fen doorbrak de correspon-
pnt de stilte onzerzijds:
>fu staat dat verkiezings-
brd er natuurlijk niet
teer". Het krabbeltje be-
|ndde prompt waar het al
el eerder had moeten lig-
jbn: in de prullebak.
Aardenburg - 10.45 uur ds. A I
Lunshof, Axel. p I
Breskens - 9.30 en 17.00 uur asr
Suurmond, Brandwijk.
Schoondljke - 9.30 en 14.30 uur®
L. de Nood, Gent.
Oostburg - 9.30 uur ds. A. Lure»
Axel - 10.00 en 17.00 uur ds.
Geerds.
Hoek -10.00 en 15.00 uur ds. W.1
Boer, Harderwijk. i
Terneuzen - OpstandingskerK% I
en 10.30 uur ds. D. Koelman; W?
Herderkerk 10.00 uur ds. E. I
veld; Grote Kerk Noordstr. I
uur ds. D. de Best, gez.die"
ger./herv. kerken. u i
Zaamslag -10.00 en 15.00 uur ds.
Voet.
GEREFORMEERDE KERK VR"
GEMAAKT
Axel -10.00 en 15.00 uur ds. J- Ver' I
kade. VJ
Hoek - 10.00 en 15.00 uur ds. v I
Terneuzen - 9.00 en 15.00 uur ds 11
Mewe. j I
Zaamslag - 9,30 en 15.00 uur as
de Feijter, Hasselt.
CHRISTELIJKE GEBEf°®
MEERDE KERK
Zaamslag -10.00 en 15.00 uur ds
v.d. Meij.
DOOPSGEZINDE KERK
Aardenburg - 10.30 uur h?eVr
Taalman-de Ruiter, Biervliet.
LEGER DES HEILS
Terneuzen - 10.00 uur heilig'"®w, I
menkomst; 11.45 uur zondagss
len; 18.30 uur korpsbidstond. I
uur verlossingssamenkomst.
ding LT. en mevr. H. Jager.
ren. Maar als blijkt dat de recreatie
schade gaat geven, als de gemiddelde
natuurliefhebber vanwege de recrea
tie gaat zeggen: dat gebied hoeft voor
mij niet meer, dan voldoe je niet meer
aan de doelstellingen van het natio
naal park en moet je zorgen dat de re
creatie beter gereguleerd wordt. De
watersportliefhebber zal voor beper
kende bepalingen begrip moeten heb
ben. Die zijn er om De Biesbosch niet
te laten verloederen."
Door Ton Roks
Over het toekomstige natio
naal park De Biesbosch zijn
de meningen zeer verdeeld.
Om de uitersten te schetsen:
er zijn natuurbeschermers,
die menen dat de recreanten
het gebied niets dan schade
doen, en dat het het beste is
hen zo veel mogelijk te weren.
Aan de andere kant staan wa
tersporters die De Biesbosch
claimen als recreatiegebied.
Zij stellen dat ze helemaal
niet veel schade veroorzaken
en dat de natuurbeschermers
flink overdrijven.
De visie van professor les Zonne
veld maakt beide uiterste standpun
ten onhoudbaar en dwingt zowel re
creant als natuurbeschermer zijn
eigen mening aan een kritisch onder
zoek te onderwerpen. Zonneveld zet
het begrip „schade" op de helling,
vindt dat menselijk ingrijpen in de
natuur onder bepaalde omstandighe
den kan, dat recreanten zeker moge
lijkheden moeten hebben om van het
gebied kennis te nemen en gelooft, in
tegenstelling tot sommige natuurbe
schermers, dat niet met De Biesbosch
hoeft te worden omgesprongen alsof
het om zesduizend hectaren kas
plantjes gaat.
„De Biesbosch is onverslijtbaar en
kan behoorlijk wat hebben. Doordat
het een delta is, komt zowat alle troep
van West-Europa er door. Daardoor
is De Biesbosch een troep, een ruige
verzamelplaats van van alles en nog
wat. Alles wat er groeit kan tegen
troep, anders zou het er niet groeien.
Afbraak, afslag en aanslibbing horen
erbij. Mensen klagen daar ten on
rechte over. Als ze het over schade
aan het gebied hebben, wijzen ze op
kale, beschadigde oevers, met dode
bomen en wilgen, waarvan het wor
telstelsel uitgespoeld is. Ik kan dat
niet als schade zien, eerder als een
elementair onderdeel van het karak
ter van het gebied.", aldus Zonneveld,
die er aan toevoegt het zelfs mooi te
vinden.
Uit het feit dat er veel brandnetels
groeien trekken velen de conclusie
dat het er slecht voorstaat met het ge
bied. Zonneveld: „Er staan er inder
daad wel erg veel. Maar dat gaat be
slist wel weer over. De plant komt al
leen voor als er een storing in het eco-
systeem is, als de boel een beetje in de
war is. Maar er wordt vergeten dat de
I brandnetel een karakteristieke plant
is voor De Biesbosch! Toen er nog eb
I en vloed was, was de brandnetel er
j ook al. Waar de mens het gebied on
derhield, groeiden geen brandnetels.
I Nu de griend- en rietcultuur gestaakt
DE BIESBOSCH, op weg naar een nieuw evenwicht. - foto gerard kusters.
is geen
verzameling
kasplantjes
is, staat het er vanzelf vol mee."
Zonneveld gelooft dat De Biesbosch
hoe dan ook een mooi natuurgebied
zal worden. „Ik heb dat meteen na de
afsluiting van het Haringvliet al ge
zegd en ik houd dat vol. Laat de na
tuur maar zijn gang gaan. Ik heb toen
voorspeld dat er veel brandnetels
zouden komen en dat de lage gebie
den door biezen overwoekerd zouden
worden. Die eerste voorspelling is
uitgekomen. De tweede niet. Daarin
heb ik me vergist. Een (lacht en heft
een waarschuwende vinger) héél in
teressante vergissing overigens!"
De Enschedese natuurwetenschap
per wijst er op dat De Biesbosch nog
steeds aan het evoluëren is van cul
tuurgebied naar natuurgebied. „De
Biesbosch is op zoek naar een nieuw
evenwicht na een aantal flinke ver
anderingen. Maar dat proces kan nog
wel een halve eeuw duren. Na het
staken van griend- en rietcultuur
kwam de toename van de recreatie en
als klap op de vuurpijl volgde de ver
andering van het waterregiem: geen
eb en vloed meer. Daardoor zijn ge
bieden die eeuwenlang geregeld on
der water stonden, drooggevallen.
Het gevolg daarvan was dat er in die
grond stikstof en fosfaten vrijkwa
men. Dat heeft hetzelfde effect als
zware overbemesting."
De Biesbosch vervult voor bepaal
de dieren en planten een belangrijke
functie. Vandaar dat er gepleit wordt
voor sommige soorten een gebied af
te sluiten, zodat de plant of het dier
zich kan ontplooien. Zonneveld vindt
dat in het algemeen te ver gaan.
„De mens is de rentmeester van de
natuur. Hij heeft de plicht bedreigde
soorten te beschermen. Zelf kunnen
ze dat niet. Maar hoever moet je
gaan? Moet je een paar hectaren af
sluiten, opdat de Noordse Woelmuis
er kan gedijen? Ik geloof van niet.
Natuurgenot krijg je niet door de
Noordse Woelmuis. Maar als deze
Woelmuis alleen in De Biesbosch zou
NAAR ALLE waarschijnlijkheid
wordt De Blesbosch binnen twee,
misschien drie Jaar aangewezen
tot Nationaal Park. Een commis
sie, Ingesteld door de regering,
onderzoekt momenteel of De
Blesbosch daarvoor geschikt Is.
Dat het antwoord daarop „Ja"
luidt, staat voor ledereen wel
vast. De eigenlijke vraag waar
voor de commissie Nationale
Parken dan ook staat, Is hoe De
Blesbosch Ingericht en beheerd
moet worden om als nationaal
park te kunnen functioneren. Zo
dra daarop een goed antwoord
gevonden Is zal de commissie de
minister van Landbouw en Visse
rij adviseren tot aanwijzing over
te gaan.
Deze commissie werkt vanuit de
filosofie dat de nadruk moet Hg-
voorkomen, wordt het meteen een an
dere zaak. Dan moetje naar mijn idee
nog niet tot afsluiting besluiten, maar
overwegen het dier over te brengen
naar een rustgebied elders in De
Biesbosch. Waar bijvoorbeeld ook de
bever en de visotter kunnen vertoe
ven."
Een groot probleem in De Bies
bosch was vroeger de verlanding. De
aanslibbing is nu gestopt. Maar de af
slag, het wegslaan van stukken oever
door de golfslag, gaat door. Op de
kopeinder van eilanden als de Boe
renplaat en de Zuider Jonge Deen
verdwijnen steeds stukken grond.
Dat is voor velen een reden om de
noodklok te luiden. Zonneveld vindt
dat overdreven.
„Die afslag is een mooi gezicht en
bovendien een natuurlijk proces. Uit
eindelijk zullen daardoor de Boeren
plaat en de Zuider Jonge Deen ver-
gen op behoud en ontwikkeling
van de aanwezige natuur- en
landschapswaarden, maar dat
dat alles geen zin heeft als de
burgerij geen ruime gelegenheid
krijgt van die natuur te genieten.
De meeste eigendommen In De
Blesbosch hebben Staatsbosbe
heer (Ministerie van Landbouw
en Visserij) en Domeinen (Minis
terie van Financiën). Vanwege de
daar aanwezige deskundigheid
heeft de commissie onlangs aan
Staatsbosbeheer gevraagd te be
kijken wat er In en rond De Bles
bosch gedaan moet worden om
dwijnen. uok van 't Rietplaatje slaan
geregeld delen weg. Op een keer heb
ben wij gezegd: spuit er toch een
kwak zand voor. Een maatregel
waarvan sommige natuurbescher
mers gruwden. Uiteindelijk is dat
zand ervoor gespoten en het ziet er
mooi en natuurlijk uit. Het lijkt op
een strandje en trekt veel recreanten.
Maar dat kan ik niet als een bezwaar
zien. Dat zand spoelt op den duur
weer weg, maar dan spuit je er toch
gewoon weer een kwak voor?"
Zonneveld wil daarmee niet zeggen
dat wat hem betreft de Boerenplaat
en Deen mogen verdwijnen, alleen
omdat het om een natuurlijk proces
gaat. „Nee, dat niet. Maar je moet niet
te vlug van schade spreken als je er
gens afslag constateert. Op sommige
plaatsen is er geen enkele reden om
dat proces te stoppen. De natuur is
bovendien in een bepaalde mate in
staat zichzelf tegen afslag te becher-
men. Steile oevers worden door afslag
aan de doelstellingen van een
Nationaal Park te beantwoorden.
Het resultaat Is een lijvig rapport,
waarin een groot aantal beletse
len wordt opgesomd, waarvoor
echter allemaal oplossingen te
vinden zijn.
Een van de moeilijkste proble
men Is het besturen van het toe
komstige Nationaal Park. In De
Blesbosch hebben namelijk vijf
gemeenten belangen, twee pro
vincies (Zuid-Holland en Noord-
Brabant), het rijk, twee water
schappen, twee Recreatieschap
pen, Staatsbosbeheer, Domeinen
en particuliere eigenaren.
Die zullen allemaal In een over
legorgaan samen moeten werken
om het Park tot een succes te
maken. Sommigen pleiten ervoor
het overlegorgaan een wettelijke
grondslag te geven, zodat het
eigen bevoegdheden heeft en
niet afhankelijk Is van de bereid
willigheid van de eigenaren en
belanghebbenden om mee te
werken. Maar de kans dat dat
lukt Is, zo heeft de geschiedenis
uitgewezen, niet groot omdat ge
meenten en provincies er erg
weinig voor voelen bevoegdhe
den In te leveren.
Daarom zal het overlegorgaan
waarschijnlijk moeten „draalen"
op basis van vrijwilligheid en de
wil van het Nationaal Park Iets te
maken. Omdat te bereiken geeft
de commissie Nationale Parken
alle belanghebbenden en betrok
kenen zeer ruime mogelijkheden
tot Inspraak, zodat ze zich uitein
delijk allemaal kunnen vinden In
de definitieve Inrlchtlngs- en be-
heersvlsle. Als dat bereikt Is, zul
len zij er niet onderuit kunnen
zich In te spannen voor het Natio
naal Park.
vlakke oevers en zijn dan niet meer
kwetsbaar voor afslag. Pas als de na
tuur er niet voldoende in slaagt zich
te beschermen, moet je je afvragen of
er ingegrepen moet worden. Een
vraag die we ons nu stellen is of je de
Boerenplaat moet laten gaan.-Mis
schien moeten we er een laag mijn-
steen omheen gooien. Tenslotte is het
bestaan van vrijwel heel Nederland
te danken aan menselijk ingrijpen."
Op topdagen vertoeven er veel wa
tersporters in De Biesbosch. Te veel.
Daarmee is Zonneveld het eens. Hij is
er tegenstander van de recreanten te
weren. „Een nationaal park is er voor
de mens, niet om zo min mogelijk be
zoekers te trekken. Natuur moet je
beschermen terwille van de mens,
niet terwille van zichzelf. Daarom
moet je de recreant niet op voorhand
al beperkingen willen opleggen. De
mens moet van het gebied kunnen ge
nieten, van de stilte, van het natuur
schoon, van de planten en van de die-
Er is weinig controle op het doen en
laten van de watersporters en na
tuurbeschermers in De Biesbosch.
Het recreatieschap Nationaal Park
De Biesbosch beschikt over maar één
vaartuig, dat bovendien aan vervan
ging toe is. Zonneveld gelooft dat de
recreant van goede wil is en bereid is
zorgvuldig met het gebied om te
springen, als hij maar op de waarden
van het gebied gewezen wordt. „Ik
voorzie een gunstig effect door betere
controle. De mensen moeten wat ber
waking zien, een duidelijk herkenba
re en imponerende boot. Je moet niet
verbaliseren, maar met de mensen
praten. Dat helpt. Ik denk, trouwens
ik weet wel zeker, dat het bezoekers
centrum voor De Biesbosch een be
langrijk instrument zal zijn op om
educatieve wijze een bijdrage tot het
behoud van het gebied te geven."
Hamvraag in vrijwel alle discus
sies is hoeveel recreatie De Biesbosch
kan hebben. En vrijwel steeds loopt
het uit op een twist over een maxi
maal aantal recreanten per hectare.
Een heilloze weg, volgens les Zonne
veld.
„Je kunt niet spreken van een aan
tal recreanten per hectare. Alles
hangt namelijk zo sterk van het ge
drag van de recreant af. Het percen
tage schadeveroorzakers onder de
waterrecreanten is volgens mij klein.
Ik zie vaak van die grote jachten in
De Biesbosch liggen. Met televisie en-
zo aan boord. Verschrikkelijke din-
PROFESSOR dr. ir. J. S. Zonne
veld is hoogleraar aan het ITC (een
instituut voor aardbodemkunde) in
Enschede. les Zonneveld is in Ne
derland DE deskundige als het gaat
om De Biesbosch. Tijdens de Twee
de Wereldoorlog dook hij met hulp
van enkele Werkendammers onder
in De Biesbosch. Voor de Stichting
Bodemkartering bracht hij aan het
eind van de vijftiger jaren bodem
en vegetatie van De Biesbosch in ;i
kaart.
Uiteraard zit Zonneveld ook in
de commissie, die het Recreatie
schap Nationaal Park De Biesbosch
moet adviseren en bijstaan. Met de
hulp van Zonneveld, die een veel
voud van publicaties over De Bies
bosch op zijn naam heeft staan,
kwam het basisplan voor De Bies
bosch tot stand, waarin getracht
wordt de recreatie in het gebied te
reguleren. - fotokareltibbe
gen, voor sommigen een doorn in het
oog. Maar die watersporters doen het
gebied vaak maar weinig schade. Die
mensen leggen ergens aan en genie
ten van de rust, kijken naar de televi
sie en naar eikaars boten. Op het eer
ste gezicht lijken kleine bootjes met
een paar eenzame roeiers meer in
overstemming met het karakter van'
De Biesbosch, maar soms zitten juist
in die hoek de mensen die veel schade
doen. Op zoek naar de natuur gaan ze
aan land, zoeken nesten van kwakken
op, laten die dieren bedoeld of onbe
doeld schrikken en richten grote
schade aan. Ik wil daarmee alleen
maar zeggen dat je niet moet trachten
aan de boot af te meten of iemand wel
of geen schade doet."
Een van de belangrijkste hinder
nissen die genomen moet worden om
De Biesbosch een nationaal park te
kunnen maken is het in het leven roe
pen van een overlegorgaan. Zonne
veld ziet een mogelijk probleem in de
opstelling van Domeinen, de beheer
der van veel gronden in De Biesbosch.
„Als Domeinen zich zo blijft opstellen
als in het verleden is gebeurd, dan zal
het moeizaam verlopen met dat over
legorgaan. Domeinen heeft altijd ge
werkt vanuit de instelling dat het na
tionale goed centen moet opbrengen.
Domeinen laat al jarenlang toe dat er
woonarken liggen op plaatsen waar
dat niet mag, met generatoren die 's
nachts voortdurend draaien opdat er
naar de televisie gekeken kan wor
den. Domeinen heeft er in het verle
den herhaalde malen blijk van gege
ven geen rekening te houden met na
tuurbehoud, alleen met het vangen
van centen. Er zijn overigens voor
beelden van dat Domeinen zich an
ders gedraagt. Op Schiermonnikoog
stelt Domeinen zich heel constructief
op. Daar gaat het fantastisch. Als het
in De Biesbosch ook zo kan gaan,
vrees ik niet voor het functioneren
van het overlegorgaan", aldus Zonne
veld.
