Voorzitter centrale ondernemingsraad: Super ZATERDAG 26 MAART 1983 M «BBSSmBIffl M\f2' Bij Fokker verwacht men, ondanks alle sombere berichten, dat de markt voor de vliegtuigbouwers in de komende jaren weer zal opleven. „Vliegtuigen zijn ook aan slijtage onderhevig. Op een gegeven moment zullen de luchtvaartbedrijven hun toestellen toch moeten vernieuwen. En wij zullen ervoor moeten zorgen dat we gereed staan als de markt weer aantrekt", is de visie van Rien Somers, voorzitter van de centrale ondernemingsraad. Veerkracht Paradepaard wJa, ik kan geen bladzij opslaan of daar staat een woord dat ik ingestuurd heb", zegt de 67-jarige Hendrik van de Giessen, verzamelaar van nieuwe en nog onbekende woorden. „Heb je trouwens gezien hoe dik de Van Dale geworden is? Aanvankelijk was het één deel, nu zijn het er twee en het worden er drie. Het klinkt opschepperig, maar dat is toch werkelijk mede mijn werk." Bolletjestrui Quikerwarerl overgang var| bedrijf naar et conclusie vertegenw vakbonden. Ma R. Feyen is erva orga Hf Rammelt „Fokker komt er wel weer Van een onzer verslaggevers WOENSDRECHT - Fokker heeft het moeilijk. De befaam de Nederlandse vliegtuigindus trie heeft al geruime tijd veel te weinig werk. Naar nieuwe vliegtuigen is nauwelijks nog vraag. Daarom krijgen rond 1 april honderden personeelsle den een ontslagbriefje mee naar huis. In totaal verdwijnen er in dit concern een 1400 ar beidsplaatsen ten opzichte van de situatie op 5 november van het vorige jaar. Na enig cijferwerk, waarbij reke ning gehouden wordt met het aantal mensen, dat al bij Fokker verdwenen is, het aantal dat erbij is gekomen en het aantal ouderen, dat eerder opstapt dan de bedoeling was, wordt binnen kort bekend voor hoeveel Fokker-men sen een ontslagvergunning bij het ge westelijk arbeidsbureau moet worden aangevraagd. En dat terwijl in 1980, bij de viering van het vijfentwintigjarig bestaan van de Fokker-vestiging in Woensdrecht (de enige beneden de grote rivieren) nog triomfantelijk werd geschreven: „Gezien de ontwikkelingen in het luchtverkeer en de luchtvaarttechniek verwachten wij voor de toekomst een verder expanderend, modern bedrijf, waar voor jonge mensen steeds plaats zal zijn voor een zelfstandige, afwisse lende en verantwoordelijke functie". Op basis van een dergelijk optimis me werden veel mensen aangetrokken, die Fokker nu, maar enkele jaren later, op straat moet zetten. Een situatie waarvoor Fokker-topman Frans Swarttouw zich rot voor zegt te scha men. Maar ondanks het feit dat Fokker in een diep dal zit, ontbreekt optimisme Fokker blijft met zijn F-27 meedoen aan de moordende concurrentiestrijd. niet. Tenminste niet bij Rien Somers uit Hoogerheide, voorzitter van de cen trale ondernemingsraad (COR) van het totale Fokker-concern en voorzitter van de ondernemingsraad van Fokker- Woensdrecht. „Fokker komt er wel weer bovenop", is de vaste overtuiging van COR-voor- zitter Rien Somers. „Maar we zullen er wel keihard voor moeten werken. We hebben soortgelijke problemen gehad in 1972. Toen hadden we veerkracht ge noeg om de moeilijkheden te boven te komen. En diezelfde veerkracht heb ben we nu nog: We hebben kwalitatief uitstekende mensen en we kunnen een prima vliegtuig bouwen". Het verhaal over de manier waarop Fokker in de problemen is geraakt is identiek aan dat van talloze andere be drijven. „Recessie in de wereldecono mie" heet ook hier met een fraaie term de grote boosdoener. In het kort komt het erop neer dat de vraag naar nieuwe Fokker-vliegtuigen de laatste jaren op een ontstellende manier is gedaald. En dat is weer het gevolg van de moeilijkheden, waarmee haast alle luchtvaartmaatschappijen te maken hebben gekregen. Moeilijkheden door niet alleen daling van passagiers en vrachtvervoer, maar vooral ook door scherpe stijging van de brandstofkos ten. Al gauw werd dan de beslissing genomen om met een toestel, dat op de nominatie stond om vervangen te wor den, nog maar een tijd door te vliegen. En niet alleen Fokker werd de dupe van die bezuiningswoede. Airbus, een Europees consortium, heeft vanwege de sterk gedaalde vraag de productie gehalveerd. Boeing, het Amerikaanse bedrijf dat vroeger twaalf toestellen per maand afleverde, bouwt er nu nog zo'n twaalf per jaar. In de slechter worden de economi sche situatie moest Fokker een punt zetten achter het plan voor de bouw van de F-29, dat het paradepaard van de Fokkervloot had moeten worden. Een vliegtuig, voorzien van een nieu we, brandstofarme motor (dertig pro cent voordeliger), geschikt voor het vervoer van 138 passagiers, een kruis snelheid van 860 kilometer en een ac tieradius van 3230 kilometer. Het had de grote broer moeten worden van de F-27 Friendship (52 passagiers, 430 ki lometer per uur en 1160 kilometer rei kwijdte) en de F-28 Fellowship (85 pas sagiers, 660 kilometer per uur en 2170 kilometer reikwijdte). Een kist, die Fokker samen met de Amerikaanse Mc Donnell Douglasfabrieken wilde ont- - foto fokker wikkelen. Of het verlies, dat Fokker met het mislukte F-29-project heeft geleden, niet ertoe heeft bijgedragen dat Fokker nu zo diep in de problemen zit? „Nee, beslist niet. We mogen blij zijn dat de raad van bestuur van Fokker het pro ject heeft durven stopzetten. Als we er mee waren doorgegaan, dan was Fok ker helemaal kapot gegaan", is de stel lige overtuiging van Rien Somers. „Het F-29-project heeft ons natuur lijk wat geld gekost. Maar dat geld zijn we niet kwijt. We hebben hierdoor heel wat geleerd in de wereld van de grote luchtvaart. Fokker was tot dan toe al leen bezig met kleinere vliegtuigen. We werkten niet zoveel met computertech nieken als we met de F-29 hebben ge daan. Veel berekeningen werden daar voor bij ons nog met de hand uitge voerd. Een heleboel nieuwe technieken en nieuwe technologie hebben we met het F-29-project in huis gekregen. Door die nieuwe werkwijzen beschikken we nu bijvoorbeeld over de modernste vliegtuigvleugel in de wereld". Maar de F-29 is verleden tijd en voorlopig blijft Fokker met zijn F-27 en F-28 meedoen aan de moordende concurrentiestrijd tussen de vliegtuig fabrieken. Een strijd, die gevoerd wordt op het niveau van de plaatselijke kruidenier in de trant van „drie halen Rien Somers, voorzitter van de COR van Fokker. - foto oe stem ben steffen en twee betalen". Alleen wordt over wat andere prijzen gesproken dan die van een blikje soep. Over die concurrentiestrijd zegt So mers: „Fokker probeert natuurlijk ook om zijn prijzen zo laag mogelijk te ma ken. Alleen zijn we niet bereid om be neden de kostprijs te verkopen. Daar toe zijn alleen die ondernemingen in staat, die door hun eigen land zwaar worden gesubsidieerd. En dat is bij Fokker niet het geval". Ondanks alle problemen van dit mo ment en het mislukte F-29-project nog vers in het geheugen, zit Fokker alweer nieuwe plannen te maken. Zo wordt de F-27 aangepast en voorzien van een nieuwe motor, die aanmerkelijk min der brandstof gebruikt. En de F-28, die ook een nieuwe motor krijgt, wordt langer gemaakt en daardoor geschikt voor vervoer van 100 a 110 passagiers. Als dat achter de rug is, dan is het tijd voor een nieuw Fokkervliegtuig. Somers: „Het moment waarop dat gaat gebeuren is nog niet te zeggen. Ik ver wacht zo over een jaar of tien. Maar aan de F-27 en de F-28 komt eens een einde. De technologie gaat verder en onze huidige vliegtuigen zijn straks verouderd. Ik denk zelf dat het veran deren van de F-27 en F-28 ons tot 1995- 2000 zal bezighouden. In die tijd moeten we geld verdienen om het nieuwe Fok ker-vliegtuig te ontwikkelen". „Ik verzamel woorden zoals een ander postzegels verzamelt" Hendrik van de Giessen: dozen vol nieuwe woorden. - foto coro otting Door Wim Kuipers M „Eerlijk zeggen: vind je mij maar een rare?" vraagt Hen- drik van de Giessen, gepensio- neerd leraar te Barneveld. Hij Hf heeft een smalle doos onder =g zijn arm waarin enkele hon- derden kaartjes zitten. Zelfge- s= knipte kaartjes, fiches geheten, waarop keurig woorden staan, de vindplaats ervan en de bete kenis. Hendrik van de Giessen (67) verza melt woorden. De laatste kwarteeuw heeft hij de redacteuren van de Grote Van Dale 67.000 nieuwe woorden, cor recties of aanvullingen op al opgeno men woorden gestuurd. Een onvoor stelbaar aantal. Hij haalt een kaartje uit de doos. Mousseline. Het gezaghebbende woor denboek deelt mee dat deze 'los gewe ven stof van katoen, wol of zijde' ge noemd is naar de stad Mosoel in Tur kije. Maar Mosoel (of Mosul) hoort exact een halve eeuw bij Irak, lacht Van de Giessen trots. Hij zoekt alles op, speurt tot hij zekerheid heeft. Naast zijn collectie woordenboe kwoorden heeft hij zeker 60.000 wat hij noemt vreemde woorden verzameld. Zeven laden vol op zijn werkkamer. „Die hou ik zelf. Ik weet niet of iemand er iets mee kan doen. De idiootste woorden heb ik. Hoe rekken met doodskoppen in Mexico heten. Boom namen in allerlei Afrikaanse talen, na men van bij ons niet eens bekende voorwerpen, woorden van de india nen." Resultaat van het lezen van duizen den boeken. Dag en nacht is hij in de weer. „Ik verzamel woorden als een ander postzegels of suikerzakjes." Hij moet nog even door. Want een record heeft hij niet. Een van zijn voorgan gers, de Vlaamse dichter Guido Gezel- Ie, liet bij zijn dood zo'n 160.000 papier- lingskes na: velletjes met voornamelijk Westvlaamse woorden en woord verklaringen. In de laatste uitgave van de Grote Van Dale schrijft samensteller dr. C. Kruyskamp uiterst lovend over me dewerker Hvan de Giessen. Zonder zijn medewerking, staat er, „was deze uitgave niet geworden wat zij nu is." Een tien met een griffel. „Misschien heb ik wel een minder waardigheidsgevoel dat ik zo probeer te compenseren: kijk eens wat ik kan. Mijn materiaal zie ik trouwens later ook in andere woordenboeken ver schijnen, want ze kijken bij mekaar af; dat geeft extra voldoening." Overigens heeft hij tot voor kort steeds om niet gewerkt. Omdat de Van Dale niet te duur kan zijn, kunnen er moeilijk reeksen redacteuren aan wer ken. Jarenlang was het het werk van één man: dr. C. Kruyskamp. Nu be rust de redactie bij dr. H. Heester mans, die overdag voor het Groot Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) werkt, en de Belgische hoogle raar prof. dr. G. Geerts. De hulp van Van de Giessen was en is derhalve wel kom. „Toen ik Kruyskamp mijn eerste verzamelijng woorden gestuurd had, schreef hij terug: „U zou me een enorm genoegen doen wanneer u doorgaat." Onmiddellijk begon ik systematisch te werken, met fiches en zo. Geheel be langeloos. Kruyskamp schreef later: „Ik geneer me dat allemaal maar van u moet aannemen, en dat ik er niets te genover kan stellen." Dat is veranderd. De verzamelaar krijgt nu een kleine vergoeding. Mede daarom krijgt hij ook opdrachten. Re acties van lezers uitzoeken, en het na- vlooien van gespecialiseerde tijdschrif ten. Heestermans schat dat van de 223.000 woorden in Van Dale er min stens 10.000 exclusief van de Barnevel der zijn. Hendrik van de Giessen praat zeer zorgvuldig. Alsof hij elk woord streelt. Hij werkt even nauwkeurig. De schrijfmachine staat dag en nacht in de buurt. Ziet hij een nieuw woord, dan kijkt hij in de Van Dale, en staat het er niet in, dan tikt hij het terstond op een fiche. Die fiches knipt hij zelf. Uit folders, reclamemateriaal en restanten van drukkerijen. Ze komen in een smalle doos te staan. Daarin hebben ouder wetse corsetten gezeten. Wala. „Ik ge neerde me wel eens wanneer ik zo'n vrouwenwinkel binnenstapte en naar een corsettedoos vroeg." Hoe is die verzameldrift ontstaan? Toch niet een verlengstuk van sigare- bandjes? „Ik zat op een ouderwetse ULO-school. We hadden boeken waar in nogal wat uitdrukkingen en verge ten woorden gevraagd werden. Die le raar van mij wist het ook niet allemaal, en dan zocht hij het op in Van Dale. Ik was gefascineerd door die dikke pil en peinsde: eens zal ik dat woordenboek ook kopen." Het duurde tot '41 voor die wens in vervulling ging. „Ik was kwekeling met akte, ik kwam in die crisistijd niet meteen aan de bak, maar toen dat luk te, kocht ik van mijn eerste geld de Van Dale. Elf gulden kostte hij. Jonge, jon ge, ik kon die eerste nacht niet slapen van plezier. Uren heb ik erin gebla derd." Na de kweekschool studeerde hij MO-Nederlands, Duits (ook MO) en hij haalde nog een lagere bevoegdheid voor Frans en Engels. Niet lang na de oorlog kreeg hij de woordkoorts te pakken. De nieuwe Van Dale ver scheen toen in losse afleveringen. „Elke keer merkte ik: dat en dat woord staat, er niet in. Ik schreef dat naar de redac teur. Zo is het begonnen." Woordmens Van der Giessen leest alles. „Ik verveel me nooit. Tegen Sint- Nicolaas krijg ik ik weet niet hoeveel folders binnen. Onlangs kwam ik in een krantje intrektafel tegen. Veel ma teriaal vind ik bij ijzerhandelaars. Die hebben de mooiste dingen. Baco-sleutel bijvoorbeeld. Menigeen schijnt dat woord te kennen, maar het staat wel niet in Van Dale," Tijdens de Tour de France spelt hij de kranten. „Wat in de wielrennerij niet voor termen verschijnen. Uitbre ken, knecht, bolletjestrui. Ik weet uiteraard niet of zo'n woord als bol letjestrui blijft. Maar het is er nu al ja ren. Laatst las ik dat ene De Wolf een klasbak was. Iemand die veel kan, maar lui is, heb ik begrepen." Meen overigens niet dat de woord verzamelaar dolblij is met elk nieuw woord, zoals een kind met een kleurrij ke maar verder kitscherige postzegel. Hij noteert elk woord trouw, maar hij heeft wel degelijk kritiek. „De taal van de Tweede Kamer, die is vaak ver schrikkelijk. Politici kennen hun idioom niet, en maken dan zelf maar woorden. Bijvoorbeeld: iemand heeft iets gezegd wat hij niet had moeten zeggen, en dan neemt hij zijn woorden terug. Een prachtige uitdrukking. Maar die kent die meneer niet, en dan heeft hij het over inslikken. Vreselijk." De Grote Van Dale blijkt ook de bron voor samenstellers van puzzels. „Tien tallen keren kwam ik tegen: tot een huwelijk overhalen. En dat moest dan altijd zijn: itten. Inderdaad had Van Dale dat. Ik heb toen Kruyskamp ge schreven: hoe komen ze toch in vredes naam aan dat woordje itten?" Hij schreef onmiddellijk terug: „Dat weet ik ook niet. Bewerker die en die heeft het erin gezet, maar ik denk erover het in de volgende druk weg te laten." Weet je wat de oplossing is? Dat woord stamt uit Zeeland, en daar laten ze aan het begin de H weg. Het is dus hitten, van het Engelse to hit: treffen. Een be koorlijk Zeeuws meisje treft een jon gen zodanig, zou je kunnen zeggen, dat ze het met elkaar eens worden." Van Dale verwijst bij itten nu naar hitten. Hendrik van de Giessen heeft hon derden woorden opgestuurd die nooit in de Grote Van Dale gekomen zijn. Tientallen gebruikers informeren waarom woord zus of zo niet opgeno men is. Vooral feministen blijken nogal gauw op hun teentjes getrapt, oordeelt Van de Giessen. „Hun eigen woorden vinden ze nergens, schrijven ze. Toch heb ik die wel degelijk opgestuurd. Maar de redactie beslist, en niet elk modewoord dringt door tot de taal schat. Dat lijkt me logisch." De huidige redacteur van Van Dale, dr. H. Heestermans, geeft overigens hoog op van de modewoorden van zijn voornaamste helper. „Als we ze niet gebruiken, bewaren we ze toch nauw keurig. Het is erg belangrijk te weten wanneer een woord opgedoken is. Kwam het in 1977 voor, twee jaar later opnieuw en nu weer, dan kun je con cluderen dat het wel aangeslagen zal zijn." Kersverse aanwinsten zijn knaken- recept en medicijnenriks. Het is nog onmogelijk (te voorspellen of deze woorden blijven. Door Bert van Vehen Albert Einstein was al vier toen hij nog maar nauweliji, kon praten, terwijl John Stuart Mill op die leeftijd al Grieks en Latijn studeerde et bezig was een IQ van tegen dt 200 op te bouwen. Ik sprak no niet toen ik twee was en ik weet dat zulks tot niet gennae onrust leidde. Misschien is hij een beetje achter, een tikkeltje debiel het toch u)el vriendelijk, zo werd er gesproken. Om he (tv dimentaire intelligentiepeil!, meten wees men dan op de I™ met de vraagwat is dat? Als je dan zei 'de kat' dan was iedereen dolgelukkig en er heerste droefheid als je geen antwoord gaf en bij jezelf dacht „zouden ze denken dat ik gek ben?" Toen, in de vorige grote en- sis, was de kinderpsychologie nog niet zo wijdverbreid datje onmiddellijk een Hamertje Tikspel kreeg als je met blindt ijver de klauwhamer liet dreunen op keukentegel o/hti oud eiken van het dressoir, je kon een lel krijgen. Nu pas wordt duidelijk hoe kansarm we eigenlijk zijn geweest. Let maar eens op. Volgens Amerikaanse deskundigen kunnen babies van een maand of zeven al op de hoogte w or den gesteld van de eenvoudig ste principes van de algebra terwijl ze, als ze het eerste le vensjaar hebben voltooid, al een beetje moeten kunnen le zen. Ouders, die hun kinderen in deze harde wereld een tas willen geven proberen, zo lees ik in Newsweek, Superbabies op te leiden. Terwijl ze zich nog in het natte kruipstadium bevinden worden kinderen geconfron teerd met reproducties van Henri Toulouse-Lautrec, waarbij dan kaarten worden opgehouden voor het kinder gelaat met terzake doende leu zen. De Superbaby-rage heeft tot gevolg gehad dat aanstaan de moeders rockmuziek heb ben opgegeven en weer naar Bach en Beethoven zijn gaan luisteren, want daar heeft het kind in de moederschoot meer aan: Beethoven werkt kalme rend en de klassieken hebben een stimulerende invloed op de ontwikkeling van de rech terzijde van de hersenen. Kleuters die nog met een schuifje eten, krijgen lessen aan computerklavieren, om later in hun leven een beetje behoorlijk aan de bak te ko men. Driejarigen worden naar superkakscholen gezonden, waar ze voor 5200 gulden per jaar naar de kansrijke sector geholpen worden. Amerikaanse moeders ne men lessen aan instellingen als 'Het Betere Baby Instituut' dat een diploma 'profmoeder' uitreikt. Speciale Japanse les sen kunnen babies worden ge geven terwijl die relaxen in een hangmatje met een op batterijen tikkende hartslag, die het kind het gevoel geeft nog bij moeder te huizenen het buitengewoon vatbaar maakt voor kunsten en weten schappen. Over een tijdje, als het kind kan staan, zal het ge leerd worden binnen enkele maanden een mooi stuk weg te zagen op een Suzuki-viool en de relativiteitstheorie op te zeggen. Een van de grote goeroe's van het superbabywezen denkt dat grote stukken van het baby brein in de eerste le vensjaren gewoon braak lig gen en deswege kunnen war den volgebouwd met wiskun de, kunstgeschiedenis en des noods sociale psychologie. Eet kind van elf maanden zou al bijna net zo goed moeten kun nen lezen als president Ronali Reagan. Het streven om de opdeiding van zeer jonge kinderen van de Sesam Straat af te halenen op te trekken naar adembene mende academische sferen is in ons land nog onderontwik keld. Maar nu het hele onder wijs op de tocht staat zou daar wel eens verandering in kun nen komen. De kinderen van de toekomst, de kansrijke, die later maatschappelijk flore ren, zullen al in de kinderwa gen met enig gezag spreken over het wezen van Vincent van Gogh of het onaardige van de economie. De Amerikaanse initiatie ven op dit gebied zijn van be trekkelijk recente datum, zo dat de vraag of de superbases ook gelukkige mensen worden nog niet kan worden beant woord. Het sombere vermoe den rijst dat we te maken knf gen met eigenwijze drollen met een hoge zuurgraad. Doos OOSTERÏ ren ons n geel aan h lopen zoi warmte, n hebben om zomers. Ei méér de d den nota doende. tijdig gesi| het wel was het m| rug." Aan het Broek, nog ee! van de onderrl Het voorbeell warboel die d| terhoutse su menteel lijk mingsraad eii over eens dal snel het bedr orde op zaken Die taak w| legd voor de i ken Harry va den werd hij sident-directq drijf door, maar was al I hij aan zijnl kunnen verbl werd het vel Hees eigener f denen', was tl verhaal gelof meer. Van Hees, rendheid en zeker niet ontl de dijk gezetf zijn ontslag z| sarissen wat 1 secretaresse \l saris J. van Dy tengewoon go de buitenwacH De rendemi niet geringe hebben jarei structuur va Nu echter hi heeft geknaui vermogen va eeuw in Rottf komt het fale alle omvang b Bij Jamin mensen, In Oc duktiebedrijf1 gevestigd in Over het land minst in het o staan 300 wi worden met e park. De rest afgezet in bint Toon van c kreeg Jamin We waren or drijf van die zijn we gaan ging van de h ste nazaat va het bedrijf ve een jaar later teur. Overiger commissaris 1 ken. Maar tot in handen. Hij sliste over de kei, over het allemaal maa dat niet. Als teur en ook r aan het bedri man kun je Heeft heeft v^ gebouwd. Hi ideeën. Feitel: maar één din| niet gezorgd vc in de leiding 1 mag nog niet el 1 een verwijt aai i neer Eef. Wanj een complex lende delen zo standige bedri handel, een Fred Bee ....familiesfeer.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1983 | | pagina 22